متشابه القرآن و مختلفه (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى |
| موضوع | متشابه قرآن |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
|
| |
متشابه القرآن و مختلفه اثر محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى (متوفاى ۵۸۸ هجرى) یک تفسیر قرآن موضوعى است که محور آن آیات متشابه و محتاج به توضیح و آیات مورد اختلاف علما در موضوعات گوناگون است.
مؤلف
محمد بن علی ابن شهرآشوب، ملقّب به رشيد الدين و عز الدين و شيخ الطائفه (588- 489ه ق / 1192- 1096م) فقيه شیعه، محدث، مفسّر، اديب، شاعر و مطّلع نسبت به رجال و احاديث است. اساتید وی، فتّال نيشابورى، طبرسى، ابومنصور طبرسی، ابوالفتوح رازی، قطب الدین راوندی و آثار او "معالم العلماء"، "متشابه القرآن و مختلفه" و "المناقب" می باشد. ابن شهر آشوب در سال 588ق در شهر حلب از دنيا رفت.
پیشینه تألیف
قرآن دریاى عمیقى است که هرکس گوشه‌اى از آن را دیده، غرق آن شده و محو جمال و زیبایى آن گشته است. عناوین مورد تحقیق در قرآن بسیار فراوانند و علاوه بر تفسیر و تأویل، عناوینى از قبیل: ناسخ و منسوخ، مَجازهاى قرآن، اسباب النزول، غریب القرآن، اعراب قرآن، لغات قرآن، فضائل قرآن، علم قراءت و تجوید و... هم تألیفاتى را به خود اختصاص داده‌اند.
یکى از موضوعات مهم قرآنى مسئله محکم و متشابه است. در این زمینه اولین کسى که دست به قلم برده حمزة بن حبیب زیات کوفى متوفاى ۱۵۶ هجرى و از اصحاب امام صادق علیه السلام است که معروف به امام القّراء مى‌باشد. پس از او دیگران نیز کتبى با نام متشابه القرآن تألیف نمودند از جمله:
- ابو عبد الله محمد بن هارون - حسن بن حسن بن موسى نوبختى م ۳۱۰ ه - محمد بن احمد عمیدى صاحب تنقیح البلاغه م ۴۳۳ ه - صدر المتألهین شیرازى م ۱۰۵۰ ه، و... .
عناوین کتاب
کتاب متشابه القرآن در دو جلد تألیف شده است. جلد اول این کتاب شامل:
۱- بحث‌هاى توحید و اصول دین و صفات الهى
۲- خلقت آسمان و زمین و دیگر موجودات
۳- سعادت و شقاوت و قضا و قدر
۴- نبوت و قصص أنبیاء علیهم السلام
۵- بحث‌هاى متفرقه به عنوان مفردات
جلد دوم کتاب نیز شامل بحث‌هایى است از جمله:
۱- آیات قرآن پیرامون پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله
۲- فضائل اهل بیت پیامبر علیهم السلام
۳- موضوعات متفرقه مانند توبه، قیامت و...
۵- ناسخ و منسوخ
۶- نوادر
روش بحث
ابن شهر آشوب مازندرانى در این کتاب بحث‌ها را چینش موضوعى داده و از تفسیر ترتیبى قرآن اجتناب کرده، علت آن هم روشن است زیرا دسترسى به مطلب مورد نظر و بحث دلخواه به سادگى امکان پذیر است.
در این کتاب تمام قرآن تفسیر نشده، بلکه فقط آیات متشابه و آیاتى که مورد اختلاف علما یا مفسرین قرار گرفته‌اند تبیین شده‌اند, لذا دسترسى به مطلب دلخواه در این نوع تفسیر گزینشى مشکل است.
با ترتیب موضوعى و قرار دادن هر دسته آیات در یک عنوان، اولا تمام آیات مربوط به یک موضوع به سهولت بررسى مى‌گردد و ثانیا از تکرار بسیارى از آیات در جاهاى مختلف کتاب پرهیز مى‌شود و لازم نیست در هر کجا به موضوع خاصى رسید تمام آیات سابق و لاحق را در آن موضوع تکرار کند.
کار تحقیق و تصحیح و مقابله کتاب و استخراج آیات در این چاپ بر عهده حجة الاسلام حسن مصطفوى بوده و در ابتداى کتاب نیز علامه شهرستانى مقدمه‌اى بر آن نوشته و بحث‌هایى پیرامون محکم و متشابه و حکمت وجود متشابه در قرآن آورده که بسیار زیبا و خواندنى است. در پایان کتاب فهرست مطالب آمده و پس از آن فهرست آیاتِ بحث شده در کتاب، به ترتیب سوره‌هاى قرآن ذکر شده است.
منبع
نرم افزار جامع التفاسیر، بخش کتابشناسی.
متن کتاب متشابه القرآن و مختلفه
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
