حضرت علی اصغر علیه السلام
عبدالله بن حسین مشهور به علی اصغر، فرزند شیرخوار امام حسین(ع) است که در واقعه کربلا به شهادت رسید. مطابق با نقل مشهور امام حسین علیه السلام در روز عاشورا این کودک را که از شدت تشنگی بی‌تاب شده بود بر دست گرفته بود یا در آغوش گرفته بود که ناگهان تيرى بيامد و او را ذبح كرده به شهادت رساند.
محتویات
نام
در برخى منابع از او (بدون ذکر نام) تعبیر به «صبى» یا «صغیر» یاد کرده اند. و برخی منابع نام او را عبدالله آورده اند. ابن اعثم (م 314ق) نخستین مورخى است که از طفل شیرخوار با نام «على» یاد کرده است.[۱] خوارزمى (م 568 ق) نیز (که بسیارى از مطالب مقتل خود را از ابن اعثم گرفته) از او به «علىٌ الطفل» (بدون ذکر اصغر) تعبیر کرده است.[۲] اما تا جایى که بررسى ها نشان مى دهد، اولین کسى که نام یکى از فرزندان امام(علیه السلام) را (افزون بر على اکبر و امام چهارم(علیه السلام) و عبدالله) «على اصغر» دانسته است، طبرى شیعى[۳] (از علماى قرن چهارم) است. پس از او ابن خشاب بغدادى[۴](م2 567 ق) و ابن شهرآشوب[۵] (م 588 ق) نام این طفل را «على اصغر» نگاشته اند. و از آن پس، این اسم به برخى از منابع متأخرتر، راه یافته است.[۶]
چگونگی شهادت
سید بن طاووس در کتاب لهوف برای شهادت حضرت علی اصغر دو روایت ذکر شده است:
روایت اول: امام به باب خيمه آمد و فرمود: خواهرم زينب، بچه كوچك مرا بياور تا با وى وداع گويم، امام او را گرفت تا ببوسد، حرملة بن كاهل تيرى انداخت كه آن گلوگاه كودك را سوراخ كرد، امام به زينب فرمود: او را بگير». بعد خون صغير را با دو كف دست بگرفت تا پر شدند و آن خون را بسوى آسمان پاشيد و فرمود: «چه آسان است آنچه در محضر خدا بر من وارد مى آيد!».
آنگاه می گوید: امام باقر عليه السّلام مىفرمايد: از آن خون قطرهاى به زمين فرود نيامد.
روایت دوم: خواهر امام عليه السّلام كودك را آورد و گفت: اين طفل تو سه روز است كه آب نياشاميده، برايش آبى طلب كن.
امام عليه السّلام كودك را بر روى دست گرفت و فرمود:
- (يا قوم قد قتلتم شيعتي و أهل بيتي، و قد بقي هذا الطفل يتلظّى عطشا، فاسقوه شربة من الماء)
- «اى قوم! شيعيان و اهل بيتم را كشتيد و فقط اين طفل باقى مانده كه از عطش بخود مىپيچد، او را باشربتى از آب سقايت كنيد».
در بين سخنان امام مردى از دشمن تيرى انداخت كه كودك را گلو بريد، و امام آنان را نفرينى كرد آن گونه كه به دست مختار و ديگران گرفتار آمدند.
سید بن طاووس خود روایت دوم را به عقل نزديكتر می داند به این دلیل که زمان و حال زمان توديع با كودك نبود زيرا امام به حرب و جنگ اشتغال داشته است.[۷]
در «نفس المهموم» چندین نقل در مورد شهادت آن حضرت آمده است که اندکی با هم اختلاف دارند از جمله به نقل از کتاب تذکره روایتی را از هشام بن محمد كلبى آورده است که در آن آمده است: چون حسين عليه السّلام آنها را ديد بر كشتن وى متّفق، مصحف را بگرفت و بگشود و بر سر نهاد و فرياد زد: ميان من و شما اين كتاب خدا و جدم محمد رسول او، اى مردم به چه سبب خون مرا حلال مى داريد؟! و كلبى نظير آنكه در اول صبح عاشورا گذشت آورده است تا گويد: آنگاه حسين عليه السّلام روى بگردانيد طفلى از آن خويش را شنيد از تشنگى مى گريد دست او را بگرفت و فرمود: اى مردم اگر بر من رحم نمى كنيد بر اين طفل ترحّم كنيد. پس مردى از آنها تيرى افكند و آن طفل را ذبح كرد و حسين عليه السّلام بگريست و مى گفت: خدايا حكم كن ميان ما و اين مردمى كه ما را خواندند تا يارى كنند، آنگاه ما را كشتند. پس ندايى از آسمان رسيد: اى حسين او را رها كن كه وى را در بهشت دايه اى معيّن است.[۸]
در زیارت ناحیه مقدسه
در زیارت ناحیه مقدسه، درباره این کودک شهید، آمده است: «السلام على عبدالله بن الحسین، الطفل الرضیع، المرمى الصریع، المشحط دما، المصعد دمه فى السماء، المذبوح بالسهم فى حجر ابیه، لعن الله رامیه حرملة بن کاهل الاسدى».[۹]
و در یکى از زیارتنامه هاى عاشورا آمده است: «و على ولدک على‌الاصغر الذى فجعت به».
جایگاه حضرت علی اصغر در سوگواری واقعه کربلا
از علی اصغر علیه السلام، با عنوان‌هاى شیرخواره، شش ماهه، باب الحوایج، طفل رضیع و... یاد مى شود و قنداقه و گهواره از مفاهیمى است که در ارتباط با او آورده مى شود.
طفل شش ماهه تبسم نكند، پس چه كند * آن كه بر مرگ زند خنده، على اصغر توست
شهيد پاك‌نژاد در مورد حضرت علی اصغر علیه السلام می گوید:
- «على‌اصغر، یعنى درخشانترین چهره کربلا، بزرگترین سند مظلومیت و معتبرترین زاویه شهادت...؛ چشم تاریخ، هیچ وزنه اى را در تاریخ شهادت، به چنین سنگینى ندیده است».[۱۰]
پانویس
- ↑ ابن اعثم کوفى، الفتوح، ج 5، ص 115.
- ↑ خوارزمى، مقتل الحسین(علیه السلام)، ج2، ص 37.
- ↑ طبرى، دلائل الامامه، ص 181.
- ↑ عبدالله بن نصر بن خشاب بغدادى، تاریخ موالید الائمه و وفیاتهم، ص 21. وى شش پسر و سه دختر براى امام(علیه السلام) نام مى برد که با على اصغر نام شش پسر کامل مى شود.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابى طالب، ج4، ص 118. البته وى در جاى دیگر مى نویسد که عبدالله در دامان امام(علیه السلام) شهید شد (همان، ج4، ص 122).
- ↑ محسن رنجبر، «پژوهشى درباره نام، سن و کیفیّت شهادت طفل شیرخوار امام حسین(علیه السلام)»، تاریخ در آیینه پژوهش، 1385، ش12
- ↑ لهوف، علی بن موسی ابن طاووس، ترجمه میر ابوطالبی، دلیل ما، قم،1380،صص149-151.
- ↑ دمع السجوم ترجمه کتاب نفس المهوم، شیخ عباس قمی، ترجمه ابوالحسن شعرانی، ص301 و 302.
- ↑ بحارالانوار، ج 45، ص 66.
- ↑ اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، شهيد پاك‌نژاد، ج 2، ص 42.
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا.
- محسن رنجبر، «پژوهشى درباره نام، سن و کیفیّت شهادت طفل شیرخوار امام حسین(علیه السلام)»، تاریخ در آیینه پژوهش، 1385، ش12
- دمع السجوم ترجمه کتاب نفس المهوم، شیخ عباس قمی، ترجمه ابوالحسن شعرانی.
- لهوف، علی بن موسی ابن طاووس، ترجمه میر ابوطالبی، دلیل ما، قم،1380
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
