مصباح الاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

این کتاب تقريرات درس خارج اصول حضرت آيت الله خويى (م 1413 ق)است که حضرت آيت الله بهسودى آن را تدوین نموده است.

ارزش و اعتبار كتاب‌

كتاب مصباح الأصول يكى از رايج‌ترين كتابهاى اصولى است كه طلاب و فضلا و اساتيد درس خارج اصول براى آگاهى از ديدگاه‌هاى اصولى حضرت آيت الله خويى به آن مراجعه مى‌كنند. اين كتاب با بيانى روان و ساده به طرح عميق‌ترين مسائل اصولى مى‌پردازد و در حوزه‌هاى علميّه قم و نجف با استقبال فراوانى از طرف علما و بزرگان علم اصول مواجه شده و از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است.

انگيزه نگارش‌

يكى از سبكهاى جديد در ميان علماى عصر حاضر شيوه تقريرات نويسى است. در اين شيوه شاگردان برجسته، با نوشتن تقريرات درس استاد به طرح و بررسى ديدگاه‌هاى استاد مى‌پردازند و با اين كار امكان استفاده از مجالس درس استاد را براى ديگران و نسل‌هاى آينده نيز مهيا مى‌سازند و علاوه بر آن، زمينه‌هاى شكوفايى علمى خود را نيز فراهم مى‌كنند.

يكى از آن تقريرات كتاب «مصباح الأصول» است كه مؤلف دانشمند آن، مجالس درس اصول استاد بزرگوار خود را به رشته تحرير درآورده است.

حضرت آيت الله بهسودى درباره نگارش كتاب حاضر مى‌فرمايد: «فهذه ثمرات اقتطفتها من شجرة طيبة، و درر كلمات تلقيتها من أبحاث قيمة لحضرة سيدنا الأستاذ العلامة، صراف نقود العلم بأفكاره الباكرة العميقة، غواص بحار الفضل بأنظاره العالية الدقيقة، المحدث الخبير و الفقيه البارع البصير و الأصولى الشهير، و الرجالى الكبير، حجة الإسلام و المسلمين، آية الله العظمى في العالمين، سيدنا و مولانا الحاج السيد أبو القاسم الخوئي أدام الله ظله العالي و متع المسلمين بوجوده الشريف.»

«اين كتاب ثمرات ارزشمندى است كه از شجره طيبه‌اى چيده‌ام و كلماتى گهربار است كه از مباحث گران‌بهايى بهره برده‌ام و آن مجالس درس سرور ما حضرت استاد علامه كه با افكار تازه و عميق خود مباحث علمى را در دسترس قرار داده و درياهاى فضل و دانش را با نظريات عالى و عميق خود غواصى نموده، محدث آگاه و فقيه بزرگ و نام‌آور، اصولى مشهور و رجالى بزرگ، حجة الإسلام و المسلمين، آيت الله العظمى در ميان جهانيان، آقا و مولاى ما، حاج سيد ابو القاسم خويى، كه خداوند سايه ايشان را بر سر ما مستدام دارد و مسلمانان را از وجود شريف ايشان بهره‌مند گرداند.»

سخن حضرت آيت الله خويى‌

حضرت آيت الله خويى در تقريظى كه بر اين كتاب نگاشته مى‌فرمايد: «العلامة الحجة الحاج السيد سرور الواعظ الحسيني البهسودي - دام توفيقه - فقد قرر أبحاثنا الأصولية و استوعبها عن فهم و تدقيق و قد لاحظت جملة منها في هذا الجزء فوجدتها تتميز ببيان شامل و دقة في الضبط فأسأل المولى جل شأنه أن ينفع بكتابه مصباح الأصول طلاب الحوزة العلمية ممن تاقوا إلى العلم و راموا الاستنارة بمصباحه.» «علامه، حجت الإسلام، سيد سرور واعظ حسينى بهسودى كه توفيقات ايشان مستدام باد، مباحث اصولى ما را تقرير نموده است. وى در اين كتاب مباحث ما را خوب درك كرده و با دقت فراوان بيان داشته است. من بخش‌هايى از اين كتاب را ملاحظه نموده‌ام و آن را كتابى يافتم كه با بيانى روان و كامل و دقتى فراوان به ضبط و نقل مباحث درس ما پرداخته است. از خداوند متعال درخواست دارم كه طلاب حوزه‌هاى علميّه و مشتاقان علم و دانش از اين كتاب (مصباح الأصول) استفاده كرده و از روشنايى معارف آن بهره‌مند گردند.»

مباحث كتاب‌

كتاب «مصباح الأصول» يك دوره كامل علم اصول است، اما متاسفانه جلد اول آن به چاپ نرسيده و از نسخه خطى آن نيز اطلاعى در دست نيست و فقط جلدهاى دوم و سوم آن به چاپ رسيده است. جلد دوم شامل مباحث: قطع، ظن، ظواهر، اجماع، شهرت، خبر واحد، برائت، احتياط، تخيير و قاعده لا ضرر است. جلد سوم نيز شامل مباحث: استصحاب، تعادل و تراجيح و اجتهاد و تقليد مى‌باشد.

وضعیت نشر

این كتاب به همت انتشارات مكتبة الداورى در قم به سال 1412 ق چاپ و منتشر شده است.

منابع

  • محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
  • مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار اصول فقه[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی

متن کتاب مصباح الاصول

مصباح الاصول

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی