محمد فاضل لنکرانی: تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱۳: | سطر ۱۳: | ||
محمد موحدی (1310-1386ش)مشهور به محمد فاضل لنکرانی از اساتید بزرگ حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید معاصر شیعه و از شاگردان آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بود. او در سن 25 سالگی به درجه اجتهاد رسید. و آثار فراوانی از خود به جای گذاشت که از جمله می توان به تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد اشاره نمود. آیت الله فاضل لنکرانی همواره از نهضت امام خمینی دفاع کرده و نقش فعالی ایفا می نمود و در این راه زندانی و تبعید شد. او پس از انقلاب عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت. | محمد موحدی (1310-1386ش)مشهور به محمد فاضل لنکرانی از اساتید بزرگ حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید معاصر شیعه و از شاگردان آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بود. او در سن 25 سالگی به درجه اجتهاد رسید. و آثار فراوانی از خود به جای گذاشت که از جمله می توان به تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد اشاره نمود. آیت الله فاضل لنکرانی همواره از نهضت امام خمینی دفاع کرده و نقش فعالی ایفا می نمود و در این راه زندانی و تبعید شد. او پس از انقلاب عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت. | ||
| − | == | + | ==ولادت و خاندان== |
| − | محمد موحدي | + | محمد فاضل موحدي لنکرانی در [[ذی القعده]] 1350 ق (1310 ش) در [[قم]] به دنیا آمد. پدرش آیت الله شیخ عبدالله فاضل موحدی از شاگردان [[شیخ مرتضی آشتیانی]] و آیت الله [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|عبدالکریم حائری یزدی]] بود. پس از اتمام بنای [[مسجد اعظم قم]]، امامت جماعت آن مسجد به وی سپرده شد. آیت الله عبدالله لنکرانی مجتهد بود و رساله‌ی عملیه خود را با نام نهایة الاحکام به عربی نوشت. |
| − | + | == تحصیل == | |
| + | محمد فاضل لنکرانی دوره‌ی ابتدایی را در [[قم]] گذراند. پس از پایان دوره‌ی ابتدایی به دلیل علاقه به دروس دینی به [[حوزه علميه قم|حوزه علمیه قم]] رفت و در [[مدرسه فیضیه]] به تحصیل علوم دینی پرداخت. در آن زمان حوزه‌ی علمیه‌ی قم طلاب زیادی نداشت و تعداد کمی مشغول به تحصیل بودند. از هم مباحثه‌ای‌های وی در مدرسه فیضیه [[سید مصطفی خمینی|سید مصطفی خمینی]] بود که نقش مهمی در پیشرفت علمی ایشان داشت. | ||
| − | آیت الله | + | وی قسمتی از مطول و بخشی از شرح لمعه را نزد آیت الله حسنعلی منتظری و قسمتی دیگر را نزد شیخ اسدالله نوراللهی نجف آبادی خواند، [[فرائد الاصول (کتاب)|رسایل]] و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] را نزد چند تن از اساتید حوزه چون، پدرش آیت الله فاضل موحدی، آیت الله آقا شیخ عبدالجواد جبل عاملی سدهی و آیت الله [[شیخ مرتضی حائری یزدی|شیخ مرتضی حائری]] بهره برد.(3) |
| − | آیت الله | + | آیت الله لنکرانی به دلیل شور و علاقه به تحصیل علوم دینی در زمان کوتاهی دوره‌های [[ادبیات عرب]] و سطوح را که معمولاً طلاب دیگر در 8 یا 9 سال به پایان می‌رسانند در مدت 6 سال گذراند، لذا در سن 19 سالگی وارد آخرین مرحله‌ی تحصیلات حوزوی یعنی درس خارج [[فقه]] گردید.(4) پس از تشکیل کلاس‌های [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردی]] در [[قم]]، وی در درس خارج فقه ایشان شرکت جست و این در حالی بود که هنوز قسمتی از [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]] را به اتمام نرسانده بود. |
| − | آیت الله لنکرانی | + | آیت الله لنکرانی از همان روزهای نخست تقریرات درس خارج فقه آیت الله بروجردی را به عربی می‌نوشت که پس از چند سال نگارش تقریرات با نظارت و به دستور استاد جلد اول تقریرات با عنوان نهایة التقریر که مشتمل بر قسمت زیادی از مباحث صلاة بود به چاپ رساند. چند سال بعد جلد دوم آن را منتشر کرد که شامل تمامی مباحث صلاة به جز [[نماز جمعه]] و نماز مسافر بود، ایشان حدود یازده سال در درس فقه آیت الله بروجردی شرکت کرد و علاوه بر بحث صلاة مباحث [[خمس]] و آخرین آن کتاب قضا، که به اتمام نرسید را نزد آیت الله بروجردی تلمذ کرد و تقریرات آن دروس را نیز نگاشت. او مدتی نیز در درس اصول آیت الله بروجردی شرکت جسته و قسمت اعظم مباحث عقلیه را نوشت و نیز بحث راجع به خلل [[حج]] که آن نیز ناتمام ماند.(5) |
| − | آیت الله لنکرانی | + | پس از تشکیل کلاس‌های درس [[اصول فقه|اصول]] [[امام خمینی]]، آیت الله لنکرانی از همان ابتدا در کلاس‌های ایشان حاضر شده و هر روز دو نوبت در درس امام شرکت کرده و مباحث اجتهاد و تقلید را به طور کامل با ایشان گذراند. مبحث طهارت در فقه را نیز نزد امام فراگرفت و مطالب دروس امام را نیز تقریر می‌کرد. زمانی که در سال 1352 ش به [[یزد]] تبعید شده بود، پنج جلد از شرح [[تحریر الوسیله (کتاب)|تحریرالوسیله]] امام را به اتمام رساند و پس از آن نیز به این کار ادامه داد و 25 جلد از این شرح را منتشر کرد. وی در مجموع به مدت 9 سال از دروس امام بهره برد. در 18 [[ماه ربیع الاول|ربیع الاول]] 1386 از [[امام خمینی]] اجازه‌ی امور حسبیه را دریافت کرد و از آن برای تأسیس مدارس دینی و تبلیغات اسلامی بهره برد.(6) |
| − | آیت الله لنکرانی | + | آیت الله فاضل لنکرانی در 25 سالگی به [[اجتهاد]] رسید و این امر مورد تأیید آیت الله بروجردی قرار گرفت. پس از وفات آیت الله بروجردی در 1340 ش. وی در سن 30 سالگی به استنباط خود مسایل دینی را اجتهاد می‌کرد. ایشان علاوه بر دروس [[فقه]] و [[اصول]]، در درس‌های [[فلسفه]] و [[حکمت]] [[علامه طباطبایی]] نیز شرکت جسته و قسمتی از مباحث [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|منظومه سبزواری]] و کتاب «[[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار]]» [[ملاصدرا]]ی شیرازی را از ایشان آموخت. |
| − | + | در نخستین سال‌های تحصیل در [[حوزه علميه قم|حوزه علمیه قم]]، در سال‌های سوم و چهارم، زمانی که هنوز شانزده سال داشت، ضمن تحصیل، تدریس نیز می‌کرد. نخستین تدریس وی مربوط به کتاب حاشیه ملا عبدالله و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]] بود. بعدها [[شرح لمعه]] را شروع کرد و طلبه‌های بیشتری در درس وی حاضر می‌شدند. او [[اللمعة الدمشقية (کتاب)|لمعه]] را در دو دوره و کتاب ارث را در سه دوره تدریس کرد. سپس به تدریس [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]] و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] مشغول شد. مکاسب را پنج دوره و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة‌الاصول]] را شش دوره تدریس کرد. از آخرین دوره‌ی درس کفایة الاصول وی، نوار تهیه شد و طلاب در [[قم]] و شهرستان‌های دیگر از آن بهره می‌بردند. بسیاری از شاگردانش از نظر سنی بزرگتر از استاد خود بودند و در بیشتر اوقات صدها نفر در کلاس‌های درس ایشان شرکت می‌جستند. آیت الله لنکرانی از سال 1360 ش به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداختند و در مدت 25 سال گروه کثیری از طلاب از محضر وی بهره‌منده شدند. این درس از رادیو معارف نیز پخش می‌شد.(7) | |
| − | + | ==فعاليتهاي علمي و فرهنگي== | |
| − | در | + | خدمات آيت الله فاضل لنكراني در ابعاد علمي و فرهنگي بسيار است. او پس از گذشت مدتي از رحلت آيت الله [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|مرعشي نجفي]]<nowiki/>، امامت جماعت [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم مطهر حضرت معصومه]](س) را بر عهده گرفت. تأسيس مدرسه علميه از ديگر فعاليتهاي ايشان در اين عرصه است. |
| − | + | آيت الله فاضل به امر احياي هيئتهاي مذهبي و عزاداري براي [[سیدالشهداء|سالار شهيدان]](ع)، اهتمام ويژه‌اي داشت و خود، از كساني بود كه سالها مجالس [[روضه خوانی|روضه]] و ندبه بر پاي می نمود. وي در احياي [[ایام فاطمیه|ايام فاطميه]] و تشويق مردم براي برگزاري مراسم عزاي [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه زهرا]](س) تلاش فراوان کرد. | |
| − | + | آيت الله فاضل لنکرانی در طي سالها تدریس علوم مختلف حمزه، از آموختن روش [[تهذيب نفس|تهذيب نفس]]<nowiki/> و سفارشهاي اخلاقي به طلاب نيز دريغ نمي‌ورزيد و آنچه خود از استاداني چون [[امام خمینی|امام خميني]]<nowiki/>(ره) آموخته بود، به نسل جديد حوزه‌هاي علميه منتقل مي‌كرد. | |
| − | |||
| − | در طي | ||
| − | |||
==تألیفات== | ==تألیفات== | ||
| + | آيت الله فاضل، در طول عمر با بركت خود، كتب فراواني نگاشته و به حوزه علم و تقوا تقديم داشته است. شگفت اينكه برخي از آنها را ـ مانند نهاية التقرير ـ در دورة جواني نوشته است. برخي از تأليفات او به شرح زير است: | ||
| − | * 1. تفصیل الشریعة، شرحی است عربی بر کتاب تحریرالوسیله‌ی [[امام خمینی]] که 25 جلد آن چاپ شده و 5 جلد دیگر آماده چاپ است. پنج جلد اول این شرح در زمان تبعید آیت الله لنکرانی در [[یزد]] نوشته شده است. این کتاب یک دوره‌ی کامل فقه است و جدیدترین آراء فقهی در آن آمده است. | + | *1. تفصیل الشریعة، شرحی است عربی بر کتاب تحریرالوسیله‌ی [[امام خمینی]] که 25 جلد آن چاپ شده و 5 جلد دیگر آماده چاپ است. پنج جلد اول این شرح در زمان تبعید آیت الله لنکرانی در [[یزد]] نوشته شده است. این کتاب یک دوره‌ی کامل فقه است و جدیدترین آراء فقهی در آن آمده است. |
| − | * 2. نهایة التقریر، تقریرات درس آیت الله بروجردی در سه جلد به زبان عربی منتشر شد. | + | *2. نهایة التقریر، تقریرات درس آیت الله بروجردی در سه جلد به زبان عربی منتشر شد. |
| − | * 3. [[ائمه اطهار]] یا پاسداران [[وحی]] در [[قرآن]] (شامل بحث‌هایی درباره‌ی علم ائمه از نظر قرآن است) این کتاب با همکاری شهاب‌الدین اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی تألیف گردیده است. | + | *3. [[ائمه اطهار]] یا پاسداران [[وحی]] در [[قرآن]] (شامل بحث‌هایی درباره‌ی علم ائمه از نظر قرآن است) این کتاب با همکاری شهاب‌الدین اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی تألیف گردیده است. |
| − | * 4. اهل بیت یا چهره‌های درخشان در آیه‌ی تطهیر که با همکاری آیت الله اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی منتشر شده است. | + | *4. اهل بیت یا چهره‌های درخشان در آیه‌ی تطهیر که با همکاری آیت الله اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی منتشر شده است. |
| − | * 5. مدخل التفسیر، مشتمل بر بحث‌هایی درباره‌ی اعجاز، تواتر و عدم تحریف قرآن به زبان عربی. | + | *5. مدخل التفسیر، مشتمل بر بحث‌هایی درباره‌ی اعجاز، تواتر و عدم تحریف قرآن به زبان عربی. |
| − | * 6. حاشیه بر عروة الوثقی، به زبان عربی. | + | *6. حاشیه بر عروة الوثقی، به زبان عربی. |
| − | * 7. حاشیه بر کتاب الطهارة مصباح الفقیه، محقق همدانی به زبان عربی. | + | *7. حاشیه بر کتاب الطهارة مصباح الفقیه، محقق همدانی به زبان عربی. |
| − | * 8. شرح الاجتهاد و تقلید از کتاب عروة الوثقی، به زبان عربی. | + | *8. شرح الاجتهاد و تقلید از کتاب عروة الوثقی، به زبان عربی. |
| − | * 9. کتاب الصوم. | + | *9. کتاب الصوم. |
| − | * 10. کتاب القضاء. | + | *10. کتاب القضاء. |
| − | * 11. المسائل المستحدثه. | + | *11. المسائل المستحدثه. |
| − | * 12. رساله‌ای در حکم [[نماز]] در لباس مشکوک به زبان عربی. | + | *12. رساله‌ای در حکم [[نماز]] در لباس مشکوک به زبان عربی. |
| − | * 13. رساله‌ای در خلل [[حج]] و عمره، به زبان عربی. | + | *13. رساله‌ای در خلل [[حج]] و عمره، به زبان عربی. |
| − | * 14. الاحکام الواضحه (فتاوی به زبان عربی). | + | *14. الاحکام الواضحه (فتاوی به زبان عربی). |
| − | * 15. احکام الحج حاشیه بر حج تحریرالوسیله، به زبان عربی. | + | *15. احکام الحج حاشیه بر حج تحریرالوسیله، به زبان عربی. |
| − | * 16. تقریرات الاصول، تقریرات اصول امام در 5 جلد به زبان عربی. | + | *16. تقریرات الاصول، تقریرات اصول امام در 5 جلد به زبان عربی. |
| − | * 17. [[القواعد الفقهیه]] به زبان عربی. | + | *17. [[القواعد الفقهیه]] به زبان عربی. |
| − | * 18. تبیان الاصول، تقریرات درس امام در 4 جلد به زبان عربی. | + | *18. تبیان الاصول، تقریرات درس امام در 4 جلد به زبان عربی. |
| − | * 19. رساله‌ای در قاعده‌ی فراغ و تجاوز، به زبان عربی. | + | *19. رساله‌ای در قاعده‌ی فراغ و تجاوز، به زبان عربی. |
| − | * 20. مناسک حج به زبان فارسی. | + | *20. مناسک حج به زبان فارسی. |
| − | * 21. تفسیر [[سوره حمد]]، به زبان عربی. | + | *21. تفسیر [[سوره حمد]]، به زبان عربی. |
| − | * 22. تقیه مداراتی، به زبان عربی. | + | *22. تقیه مداراتی، به زبان عربی. |
| − | * 23. آیین کشورداری از دیدگاه [[امام علی]] علیه السلام. | + | *23. آیین کشورداری از دیدگاه [[امام علی]] علیه السلام. |
| − | * 24. عصمت انبیاء. | + | *24. عصمت انبیاء. |
| − | * 25. مجمع الفهارس (مجموعه فهرست‌های [[بحارالانوار]]، الغدیر والمیزان). | + | *25. مجمع الفهارس (مجموعه فهرست‌های [[بحارالانوار]]، الغدیر والمیزان). |
| − | * 26. مناسک [[حج]] به زبان عربی. | + | *26. مناسک [[حج]] به زبان عربی. |
| − | * 27. استفتائات حول الحج. | + | *27. استفتائات حول الحج. |
| − | * 28. استفتائات حج. | + | *28. استفتائات حج. |
| − | * 29. جامع‌المسائل (مجموعه‌ای از استفتائات در 2 جلد). | + | *29. جامع‌المسائل (مجموعه‌ای از استفتائات در 2 جلد). |
| − | * 30. تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد به زبان فارسی. | + | *30. [[سیری کامل در اصول فقه (کتاب)|سیری کامل در اصول فقه]]، تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد به زبان فارسی. |
| − | * 31. تقریرات الاصول، تقریرات درسی آیت الله بروجردی به زبان عربی. | + | *31. تقریرات الاصول، تقریرات درسی آیت الله بروجردی به زبان عربی. |
| − | * 32. رساله‌ی توضیح المسائل به زبان فارسی. | + | *32. رساله‌ی توضیح المسائل به زبان فارسی. |
==مبارزات== | ==مبارزات== | ||
| سطر ۱۲۲: | سطر ۱۲۱: | ||
از اعلامیه‌های بسیاری که امضای آیت الله فاضل در بین آنها وجود دارد می‌توان به موضوع چند اعلامیه اشاره کرد که عبارتند از: | از اعلامیه‌های بسیاری که امضای آیت الله فاضل در بین آنها وجود دارد می‌توان به موضوع چند اعلامیه اشاره کرد که عبارتند از: | ||
| − | * 1. اعتراض و اعلام نظر روحانیت تبریز به هیئت اعزامی دولت، درباره‌ی وقایع تبریز در پی چهلم شهدای قم در اسفند 1356؛ | + | *1. اعتراض و اعلام نظر روحانیت تبریز به هیئت اعزامی دولت، درباره‌ی وقایع تبریز در پی چهلم شهدای قم در اسفند 1356؛ |
| − | * 2. فاجعه‌ی 29 بهمن تبریز؛ | + | *2. فاجعه‌ی 29 بهمن تبریز؛ |
| − | * 3. نامه‌ی جمعی از عالمان و استادان به آیت الله صدوقی درباره‌ی فجایع یزد؛ | + | *3. نامه‌ی جمعی از عالمان و استادان به آیت الله صدوقی درباره‌ی فجایع یزد؛ |
| − | * 4. نامه به آیت الله شریعتمداری درباره‌ی حمله ساواک به خانه وی در اردیبهشت 1357؛ | + | *4. نامه به آیت الله شریعتمداری درباره‌ی حمله ساواک به خانه وی در اردیبهشت 1357؛ |
| − | * 5. درباره‌ی اعتصاب در شرکت نفت؛ | + | *5. درباره‌ی اعتصاب در شرکت نفت؛ |
| − | * 6. حمله به حرم [[امام رضا]] علیه السلام؛ | + | *6. حمله به حرم [[امام رضا]] علیه السلام؛ |
| − | * 7. تلگرام به آیت الله شیرازی و آیت الله قمی؛ | + | *7. تلگرام به آیت الله شیرازی و آیت الله قمی؛ |
| − | * 8. راهپیمایی تاسوعا و عاشورا؛ | + | *8. راهپیمایی تاسوعا و عاشورا؛ |
| − | * 9. خلع محمدرضا پهلوی از مقام سلطنت؛ | + | *9. خلع محمدرضا پهلوی از مقام سلطنت؛ |
| − | * 10. روی کار آمدن بختیار و اعلام عزای عمومی و اعلامیه‌های بسیاری که در حمایت از انقلاب و نهضت [[امام خمینی]] منتشر می‌شد.(12) | + | *10. روی کار آمدن بختیار و اعلام عزای عمومی و اعلامیه‌های بسیاری که در حمایت از انقلاب و نهضت [[امام خمینی]] منتشر می‌شد.(12) |
آیت الله فاضل لنکرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدتی مسئولیت دادگاه انقلاب شهرستان [[قم]] را به امر امام خمینی بر عهده گرفت. سپس به عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر به فعالیت‌های سیاسی روی آورد و بیشتر هم خود را به تقویت نهاد حوزه پرداخت، لذا در ارتباط با مراجع تقلید به عنوان ارشد شورای مدیریت حوزه علمیه قم مطرح شد و به مدت ده سال ریاست عالی این شورا را بر عهده داشت. | آیت الله فاضل لنکرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدتی مسئولیت دادگاه انقلاب شهرستان [[قم]] را به امر امام خمینی بر عهده گرفت. سپس به عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر به فعالیت‌های سیاسی روی آورد و بیشتر هم خود را به تقویت نهاد حوزه پرداخت، لذا در ارتباط با مراجع تقلید به عنوان ارشد شورای مدیریت حوزه علمیه قم مطرح شد و به مدت ده سال ریاست عالی این شورا را بر عهده داشت. | ||
| سطر ۱۵۲: | سطر ۱۵۱: | ||
آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت و پیکر آن مرحوم روز 28 خرداد مصادف با شهادت [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیها طی تشییع جنازه‌ی باشکوهی در حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها به خاک سپرده شد. | آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت و پیکر آن مرحوم روز 28 خرداد مصادف با شهادت [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیها طی تشییع جنازه‌ی باشکوهی در حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها به خاک سپرده شد. | ||
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| سطر ۱۸۵: | سطر ۱۸۴: | ||
'''پیوندها''' | '''پیوندها''' | ||
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=60570&scope=nBIWgj8XfbreeCM5TYza1QrfedRY0uyL&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true توضیح المسائل (محمد فاضل لنکرانی)]''' | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=60570&scope=nBIWgj8XfbreeCM5TYza1QrfedRY0uyL&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true توضیح المسائل (محمد فاضل لنکرانی)]''' |
==آرشیو عکس و تصویر== | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
| − | <gallery mode=packed heights=170px> | + | <gallery mode="packed" heights="170px"> |
پرونده:محمد فاضل لنكرانی (101).jpg|از راست: سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی، شهاب الدین اشراقی، ناشناس، سید مرتضی فقیه مبرقع و محمد فاضل لنكرانی | پرونده:محمد فاضل لنكرانی (101).jpg|از راست: سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی، شهاب الدین اشراقی، ناشناس، سید مرتضی فقیه مبرقع و محمد فاضل لنكرانی | ||
پرونده:محمد فاضل لنكرانی (103).jpg|محمد فاضل لنكرانی و سید محمد بهبهانی در مراسم سالگرد آیت الله بروجردی | پرونده:محمد فاضل لنكرانی (103).jpg|محمد فاضل لنكرانی و سید محمد بهبهانی در مراسم سالگرد آیت الله بروجردی | ||
نسخهٔ ۲۵ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۲۶
 | |
| نام کامل | محمد موحدي مشهور به محمد فاضل لنکرانی |
| زادروز | 1310 شمسی |
| زادگاه | قم |
| وفات | 26 خرداد 1386 شمسی |
| مدفن | قم، حرم حضرت معصومه سلام الله علیها |
|
| |
| اساتید |
سید حسین احمدی طباطبایی بروجردی، سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی، سید محمدحسین طباطبایی |
|
| |
| آثار |
رسائل فقهی، تفسیر سوره حمد به زبان عربی، تقیه مداراتی به زبان عربی، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام، عصمت انبیاء.،... |
محمد موحدی (1310-1386ش)مشهور به محمد فاضل لنکرانی از اساتید بزرگ حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید معاصر شیعه و از شاگردان آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بود. او در سن 25 سالگی به درجه اجتهاد رسید. و آثار فراوانی از خود به جای گذاشت که از جمله می توان به تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد اشاره نمود. آیت الله فاضل لنکرانی همواره از نهضت امام خمینی دفاع کرده و نقش فعالی ایفا می نمود و در این راه زندانی و تبعید شد. او پس از انقلاب عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت.
محتویات
ولادت و خاندان
محمد فاضل موحدي لنکرانی در ذی القعده 1350 ق (1310 ش) در قم به دنیا آمد. پدرش آیت الله شیخ عبدالله فاضل موحدی از شاگردان شیخ مرتضی آشتیانی و آیت الله عبدالکریم حائری یزدی بود. پس از اتمام بنای مسجد اعظم قم، امامت جماعت آن مسجد به وی سپرده شد. آیت الله عبدالله لنکرانی مجتهد بود و رساله‌ی عملیه خود را با نام نهایة الاحکام به عربی نوشت.
تحصیل
محمد فاضل لنکرانی دوره‌ی ابتدایی را در قم گذراند. پس از پایان دوره‌ی ابتدایی به دلیل علاقه به دروس دینی به حوزه علمیه قم رفت و در مدرسه فیضیه به تحصیل علوم دینی پرداخت. در آن زمان حوزه‌ی علمیه‌ی قم طلاب زیادی نداشت و تعداد کمی مشغول به تحصیل بودند. از هم مباحثه‌ای‌های وی در مدرسه فیضیه سید مصطفی خمینی بود که نقش مهمی در پیشرفت علمی ایشان داشت.
وی قسمتی از مطول و بخشی از شرح لمعه را نزد آیت الله حسنعلی منتظری و قسمتی دیگر را نزد شیخ اسدالله نوراللهی نجف آبادی خواند، رسایل و مکاسب را نزد چند تن از اساتید حوزه چون، پدرش آیت الله فاضل موحدی، آیت الله آقا شیخ عبدالجواد جبل عاملی سدهی و آیت الله شیخ مرتضی حائری بهره برد.(3)
آیت الله لنکرانی به دلیل شور و علاقه به تحصیل علوم دینی در زمان کوتاهی دوره‌های ادبیات عرب و سطوح را که معمولاً طلاب دیگر در 8 یا 9 سال به پایان می‌رسانند در مدت 6 سال گذراند، لذا در سن 19 سالگی وارد آخرین مرحله‌ی تحصیلات حوزوی یعنی درس خارج فقه گردید.(4) پس از تشکیل کلاس‌های آیت الله بروجردی در قم، وی در درس خارج فقه ایشان شرکت جست و این در حالی بود که هنوز قسمتی از کفایه را به اتمام نرسانده بود.
آیت الله لنکرانی از همان روزهای نخست تقریرات درس خارج فقه آیت الله بروجردی را به عربی می‌نوشت که پس از چند سال نگارش تقریرات با نظارت و به دستور استاد جلد اول تقریرات با عنوان نهایة التقریر که مشتمل بر قسمت زیادی از مباحث صلاة بود به چاپ رساند. چند سال بعد جلد دوم آن را منتشر کرد که شامل تمامی مباحث صلاة به جز نماز جمعه و نماز مسافر بود، ایشان حدود یازده سال در درس فقه آیت الله بروجردی شرکت کرد و علاوه بر بحث صلاة مباحث خمس و آخرین آن کتاب قضا، که به اتمام نرسید را نزد آیت الله بروجردی تلمذ کرد و تقریرات آن دروس را نیز نگاشت. او مدتی نیز در درس اصول آیت الله بروجردی شرکت جسته و قسمت اعظم مباحث عقلیه را نوشت و نیز بحث راجع به خلل حج که آن نیز ناتمام ماند.(5)
پس از تشکیل کلاس‌های درس اصول امام خمینی، آیت الله لنکرانی از همان ابتدا در کلاس‌های ایشان حاضر شده و هر روز دو نوبت در درس امام شرکت کرده و مباحث اجتهاد و تقلید را به طور کامل با ایشان گذراند. مبحث طهارت در فقه را نیز نزد امام فراگرفت و مطالب دروس امام را نیز تقریر می‌کرد. زمانی که در سال 1352 ش به یزد تبعید شده بود، پنج جلد از شرح تحریرالوسیله امام را به اتمام رساند و پس از آن نیز به این کار ادامه داد و 25 جلد از این شرح را منتشر کرد. وی در مجموع به مدت 9 سال از دروس امام بهره برد. در 18 ربیع الاول 1386 از امام خمینی اجازه‌ی امور حسبیه را دریافت کرد و از آن برای تأسیس مدارس دینی و تبلیغات اسلامی بهره برد.(6)
آیت الله فاضل لنکرانی در 25 سالگی به اجتهاد رسید و این امر مورد تأیید آیت الله بروجردی قرار گرفت. پس از وفات آیت الله بروجردی در 1340 ش. وی در سن 30 سالگی به استنباط خود مسایل دینی را اجتهاد می‌کرد. ایشان علاوه بر دروس فقه و اصول، در درس‌های فلسفه و حکمت علامه طباطبایی نیز شرکت جسته و قسمتی از مباحث منظومه سبزواری و کتاب «اسفار» ملاصدرای شیرازی را از ایشان آموخت.
در نخستین سال‌های تحصیل در حوزه علمیه قم، در سال‌های سوم و چهارم، زمانی که هنوز شانزده سال داشت، ضمن تحصیل، تدریس نیز می‌کرد. نخستین تدریس وی مربوط به کتاب حاشیه ملا عبدالله و معالم بود. بعدها شرح لمعه را شروع کرد و طلبه‌های بیشتری در درس وی حاضر می‌شدند. او لمعه را در دو دوره و کتاب ارث را در سه دوره تدریس کرد. سپس به تدریس رسائل و مکاسب مشغول شد. مکاسب را پنج دوره و کفایة‌الاصول را شش دوره تدریس کرد. از آخرین دوره‌ی درس کفایة الاصول وی، نوار تهیه شد و طلاب در قم و شهرستان‌های دیگر از آن بهره می‌بردند. بسیاری از شاگردانش از نظر سنی بزرگتر از استاد خود بودند و در بیشتر اوقات صدها نفر در کلاس‌های درس ایشان شرکت می‌جستند. آیت الله لنکرانی از سال 1360 ش به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداختند و در مدت 25 سال گروه کثیری از طلاب از محضر وی بهره‌منده شدند. این درس از رادیو معارف نیز پخش می‌شد.(7)
فعاليتهاي علمي و فرهنگي
خدمات آيت الله فاضل لنكراني در ابعاد علمي و فرهنگي بسيار است. او پس از گذشت مدتي از رحلت آيت الله مرعشي نجفي، امامت جماعت حرم مطهر حضرت معصومه(س) را بر عهده گرفت. تأسيس مدرسه علميه از ديگر فعاليتهاي ايشان در اين عرصه است.
