محمد بن همام اسکافی
«محمد بن همام»، معروف به «ابوعلی بغدادی اسکافی» (م، ۳۳۶ ق)، از اصحاب نائبان خاص امام زمان علیه‌السلام و از محدثان موثق شیعه در عصر غیبت صغری می‌باشد. دو کتاب «التمحیص» و «الأنوار فی تاریخ الأئمه علیهم‌السلام» از تألیفات اوست.
زندگی‌نامه
ابوعلی محمد بن همام اسکافی، در ششم ذی الحجه سال ۲۵۸ هـ.ق در «اسکاف» نام محلی بین بصره و کوفه در خانواده‌ای تازه مسلمان به دنیا آمد. پدرش ابوبکر همام بن سهیل از شیعیان و ارادتمندان امام حسن عسکری علیه‌السلام بود. وی نامه‌ای به محضر آن حضرت ارسال و درخواست کرد که برای او دعا کند تا خداوند سبحان فرزند صالحی به او عنایت کند که نجیب و از دوستداران اهل بیت علیهم‌السلام باشد. امام عسکری علیه‌السلام در پاسخ وی فرمود: خداوند متعال برای او چنین فرزندی عنایت خواهد کرد.
به هر حال، ابوعلی محمد اسکافی با دعای ویژه امام حسن عسکری علیه‌السلام، به دنیا آمد و همانند پدرش از دوستداران اهل بیت علیهم‌السلام و از شیعیان مخلص گردید.
اسکافی یکى از شخصیت‌هاى بزرگ شیعه و یکى از یاران نزدیک «نواب خاص» امام زمان علیه‌السلام بود. او گاهى نزد آنان مى‌رفت و آنان نیز سخنان امام زمان یا روایات دیگر ائمه علیهم السلام را بر او املا مى‌فرمودند. برخى از دستورات و توقیعات امام زمان از طریق اسکافى به دست ما رسیده است.
صاحب «جامع الرواة» مى‌گوید: «قبل از وفات محمد بن عثمان، برخى از بزرگان و چهره‌هاى سرشناس شیعه مانند ابوعلى اسکافى نزد محمد بن عثمان رفتند تا جانشین خود را معرفى نماید و او نیز حسین بن روح را از طرف امام زمان به آنان معرفى نمود.»
ابوعلی بغدادی اسکافی سرانجام در روز پنج‌شنبه ۱۹ جمادی الثانی سال ۳۳۶ قمری در ۷۷ سالگی بدرود حیات گفت.[۱]
فعالیت‌های علمی
اسکافی به بغداد و شهرهای مختلف مهاجرت کرد تا از محضر بزرگان و علمای نامدار شیعه بهره ببرد. از جمله مشایخ و اساتید او عبارتند از: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان و حسین بن روح نوبختی (هر سه از نواب اربعه)، ابراهیم بن هاشم، عبدالله بن جعفر حمیری، علی بن محمد بن ریاح و علی بن محمد رازی.
شخصیت‌هاى بزرگى نیز از او روایت نقل مى‌کنند مانند: احمد بن محمد برقی، جعفر بن محمد بن قولویه، علی بن ابراهیم، هارون بن موسی تلعکبری، ابراهیم بن محمد بن معروف، احمد بن ابراهیم.
روایات فراوانى از محمد بن همام اسکافى در کتاب‌هاى معتبر روایى نقل شده است. همچنین دو کتاب زیر از تألیفات اوست:
- الأنوار فی تاریخ الأئمه علیهم‌السلام؛
- کتاب التمحیص؛ که جزء مصادر «بحار الأنوار» است.
در نظر عالمان
- نجاشى در معرفی او مى‌گوید: «هو شیخ اصحابنا و متقدمهم له منزلة عظیمة کثیر الحدیث جلیل القدر ثقة»؛ او شیخ اصحاب ما و از بزرگان قدماى شیعه مى‌باشد. او داراى مقام و منزلتى بزرگ است و احادیث فراوانى را روایت کرده و فردی موثق است.
- شیخ طوسى نیز مى‌گوید: «ابوعلى محمد بن همام اسکافى شخصیتى جلیل القدر و مورد اطمینان است و روایات فراوانى را روایت کرده‌است.»
پانویس
- ↑ نک: رجال النجاشی، ص ۳۷۹؛ خلاصة الأقوال (علامه حلی)، ص ۲۴۶.
منابع
- سایت اندیشه قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، حافظ فرزانه.
- سید تقى واردى، روز شمار تاریخ اسلام، جلد چهارم، ماه جمادی الثانی.
- "اسکافی، محمد بن همام"، ویکی نور.
