ترجمه ها و مترجمان نهج البلاغه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | ||
| − | نهج البلاغه از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد شیعیان پس از [[قرآن]] برترین منبع اسلامی است. نظر به همین اهمیت ویژه این کتاب به ترجمه آن در طول تاریخ اهتمام ویژه ای شده است. این کتاب به اکثر زبانهای زنده دنیا چون: فارسی، تركی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیائی و اسپانیایی و اسپرانتو و غیره ترجمه شده است. | + | [[نهج البلاغة|نهج البلاغه]] از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد [[شیعه|شیعیان]] پس از [[قرآن]] برترین منبع [[اسلام|اسلامی]] است. نظر به همین اهمیت ویژه این کتاب به ترجمه آن در طول تاریخ اهتمام ویژه ای شده است. این کتاب به اکثر زبانهای زنده دنیا چون: فارسی، تركی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیائی و اسپانیایی و اسپرانتو و غیره ترجمه شده است. |
==تاریخ ترجمه فارسی نهج البلاغه== | ==تاریخ ترجمه فارسی نهج البلاغه== | ||
| − | از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان حضرت [[امام علی]] علیه السلام توسط | + | از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان حضرت [[امام علی]] علیه السلام توسط «[[سید رضی]]» گردآوری شده، عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند تا فارسی زبانان از برکات این اثر نفیس بهره مند شوند. |
| − | قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل صفوی و سپس شرح و ترجمه ملا فتح الله کاشانی است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است. | + | قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل [[صفویه|صفوی]] و سپس شرح و ترجمه [[ملا فتح الله کاشانی]] است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است. |
==نمونه هائی از ترجمه های فارسی نهج البلاغه== | ==نمونه هائی از ترجمه های فارسی نهج البلاغه== | ||
| − | موارد زیر نمونه هائی از ترجمه نهج البلاغه به زبان فارسی است.<ref>برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود الهامي، دنياي نهج البلاغه، ص187 در دسترس [http://www.andisheqom.com/Files/nahj.php?idVeiw=1948&level=4&subid=1948 اندیشه قم].</ref> تعدادی از این ترجمه‌ها تمام کتاب نهج البلاغه را و تعدادی هم بخش‌هایی از آن را دربرگرفته است. | + | موارد زیر نمونه هائی از [[فهرست ترجمه های نهج البلاغه|ترجمه نهج البلاغه]] به زبان فارسی است.<ref>برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود الهامي، دنياي نهج البلاغه، ص187 در دسترس [http://www.andisheqom.com/Files/nahj.php?idVeiw=1948&level=4&subid=1948 اندیشه قم].</ref> تعدادی از این ترجمه‌ها تمام کتاب نهج البلاغه را و تعدادی هم بخش‌هایی از آن را دربرگرفته است. |
===ترجمه نهج البلاغه از یکی از علمای قرن ششم=== | ===ترجمه نهج البلاغه از یکی از علمای قرن ششم=== | ||
| − | این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی خراسان می‌باشد، | + | این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی [[خراسان]] می‌باشد، تألیف کرده است. در این ترجمه معنای فارسی کلمات در زیر عبارات عربی آمده است. این ترجمه با تحقیق دکتر عزیزالله جوینی در سال 1408 هـ.ق، در 2 جلد به چاپ رسیده است. دکتر جوینی درباره نسخه این اثر می‌نویسد: «این نسخه گرانبها را شاه عباس صفوی در سال 1017 وقف [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر رضوی]] علیه السلام کرده است و از خصوصیات دستوری، واژه‌ها و سبک آن می‌توان حدس زد که مؤلف آن با [[ابوالفتوح رازی]] همزمان بوده یا اندکی از وی جلوتر یعنی در قرن پنجم و ششم می‌زیسته است.<ref>مقدمه ترجمه نهج البلاغه به تحقیق دکتر جوینی.</ref> |
===ترجمه اردبیلی=== | ===ترجمه اردبیلی=== | ||
| − | این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی 950 هـ.ق معاصر شاه اسماعیل صفوی ترجمه شده است. وی در این ترجمه از منهاج البراعه قطب راوندی و شرح نواب لاهیجی بهره گرفته است. این کتاب در سال 1355 در «مطبعه اخوان کتابچی» به چاپ رسیده و دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام با ترجمه میبدی نوشته شده است. | + | این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی 950 هـ.ق معاصر شاه اسماعیل صفوی ترجمه شده است. وی در این ترجمه از [[منهاج البراعة في شرح نهج‌البلاغة (راوندی) (کتاب)|منهاج البراعه قطب راوندی]] و شرح نواب لاهیجی بهره گرفته است. این کتاب در سال 1355 در «مطبعه اخوان کتابچی» به چاپ رسیده و دیوان منسوب به [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام با ترجمه میبدی نوشته شده است. در این کتاب ترجمه فارسی با خط ریز در زیر متن نوشته شده است. همچنین ترجمه دارای فهرست به سبک زمان خویش و اطلاعاتی راجع به جمع آوری نهج البلاغه توسط شریف رضی می‌باشد. |
| − | |||
| − | در این کتاب ترجمه فارسی با خط ریز در زیر متن نوشته شده است. همچنین ترجمه دارای فهرست به سبک زمان خویش و اطلاعاتی راجع به جمع آوری نهج البلاغه توسط شریف رضی می‌باشد. | ||
===تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین=== | ===تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین=== | ||
| − | اثر ملا فتح الله کاشانی (متوفی 988 هـ.ق) نویسنده تفسیر منهج الصادقین. | + | اثر [[ملا فتح الله کاشانی]] (متوفی 988 هـ.ق) نویسنده [[منهج الصادقين فى الزام المخالفين|تفسیر منهج الصادقین]]. |
===ترجمه و شرح نهج البلاغه آقامحمدباقر لاهیجی=== | ===ترجمه و شرح نهج البلاغه آقامحمدباقر لاهیجی=== | ||
| − | وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار | + | وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار تألیف کرد. دیوان منسوب به [[امام علی]] علیه السلام در حاشیه آن آمده است. |
===ترجمه و شرح نهج البلاغه قزوینی=== | ===ترجمه و شرح نهج البلاغه قزوینی=== | ||
| − | محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات مولای متقیان علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است. | + | محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات [[امام علی علیه السلام|مولای متقیان]] علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است. |
===دائرة المعارف علوی=== | ===دائرة المعارف علوی=== | ||
| سطر ۴۱: | سطر ۳۹: | ||
===ترجمه نهج البلاغه عمادزاده=== | ===ترجمه نهج البلاغه عمادزاده=== | ||
| − | اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی 1410 هـ.ق) از نویسندگان مشهور و دارای | + | اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی 1410 هـ.ق) از نویسندگان مشهور و دارای تألیفات بسیار در زمینه های [[تاریخ اسلام]]، تاریخ [[پيامبران|انبیا]]، زندگانی [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام و سائر موضوعات [[دین|دینی]] می‌باشد. چاپ اول این اثر در سال 1400 هـ.ق انجام گرفت و پس از آن توسط انتشارات شرق در تهران چندبار چاپ گردید. |
===ترجمه نهج البلاغه شهیدی=== | ===ترجمه نهج البلاغه شهیدی=== | ||
| سطر ۴۷: | سطر ۴۵: | ||
این کتاب در سال 1368 توسط دکتر سید جعفر شهیدی نوشته شد و توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی چاپ شد. ناشر این کتاب در مورد ویژگی‌هایش می‌نویسد: «تفاوت و مزیت این ترجمه بر دیگر ترجمه‌ها، در این است که این اثر علاوه بر امانت و اتقان و تطبیق یکایک واژه های عربی با فارسی در مراعات ویژگی ادبی این اثر جاودانی - یعنی به کاربردن صنایع لفظی و آرایش های ادبی از استعاره و تشبیه و جناس و موازنه و مراعات نظیر به ویژه سجع می باشد و در برگردان فارسی تا آنجا که ممکن بوده این نکات مورد توجه قرار گرفته؛ اما با این همه معنی فدای آرایش لفظ نشده است و در آخر کتاب تعلیقه های مناسب آورده شده است». | این کتاب در سال 1368 توسط دکتر سید جعفر شهیدی نوشته شد و توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی چاپ شد. ناشر این کتاب در مورد ویژگی‌هایش می‌نویسد: «تفاوت و مزیت این ترجمه بر دیگر ترجمه‌ها، در این است که این اثر علاوه بر امانت و اتقان و تطبیق یکایک واژه های عربی با فارسی در مراعات ویژگی ادبی این اثر جاودانی - یعنی به کاربردن صنایع لفظی و آرایش های ادبی از استعاره و تشبیه و جناس و موازنه و مراعات نظیر به ویژه سجع می باشد و در برگردان فارسی تا آنجا که ممکن بوده این نکات مورد توجه قرار گرفته؛ اما با این همه معنی فدای آرایش لفظ نشده است و در آخر کتاب تعلیقه های مناسب آورده شده است». | ||
| − | مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» راه سخن | + | مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» (راه سخن رسا گفتن) با محتوای کتاب منطبق نیست و می‌توان گفت: این نام از عالم غیب بر دل روشن [[سید رضی|شریف رضی]] رحمه الله افاضه گردیده است که «الاسماء تنزل من السماء» راه سخن رسا گفتن را در این مجموعه باید یافت». |
ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است. | ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است. | ||
| سطر ۵۵: | سطر ۵۳: | ||
حاج سید علی نقی اصفهانی معروف به «فیض الاسلام» این اثر را در مدت 10 سال و در 6 جلد نوشته است. این کتاب در 50 سال اخیر در میان فارسی زبانان، به ویژه مردم ایران معروف شده است. بدون تردید می‌توان ادعا کرد که در نیم قرن اخیر اکثر ترجمه‌ها و شرح‌ها از این ترجمه سود جسته‌اند. این ترجمه با خط زیبای طاهر خوشنویس تبریزی بارها به زیور طبع آراسته گشته و همیشه در بازار به صورت شش جلدی، سه جلدی، دو جلدی و یک جلدی موجود بوده است. طالبان سخنان علوی از این ترجمه استقبال شایان توجهی کرده‌اند. | حاج سید علی نقی اصفهانی معروف به «فیض الاسلام» این اثر را در مدت 10 سال و در 6 جلد نوشته است. این کتاب در 50 سال اخیر در میان فارسی زبانان، به ویژه مردم ایران معروف شده است. بدون تردید می‌توان ادعا کرد که در نیم قرن اخیر اکثر ترجمه‌ها و شرح‌ها از این ترجمه سود جسته‌اند. این ترجمه با خط زیبای طاهر خوشنویس تبریزی بارها به زیور طبع آراسته گشته و همیشه در بازار به صورت شش جلدی، سه جلدی، دو جلدی و یک جلدی موجود بوده است. طالبان سخنان علوی از این ترجمه استقبال شایان توجهی کرده‌اند. | ||
| − | مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات [[امام علی]] علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که در خور فهم هر فارسی زبان باشد، نوشته بودند | + | مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات [[امام علی]] علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که در خور فهم هر فارسی زبان باشد، نوشته بودند همه از آن بهره مندمی شدند؛ ولیکن افسوس که از ترجمه و شرحهایی که در دسترس است چنان که باید استفاده نمی‌شد. بنابراین بر نگارنده واجب شد که دست از کار بردارم و این کتاب جلیل را به زبان فارسی سلیس و روان ترجمه نموده و کلمات و جملاتی که محتاج به شرح باشد، میان دو قوسی به اجمال و اختصار بیان نمایم تا ترجمه و شرح با هم فرق داشته و همه از آن بهره مند گردند». |
===نهج البلاغه منظوم=== | ===نهج البلاغه منظوم=== | ||
| سطر ۶۶: | سطر ۶۴: | ||
===ترجمه و شرح زمانی=== | ===ترجمه و شرح زمانی=== | ||
| − | دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در 4 جلد ترجمه کرد که بارها در | + | دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در 4 جلد ترجمه کرد که بارها در قم چاپ شد. مترجم در مورد روش ترجمه‌اش می‌نویسد: «اینجانب در این کتاب مطالب [[امام علی]] علیه السلام را در کنار آیات [[قرآن|قرآن مجید]] بررسی نموده‌ام. در نتیجه در یک مورد نهج البلاغه [[تفسیر قرآن|تفسیر]] قرآن قرار گرفته و مورد دیگر امام علی علیه السلام مطلب را به اجمال بیان کرده که توضیح آن در قرآن موجود است. به تعبیر دیگر، نهج البلاغه و قرآن همانند دو برادر دلسوز هستند که به هنگام لزوم به کمک یکدیگر می‌شتابند و در مواقع عادی هر کدام در مسیر خود هستند». |
| − | این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید بهره مند گردیده است. | + | این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از شرح نهج البلاغه [[ابن ابی الحدید]] بهره مند گردیده است. |
===دیگر مترجمان نهج البلاغه به زبان فارسی=== | ===دیگر مترجمان نهج البلاغه به زبان فارسی=== | ||
| − | # آيت الله شيخ جعفر سبحانى | + | #آيت الله [[جعفر سبحانی|شيخ جعفر سبحانى]] |
| − | # آيت الله ناصر مكارم شيرازى | + | #آيت الله [[ناصر مکارم شیرازی|ناصر مكارم شيرازى]] |
| − | # حجت الاسلام والمسلمين محمد دشتى | + | #حجت الاسلام والمسلمين [[شيخ محمد دشتي|محمد دشتى]] |
| − | # علامه محمدتقى جعفرى | + | #علامه [[علامه محمدتقی جعفری|محمدتقى جعفرى]] |
| − | # علامه عبدالحسين امينى | + | #علامه [[علامه امینی|عبدالحسين امينى]] |
| − | # محمدمهدى فولادوند | + | #محمدمهدى فولادوند |
| − | # طاهره صفارزاده | + | #طاهره صفارزاده |
==ترجمه های نهج البلاغه به زبانهای دیگر== | ==ترجمه های نهج البلاغه به زبانهای دیگر== | ||
| − | * 1. ترجمه نهج البلاغه (الإشاعه): | + | *1. ترجمه نهج البلاغه (الإشاعه): به زبان اردو، مترجم سید اولاد حسن بن محمدحسن سلیم هندی امر دهوی معاصر متوفی (1338) سید علی نقی نقوی در تذکره علمای [[امامیه]] پاکستان ذکر کرده است.<ref>الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص116.</ref> |
| − | |||
| − | به زبان اردو، مترجم سید اولاد حسن بن محمدحسن سلیم هندی امر دهوی معاصر متوفی (1338) سید علی نقی نقوی در تذکره علمای امامیه پاکستان ذکر کرده است.<ref>الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص116.</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | به | + | *2. ترجمه نهج البلاغه (سلسبیل فصاحت): ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. مترجم: سید ظفر مهدی کوهر ابن سید وارث حسین جائسی، مدیر تحریر مجله «سهیل یمن» و کتابی هم دارد موسوم به «الله الله» که در رد [[اهل سنت|عامه]] است و در هند در دو جلد چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص130.</ref> |
| − | * | + | *3. ترجمه نهج البلاغه/ به زبان اردو: مترجم: سید علی اظهر کهجوی هندی متوفی 1352 ترجمه بین سطرها نوشته و چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص141.</ref> استاد سید عبدالعزیز طباطبایی در تعلیقات خود بر «الذریعه» موسوم به «اضواء علی الذریعه» می‌گوید: درباره مترجم این کتاب نامه‌ای به علامه سعید اختر رضوی در پاکستان نوشتم او در پاسخ نوشت این ترجمه مال سعید علی اظهر نیست، بلکه مال پسرش سید علی حیدر (1303-1380 ه) است که به اشتباه به پدرش نسبت داده شده است.<ref>مجله تراثنا، ش4، سال7، شوار1412 ه.</ref> و شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» (ص 354-359) آمده است. |
| − | مترجم: | + | *4. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید یوسف حسن هندی امر دهوی، متوفی 1352 ه و در هند در سال 1926 م، در بهترین چاپخانه‌ها چاپ شده است.<ref>آثار الشیعه، ص101، به نقل تراثنا.</ref> |
| − | * | + | *5. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: میرزا یوسف حسین بن نادر حسین صدرالأفاضل لکهنوی. در اواخر مقیم لاهور بود (1301-1408 ه) شرح وی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» (ص 393-396) با ذکر تألیفاتش از جمله ترجمه نهج البلاغه آمده است. |
| − | مترجم: | + | *6. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: جعفر حسین لاهوری و در تاریخ 18 [[رجب]] سال 1375 = شباط 1956 از نگارش آن فارغ شده است و این ترجمه در هند و پاکستان بسیار رایج و متداول است و مکرر چاپ شده است. از جمله در «لاهور» از طرف مؤسسه «کتب خانه مغل حویلی» چاپ سنگی خورده. بدین ترتیب که در دو ستون عمودی، در یک ستون متن عربی و در ستون دیگر ترجمه قرار گرفته است و چاپ دیگر در «امامیه بیلیکشنز» پاکستان در سال 1985 م انجام گرفته است و در اول آن مقاله مفصلی از علامه سید علی نقوی درباره آراء ادبا و کلمات آنها درباره نهج البلاغه چاپ شده است.<ref>مجله تراثنا، شماره 47، سال 7، ص73.</ref> |
| − | + | *7. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید محمدصادق، آن را خلیق احمد نظامی در مقاله خود پیرامون نهج البلاغه ذکر کرده است و آن را در شماره اول مجله «المجمع العلمی الهندی» منتشر ساخته است.<ref>مجله تراثنا، شماره 47، سال7، ص73.</ref> | |
| − | * | + | *8. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: حسن عسکری هندی حیدرآبادی، معاصر در سال 1966 م در حیدرآباد دکن هند چاپ شده است.<ref>مجله تراثنا، شماره47، سال7، ص73.</ref> |
| − | + | *9. منهاج نهج البلاغه ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: ترجمه سید سبط حسن رضوی پاکستانی هنسوی (حدود 133/ 1915/ 1398/ 1978) شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» ص250 آمده است.<ref>مجله تراثنا، شماره47، سال7، ص73.</ref> | |
| − | * | + | *10. نیرنگ فصاحت: در ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. تألیف سید ذاکر حسین اختر ابن سید فرزند علی هندی دهلوی واسطی (1315-1372 ه)<ref>الذریعه، ج 4، ص144 و ج14، ص126 و ج24، ص435.</ref> شرح حال وی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» ذکر شده است. |
| − | + | *11. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: صدرالأفاضل سید مرتضی حسین لکهنوی، عالم معروف لاهور.(1341-1407 ه) | |
| − | * | + | *12. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم خطبه‌ها: میرزا یوسف حسین. مترجم نامه‌ها و کلمات قصار: غلام محمد زکی سرود کوئی و لاهور پاکستان توسط مؤسسه «حمایت اهل بیت» در سال 1394 ه با مقدمه‌های: سید علی نقی نقوی و سید محمدصادق لکهنوی و محمد بشیر و ظفرحسن و مرتضی حسین و ظلّ حسنین، چاپ و انتشار یافته است. |
| − | + | *13. ترجمه و شرح نهج البلاغه به زبان اردو: به ترجمه: سید رئیس احمد جعفری و نائب حسین نقوی و عبدالرزاق ملیح آبادی و مرتضی حسین با هم ترجمه کرده‌اند و هر کدام ترجمه قسمتی را عهده‌دار بوده است و در پاکستان چاپ شده است.<ref>همان.</ref> | |
| − | * | + | *14. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: عبدالجبار آرج، از ترجمه انگلیسی سید محمد عسکری به زبان اسپانیائی برگردانده است و در اسپانیا به چاپ رسیده است. سپس در تهران مؤسسه الهای وابسته به وزارت ارشاد اسلامی ایران در سال 1989 م چاپ کرده است.<ref>همان.</ref> |
| − | به | + | *15. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: دکتر محمدعلی انزالد و مورالس.<ref>همان.</ref> Dr. Muhammad Ali Anzaldua Morales. |
| − | + | *16. ترجمه نهج البلاغه به زبان آلمانی: مترجم: محمد ایتات و یوسف امین انتون دیرل در آلمان چاپ شده است و همان چاپ در تهران توسط کتابخانه عمومی چهل ستون افست گردیده است.<ref>همان.</ref> | |
| − | + | *17. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم، دکتر پرویز دانش کجوری، ترجمه کامل و از طرف مرکز معارف اسلامی اروپا در روم انتشار یافته و مؤسسه جهان خدمات اسلامی در تهران در سال 1400 ه چاپ کرده است. | |
| − | + | *18. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم: انجلو ترنه زونی Angelo tereny zoni در روم چاپ شده است. | |
| − | سپس از چاپ لبنان توسط انتشارات انصاریان قم سال 1409=1989 م افست شده است. | + | *19. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: به تبویب و ترجمه اکثر محتوای نهج البلاغه، توسط جمعی از علمای اسلام. تقدیم و اِعداد: سمیح عاطف الزین و عصام عبدالقادر غندور و نبیه محمود صیدانی. مقابله: دکتیر سید عطیه ابوالنجا. چاپ: دارالکتاب اللبنانی در بیروت سال 1985 م. سپس از چاپ لبنان توسط انتشارات انصاریان قم سال 1409=1989 م افست شده است. |
