مشکاة الانوار فی غررالاخبار (کتاب)
مشكاة الانوار فی غررالاخبار
مؤلّف
علی بن حسن بن فضل طبرسی (م حدود سال 600 هـ.ق).
زندگی‌نامه
وی فرزند حسن بن فضل، صاحب كتاب مكارم الاخلاق و نوه امین الاسلام طبرسی، صاحب مجمع البیان و از بزرگان قرن ششم هجری بوده است.
یكی از خاندان‌های سراسر افتخار دوران اسلامی، خاندان مرحوم طبرسی است به طوری كه وقتی علامه مجلسی به نام آنان می‌رسد، می‌گوید: «خاندان طبرسی از حیث شهرت و علم آنچنان معروفند كه چون خورشید در وسط آسمان می‌درخشند و نیاز به توصیف ندارند».
علی بن حسن، از حیث علم و دانش سرآمد روزگار خویش بوده و در زهد و تقوا از مقام والایی برخوردار بوده است كه این امر از كتاب مشكاه الانوار وی كاملاً مشهود می‌باشد. متأسفانه به تاریخ درگذشت دقیق ایشان در هیچ كدام از كتب تراجم و تاریخ اشاره نشده است ولی در حدود سال 600 و قبل از آن زنده بوده و احتمالاً در سال 600 هـ.ق به رحمت ایزدی پیوسته است.
تألیفات
نثر اللآلی، كنوز النجاح، مشكاه الانوار.
معرفی اجمالی كتاب
موضوع كتاب در اخلاق و آداب آن می‌باشد. مؤلف درباره انگیزه تألیف كتاب می‌گوید: پدرم پس از آن كه «مكارم الاخلاق» را نوشت و مورد توجه و مقبولیت عموم واقع شد، شروع به تصنیف كتابی نمود كه در آن اخلاق و آداب را جمع كند. برای این منظور اخبار فراوانی را جمع كرد ولی قبل از چاپ و نشر آن كتاب از دنیا رفت.
عده‌ای از مؤمنین از من خواستند این كتاب را مرتب نمایم لذا با قصد قربت الهی آن روایات را جمع و تنظیم نموده و مطالبی نیز به آن‌ها افزوده و آن را مشكاه الانوار فی غرر الاخبار نام نهادم. با عنوان مشكاه الانوار كتاب‌های متعددی به رشته تحریر درآمده است. از این رو مؤلف «فی غررالاخبار» را به عنوان كتاب اضافه كرده است.
كتاب حاضر منبعی مطمئن برای دستیابی به روایات معصومین علیهم‌السلام است و در كتاب‌های دیگران و متأخرین احادیث آن مكرراً آمده است. از جمله علامه مجلسی در بحارالانوار از آن بسیار نقل كرده و گفته است كه مشكاه الانوار كتاب ظریفی است و اخبار غریبی در آن دیده می شود.
مؤلف برای طولانی نشدن روایات و تأثیرگذاری هر چه بیشتر آن سلسله اسناد را حذف كرده است و تنها نام آخرین راوی را ذكر كرده است. البته در ابتدای هر دسته از روایات منابع و مآخذ روایت را ذكر كرده است.
مرحوم طبرسی كتاب خود را در 10 باب و هر باب را در فصل‌های متعددی تنظیم كرده است:
- باب اول: در ایمان و اسلام كه شامل 15 فصل است از جمله توحید، اخلاص، یقین و توكل.
- باب دوم: صفات شیعه و احوال و علامات آن‌ها در 9 فصل.
- باب سوم: اخلاق و افعال حسنه كه شامل 26 فصل و هر فصل در یك موضوع خاص مانند توبه، عبادات، زهد، خوف، و محبت می‌باشد.
- باب چهارم: آداب معاشرت در 12 فصل.
- باب پنجم: در مكارم اخلاق نظیر حسن خلق، تواضع و عفو شامل 7 فصل.
- باب ششم: ذكر عیوب نفس و مجاهده نفس در 8 فصل.
- باب هفتم: مصیبت و گرفتاری‌ها و ثواب‌های مترتب بر آن‌ها در 9 فصل.
- باب هشتم: اخلاق رذیله در 10 فصل مانند: غضب، حسد، ریا و عجب.
- باب نهم: مواعظ و پندهای اخلاقی.
- باب دهم: روایات متفرقه مانند دعا برای دیگران در غیاب آن‌ها و...
كتاب مشكاه الانوار از كتاب‌های مهم اخلاقی و تربیتی می‌باشد.
وضعیت نشر
كتاب حاضر در یك جلد به زبان عربی، از طرف كتابخانه حیدریه نجف در سال 1385 هـ.ق به چاپ رسیده است. این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است.
منابع
حافظ فرزانه/ مرکز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه، سایت اندیشه قم
پیوندها کتاب مشكاة‌الأنوار
