عامر بن شراحیل
«عامر بن شراحیل کوفی» معروف به «شَعْبی»، فقیه، قاضی، محدث و مورخ تابعی در قرن اول هجری است. وی از امام علی (علیهالسلام) و عده زیادی از صحابه و تابعان نقل حدیث کرده است.
جایگاه علمی
عامر بن شراحیل شَعْبی (متولد سال ۱۷ یا ۱۹ ق) از اهالی حِمْیر است؛ ولی از هَمْدان به شمار میآید که در کوفه ساکن بودند.[۱] وی عالم عصر خویش بوده و او را اعلم فقها دانستهاند. ابن عُیینه گفته است که: «علما سه نفرند: ابن عباس در زمان خود، شعبی در زمان خود و ثوری در زمان خود».[۲]
وی حافظهای چنان قوی داشت که میگفت هیچ سیاهی بر سفیدی ننوشتم و هیچ کس برای من حدیثی نقل نکرد، مگر آن که آن را حفظ کردم، و هیچ کس برایم حدیثی نگفت که از او بخواهم دوباره تکرار کند.[۳]
عامر بن شراحیل شعبی، با بکارگیری رأی در استنباط احکام مخالف بود و به حدیث بیشتر تمایل داشت، به طوری که او را محدث کوفه خواندهاند. شَعْبی، بیشتر به نقل اسرائیلیات از نومسلمانان ـ که قبلا از اهل کتاب بودند ـ، مشهور است و قصص و اخبار یمن و مغازی را نیز روایت کرده است.[۴]
عامر شعبی از امام علی، امام حسن و امام حسین (علیهمالسّلام)، جابر بن عبدالله، نعمان بن بشیر، ابن عباس، مسروق بن اجدع و عده زیادی از صحابه و تابعان نقل حدیث کرده است.[۵]
و افرادی چون اسماعیل بن ابیخالد، عاصم احول و محمد بن سالم از وی روایت کردهاند.[۶] همچنین ابومخنف از او به طور مرسل روایت میکند. محمد بن جریر طبری از او یکصد و چهارده خبر آورده است.
برخی آثار تاریخی او عبارتند از: المغازی، کتاب الفتوح، کتاب المبتدأ، کتاب الشوری، مقتل عثمان، مقتل الحسین علیه السلام و الکفایة. قطعهای از المغازی او را خطیب بغدادی در دست داشته است.[۷] بخشی از «کتاب الشوری» و «مقتل الحسین» او هم در «شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید» آمده است.[۸]
فعالیتهای اجتماعی و سیاسی
عامر بن شراحیل شَعْبی عصر امیرمؤمنان علیهالسلام را درک کرده بود. با این که عدّهای ابن شراحیل را از دشمنان امام علی علیه السلام خواندهاند،[۹] اما شهرستانی، وی را در زمره شیعیان ذکر میکند.[۱۰]
او از چهره هایی است که دست از یاری «مسلم بن عقیل» و سالارش امام حسین علیهالسلام کشید و به همراه کاروان حسینی به کربلا نرفت.
گفته شده، عامر و پدرش از نخستین کسانی بودند که به دعوت «مختار ثقفی» پاسخ مثبت داده و حقانیت موضع او را گواهی کردند و در سال ۶۷ هـ.ق همراه او به ساباط مدائن رفتند. اما او پس از شکست «مختار» به «حجاج بن یوسف» دژخیم اموی پیوست؛ آنگاه در سال ۸۲ هـ.ق به «عبدالرحمن بن اشعث» روی آورد و بر ضد «حجّاج» جنگید و هنگامی که «عبدالرحمن» با شکست روبرو شد، از «قتیبة بن مسلم» فرماندار «حجّاج» در «ری» تقاضا کرد که برایش امان بخواهد و او نیز برایش امان نامه گرفت.
او در نهایت در دوران عبدالملک بن مروان (حکومت ۶۵-۸۶ ق)، ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ ق) و یزید بن عبدالملک (حکومت ۱۰۱-۱۰۵ ق) عهدهدار منصب قضاوت بود.[۱۱]
تاریخ درگذشت عامر بن شراحیل را از سال ۱۰۳ تا ۱۱۰ هجری نوشتهاند.[۱۲]
پانویس
- ↑ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۴۶.
- ↑ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۵و ۲۹۸ـ۳۰۰.
- ↑ کتاب العلم، ص۱۲؛ تذکرة الحفّاظ، ج۱، ص۸۴.
- ↑ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۵ و ۲۹۸ـ۲۹۹.
- ↑ محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۶.
- ↑ یوسف مزی، تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۳۲.
- ↑ تاریخ نگاری در اسلام، ص۵۸.
- ↑ شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج۹، ص۴۹ـ۵۸.
- ↑ معجم رجال الحدیث، خویی، ج۱۰، ص۲۱۰.
- ↑ منع تدوین الحدیث، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۵، ص۶۱۱.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۵۵.
منابع
- پایگاه حدیث نت، پایگاه اطلاعرسانی حدیث شیعه.
- "عامر بن شراحیل شعبی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۱۹.
