مقدس اردبيلی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(رده مدفونین در حرم امام علی علیه السلام) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | ''' | + | '''«احمد بن محمد اردبیلی نجفی»''' معروف به «مقدس اردبیلی»، (م، ۹۳۳ ق) از علما و فقهای برجسته [[شیعه|شیعه]] در قرن دهم هجری است. وی با دربار [[صفویه]] ارتباط داشت و از این راه در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان بهره برد. مقدس اردبیلی صاحب آثار ارزشمندی مانند [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|«زبدة البیان فی آیات احکام القرآن»]] و «[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]» بود. علمای بزرگی چون [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] از شاگردان او می‌‌باشند. |
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
|نام کامل = احمد بن محمد اردبیلی | |نام کامل = احمد بن محمد اردبیلی | ||
|تصویر= [[پرونده:Allama mohaghegh ardebili.jpg]] | |تصویر= [[پرونده:Allama mohaghegh ardebili.jpg]] | ||
| − | |زادروز = | + | |زادروز = ۹۰۵ قمری |
|زادگاه = اردبیل | |زادگاه = اردبیل | ||
|وفات = ۹۹۳ قمری | |وفات = ۹۹۳ قمری | ||
|مدفن = [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی]] | |مدفن = [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی]] | ||
| − | |اساتید = جمال الدین | + | |اساتید = جمال الدین محمود شیرازی، [[ملا عبدالله یزدی]]، مولی میرزاجان باغندی،... |
| − | |شاگردان = [[ملا عبدالله شوشتری]]، [[ | + | |شاگردان = [[ملا عبدالله شوشتری]]، [[حسن بن زین الدین عاملی]]، [[سید محمد عاملی]]،... |
| − | |آثار = [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، [[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]، حدیقة الشیعه، اصول الدین،... | + | |آثار = [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، [[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]، حدیقة الشیعه، اثبات امامت، اصول الدین،... |
}} | }} | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
| − | احمد بن محمد اردبیلی | + | احمد بن محمد اردبیلی در عصر [[صفویه]] سال ۹۰۵ قمری در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. او در بین توده مردم به «مقدس اردبیلی» و در میان خواص و فقها به «محقق (مدقّق) اردبیلی» شهرت داشت. |
| − | علی‌رغم | + | او پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی، به قصد تحصیلات عالیه به [[نجف]] اشرف مهاجرت کرد و با بهره‌گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آنجا را پذیرفت و علی‌رغم دعوت‌های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی [[ایران]] ترجیح داد. وی پس از [[شهید ثانی]]، [[مرجعیت]] و ریاست تامه [[شیعه]] را در نجف بر عهده داشت. |
| − | [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] در کتاب «[[آشنایی با علوم اسلامی (کتاب)|آشنایی با علوم اسلامی]]» می نویسد: مقدس اردبیلی، ضرب‌المثل [[زهد]] و [[تقوا]] است و در عین حال از محققان فقهای [[شیعه]] است. محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید. گویند شاه عباس اصرار داشت که به [[اصفهان]] بیاید، او حاضر نشد. شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه‌ای به او نوشت به این مضمون: «بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می‌‌نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد». شاه عباس در جواب نوشت: «به عرض می‌‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش | + | [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] در کتاب «[[آشنایی با علوم اسلامی (کتاب)|آشنایی با علوم اسلامی]]» می نویسد: مقدس اردبیلی، ضرب‌المثل [[زهد]] و [[تقوا]] است و در عین حال از محققان فقهای [[شیعه]] است. محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید. گویند شاه عباس اصرار داشت که به [[اصفهان]] بیاید، او حاضر نشد. شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه‌ای به او نوشت به این مضمون: «بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می‌‌نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد». شاه عباس در جواب نوشت: «به عرض می‌‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننمایید. امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه [[نجف]] به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود. همچنان که امتناع [[شهید ثانی]] و پسرش شیخ حسن [[صاحب معالم]] و دخترزاده‌اش سید محمد [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه [[شام]] و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد...».<ref> آشنایی با علوم اسلامی، ص ۳۰۴.</ref> |
| − | + | مرحوم مقدس اردبیلی پس از عمری تلاش و کوشش در راه [[اسلام]] و معنویت، سرانجام در ماه [[صفر]] سال ۹۹۳ هـ.ق در [[نجف]] اشرف به رحمت ایزدی پیوست و در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی]] (علیه السلام) و مقابل مقبره مرحوم [[علامه حلی]] مدفون گردید. | |
==اساتید و شاگردان== | ==اساتید و شاگردان== | ||
| − | مقدس اردبیلی با [[شیخ بهایی]] و میرزا محمد استرآبادی صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضی از | + | مقدس اردبیلی با [[شیخ بهایی]] و [[میرزا محمد استرآبادی]] صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضی از شاگردان [[شهید ثانی]] تلمّذ نموده است. صاحب [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]] اساتید او را، جمال الدین محمود شیرازی (شاگرد [[جلال الدین محمد دوانی|جلال الدین دوانی]])، [[ملا عبدالله یزدی]] (صاحب [[حاشیه]] تهذیب المنطق) و مولی میرزاجان باغندی ذکر نموده است.<ref> اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۹۵.</ref> |
| − | همچنین، [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک| | + | همچنین، [[حسن بن زین الدین عاملی]] (صاحب «[[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]») و [[سید محمد عاملی]] (صاحب «[[مدارک الاحکام (کتاب)|مدارک]]») و [[ملا عبدالله شوشتری]] از شاگردان او می‌‌باشند و از دیگر شاگردان او امیر غلام و امیر فضل‌الله تفرشی می‌‌باشد؛ چنانکه هنگام فوت مقدس اردبیلی از او پرسیدند: به چه کسی می‌‌توانیم رجوع کنیم؟ گفت: در [[شرع|شرعیات]] به امیر غلام و در عقلیات به امیر فضل‌الله.<ref> مدرک سابق.</ref> |
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| − | احمد بن محمد اردبیلی | + | عامل شهرت احمد بن محمد اردبیلی در میان خواص و فقها به محقق و مدقق اردبیلی، وجود آثار و تألیفات و تحقیقات گرانقدری است که در زمینه [[فقه]]، [[علم کلام|کلام]] و عقاید از او به یادگار مانده است. از جمله او عبارتند از: |
| − | #[[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، | + | #[[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، کتابی فقهی در تفسیر [[آیات الاحکام]]. |
| − | #[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]] در شرح «[[ارشاد الاذهان الی احکام الایمان (کتاب)|ارشاد الاذهان]]» [[علامه حلی]]، که شروع تالیف آن در ماه [[رمضان]] ۹۷۷ در [[کربلا]] صورت گرفته و انجام آن در سال ۹۸۵ بوده | + | #[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]] در شرح «[[ارشاد الاذهان الی احکام الایمان (کتاب)|ارشاد الاذهان]]» [[علامه حلی]]، که شروع تالیف آن در ماه [[رمضان]] ۹۷۷ در [[کربلا]] صورت گرفته و انجام آن در سال ۹۸۵ بوده است. |
| − | #حدیقة | + | #حدیقة الشیعة، در تفصیل احوال [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه وآله و [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (فارسی). |
#شرح الهیات تجرید قوشجی. | #شرح الهیات تجرید قوشجی. | ||
#اثبات واجب تعالی. | #اثبات واجب تعالی. | ||
| سطر ۴۴: | سطر ۴۴: | ||
==مقدس در نظر دانشمندان== | ==مقدس در نظر دانشمندان== | ||
| − | * | + | *[[شیخ حر عاملی]] درباره او می‌‌گوید: مولی بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی، عالم فاضل، مدقق، عابد زاهد، ثقه، پرهیزگار، جلیل القدر و عظیم‌الشان می‌‌باشد.<ref> معجم رجال الحدیث، ج ۲، ص ۲۲۹.</ref> |
*[[محمد بن علی اردبیلی]] صاحب [[جامع الرواة (کتاب)|جامع الرواة]]، در حق همشهری خویش می‌‌گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد. او [[فقیه]]، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.<ref> مدرک فوق.</ref> | *[[محمد بن علی اردبیلی]] صاحب [[جامع الرواة (کتاب)|جامع الرواة]]، در حق همشهری خویش می‌‌گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد. او [[فقیه]]، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.<ref> مدرک فوق.</ref> | ||
| − | * | + | *[[محدث نوری]] می‌‌گوید: عالم ربانی، فقیه و محقق صمدانی، مولی احمد بن محمد اردبیلی، متوفی ۹۹۳ قمری، درخت علم و تحقیقات او با انوار درخشان قدس، [[زهد]]، [[اخلاص]] و کرامات او پوشیده است.<ref> خاتمه المستدرک، ج ۳، ص ۳۹۲.</ref> |
| − | * | + | *[[شیخ عباس قمی]] می‌‌گوید: عالم ربانی، محقق و فقیه بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی در [[تقوا|تقوی]]، جلالت، فضیلت، اصالت، زهد، دیانت، ورع، امانت مشهورتر از آن است که قلم بر آن احاطه کند یا تحت عدد و شمارش درآید. او متکلم و فقیه بزرگوار می‌‌باشد، به حدی که [[علامه مجلسی]] درباره او گفته است: او در ورع و تقوی و زهد به حد نهایی و مرتبت عالیه رسیده است و همانند او را در میان پیشینیان و متاخرین نشنیده‌ام. خداوند او را با پیشوایان [[معصوم]] علیهم السلام محشور دارد.<ref> الکنی والالقاب، شیخ عباس قمی.</ref> |
==فضایل و کرامات اخلاقی== | ==فضایل و کرامات اخلاقی== | ||
| − | مولانا احمد اردبیلی | + | مولانا احمد اردبیلی در [[زهد]] و [[تقوا]] و علم و فضل، یگانه عصر خود بود و او را در خدمت [[ائمه]] علیهم السلام قرب عظیم بوده است. |
در کتاب انوار نعمانیه [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائری]]، و در [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنات]]، حوادث و قضایای حیرت‌انگیزی از آن عالم ربانی نقل کرده‌اند که صدور چنین اعمال و کرامات از دارندگان چنین ارواح وارسته و پاک با آن همه اخلاص و پاکی، هیچ نوع تعجب و شگفتی ندارد. | در کتاب انوار نعمانیه [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائری]]، و در [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنات]]، حوادث و قضایای حیرت‌انگیزی از آن عالم ربانی نقل کرده‌اند که صدور چنین اعمال و کرامات از دارندگان چنین ارواح وارسته و پاک با آن همه اخلاص و پاکی، هیچ نوع تعجب و شگفتی ندارد. | ||
از جمله در انوار نعمانیه آمده است: | از جمله در انوار نعمانیه آمده است: | ||
| − | «... بعضی از ثقات به وسایط معتمده از شاگرد او میرفضل الله تفریشی - که او نیز از علما و اتقیا بوده - نقل می نمودند که گفت: شبی از شبها دیدم که او از خانه خود بیرون آمد و متوجه [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|روضه مقدسه حضرت امیرالمؤمنین]] علیه السلام شد. من نیز مخفی به نحوی که او مطلع نشود از عقب او روان شدم. چون به نزدیک در روضه مقدس رسید، درها گشوده و قفلها باز شد. پس، آمد و در برابر ضریح مبارک ایستاد و می شنیدم که شخصی سخن می گوید. پس، بیرون آمد و متوجه [[مسجد کوفه]] شد و باز من از عقب او همه می رفتم تا داخل مسجد کوفه شد. پس، به نزد [[محراب]] مسجد آمد و با شخصی بسیار سخن گفت و مراجعت نمود. در حال مراجعت مرا تنحنحی عارض شد. پس، او به طرف عقب نگریست و مرا دید و پرسید که، تو با من بودی؟ گفتم: بلی از آن وقت که از خانه بیرون آمدی تا الحال که مرا دیدی، پیوسته از عقب تو روان بودم. پس، سوگند دادم که مرا خبر ده به آنچه از او مشاهده نمودم. فرمود که، مساله ای از مسایل دین بر من مشکل شده بود. آمدم به خدمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و از آن حضرت پرسیدم. آن حضرت فرمود که، امروز امام زمان، [[امام زمان|حضرت صاحب الامر]] علیه السلام است، برو به مسجد کوفه از آن حضرت سؤال کن. پس، رفتم به نزد محراب مسجد و آن مساله مشکله را از آن حضرت سؤال نمودم و جواب شنیدم. چون این واقعه را نقل فرمود، از من عهد گرفت که در حیات او این واقعه را به کسی نقل ننمایم و من به عهد خود وفا کردم».