با تکبر و نخوت از حق اعراض کرده تا (خلق را) از راه خدا گمراه گرداند، چنین کسی را در دنیا ذلت و خواری نصیب باشد و در آخرت عذاب آتش سوزانش خواهیم چشانید.
[آن هم] با حالتی متکبرانه و مغرورانه که سرانجام مردم را از راه خدا گمراه کند؛ برای او در دنیا رسوایی است و روز قیامت عذاب سوزان به وی می چشانیم.
[آن هم] از سرِ نِخْوت، تا [مردم را] از راه خدا گمراه كند. در اين دنيا براى او رسوايى است، و در روز رستاخيز او را عذاب آتش سوزان مىچشانيم.
گردن را به تكبر به يكسو مىپيچاند تا مردم را از راه خدا گمراه سازد. نصيب او در دنيا خوارى است و در روز قيامت عذاب آتش را به او مىچشانيم:
آنها با تکبّر و بیاعتنایی (نسبت به سخنان الهی)، میخواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند! برای آنان در دنیا رسوایی است؛ و در قیامت، عذاب سوزان به آنها میچشانیم!
turning aside disdainfully to lead [others] astray from the way of Allah. For such there is disgrace in this world, and on the Day of Resurrection We will make him taste the punishment of the burning:
Turning away haughtily that he may lead (others) astray from the way of Allah; for him is disgrace in this world, and on the day of resurrection We will make him taste the punishment of burning:
Turning away in pride to beguile (men) from the way of Allah. For him in this world is ignominy, and on the Day of Resurrection We make him taste the doom of burning.
(Disdainfully) bending his side, in order to lead (men) astray from the Path of Allah: for him there is disgrace in this life, and on the Day of Judgment We shall make him taste the Penalty of burning (Fire).
معانی کلمات آیه
ثانى عطفه: ثانى به معنى برگرداننده است «ثنى الشيء ثنيا: رد بعضه على بعض» عطف (بكسر اول) به معنى جانب و طرف است ثانِيَ عِطْفِهِ يعنى در حالى كه جانبش را مىگرداند، آن كنايه از اعراض و تكبر است «ثنى عطفه: اعرض و جفا» حريق: سوزان و سوزاننده. فعيل در اينجا به معنى فاعل است.[۱]
نزول
«شیخ طوسى» ابن عباس گوید: این آیه درباره نضر بن حرث بن کلدة نازل گردیده است.
ثانِيَ عِطْفِهِ: جدال مىكند در حالتى كه پيچنده جانب دوش و گردن خود است. اين كنايه است از تكبر، زيرا متكبر دامن از همه چيز در مىچيند و گردن و روى خود را از هر چيز منحرف مىسازد. نزد بعضى مراد اعراض از حق است.
به جهت استخفاف. حاصل آنكه اين مجادل جدال مىكند در حالتى كه متجبر يا معرض از حق است. لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ: تا گمراه گرداند مردمان را از راه خدا و فرمانبردارى او. لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ: براى او است رسوائى در دنيا رسوائى به كشتن در روز «بدر» و فضيحت و نكوهش بر السنه اهل ايمان.
وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ: و بچشانيم او را روز قيامت عذاب آتش سوزان.
- و بعضى از مردم كسى است كه مجادله ميكند در خدا بدون دانشى و نه هدايتى و نه كتابى روشن
با آنكه منحرف كننده باشد جانبش را تا گمراه گرداند از راه خدا مر او را است در دنيا رسوائى و ميچشانيم او را روز قيامت عذاب سوزان
اين براى آنچيزى است كه پيش فرستاده است دو دست تو و همانا خدا
جلد 3 صفحه 591
نيست ستمكار مر بندگانرا.
تفسير
- قمّى ره نقل فرموده كه نازل شد در باره ابو جهل و ثانى عطفه بمعناى روى گرداندن و اعراض نمودن از راه حقّ و طريق خداوند و ايمان است چون كلمه ثانى بمعناى دو تا كننده و عطف بمعناى جانب است و جمعا كنايه از تكبّر و پهلو گرداندن و شانه از زير بار تكليف كشيدن ميباشد و خلاصه مستفاد از آيات شريفه آنستكه بعضى از مردم كور كورانه بدون هيچ دليل و برهان و سند روشنى از راه تقليد و تعصّب در توحيد الهى و صفات جمال و جلال او سخنرانى و خودنمايى ميكنند و با آنكه حقّ بر آنها عرضه شده با تكبّر و نخوت از قبول آن استنكاف و استكبار دارند تا در نتيجه مردم را گمراه نمايند و خودشان هم در گمراهى بمانند چون ليضلّ بفتح ياء نيز قرائت شده است از براى چنين شخصى در دنيا جز رسوائى و خوارى نخواهد بود و در آخرت ما عذاب آتش سوزان را باو خواهيم چشانيد و ميگوئيم اين براى استحقاقى است كه بدست خود در دنيا براى خودت تهيّه و تدارك نمودى و پيش فرستادى و الا خداوند عادل است كسيرا بدون استحقاق عذاب نميكند با آنكه اگر بخواهد بدون سبب بندهئى را مخلّد در جهنّم نمايد ظلم بسيار نموده و خدا هيچ ظلم نميكند چه رسد بآنكه العياذ باللّه بسيار ظلم كننده باشد ..
(آیه 9)- سپس در یک عبارت کوتاه و پر معنی به یکی از علل انحراف و گمراهی این رهبران ضلالت پرداخته، میگوید: «آنها با تکبر و بیاعتنایی (نسبت به سخنان الهی و دلائل روشن عقلی) میخواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند» (ثانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ).
سپس کیفر شدید آنها را در دنیا و آخرت به این صورت تشریح میکند: «بهره آنها در این دنیا رسوائی و بد بختی است، و در قیامت عذاب سوزنده را به آنها میچشانیم» (لَهُ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَذابَ الْحَرِیقِ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: