درویش عبدالمجید طالقانی

درویش عبدالمجید طالقانی (م 1185 ه . ق) شاعر، عارف و بزرگترین خوشنویس خط شکسته در تاریخ خوشنویسی ایران است.

زندگی نامه

«درویش عبدالمجید طالقانی قزوینی» در سال 1150 هجری قمری در دهکده مهران از توابع طالقان قزوین به دنیا آمد. در جوانی به قزوین آمد و پس از فراگرفتن اصول اولیه خوشنویسی در این شهر، به اصفهان رفت.

وی در لباس فقر و درویشی به اصفهان آمد و در اثر عشق و علاقه به کسب فضایل پرداخت و در خط شکسته به مقامی رسید که بر همه استادان این فن مقدم گردید.

درویش برجسته ‌ترین استاد خط شکسته است و با آنکه در سن 35 سالگی به دیار باقی شتاقت، اما این هنر را به‌ حد اعلا رساند، چنانکه ˈمیرعمادˈ نستعلیق را به‌ حد کمال رساند و تاکنون نظیر آنها در این رشته های هنری وجود نداشته است.

وی این هنر را از دوران جوانی در اصفهان آموخت و به مرور استعداد شگرف خود را در کامل کردن این خط شکسته نشان داد و بتدریج خط وی به جایی رسید که در ملاحت و زیبایی در نوع خود بی نظیر بود.

درویش عبدالمجید در اوایل کار از روی خط ˈمیرزا حسن کرمانیˈ و ˈشفیعاˈ مشق می‌کرد، اما در اندک زمانی به درجه استادی رسید و سرآمد استادان شکسته ‌نویسی شد.

وی از ارکان چهارگانه خوشنویسان عالم و جزء بزرگان خط است و قطعات وی اکنون زیور دهنده بزرگ ‌‌ترین کتابخانه‌های دنیاست.

از این هنرمند، آثار فراوانی شامل کتاب، قطعه و مرقع به جای مانده‌ که گرانبهاترین آثار وی جز قطعات و مرقعات متعدد نسخه کلیات سعدی است که در موزه کاخ گلستان تهران نگهداری می‌شود.

ˈمیرزا کوچک اصفهانیˈ که خود از اساتید خط شکسته است، از معروفترین شاگردان درویش محسوب می شود.

علاوه بر این، افرادی از جمله ˈسیدعلی اکبر گلستانهˈ و ˈمیرزا غلامر‌ضا اصفهانیˈ در دوره قاجار و از معاصرین اساتید ˈمحمدحسین عطارچیانˈ و ˈرضا مشعشعیˈ را می‌توان از شاگردان درویش دانست.

وی به حدی در این خط به مهارت رسید که رونق بازار خط شکسته نویسان گذشته را شکست و با اینکه بعد از وی شاگردان و پیروانش به مقام استادی رسیدند، اما هیچکدام به درجه هنرمندی درویش دست نیافتند.

در واقع همانطور که کمال خط نستعلیق به دست ˈمیرعمادˈ صورت گرفت، خط شکسته را درویش عبدالمجید به حد کمال رساند.

عرفان و شعر عبدالمجید طالقانی

استاد درویش علاوه بر خط در شعر نیز تبحر بسیار داشت و از اعضای انجمن ادبی مشتاق به شمار می‌رفت.

وی دیوان غزلیاتی داشت و در اشعار خود ، «خموش» ، «درویش» و «مجید» تخلص می کرد

برخی مورخان، تعداد اشعار وی را بیش از یکهزار و 500 بیت دانسته اند که نسخه ای از این اشعار نیز در کتابخانه سپهسالار وجود دارد.

اشعار زیبای او نشان از مقام عرفانی او دارد. از جمله اشعار اوست:

ظلم است که بیرون کنیم از قفس اکنون کز جور توام ریخته شد بال و پر آنجا

پرسید کسی دوش ز بزمت خبر از من پنداشت که من داشتم از خود خبر آنجا

دور از تو مجید آرزوی خلد ندارد کانجا که تویی از همه خوبتر آنجا

وفات

درویش عبدالمجید عمری کوتاه داشت و تا پایان عم مجرد زندگی می کرد. او در سال 1185 قمری در اثر ابتلا به بیماری مالاریا، چشم از دنیا فروبست و پیکر وی در فضای جلوخان تکیه میر فندرسکی درتخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

آذر بیگدلی ماده تاریخ وفاتش را چنین گوید : «شده ایوان جنان منزل درویش مجید»

منابع

• درویش عبدالمجید طالقانی؛ استاد برجسته خوشنویسی، ایرنا (5 اردیبهشت 1391)، بازیابی:24 شهریور 1393
• درویش عبدالمجید طالقانی قزوینی، صدا و سیمای مرکز قزوین، بازیابی:24 شهریور 1393
• تخت فولاد اصفهان، سید احمد عقیلی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393، ص50

پیوندها

استاد کل، درویش عبدالمجید طالقانی، سایت حسین زینعلی

خوشنویسی
خط‌ ها	استادان
خط کوفی
خط محقق	ابن مقله * ابن بواب * یاقوت مستعصمی * شیخ زاده سهروردی * ارغون کابلی * احمد رومی * میرزا بایسنغر * میرزا سلطان ابراهیم و ...
خط ریحان	ابن مقله * یاقوت مستعصمی * عمر اقطع * ابن هلال * ابن بواب * عبدالله بلخ * ارغون * امیر مجدالدین * میرزا بایسنغر *احمد رومی و ...
خط ثلث	یاقوت مستعصمی * میرزا سلطان ابراهیم * عبدالحی * سید ولی میرزا بایسنغر * عمر اقطع * عبدالحی * عبدالباقی * عبدالله و ...
خط نسخ	میر منشی حسین قمی * شیخ كمال سبزواری * آقا ابراهیم قمی *میرزا احمد تبریزی * میرزا احمد نیریزی * اشرف الکتاب اصفهانی * سلطان الکتاب اصفهانی * وصال شیرازی * میرزا شفیع تبریزی و ...
خط توقیع	یاقوت مستعصمی * احمد رومی * ارغون كابلی * بایسنغر و ...
خط رقاع	علی ابن مقله * ابن بواب * شیخ زاده سهروردی * احمد رومی * خواجه حافظ شیرازی * مجدالدین فیروز آّبادی * یاقوت مستعصمی * و ...
خط تعلیق	خواجه تاج سلمانی واضع * خواجه عبدالحی منشی * درویش عبدالله بلخی * میر منصور منشی * خواجه اختیار منشی * میر عبدالله * ابراهیم خوشنویس * میرزا کافی * مجد الدین ابراهیم * میرزا علی اکبر شیرازی و ...
خط نستعلیق	میر علی تبریزی واضع * سیمی نیشابوری * میرزا بوتراب اصفهانی * عبدالرشید دیلمی * میرزا محمد صالح * میرزا اسد الله شیرازی * آقا مهدی تهرانی * سید حسین خوشنویس باشی * میرزا غلامرضا * میرزا عمو * میرزا رضای کلهر * میرزا کاظم * عماد الکتاب *عباسقلیان باتمانقلیج تبریزی *کمال الدین اظهر *سلطان علی مشهدی * سلطان محمد خندان * سیدعلی حسینی * میرعلی هروی * میرعماد حسنی * میرزا محمد حسین تبریزی * علیرضا عباسی و ...
خط شكسته	مرتضی قلی شاملو * شفیعا * میر احسن كرمانی * درویش عبدالمجید طالقانی * میرزا کوچک * میرزا عبدالجواد اصفهانی و ...
خط طغری	اسماعیل طغرائی * خواجه عتیق منشی * خواجه كمال طغرائی و ...
خط تحریر	میرزا رضی تبریزی * میرزا رضای بغدادی * میرزا علیخان امین الدوله * نشاط اصفهانی * میرزا ابوالقاسم قائم مقام * میرزا سعید وزیر * مرحوم حسنعلیخان امیر نظام گرویی * مجد الدین منشی السلطان تبریزی و ... .
منبع: انواع خطوط خوشنویسان معروف ایران، محمد نقشی تبریزی، هنر و مردم، تیر 1343، شماره 21