<ref>الانوار النعمانیة، ج | + | «... بعضی از ثقات به وسایط معتمده از شاگرد او میرفضل الله تفریشی - که او نیز از علما و اتقیا بوده - نقل می نمودند که گفت: شبی از شبها دیدم که او از خانه خود بیرون آمد و متوجه [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|روضه مقدسه حضرت امیرالمؤمنین]] علیه السلام شد. من نیز مخفی به نحوی که او مطلع نشود از عقب او روان شدم. چون به نزدیک در روضه مقدس رسید، درها گشوده و قفلها باز شد. پس، آمد و در برابر [[ضریح]] مبارک ایستاد و می شنیدم که شخصی سخن می گوید. پس، بیرون آمد و متوجه [[مسجد کوفه]] شد و باز من از عقب او همه می رفتم تا داخل مسجد کوفه شد. پس، به نزد [[محراب]] مسجد آمد و با شخصی بسیار سخن گفت و مراجعت نمود. در حال مراجعت مرا تنحنحی (سرفه) عارض شد. پس، او به طرف عقب نگریست و مرا دید و پرسید که، تو با من بودی؟ گفتم: بلی از آن وقت که از خانه بیرون آمدی تا الحال که مرا دیدی، پیوسته از عقب تو روان بودم. پس، سوگند دادم که مرا خبر ده به آنچه از او مشاهده نمودم. فرمود که، مساله ای از مسایل دین بر من مشکل شده بود. آمدم به خدمت حضرت [[امیرالمؤمنین]] علیه السلام و از آن حضرت پرسیدم. آن حضرت فرمود که، امروز امام زمان، [[امام زمان|حضرت صاحب الامر]] علیه السلام است، برو به مسجد کوفه از آن حضرت سؤال کن. پس، رفتم به نزد محراب مسجد و آن مساله مشکله را از آن حضرت سؤال نمودم و جواب شنیدم. چون این واقعه را نقل فرمود، از من عهد گرفت که در حیات او این واقعه را به کسی نقل ننمایم و من به عهد خود وفا کردم».<ref>الانوار النعمانیة، ج ۲، ص ۳۰۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۷۴-۱۷۵.</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | *"مقدس اردبیلی" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی، ص ۲۰۳. |
*مجله پیام حوزه، تابستان و پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۰ و ۱۱. | *مجله پیام حوزه، تابستان و پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۰ و ۱۱. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==آرشیو عکس و تصویر== | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
| سطر ۸۰: | سطر ۶۸: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| − | [[رده:علمای قرن دهم]] | + | [[رده:علمای قرن دهم]][[رده:علماء شیعه]][[رده:فقیهان]][[رده:مدفونین در حرم امام علی علیه السلام]] |
| − | [[رده:فقیهان]] | ||
| − | [[رده:مدفونین در حرم امام علی علیه السلام]] | ||
نسخهٔ ۲۳ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۰۹
«احمد بن محمد اردبیلی نجفی» معروف به «مقدس اردبیلی»، (م، ۹۳۳ ق) از علما و فقهای برجسته شیعه در قرن دهم هجری است. وی با دربار صفویه ارتباط داشت و از این راه در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان بهره برد. مقدس اردبیلی صاحب آثار ارزشمندی مانند «زبدة البیان فی آیات احکام القرآن» و «مجمع الفائدة والبرهان» بود. علمای بزرگی چون صاحب معالم و صاحب مدارک از شاگردان او می‌‌باشند.
| |
| نام کامل | احمد بن محمد اردبیلی |
| زادروز | ۹۰۵ قمری |
| زادگاه | اردبیل |
| وفات | ۹۹۳ قمری |
| مدفن | نجف، حرم امام علی |
|
| |
| اساتید |
جمال الدین محمود شیرازی، ملا عبدالله یزدی، مولی میرزاجان باغندی،... |
| شاگردان |
ملا عبدالله شوشتری، حسن بن زین الدین عاملی، سید محمد عاملی،... |
| آثار |
زبدة البیان فی آیات احکام القرآن، مجمع الفائدة والبرهان، حدیقة الشیعه، اثبات امامت، اصول الدین،... |
محتویات
زندگی‌نامه
احمد بن محمد اردبیلی در عصر صفویه سال ۹۰۵ قمری در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. او در بین توده مردم به «مقدس اردبیلی» و در میان خواص و فقها به «محقق (مدقّق) اردبیلی» شهرت داشت.
او پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی، به قصد تحصیلات عالیه به نجف اشرف مهاجرت کرد و با بهره‌گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آنجا را پذیرفت و علی‌رغم دعوت‌های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی ایران ترجیح داد. وی پس از شهید ثانی، مرجعیت و ریاست تامه شیعه را در نجف بر عهده داشت.
شهید مطهری در کتاب «آشنایی با علوم اسلامی» می نویسد: مقدس اردبیلی، ضرب‌المثل زهد و تقوا است و در عین حال از محققان فقهای شیعه است. محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید. گویند شاه عباس اصرار داشت که به اصفهان بیاید، او حاضر نشد. شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه‌ای به او نوشت به این مضمون: «بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می‌‌نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد». شاه عباس در جواب نوشت: «به عرض می‌‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننمایید. امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه نجف به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود. همچنان که امتناع شهید ثانی و پسرش شیخ حسن صاحب معالم و دخترزاده‌اش سید محمد صاحب مدارک از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه شام و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد...».[۱]
مرحوم مقدس اردبیلی پس از عمری تلاش و کوشش در راه اسلام و معنویت، سرانجام در ماه صفر سال ۹۹۳ هـ.ق در نجف اشرف به رحمت ایزدی پیوست و در حرم امام علی (علیه السلام) و مقابل مقبره مرحوم علامه حلی مدفون گردید.
اساتید و شاگردان
مقدس اردبیلی با شیخ بهایی و میرزا محمد استرآبادی صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضی از شاگردان شهید ثانی تلمّذ نموده است. صاحب اعیان الشیعه اساتید او را، جمال الدین محمود شیرازی (شاگرد جلال الدین دوانی)، ملا عبدالله یزدی (صاحب حاشیه تهذیب المنطق) و مولی میرزاجان باغندی ذکر نموده است.[۲]
همچنین، حسن بن زین الدین عاملی (صاحب «معالم») و سید محمد عاملی (صاحب «مدارک») و ملا عبدالله شوشتری از شاگردان او می‌‌باشند و از دیگر شاگردان او امیر غلام و امیر فضل‌الله تفرشی می‌‌باشد؛ چنانکه هنگام فوت مقدس اردبیلی از او پرسیدند: به چه کسی می‌‌توانیم رجوع کنیم؟ گفت: در شرعیات به امیر غلام و در عقلیات به امیر فضل‌الله.[۳]
آثار و تألیفات
عامل شهرت احمد بن محمد اردبیلی در میان خواص و فقها به محقق و مدقق اردبیلی، وجود آثار و تألیفات و تحقیقات گرانقدری است که در زمینه فقه، کلام و عقاید از او به یادگار مانده است. از جمله او عبارتند از:
- زبدة البیان فی آیات احکام القرآن، کتابی فقهی در تفسیر آیات الاحکام.
- مجمع الفائدة والبرهان در شرح «ارشاد الاذهان» علامه حلی، که شروع تالیف آن در ماه رمضان ۹۷۷ در کربلا صورت گرفته و انجام آن در سال ۹۸۵ بوده است.
- حدیقة الشیعة، در تفصیل احوال پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهم السلام (فارسی).
- شرح الهیات تجرید قوشجی.
- اثبات واجب تعالی.
- اثبات امامت.
- تعلیقه‌ای بر شرح مختصر الاصول عضدی.
- تعلیقه‌ای بر خراجیه محقق ثانی. این کتاب در مورد مساله خراج و مالیات نوشته شده و هر دو در سال ۱۳۱۸ هـ.ق در حاشیه «کفایة الاصول» آخوند خراسانی چاپ سنگی شده است.
- استیناس المعنویه، در علم کلام (به عربی).
- اصول الدین، که یک نسخه از آن در کتابخانه رضویه موجود است.
