آیه تیمّم
آیه ۶ سوره مائده را «آیه تیمّم»[۱] یا «آیه رخصت»[۲] نام گذاشته‌اند؛ زیرا -علاوه بر وضو- مسئله «تیمّم» را در صورت بیمارى و نیز در صورت نیافتن آب تشریع کرده و به چگونگى آن پرداخته است:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَأَیدِیکمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِکمْ وَأَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ ۚ وَإِنْ کنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ کنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکمْ مِنْهُ ۚ مَا یرِیدُ اللَّهُ لِیجْعَلَ عَلَیکمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰکنْ یرِیدُ لِیطَهِّرَکمْ وَلِیتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیکمْ لَعَلَّکمْ تَشْکرُونَ»؛ ای اهل ایمان! هنگامی که به نماز برخیزید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید و اگر جُنُب بودید، غسل کنید و اگر بیمار هستید یا در سفر می باشید یا یکی از شما از قضای حاجت آمده، یا با زنان آمیزش کرده اید و آبی [برای وضو یا غسل] نیافتید، به خاکی پاک، تیمم کنید و از آن بخشی از صورت و دست هایتان را مسح نمایید. خدا نمی خواهد بر شما تنگی و مشقت قرار دهد، بلکه می خواهد شما را پاک کند و نعمتش را بر شما تمام نماید، تا سپاس گزارید.
البته در قرآن کریم، آیه ۴۳ سوره نساء نیز -با تعابیر مشابه آیه فوق- به موضوع تیمّم اشاره نموده است، که از این جهت می توان آن را نیز «آیه تیمّم» نامید:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُکارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ کنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْکمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُوًّا غَفُورًا»؛ ای اهل ایمان! در حالی که مستید به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که بدانید چه می گویید. و در حال جنابت هم به نماز نزدیک نشوید تا غسل کنید مگر در حال سفر. و اگر بیمارید، یا در سفرید، یا یکی از شما از قضای حاجت آمده، یا با زنان آمیزش کرده اید و آبی نیافتید، به خاکی پاک، تیمم کنید و بخشی از صورت و دست هایتان را مسح نمایید؛ یقیناً خدا همواره گذشت کننده و بسیار آمرزنده است.
پانویس
منابع
- دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج۱، ص۳۷۹.
