رجال شیخ طوسی (کتاب)
 | |
| نویسنده | شیخ طوسی |
| موضوع | محدثان شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| تحقیق | جواد قیومی |
|
| |
رجال شیخ طوسی یکی از منابع بازشناسی راویان حدیث شیعه است. مولف این کتاب شیخ طوسی عالم بزرگ شیعی در قرن چهارم هجری است. مؤلف در این کتاب راویان را بر اساس روایتشان از معصوم طبقه بندی کرده است؛ مثلاً راویانی را که از اصحاب رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم بوده اند، اول ذکر کرده؛ سپس کسانی را که از اصحاب امام امیرالمؤمنین علیه السّلام بوده اند؛ تا اصحاب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف.
محتویات
زندگی‌نامه مؤلف
شیخ ابوجعفر طوسی (385-460 ق)، معروف به (شیخ الطائفه) از فقیهان، محدثان و عالمان بزرگ شیعی در قرن چهارم هجری است. او در طوس به دنیا آمد و در سال 408ق به بغداد مهاجرت کرد. در آن زمان، شیخ مفید( 338-413ق) رهبری فکری شیعه امامی‌مذهب را بر عهده داشت. وجود فضای فرهنگی اصیل و درعین‌حال، نوآوری‌های بسیار در بغداد، موجب جلب توجّه شیخ طوسی به بغداد و مهاجرت وی به آن شهر شد. از اساتید برجسته وی، شیخ مفید، حسین بن عبیداللَّه غضایری و سید مرتضی علم‌الهدی بوده اند. وی صاحب دو کتاب ارزشمند "تهذیب" و "استبصار" از کتب اربعه جوامع حدیثی شیعه می باشد. عظمت او در فقه به حدی بود که تا مدت طولانی فقهای شیعه را تحت تاثیر آراء خود قرار داد، و فقه شیعه از حالات پویایی خود خارج شد.
انگيزۀ نگارش کتاب رجال
شیخ طوسی در این کتاب تنها قصد جمع آورى و شمارش اصحاب معصومين عليهم السلام را دارد. به همين جهت اشاره‌اى به مدح و ذم افراد ننموده مگر در مواردى كه براى رفع شبهه و مانند آن تذكر داده است. او در مقدمۀ كتاب ، انگيزه خويش را بر نوشتن اين كتاب چنين بيان نموده كه:
- « چون شيخ فاضل چندين بار از من خواسته كتابى مشتمل بر اسامى راويان از پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمۀ بعد از او و كسانى كه از آنها مستقيما روايت نكرده‌اند تهيه كنم، به خاطر اجابت خواستۀ او كتاب حاضر را نوشتم و براى سهولت هر چه بيشتر در بازيابى مطالب كتاب، آن را بر اساس حروف الفباء مرتب كردم...»
اختلافى واقع شده در اينكه« شيخ فاضل» كيست؟ آنچه قريب به واقع مى‌نمايد اين است كه او شاگرد شيخ و نماينده او در شام، قاضى طرابلس، عبد العزيز بن براج، متوفاى 481 هجرى است.
شيخ كتاب« الجمل و العقود» را نيز به درخواست او نگاشته است.
معرفى اجمالى كتاب
از خصوصیات این کتاب می توان به این مسئله اشاره کرد که كمتر توجهى به مذهب يا جرح و تعديل افراد شده و در اكثر موارد تنها نام افراد ذكر شده و هيچ توضيح اضافه‌اى براى آنها نيامده است. البته از امام كاظم عليه السلام به بعد اين سرى نكات بيشتر ذكر شده است.
اعتبار و ارزش
رجال شيخ طوسى كتابى است كه از جهات مختلف داراى اعتبار ويژه‌اى است از جمله آنكه:
1- اين كتاب از اصول پنج گانۀ اوليۀ رجال است و تمام كسانى كه پيرامون رجال مطلب نوشته‌اند ناگزير از رجوع به اين اصول مى‌باشند.
2- نويسندۀ كتاب حاضر، شيخ طوسى است كه وسعت اطلاعات او و تخصص بالاى وى در رشته‌هاى مختلف علوم بر كسى پوشيده نيست. او كسى است كه در بيشتر رشته‌هاى علوم اسلامى كتاب نوشته و كتاب هاى او مرجعى كاملا مطمئن براى محققين در طول هزار سال بوده و هست. شيخ طوسى مؤلف دو كتاب از كتب اربعۀ شيعه است.
3- تاريخ تأليف اين كتاب با توجه به ارجاعات شيخ به فهرست در اين كتاب، در اواخر عمر شيخ بوده و اين ويژگى مهمى براى يك اثر است كه در اوج دوران علمى يك مؤلف نوشته شده باشد.
4- شيخ مطالب اين كتاب را از منابع متعدد و اصول فراوانى كه در اختيار داشته جمع آورى نموده و پس از او منابع مذكور از بين رفته و تنها راه دستيابى ما به مطالبشان همين اصول رجال است.
وضعیت نشر
این اثر به كوشش المكتبة والمطبعة الحیدریه، در نجف اشرف به سال 1389 ق به چاپ رسیده است.
پانویس
منابع
- محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع فقه اهل بیت 2 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
- سید جواد شبیری زنجانی، دانشنامه جهان اسلام، جلد ۱۹، مدخل رجال شیخ طوسی، تهران ۱۳۹۳.
متن کتاب رجال الطوسي
