|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | '''حدیث مدینه العلم''' حدیثی است از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در آن خود را به عنوان شهر علم و علی علیه السلام را دروازه ی آن شهر نامیده اند. این حدیث دلالت بر اعلمیت و افضلیت امام علی علیه السلام و مرجعیت علمی ایشان بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد. {{متوسط}}
| + | {{متوسط}} |
| − | ==متن حدیث==
| + | {{بخشی از یک کتاب}} |
| − | حدیث «مدینه علم» با مضمونی مشابه و با تعبیرهاى مختلف در کتاب هاى حدیثى شیعه و اهل سنت با اسناد متعدد وارد شده است که به آنان اشاره می کنیم:
| |
| | | | |
| − | ====علی علیه السلام دروازه شهر علم====
| + | [[حديث]] معروف منقول از [[پیامبر|پيغمبر اكرم]] صلی الله علیه و آله به طرق فريقين ([[شيعه]] و [[سنی]]) كه در مورد حضرت [[امام علی|علی بن ابیطالب]] علیه السلام فرمودند: «أنا مدينةُ العلمِ و علىٌّ بابُها».<ref>[[بحارالانوار]]، ج30، ص672.</ref> |
| | | | |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از [ این ]دروازه در آید. <ref>المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 138 ح 4639 ، المناقب لابن المغازلی : ص 80 ح 120 کلاهما عن جابر بن عبد اللّه و ص 81 ح 121 ، المعجم الکبیر : ج 11 ص 55 ح 11061 ، تاریخ بغداد : ج 4 ص 348 ح 2186 و ج 11 ص 49 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 379 ح 8977 و ص 381 ح 8981 ، اُسد الغابه : ج 4 ص 95 ح 3789 ، المناقب للخوارزمی : ص 83 ح 69 والثمانیه الأخیره عن ابن عبّاس ، الاستیعاب : ج 3 ص 205 الرقم 1875 ؛ صحیفه الإمام الرضا علیه السلام : ص 123 ح 82 عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الاحتجاج : ج 1 ص 196 ح 37 عن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام عن عمّار بن یاسر ، شرح الأخبار : ج 1 ص 89 ح 2 عن ابن عبّاس ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 34 .</ref>
| + | ترمذى در صحيح خود و بغوى در صحاح و خوارزمى در مناقب و اكثر محدثين عامه([[اهل سنت]])، حديث مزبور را نقل كرده اند و از [[امام صادق]] علیه السلام ضمن حديثى رسيده است كه: «پيغمبر صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: اى على! من شهر علمم و تو باب آنى، هر كه از در درآيد به شهر رسد. اى على! تو آن درى كه مردمان از آن به من درآيند و من درب ورود به خدايم پس هر كه جز از راه تو بسوى من آيد به من نخواهد رسيد و هر كه از راهى جز من بسوى خدا رهسپار گردد به او نخواهد رسيد». |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}. <ref>المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 137 ح 4637 و ح 4638 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 379 ح 8978 کلّها عن ابن عبّاس و ص 383 ح 8985 وفیه «الدار» بدل «المدینه» ، تاریخ بغداد : ج 2 ص 377 ح 887 وفیه «البیت» بدل «المدینه» ، الفردوس : ج 1 ص 44 ح 106 والثلاثه الأخیره عن جابر ، کنز العمّال : ج 13 ص 148 ح 36463 ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 233 ح 1 عن الریّان بن الصلت ، تحف العقول : ص 430 کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الفصول المختاره : ص 220 ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 19 ، عوالی اللآلی : ج 4 ص 123 ح 205 </ref>من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که آهنگ [ ورود به ]شهر دارد،باید از این دروازه به آن در آید.
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ بابَ المَدینَهِ»}}؛<ref>تاریخ دمشق : ج 42 ص 378 ح 8976 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 359 کلاهما عن الصنابحی عن الإمام علیّ علیه السلام .</ref>من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از دروازه شهر ، وارد شود.
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ البابَ فَلیَأتِ عَلِیّا»}}<ref>2- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 380 ح 8979 ، تذکره الحفّاظ : ج 4 ص 1231 ح 1047 ، فرائد السمطین : ج 1 ص 98 ح 67 کلّها عن ابن عبّاس .</ref> من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که می خواهد از دروازه [ شهر] وارد شود،نزد علی برود .
| |
| − | *{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ ، أنَا مَدینَهُ العِلمِ وأنتَ البابُ ، کَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یَصِلُ إلَی المَدینَهِ إلّا مِنَ البابِ»}}<ref>المناقب لابن المغازلی : ص 85 ح 126 ؛ الأمالی للطوسی : ص 578 ح 1194 ، العمده : ص 294 ح 486 کلّها عن محمّدبن عبداللّه اللاحقی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 20 ، نهج الإیمان : ص 342 .</ref>؛ ای علی! من شهر دانشم و تو دروازه آنی . آن که می پندارد از راهی جز این دروازه به شهر دست خواهد یافت ، دروغ گفته است.
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ و عَلیٌّ بابُها ، ولَن تُدخَلَ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}<ref>الخصال : ص 574 ح 1 عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام ، المجازات النبویّه : ص 207 ح 166 ، مائه منقبه : ص 64 ح 18 عن ابن عبّاس وفیه «تؤتی» بدل «تدخل» ، کفایه الأثر : ص 184 عن اُمّ سلمه وفیه «وما تؤتی» بدل «لن تدخل» ؛ المناقب لابن المغازلی : ص 82 ح 122 عن جریر عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «لا تؤتی البیوت إلّا من أبوابها» بدل «لن تدخل ...» .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است ، و به شهر ، جز از دروازه آن ، وارد نمی شوند .
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، وهَل تُدخَلُ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}<ref>التوحید : ص 307 ح 1 ، الاختصاص : ص 238 ، الأمالی للصدوق : ص 425 ح 560 کلّها عن الأصبغ بن نباته عن الإمام الحسن علیه السلام و ص 655 ح 891 عن الحسن بن راشد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، تفسیر فرات : ص 265 ح 360 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیهما «تؤتی» بدل «تدخل» .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است ، و آیا به شهر ، جز از دروازه آن ، داخل می شوند؟!
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَقتَبِسهُ مِن عَلِیٍّ»}}<ref>الإرشاد : ج 1 ص 33 عن أبی سعید الخدری ، بحار الأنوار : ج 40 ص 203 ح 7 .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از علی پرتو بگیرد.
| |
| | | | |
| − | ====علی علیه السلام درِ خانه ی دانش====
| + | و در حديث ديگر از آن حضرت رسيده كه پيامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود: «من شهر حكمتم و على بن ابى طالب درب ورود به آن است و به شهر نتوان رسيد جز از درب ورودى آن».<ref>وسائل الشیعه: 18/52.</ref> |
| − | | |
| − | *{{متن حدیث|«أنا دارُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها»}}<ref>.ذخائر العقبی : ص 142 ، الریاض النضره : ج 3 ص 159 ، ینابیع المودّه : ج 2 ص 170 ح 482 کلّها عن الإمام علیّ علیه السلام .</ref>؛ من خانه دانشم و علی ، درِ آن [ خانه] است.
| |
| − | | |
| − | ====علی علیه السلام دروازه ی شهر حکمت====
| |
| − | | |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ الحِکمَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>تاریخ بغداد : ج 11 ص 204 ح 5098 ، المناقب لابن المغازلی : ص 86 ح 128 کلاهما عن ابن عبّاس ؛ الأمالی للطوسی : ص 483 ح 1055 عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری ، عوالی اللآلی : ج 4 ص 123 ح 206 .</ref> من شهر حکمتم و علی دروازه آن است . پس آن که حکمت می خواهد ، باید از دروازه درآید.
| |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکَمِ _ أوِ الحِکمَهِ _ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ بابَها»}}<ref>تاریخ دمشق : ج 42 ص 382 ح 8984 عن جابر بن عبد اللّه ؛ الأمالی للصدوق : ص 619 ح 843 ، بشاره المصطفی : ص 230 کلاهما عن الریّان بن الصلت عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله .</ref>؛من شهر حکمت ها (یا حکمت) هستم و علی ، دروازه آن است . پس آن که آهنگ شهر دارد ، باید از دروازه آن ، در آید
| |
| − | *{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ ! أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ بابُها ، ولَن تُؤتَی المَدینَهُ إلّا مِن قِبَلَ البابِ»}}<ref>الأمالی للصدوق : ص 188 ح 197 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام و ص342 ح 408 ، کمال الدین : ص 241 ح 65 کلاهما عن ابن عبّاس ، بشاره المصطفی : ص 24 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، روضه الواعظین : ص 116 .</ref>ای مردم! من شهر حکمتم و علی بن ابی طالب ، دروازه آن است . هرگز وارد شهر نمی شوند ، جز از جانب دروازه.