آيت الله فاضل به امر احياي هيئتهاي مذهبي و عزاداري براي سالار شهيدان(ع)، اهتمام ويژه‌اي داشت و خود، از كساني بود كه سالها مجالس روضه و ندبه بر پاي می نمود. وي در احياي ايام فاطميه و تشويق مردم براي برگزاري مراسم عزاي حضرت فاطمه زهرا(س) تلاش فراوان کرد.
آيت الله فاضل لنکرانی در طي سالها تدریس علوم مختلف حمزه، از آموختن روش تهذيب نفس و سفارشهاي اخلاقي به طلاب نيز دريغ نمي‌ورزيد و آنچه خود از استاداني چون امام خميني(ره) آموخته بود، به نسل جديد حوزه‌هاي علميه منتقل مي‌كرد.
تألیفات
آيت الله فاضل، در طول عمر با بركت خود، كتب فراواني نگاشته و به حوزه علم و تقوا تقديم داشته است. شگفت اينكه برخي از آنها را ـ مانند نهاية التقرير ـ در دورة جواني نوشته است. برخي از تأليفات او به شرح زير است:
- 1. تفصیل الشریعة، شرحی است عربی بر کتاب تحریرالوسیله‌ی امام خمینی که 25 جلد آن چاپ شده و 5 جلد دیگر آماده چاپ است. پنج جلد اول این شرح در زمان تبعید آیت الله لنکرانی در یزد نوشته شده است. این کتاب یک دوره‌ی کامل فقه است و جدیدترین آراء فقهی در آن آمده است.
- 2. نهایة التقریر، تقریرات درس آیت الله بروجردی در سه جلد به زبان عربی منتشر شد.
- 3. ائمه اطهار یا پاسداران وحی در قرآن (شامل بحث‌هایی درباره‌ی علم ائمه از نظر قرآن است) این کتاب با همکاری شهاب‌الدین اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی تألیف گردیده است.
- 4. اهل بیت یا چهره‌های درخشان در آیه‌ی تطهیر که با همکاری آیت الله اشراقی و حاج آقا مصطفی خمینی منتشر شده است.
- 5. مدخل التفسیر، مشتمل بر بحث‌هایی درباره‌ی اعجاز، تواتر و عدم تحریف قرآن به زبان عربی.
- 6. حاشیه بر عروة الوثقی، به زبان عربی.
- 7. حاشیه بر کتاب الطهارة مصباح الفقیه، محقق همدانی به زبان عربی.
- 8. شرح الاجتهاد و تقلید از کتاب عروة الوثقی، به زبان عربی.
- 9. کتاب الصوم.
- 10. کتاب القضاء.
- 11. المسائل المستحدثه.
- 12. رساله‌ای در حکم نماز در لباس مشکوک به زبان عربی.
- 13. رساله‌ای در خلل حج و عمره، به زبان عربی.
- 14. الاحکام الواضحه (فتاوی به زبان عربی).
- 15. احکام الحج حاشیه بر حج تحریرالوسیله، به زبان عربی.
- 16. تقریرات الاصول، تقریرات اصول امام در 5 جلد به زبان عربی.
- 17. القواعد الفقهیه به زبان عربی.
- 18. تبیان الاصول، تقریرات درس امام در 4 جلد به زبان عربی.
- 19. رساله‌ای در قاعده‌ی فراغ و تجاوز، به زبان عربی.
- 20. مناسک حج به زبان فارسی.
- 21. تفسیر سوره حمد، به زبان عربی.
- 22. تقیه مداراتی، به زبان عربی.
- 23. آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام.
- 24. عصمت انبیاء.
- 25. مجمع الفهارس (مجموعه فهرست‌های بحارالانوار، الغدیر والمیزان).
- 26. مناسک حج به زبان عربی.
- 27. استفتائات حول الحج.
- 28. استفتائات حج.
- 29. جامع‌المسائل (مجموعه‌ای از استفتائات در 2 جلد).
- 30. سیری کامل در اصول فقه، تقریرات درس خارج اصول در 16 جلد به زبان فارسی.
- 31. تقریرات الاصول، تقریرات درسی آیت الله بروجردی به زبان عربی.
- 32. رساله‌ی توضیح المسائل به زبان فارسی.
