طه
طه، دو حرف از حروف مقطعه است که در ابتدای سوره طه که بیستمین سوره قرآن که سوره ای مکی است قرار گرفته است.[۱]
منظور از طه
در روايتى از امام صادق عليه السلام «طه» از اسامى پيامبر صلى الله عليه و آله دانسته شده است [۲] كه به معناى «يا طالب الحق الهادى اليه» مى باشد.[۳]
و در روايت ديگر از آن حضرت به معناى طهارت اهل بيت عليهم السلام آمده است.[۴]
برخى از مفسران، آن را به معناى «يا رجل» كه مقصود محمد صلى الله عليه و آله است دانسته و با توجه به بعضى روايات گفته اند: رسول خدا صلى الله عليه و آله هنگام تهجّد، روى انگشتان پاها يا روى يك پا قرار مى گرفت تا رنج بيشترى تحمّل كند، خداوند فرمود: هر دو پا را روى زمين قرار ده و تا اين حدّ خود را به مشقت نينداز مطابق با آیه بعد که می گوید:«مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ»(سوره طه/آیه2)؛ ما این قرآن را بر تو نازل ننمودیم که به مشقت و سختی بیفتی" [۵] [۶]
اما صورت کاملتر این روایت در کتاب الدر المنثور سیوطی به این صورت آمده است:
أخرج ابن مردويه عن علي قال: لما نزل على النبي ص: «يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ*اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا»(سوره مزمل/آیه1-2)- قام الليل كله حتى تورمت قدماه- فجعل يرفع رجلا و يضع رجلا فهبط عليه جبريل- فقال: «طه» يعني الأرض بقدميك يا محمد- «مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ» و أنزل- «فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ» (سوره مزمل/آیه 20).
ابن مردويه از على (ع) روايت كرده كه فرمود: وقتى آيه«يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ*اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا» نازل شد، همه شبها تمامى شب را به عبادت پرداخت، تا آنجا كه پاهايش متورم شد، ناگزير يك پا را بلند مىكرد تا خستگيش رفع شود، بار ديگر آن را به زمين مىگذاشت، پاى ديگر را بلند مىكرد تا آنكه جبرئيل نازل شد و گفت:" طه" يعنى هر دو پايت را به زمين بگذار اى محمد" «مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ» و نيز اين آيه را آورد:«فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ».
علامه طباطبائی ره به کمک این نقل از روایت احتمال می دهند که كه اصل داستان و ريشه آن چنین باشد که رسول خدا (ص) آن قدر بر پاهاى خود در نمازهایی که می خواند ايستاد تا متورم گردید. پس ناچار گاهی يكى را بر مىداشت و ديگرى را مىگذاشت، و يا سينه كف پا و يا انگشتان پا را به زمين مىگذاشتند (و با این کار درد پایشان را تسکین می دادند) پس این آیات نازل گردید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خود را به سختی نیاندازند و از نمازهای خود بکاهند.
علامه با این توجیه احتمال می دهند که عبارت "يعني الأرض بقدميك يا محمد: یعنی بر زمین بگذار دو پایت را ای محمد" را راوی خود به عنوان توضیحی که به ذهنش رسیده آورده باشد چرا که با وجود آن صدر و ذیل روایت با هم تطبیق ندارند یعنی نمی شود از یک سو گفته شده باشد پیامبر اکرم (ص) بخاطر تسکین درد پایش بر روی یک پا می ایستاد و از طرف دیگر بگوید اکنون برای رفع خستگی پاهایت هر دوی آنها را بر زمین بگذار علاوه بر اینکه اين معنا با قرائتهاى وارده كه كلمه" طه" را دو حرف از حروف مقطعه دانسته اند مانند ساير حروف مقطعه اول سوره ها (نه یک کلمه) نمى سازد.[۷]
پانویس
- ↑ سوره طه، همین دانشنامه
- ↑ تفسير نورالثقلين، ج3، ص367، ح2؛ معانى الاخبار، ص22، ح1؛ البرهان، ج3، ص748، ح2.
- ↑ البرهان، ج3، ص748، ح3.
- ↑ تأويل الآيات الظّاهره، ص 304؛ البرهان، ج3، ص 48، ح3.
- ↑ الدرالمنثور، ج5، ص550؛ البرهان، ج3، ص748، ح4-5؛ الكشاف، ج3، ص49؛ الميزان، ج14، ص125-126.
- ↑ فرهنگ قرآن، جلد 19، صفحه 246.
- ↑ رجوع کنید: تفسیر المیزان، ج14، ص 125 تا 128
منابع
- فرهنگ قرآن، اكبر هاشمي رفسنجاني و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن، مؤسسه بوستان كتاب قم،چاپ دوم، 1383 ه. ش
- تفسیر المیزان ، محمد حسین طباطبائی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390 ه. ق
- سوره طه، همین دانشنامه