| |
| − | *{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ ، أنا مَدینَهُ الحِکمَهِ وأنتَ بابُها ، فَمَن أتَی المَدینَهَ مِن البابِ وَصَلَ»}}<ref>.تفسیر فرات : ص 64 ح 29 عن علیّ بن سالم الأنصاری والحسین بن أبی العلاء وعاصم عن الإمام الصادق علیه السلام .</ref>ای علی! من شهر حکمتم و تو دروازه آنی . پس کسی که از دروازه وارد شود ، به شهر می رسد.
| |
| − | | |
| − | ====علی علیه السلام دروازه ی بهشت====
| |
| − | | |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وهِیَ الجَنَّهُ ، وأنتَ یا عَلِیُّ بابُها ، فَکَیفَ یَهتَدِی المُهتَدی إلَی الجَنَّهِ ؟ ! ولا یَهتَدی إلَیها إلّا مِن بابِها»}}<ref>الأمالی للصدوق : ص 472 ح 632 ، الأمالی للطوسی : ص 431 ح 964 کلاهما عن جابر عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام ، مائه منقبه : ص 148 ح 94 عن أبی سعید الخدری ، روضه الواعظین : ص 134 .</ref>من شهر حکمتم _ که همانا بهشت است _ و تو _ ای علی! _ دروازه آن هستی . چگونه رهرو به بهشت ، راه می برد؟ به سوی آن ، راه نمی بَرد ، مگر از دروازه آن .
| |
| − | | |
| − | ====علی علیه السلام درِ خانه ی حکمت====
| |
| − | | |
| − | *{{متن حدیث|«أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها»}}<ref>سنن الترمذی : ج 5 ص 637 ح 3723 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 635 ح 1081 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 378 ح 8975 ، حلیه الأولیاء : ج 1 ص 64 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 359 کلّها عن الصنابحی ، المناقب لابن المغازلی : ص 87 ح 129 عن الصنابجی وکلّها عن الإمام علیّ علیه السلام وزاد فی آخره «فمن أراد الحِکمه فلیأتها» .</ref>من خانه حکمتم و علی ، درِ آن [ خانه] است.
| |
| − | | |
| − | ====علی علیه السلام کلید خانه ی حکمت====
| |
| − | | |
| − | *{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ ، أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ مِفتاحُها ، ولَن یوصَلَ إلَی الدّارِ إلّا بِالمِفتاحِ ، وکَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یُحِبُّنی ویُبغِضُ عَلِیّا»}}<ref>3- .الأمالی للصدوق : ص 434 ح 574 عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری .</ref> ای مردم! من خانه حکمتم و علی ، کلید آن [ خانه ]است . جز با کلید ، به خانه نمی توان رسید . آن که می پندارد مرا دوست دارد ، در حالی که با علی دشمنی می ورزد ، دروغ گفته است .
| |
| − | | |
| − | ==بررسی محتوا و مدلول حدیث مدینه العلم==
| |
| − | حدیث مدینه العلم از معتبرترین احادیث نزد اهل سنت و شیعه است.در این حدیث شریف رسول خدا صلی الله علیه و آله در قالب یک تمثیل معارفی هدایت بخش برای روشن کردن راه مسلمانان و حق جویان تببین نموده اند:
| |
| − | ===اعلمیت علی علیه السلام===
| |
| − | در این حدیث پیامبر اکرم (ص) خود را شهر علم و علی علیه السلام را دروازه ورود به آن شهر شمرده اند. به این معنا که آگاهی از علوم الهی که نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله است جز با مراجعه به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ممکن نیست. به عبارت دیگر همانطور که اگر دروازه های شهری گشوده نشود ورود به آن ممکن نیست؛اگر وجود امام علی(ع) نبود، حقیقت علم پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسلمانان پوشیده می ماند.