مبارزات
آیت الله فاضل لنکرانی از همان ابتدای مبارزات امام خمینی در دهه‌ی 1340 ش از اقدامات ایشان حمایت می‌کرد. وی ضمن تحصیل علوم دینی در مکتب امام خمینی، مباحث سیاسی را در چارچوب مسائل حوزوی دنبال می‌کرد به نحوی که عضو گروهی از استادان حوزه‌ی علمیه قم شد که بعدها با عنوان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شناخته گردید.(8)
این تشکل روحانیون سیاسی در موارد مختلف به حمایت از امام خمینی پرداخت. از جمله پس از تبعید امام خمینی به عراق در زمانی که رژیم پهلوی می‌پنداشت با تبعید امام مسئله ایشان خاتمه یافته است. اما پس از فوت آیت الله حکیم در سال 1349 ش، دوازده نفر از روحانیون طرفدار امام تصمیم گرفتند به طور علنی مرجعیت امام را طی اعلامیه‌ای به اطلاع مردم برسانند، آیت الله فاضل لنکرانی نیز در زمره‌ی افرادی بود که این بیانیه را امضا کرد و در چند سطر درباره‌ی صلاحیت رهبری ایشان نوشت:
«بسمه‌تعالی، صلاحیت علمی و تقوایی حضرت مستطاب آیت الله العظمی آقای خمینی مدظله العالی برای مقام شامخ مرجعیت تقلید و حفاظت از حوزه اسلام و حمایت مسلمین محرز و بدون تردید است. محمد موحدی فاضل».(9)
این بیانیه در آن دوران تأثیر بسزائی در تداوم نهضت امام خمینی بجای گذاشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز عده‌ای از روحانیون و علما اعلمیت و اعدلیت امام را مورد تأیید و تأکید قرار دادند، از جمله آیت الله فاضل لنکرانی در اطلاعیه‌ای در این باره نوشته است: «بسمه‌تعالی، با توجه به تحقیقات و مطالعات زیادی که در رابطه با این موضوع انجام داده‌اند و با توجه به مقایسه آراء و نظرات و استدلالات معظم‌له با بزرگان دیگر، اعلمیت و اعدلیت ایشان یعنی حضرت مستطاب آیت الله العظمی الامام خمینی ادام الله ظله الوارف علی رؤوس المسلمین والمستضعفین جمیعاً محرز و جای هیچ‌گونه تردید و ابهام نیست. 28 شعبان المعظم 1402 ـ قم ـ حوزه علمیه ـ محمد فاضل».(10)
آیت الله فاضل لنکرانی در حمایت از نهضت امام خمینی در اکثر اعلامیه‌هایی که در این باره منتشر می‌شد مشارکت داشت و در این رابطه چند بار توسط ساواک دستگیر و سپس تبعید شد. ابتدا چهار ماه دوران تبعید را در بندر لنگه با تحمل رنج و ناراحتی بسیار گذراند و پس از آن به مدت دو سال و نیم به یزد تبعید شد. وی در آن شهر با آیت الله صدوقی آشنا گردید و مراوداتی با آن روحانی انقلابی داشت و با کمک آیت الله صدوقی به طور مخفیانه با مردم یزد دیدار داشته و در روشنگری مردم نقش فعالی ایفا نمود.(11)
از اعلامیه‌های بسیاری که امضای آیت الله فاضل در بین آنها وجود دارد می‌توان به موضوع چند اعلامیه اشاره کرد که عبارتند از:
- 1. اعتراض و اعلام نظر روحانیت تبریز به هیئت اعزامی دولت، درباره‌ی وقایع تبریز در پی چهلم شهدای قم در اسفند 1356؛
- 2. فاجعه‌ی 29 بهمن تبریز؛
- 3. نامه‌ی جمعی از عالمان و استادان به آیت الله صدوقی درباره‌ی فجایع یزد؛
- 4. نامه به آیت الله شریعتمداری درباره‌ی حمله ساواک به خانه وی در اردیبهشت 1357؛
- 5. درباره‌ی اعتصاب در شرکت نفت؛
- 6. حمله به حرم امام رضا علیه السلام؛
- 7. تلگرام به آیت الله شیرازی و آیت الله قمی؛
- 8. راهپیمایی تاسوعا و عاشورا؛
- 9. خلع محمدرضا پهلوی از مقام سلطنت؛
- 10. روی کار آمدن بختیار و اعلام عزای عمومی و اعلامیه‌های بسیاری که در حمایت از انقلاب و نهضت امام خمینی منتشر می‌شد.(12)
آیت الله فاضل لنکرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدتی مسئولیت دادگاه انقلاب شهرستان قم را به امر امام خمینی بر عهده گرفت. سپس به عنوان نماینده‌ی استان مرکزی در نخستین دوره‌ی مجلس خبرگان رهبری حضور یافت. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر به فعالیت‌های سیاسی روی آورد و بیشتر هم خود را به تقویت نهاد حوزه پرداخت، لذا در ارتباط با مراجع تقلید به عنوان ارشد شورای مدیریت حوزه علمیه قم مطرح شد و به مدت ده سال ریاست عالی این شورا را بر عهده داشت.
پس از رحلت آیت الله اراکی به عنوان مرجع اعلم، جامعه روحانیت مبارز او را به عنوان یکی از سه مرجع مسلم تقلید در کنار آیت الله خامنه‌ای و میرزا جواد تبریزی معرفی کرد. همچنین جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم ایشان را در زمره‌ی هفت مرجع پیشنهادی خود به مردم معرفی کرد. آیت الله لنکرانی پس از این فقط در جایگاه مرجعیت تقلید قرار گرفت و تدریس حوزوی را در فعالیت‌های خود قرار داد و دیگر در مدیریت حوزه و فعالیت جامعه مدرسین نقشی ایفا نکرد.(13)
ایشان علاوه بر تأسیس مرکز اعزام مبلغ برای ترویج مکتب تشیع و تربیت فقیهان و مجتهدان، مرکز فقهی ائمه اطهار که مرکزی آموزشی و پژوهشی است، را تأسیس کرد که در این مرکز علاوه بر آموزش محققان و تألیف کتاب‌ها، کتابخانه تخصصی فقه را راه‌اندازی کرد.(14)
وفات
آیت الله محمد فاضل لنکرانی سرانجام پس از مدتی عارضه‌ی قلبی در روز 26 خرداد 1386 دار فانی را وداع گفت و پیکر آن مرحوم روز 28 خرداد مصادف با شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها طی تشییع جنازه‌ی باشکوهی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.
منابع
(1). اطلاعات، شماره 20348، 28 آبان 1373، ص 7؛ گلشن ابرار، ج 6، خلاصه‌ای از زندگی اسوه‌‌های علم و عمل، تهیه و تدوین جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام، قم، انتشارات نورالجساد، 1385.
(2). «ستارگان هدایت»، رسالت، شماره 2462، 26 تیر 1373، ص 4.
(3). خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، دفتر دوم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، قم، 1379 ش، ص 536.
(4). اطلاعات، همان منبع، ص 7.
(5). خبرگان ملت، ص 537ـ538.
(6). خبرگان ملت، ص 540؛ گلشن ابرار، ج 6، ص 580.
