یزید بن معاویه
یزید بن معاویه دومین خلیفه اموى است که حکومت او به مرکزیت شام سه سال و هشت ماه به طول انجامید. واقعه عاشورا که به شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش منجر شد به دستور او پدید آمد. او جوانی عیاش، خوشگذاران و خونریز بود. کشتار مردم مدینه در واقعه حره و حمله به کعبه نیز از وقایع دوران خلافت اوست.
محتویات
یزید پیش از خلافت
یزید در سال ۲۵ هجرى در ماطِرون (مکانی در نزدیکی دمشق[۱]) به دنیا آمد.[۲] مادر او زنی از قبیله چادرنشین کلب بود که میسون نام داشت. معاویه او را به زنی گرفت و به قصر خود در شام آورد اما او زندگی بدوی خود را بیشتر دوست می داشت واشعاری در مذمت قصر معاویه سرود که به گوش معاویه رسید و به همین خاطر معاویه او را طلاق داد و در حالی که به یزید حامله بود یا به او شیر می داد او را به نزد قبیله اش فرستاد.[۳] گفته شده معاویه شخصی را برای خواستگاری دختر بهدل بن حسان کلبی فرستاده بود اما او به اشتباه به نزد بحدل بن انیف کلبی رفت و او دخترش میسون را به ازدواج معاویه در آورد.ا[۴] همچنین گفته شده میسون پیش از ازدواج با معاویه، یزید را از زنا با غلام پدرش حامله شده بود.[۵]
یزید در بادیه رشد یافت، و به همین خاطر زبان فصیحی داشت.[۶] او جوانى میگسار، سگباز و اهل بوزینه بازى و عیاشى بود.[۷]افراط او در شرب خمر موجب شد که پدرش معاویه نیز او را توبیخ کند.[۸]
به خلافت رسیدن یزید
معاویه پیش از مرگ تلاش نمود تا برای یزید از مردم بیعت بگیرد. برخی شهادت امام حسن علیه السلام توسط معاویه را با همین تصمیم مرتبط دانسته اند[۹] چرا که در مفاد صلحنامه آمده بود یزید حق ندارد برای خود جانشینی تعیین کند.
معاویه اندکی پس از شهادت امام حسن علیه السلام از اهل شام برای یزید بیعت گرفت[۱۰] سپس به عاملش مروان بن حکم دستور داد که برای او از مردم مدینه بیعت بگیرد اما مروان بن حکم حاضر به این کار نشد و معاویه به همین خاطر سعید بن عاص را به جای او گمارد و از او نیز همین را خواست. لیکن او علی‌رغم تلاشی که نمود، توفیقی در این زمینه نداشت و معاویه ناچار شد خودش شخصا به حجاز سفر کند و از بزرگان مدینه همچون امام حسین علیه السلام، عبداللّه بن عباس، عبداللّه بن جعفر، عبداللّه بن عمر، عبداللّه بن زبیر و عبدالرحمن بن ابوبکر برای یزید بیعت بگیرد. اما آنها حاضر به اینکار نشده همه در برابر این تصمیم او موضع گرفتند.[۱۱] مطابق با نقل برخی منابع امام حسین علیه السلام در جلسه ای که معاویه برای بیعت با حضور این افراد ترتیب داده بود در پاسخ معاویه که از یزید ستایش کرد، برخاسته، زشتی‌ها و مفاسد یزید را برشمرد و به معاویه به خاطر بیعت گرفتن از این و آن براى پسرش یزید، اعتراض کرد.[۱۲]
با مرگ معاویه در سال 60 هجری یزید به حکومت رسید یزید پس از رسیدن به حکومت به ولید بن عتبه (امیر وقت مدینه) نامه نوشته بدو فرمان داد تا از آن چند نفری که پدرش او را از آنان برحذر داشته بود، یعنی امام حسین(ع) و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عمر[۱۳] بیعت بگیرد. و به او تأکید کرد که نباید اجازه‌ی هیچ‌گونه درنگی به آنها بدهد و در صورت سرباز زدن آنها از بیعت، آنان را به قتل برساند.[۱۴]
با این حال امام حسین(ع) و عبدالله بن زبیر از بیعت با یزید امتناع کردند؛ سیدالشهدا علیه السلام وقتى با اصرار ولید و مروان براى بیعت با یزید مواجه شد به فسق او شهادت داد و فرمود: «یزید، مردى فاسق، شرابخوار، آدم کش است که آشکارا گناه مى‌کند و کسى همچون من با کسى مثل او بیعت نخواهد کرد.».[۱۵]
دوران خلافت یزید
یزید سه سال و هشت ماه بر جایگاه خلافت تکیه زد و در این مدت در مقام حاکم بر مسلمین مفاسد بسیاری را به منصه ظهور گذاشت. بلاذری او را نخستین خلیفه‌ای می‌داند که آشکارا شراب می‌نوشید، و از سرگرم شدن به آواز زنان خواننده و شکار ابایی نداشت. غلامان بسیاری را به خدمت گرفته بود و برای خوشگذرانی با میمون ها بازی می‌کرد و سگ‌ها و خروس‌ها را به جنگ همدیگر می‌انداخت.[۱۶] او از قتل و خونریزی هبچ ابایی نداشت. ابن جوزى درباره او گفته است: «چگونه قضاوت مى‌کنید درباره مردى که سه سال حکومت کرد، در سال اول امام حسين علیه السلام را به شهادت رساند و در سال دوم مردم مدینه را دچار وحشت ساخت و مدینه را براى لشکریان خود مباح گرداند و در سال سوم، خانه خدا را با منجنیق سنگباران کرد و ویران ساخت».[۱۷]
به شهادت رساندن امام حسین علیه السلام
مقاله اصلی: واقعه عاشورا
چون مردم کوفه از مرگ معاویه و امتناع امام حسین علیه‌السلام از بیعت یزید اطلاع یافتند نامه‌های فراوان در پشتیبانی از امام حسین علیه‌السلام امضاء کردند و آن حضرت را به کوفه فراخواندند. امام حسین علیه‌السلام نیز در پاسخ به درخواست آنان مسلم بن عقیل را روانه کوفه نمود تا او را از حقانیت دعوت کوفیان مطلع کند.[۱۸] هنگامی که مسلم وارد کوفه شد مردم دسته دسته به بیعت با او شتافتند[۱۹] و او این مطلب را به امام حسین علیه‌السلام گزارش داد. اما اخبار کوفه به یزید رسید و او نعمان بن بشیر حاکم کوفه را عزل و به جای او عبیدالله بن زیاد را نصب کرد و به او فرمان داد که مسلم بن عقیل را دستگیر یا تبعید یا به قتل برساند. به دنبال آن عبیدالله با حیله و تزویر یاران مسلم را از دور او پراکنده نموده و مسلم بن عقیل و پناه دهنده او هانی بن عروة را در کوفه به طرز دلخراشی به شهادت رساند. و پس از آن سپاهی به فرماندهی عمر سعد گسیل داشت و راه را بر امام حسین علیه السلام و یارانش بسته و مطابق با فرمانی که یزید به او داده بود[۲۰] آن حضرت و یارانشان را به شهادت رساند. سپس بازماندگان آن واقعه را که در بین آنها امام سجاد علیه السلام نیز حضور داشت به همراه سرهای شهدای کربلا به کوفه نزد عبیدالله بن زیاد و از آنجا به شام نزد یزید بردند.[۲۱]
هنگام ورود اسیران به شام، یزید دستور داد شهر را آذین‌بندی کنند.[۲۲] او همچنین قصر را تزیین کرد و بزرگان شام را به حضور طلبید.[۲۳] یزید در حضور اسیران، سر امام حسین(ع) را در ظرف طلا گذاشت و با چوب‌دستی به آن می‌زد[۲۴] و این ابیات را می خواند:
- لیت أشیاخی ببدرٍ شَهِدوا * جزعَ الخزرجِ من وَقْع الأسَلْ
- لأهلّوا و استهلّوا فرحاً * ثُمّ قالوا یایزیدُ لاتُشَلْ
- لعِبَتْ هاشمُ بالملکِ فلا * خبرٌ جاءَ ولاوحی نَزَلْ[۲۵]
- ای کاش بزرگانی از قبیله من که در جنگ بدر کشته شدند، بودند و زاری قبیله خزرج را می‌دیدند.
- شادمانی و خوشحالی می‌کردند و می‌گفتند ای یزید دست تو درد نکند.
- بنی‌هاشم با حکومت بازی کردند وگرنه خبری نیامده بود و وحیی نازل نشده بود.
واقعه حره
مقاله اصلی: واقعه حره
مردم مدینه در سال ۶۳ هجرى بر ضد والى قیام کردند و او و دیگر امویان را از شهر بیرون نمودند و این پس از آن بود که فساد و آلودگى و جنایات یزید بر آنان آشکار شد. یزید هم مسلم بن عقبه را با لشکرى براى قتل عام مردم فرستاد. در این واقعه سپاه مسلم بن عقبه در یک روز شهر مدینه را به تصرف خود در آورند و از هیچ جنایتی در آن فروگذار نکردند. بنا به نقلی قريب هزار و هفتصد تن از بزرگان و بزرگ زادگان و حدود ده هزار نفر از ساير مردم مدينه در این واقعه قتل عام شدند.
حمله به مکه
در سال ۶۴ هجرى همان سپاهی که مدینه را غارت نموده بود براى سرکوب قیام عبدالله بن زبیر به مکه هجوم بردند و به مسجدالحرام و حرم خدا با منجنیق حمله کردند. کعبه و مسجدالحرام سوخت و ویران شد و عده‌اى کشته شدند.[۲۶]
مرگ یزید
مدت حکومت یزید، سه سال و هشت ماه بود و در سال ۶۴ در «حوارین» از اطراف دمشق مرد[۲۷] و در «باب الصغیر» دمشق دفن شد.[۲۸]
پانویس
- ↑ معجم البلدان، ج۵، ص۴۲
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۱۸۹
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۳۳۹
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۱۴۹
- ↑ بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج۴۴، ص۳۰۹
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۱۸۹
- ↑ سفینة البحار ، ج ۱ ، ص ۵۲۸ .
- ↑ کتبی، فوات الوفیات، ۲۰۰۰م، ج۲، ص۶۴۵.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵
- ↑ دینوری، الإمامةوالسياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۷
- ↑ دینوری، الإمامةوالسياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۰۴ تا ۲۱۳.
- ↑ الغدیر، ج۱ ، ص۲۴۸.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۳۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ص 241 و انساب الاشراف، ج 5، ص 299-310.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۲۵
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۲۸۶.
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ص ۱۶۴
- ↑ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۴.
- ↑ الإرشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۴۱
- ↑ رجوع کنید: طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۱۵، ح۲۸۴۶.
- ↑ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۵۹
- ↑ صدوق، امالی، ۱۴۰۳ق، مجلس ۳۱، ص۲۳۰.
- ↑ سید ابن طاووس، لهوف، ۱۳۸۱ش، ص۲۱۳.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۶۴.
- ↑ مقرم، مقتل الحسین (ع)، ۱۳۸۷ش، ص۳۵۸.
- ↑ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج ۳، ص ۷۱ و ۷۲، العقد الفرید، ج ۵، ص ۱۳۹
- ↑ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج ۳، ص۵۳
- ↑ سفینة البحار، ج۱ ، ص۵۸۲.
منابع
- ابن قتیبة دینوری، عبد الله بن مسلم، الإمامة و السياسة، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن مسکویه، ابوعلی؛ تجارب الأمم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقيق سهيل زكار و رياض زركلى، بيروت، دار الفكر، ط الأولى، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- زركلى، خير الدين، الأعلام، بيروت، دار العلم للملايين، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سید ابن طاوس،رضی الدین علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، تهران، نشر آفاق، ۱۳۸۱ش.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبه ابن تیمیه، چاپ دوم، بی تا.
- صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۷ق.
- کتبی؛ فوات الوفیات، تحقیق علی محمد بن یعوض الله و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۲۰۰۰م.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- یعقوبی، احمد، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ش.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