| |
| − | | |
| − | امر به رجوع به امام علی علیه السلام برای رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله نشان از این حقیقت دارد که علی علیه السلام خود نیز واجد علم پیامبر است و اگر غیر از این باشد دروازه ی شهر نخواهد بود. زیرا دروازه ی شهر راه وصول به همه شهر است نه بخشی از آن .
| |
| − | | |
| − | احادیث فراوان دیگر از سوی رسول خدا شاهد و موَیّد دلالت این حدیث بر اعلمیت امام علی است. به عنوان نمونه در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند: {{متن حدیث|«اعلم امتی بعدی امیرالمومنین (ع)»}}
| |
| − | ===[[عصمت]] علی علیه السلام===
| |
| − | روشن است که [[وحی]] الهی که برای هدایت بشر نازل می شود باید از طریقی پاکیزه از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود. از این رو هم شخص رسول اکرم که شهر علم هستند و هم علی علیه السلام که مسیر و مجرای وصول به آن علم است باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر صلی الله علیه و آله مصون از پلیدی و اشتباه نباشد، عصمت رسول خدا و قرآن نیز بی فایده خواهد بود. به عبارت دیگر، آب زلال و پاکیزه ای که از سرچشمه می جوشد باید در مسیری که جریان می یابد نیز از آلودگی دورباشد تا زلال و پاکیزه به دست نوشندگان در پایین دست برسد.
| |
| − | | |
| − | آیات و احادیث دیگر که مؤید این معنا باشد فراوان است. از آن جمله است: [[آیه تطهیر]] و روایات ذیل آن، [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث سفینه]]، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و...
| |
| − | | |
| − | ==='''مرجعیت علمی امام علی علیه السلام'''===
| |
| − | این معنا را در واژه «باب» باید جست و جو نمود. راه ورود به هر مکانی دروازه های آن است. چنانکه قرآن در عبارتی روشن اما عمیق مى فرماید: {{متن قرآن|«وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها»}}؛<ref>سوره بقره آیه 189</ref>خانه ها را از درهاى آن وارد شوید. به عبارت دقیق تر مسیر درست و طریق صحیح هر امری را بیابید. <ref>تفسير نمونه، ج2، ص: 12</ref>
| |
| − | | |
| − | این حدیث طریق صحیح رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله را نشان می دهد و آن علی علیه السلام است که حکایت از مرجعیت علمی امام علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد؛ چنانکه در بسیاری از نقل های معتبر این حدیث، رسول خدا صلی الله علیه و آله صراحتاً به لزوم رجوع علمی به علی علیه السلام را بیان فرموده اند: {{متن حدیث|«أنَا مَدینَةُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۸۰، ح ۱۲۰ ؛ المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱، ص ۴۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱، ح ۸۹۸۱؛ اسد الغابة، ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۸۳، ح ۶۹ و.....</ref>من شهر علمم و على دروازه آن است، '''پس هر کس اراده علم کرده، باید از دروازه آن وارد شود.''' یعنی هر کس جویای دانش من است به علی علیه السلام مراجعه کند
| |
| − | | |
| − | <br />
| |
| | | | |
| | ==پانویس== | | ==پانویس== |
| − | <references /> | + | <references/> |
| | | | |
| | ==منابع== | | ==منابع== |
| | سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف». | | سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف». |
| − |
| |
| − | *عنوان: امام شناسی موضوع: کلام شیعی - اصول عقاید پدیدآور اصلی: نويسنده: حسینی طهرانی، محمدحسین قرن: 15 تاریخ وفات: 1416 ه.ق. سایر پدید آورندگان: اشراف: موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام ناشر: علامه طباطبايی محل نشر: مشهد مقدس - ایران سال نشر: 1426 ه.ق. تعدادجلد: ۱۸ زبان: فارسی
| |
| | | | |
| | [[رده:احادیث با عناوین خاص]] | | [[رده:احادیث با عناوین خاص]] |
| | [[رده:مقاله های مهم]] | | [[رده:مقاله های مهم]] |
| | {{حدیث}} | | {{حدیث}} |