(7). اطلاعات، همان منبع، ص 7.
(8). «مرجعی مدافع استقلال حوزه»، هم میهن، شماره 29، پیاپی، 93، 27 خرداد 1383، ص 3.
(9). روحانی، حمید، نهضت امام خمینی، دفتر نخست، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ 15، 1381، ش، ص 81.
(10). روحانی، حمید، همان منبع، ص 85ـ86.
(11). «ستارگان هدایت»، همان منبع، ص 4.
(12). گلشن ابرار، همان منبع، ص 573.
(13). «مرجعی مدافع استقلال حوزه»، همان منبع، ص 3.
(14). همان منبع.
پیوندها
آرشیو عکس و تصویر
از راست: سید مصطفی موسوی مصطفوی خمینی، شهاب الدین اشراقی، ناشناس، سید مرتضی فقیه مبرقع و محمد فاضل لنكرانی
محمد فاضل لنكرانی و سید محمد بهبهانی در مراسم سالگرد آیت الله بروجردی
محمد فاضل لنكرانی در تبعید به بندر لنگه در سال 1352
از راست: نصرالله شاه آبادی، ناشناس، ملایری و محمد فاضل لنكرانی
از راست: سید مرتضی پسندیده، محمد فاضل لنكرانی، حسین راستی کاشانی، محمدمهدی ربانی رانکوهی (املشی) و محمد دانش زاده قمی (مومن)
از راست: ناشناسان، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، محمد یزدی، محمد فاضل لنكرانی و ناشناس
از راست: محمد فاضل لنكرانی، سید اصغر طباطبایی قمی، نصرالله شاه آبادی، سید محمد خاتمی، سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی، مرتضی مطهری، سید حمید روحانی، محمدباقر محی الدین انواری و ناشناسان
از راست: محمد فاضل لنكرانی، میرزا هاشم آملی و سید محمد حسینی شیرازی
از راست: محمد فاضل لنكرانی، حسین وحید خراسانی و سید محمد حسینی شیرازی
از راست: ابوطالب تجلیل تبریزی، حسین نوری همدانی، محمد فاضل لنكرانی و ناصر مکارم شیرازی
از راست: محمد فاضل لنكرانی، سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی و حسین انصاریان
از راست: محمد فاضل لنكرانی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سید رضا بهاء الدینی، محمد صادقی اصفهانی (تهرانی) و ناشناس
از راست: سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی، محمد فاضل لنكرانی، فضل الله مهدی زاده محلاتی، سید احمد فهری و محمدابراهیم جناتی
از راست: محمد فاضل لنكرانی، میرکریم موسوی کریمی (موسوی اردبیلی)، محمد دانش‌زاده قمی (مؤمن)، محمدمهدی ربانی املشی، علی قدوسی و سید محمد حسینی بهشتی
از راست: محمد فاضل لنكرانی، عباس واعظ طبسی و ناشناس
از راست: ابوالفضل خوانساری، محمد فاضل لنكرانی، احمد بیگدلی آذری قمی، علی اکبر فیض آلنی (مشکینی)، ناصر مکارم شیرازی، ناشناس، جلال طاهر شمس گلپایگانی، رضا استادی مقدم و علی اکبر مسعودی خمینی
از راست: ناشناس، ناشناس، محمد محمدی دعوی سرایی (محمدی گیلانی)، ناشناس، محمد فاضل لنكرانی، سید حسین بدلا، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و عبدالله جوادی آملی
از راست: ناشناسان، محمدرضا مهدوی کنی، محمد فاضل لنكرانی و ناشناسان
از راست: ابراهیم امینی، سید مهدی حسینی روحانی، مکارم شیرازی، ناشناس، محمدی گیلانی، ناشناس، سید ابوالفضل موسوی تبریزی، مسلم ملکوتی، خلخالی، سید رضا بهاء الدینی، احمد بیگدلی آذری قمی، محمد فاضل لنكرانی، محسن حرم پناهی و ناشناسان
محمد فاضل لنكرانی در جمع رزمندگان اسلام
از راست: محمد فاضل لنكرانی، حسین‌علی منتظری، علی اکبر فیض آلنی (مشکینی)، سید روح الله خاتمی و ناصر مکارم شیرازی
از راست: سید مهدی حسینی روحانی، ناشناس، محمد فاضل لنكرانی، ابراهیم امینی، عبدالله جوادی آملی و علی اکبر مسعودی خمینی
محمد فاضل لنكرانی و میرکریم موسوی کریمی (عبدالکریم موسوی اردبیلی) در سرزمین وحی
از راست: سید روح الله خاتمی، ناشناس، محمد فاضل لنكرانی، محمد محمدی دعوی سرایی (محمدی گیلانی) و محمدجواد باهنر
از راست: محمد محمدی نیک (ری شهری)، حسین راستی کاشانی، عباس محفوظی، سید محمود هاشمی شاهرودی، ناشناس، ناشناس، عبدالله جوادی آملی، علی اکبر فیض آلنی (مشکینی)، ناشناس، محمد فاضل لنكرانی، مرتضی مقتدایی و ناشناس
از راست: جواد غروی نائینی، سید ضیاءالدین اشکوری نجفی، جعفر سبحانی، محمد فاضل لنكرانی و سید علی محقق داماد
از راست: رضا استادی مقدم، محمد فاضل لنكرانی و علی اکبر فیض آلنی (مشکینی)
از راست: اسماعیل صالحی مازندرانی، عبدالله جوادی آملی، حسن حسن زاده آملی، محمد فاضل لنكرانی و ناشناسان
اقامه نماز میت سید شهاب الدین مرعشی نجفی توسط محمد فاضل لنكرانی
محفل درس محمد فاضل لنكرانی
تمبر یادبود محمد فاضل لنكرانی
محمد فاضل لنكرانی و سید علی حسینی خامنه ای
اقامه نماز میت محمد فاضل لنكرانی توسط حسین وحید خراسانی
داخل قبر محمد فاضل لنكرانی
سنگ قبر محمد فاضل لنكرانی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