مقدس در نظر دانشمندان
- شیخ حر عاملی درباره او می‌‌گوید: مولی بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی، عالم فاضل، مدقق، عابد زاهد، ثقه، پرهیزگار، جلیل القدر و عظیم‌الشان می‌‌باشد.[۴]
- محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الرواة، در حق همشهری خویش می‌‌گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد. او فقیه، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.[۵]
- محدث نوری می‌‌گوید: عالم ربانی، فقیه و محقق صمدانی، مولی احمد بن محمد اردبیلی، متوفی ۹۹۳ قمری، درخت علم و تحقیقات او با انوار درخشان قدس، زهد، اخلاص و کرامات او پوشیده است.[۶]
- شیخ عباس قمی می‌‌گوید: عالم ربانی، محقق و فقیه بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی در تقوی، جلالت، فضیلت، اصالت، زهد، دیانت، ورع، امانت مشهورتر از آن است که قلم بر آن احاطه کند یا تحت عدد و شمارش درآید. او متکلم و فقیه بزرگوار می‌‌باشد، به حدی که علامه مجلسی درباره او گفته است: او در ورع و تقوی و زهد به حد نهایی و مرتبت عالیه رسیده است و همانند او را در میان پیشینیان و متاخرین نشنیده‌ام. خداوند او را با پیشوایان معصوم علیهم السلام محشور دارد.[۷]
فضایل و کرامات اخلاقی
مولانا احمد اردبیلی در زهد و تقوا و علم و فضل، یگانه عصر خود بود و او را در خدمت ائمه علیهم السلام قرب عظیم بوده است. در کتاب انوار نعمانیه سید نعمت الله جزائری، و در روضات الجنات، حوادث و قضایای حیرت‌انگیزی از آن عالم ربانی نقل کرده‌اند که صدور چنین اعمال و کرامات از دارندگان چنین ارواح وارسته و پاک با آن همه اخلاص و پاکی، هیچ نوع تعجب و شگفتی ندارد.
از جمله در انوار نعمانیه آمده است: «... بعضی از ثقات به وسایط معتمده از شاگرد او میرفضل الله تفریشی - که او نیز از علما و اتقیا بوده - نقل می نمودند که گفت: شبی از شبها دیدم که او از خانه خود بیرون آمد و متوجه روضه مقدسه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شد. من نیز مخفی به نحوی که او مطلع نشود از عقب او روان شدم. چون به نزدیک در روضه مقدس رسید، درها گشوده و قفلها باز شد. پس، آمد و در برابر ضریح مبارک ایستاد و می شنیدم که شخصی سخن می گوید. پس، بیرون آمد و متوجه مسجد کوفه شد و باز من از عقب او همه می رفتم تا داخل مسجد کوفه شد. پس، به نزد محراب مسجد آمد و با شخصی بسیار سخن گفت و مراجعت نمود. در حال مراجعت مرا تنحنحی (سرفه) عارض شد. پس، او به طرف عقب نگریست و مرا دید و پرسید که، تو با من بودی؟ گفتم: بلی از آن وقت که از خانه بیرون آمدی تا الحال که مرا دیدی، پیوسته از عقب تو روان بودم. پس، سوگند دادم که مرا خبر ده به آنچه از او مشاهده نمودم. فرمود که، مساله ای از مسایل دین بر من مشکل شده بود. آمدم به خدمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و از آن حضرت پرسیدم. آن حضرت فرمود که، امروز امام زمان، حضرت صاحب الامر علیه السلام است، برو به مسجد کوفه از آن حضرت سؤال کن. پس، رفتم به نزد محراب مسجد و آن مساله مشکله را از آن حضرت سؤال نمودم و جواب شنیدم. چون این واقعه را نقل فرمود، از من عهد گرفت که در حیات او این واقعه را به کسی نقل ننمایم و من به عهد خود وفا کردم».[۸]
پانویس
- پرش به بالا ↑ آشنایی با علوم اسلامی، ص ۳۰۴.
- پرش به بالا ↑ اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۹۵.
- پرش به بالا ↑ مدرک سابق.
- پرش به بالا ↑ معجم رجال الحدیث، ج ۲، ص ۲۲۹.
- پرش به بالا ↑ مدرک فوق.
- پرش به بالا ↑ خاتمه المستدرک، ج ۳، ص ۳۹۲.
- پرش به بالا ↑ الکنی والالقاب، شیخ عباس قمی.
- پرش به بالا ↑ الانوار النعمانیة، ج ۲، ص ۳۰۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۷۴-۱۷۵.
منابع
- "مقدس اردبیلی" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی، ص ۲۰۳.
- مجله پیام حوزه، تابستان و پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۰ و ۱۱.
آرشیو عکس و تصویر
مرقد مقدس اردبیلی، در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