| − | * 20. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: | + | *20. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: مترجم: سید مسرور حسین بن سید معجز حسین رضوی هندی امر دهوی (7 رجب 1326 برابر با 13 رجب 1376 ه) مترجم جهت تبلیغ به ماداگاسکار آفریقا رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و در امر تبلیغ بسیار موفق بود به طوری که جمع کثیری با دست او به تشیع گرویدند و در آن شهر مؤسسه‌ای به نام «مناره مسرور» و مدرسه‌ای به نام «مدرسه مؤید الإسلام» بنیاد نهاد و به زبانهای: عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و فرانسه مانند زبان مادری کاملاً مسلط بود و زبان آفریقایی را هم در مدت اقامتش در آنجا به خوبی فراگرفت و چاپخانه‌ای هم برای نشر کتب اسلامی تأسیس نمود و نهج البلاغه را به زبان فرانسه و گجراتی ترجمه کرد.<ref>تذکره علمای امامیه پاکستان، نقوی، ص349 و 350.</ref> |
| − | + | *21. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: تلفیقی است از ترجمه مراکز اسلامی خراسان و ترجمه سید محمد عسکری جعفری و ترجمه سید علیرضا که آن را استاد سید هادی خسروشاهی در سال 1395 ه در مرکز بررسی های اسلامی قم چاپ کرده است و چاپ دوم در سال 1398 ه بوده و در سال 1984 میلادی نیز از طرف مرکز ثقافی اسلامی اروپا در رم انتشار یافته است. | |
| − | * | + | *22. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم میرزا جعفر بن حاج احمد آقا بن نجفقلی تبریزی طسوجی نجفی ساکن هند، متولد حدود سال 1328 ه و متوفی [[ذی الحجه]] 1402 ه. ترجمه‌اش را به پایان رساند و اقدام به چاپ کرد که در چاپ متوقف شد.<ref>مجله تراثنا، شماره4، سال7، ص66.</ref> |
| − | + | *23. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: حسین محمد جعفری پاکستانی، ظاهراً ناتمام است. | |
| − | * | + | *24. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: ترجمه: سید انصار حسین رضوی هندی، ترجمه قسمت نامه‌ها از عبدالرزاق خان ملیح آبادی و ترجمه قسمت حِکَم و کلمات قصار از سید مرتضی حسین می‌باشد. در سال 1970 م در لکهنو و 1976 و 1396 ه در حیدرآباد هند در 680 صفحه چاپ شده است.<ref>همان.</ref> |
| − | مترجم | + | *25. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: دکتر محمدعلی حاج سلمین، در بمبی هند چاپ شده است. |
| − | * | + | *26. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: مفتی جعفر حسین، متولد سال 1916 م و از ترجمه آن ظهر جمعه 10 رجب سال 1375 ه در لاهور فارغ شده و در کراچی به چاپ رسیده است.<ref>همان.</ref> و آن را مرکز بررسیهای اسلامی قم در سال 1398 ه در 736 صفحه تجدید چاپ نموده است. شرح حال مترجم در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» در صفحه 70-72 آمده است. |
| − | مترجم: | + | *27. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علیرضا، سکرتر سابق وزارت خارجه پاکستان و آن را در سال 1973 م پیرمحمد ابراهیم در کراچی در سه جلد چاپ کرده است و بار دیگر مؤسسه جهانی خدمات اسلامی در تهران 1401=1980 م در 816 صفحه به چاپ رسانده است. و نیز در سال 1407=1987 در مرکز بررسی های اسلامی قم تجدید چاپ شده است. |
| − | * | + | *28. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علی نقی نقوی و در ماه [[جمادی الثانی]] سال 1375 ه از آن فارغ شده و در هند چاپ شده است. بعد در سال 1409 ه انتشارات انصاریان در قم چاپ کرده است. سپس مرحوم شیخ حسن سعید تهرانی چاپ نموده و انتشارات کتابخانه مسجد جامع در تهران آن را منتشر ساخته است. |
| − | ترجمه: سید | + | *29. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی (با شرح مختصر و تعلیقات): مترجم: سید محمد عسکری جعفری، از طرف مؤسسه الزهرا در حیدرآباد هند سال 1965 م در 560 صفحه چاپ شده است و بار دیگر در سال 1967 م در بونای هند چاپ گردیده. بار سوم و چهارم مرکز اسلامی خراسان واقع در کراچی در سالهای 1971 و 1977 چاپ کرده و چاپ چهارم و پنجم توسط مؤسسه جهانی واقع در آمریکا انجام گرفته و نیز در هند مجدداً در سال 1984 به چاپ رفته است. و باز مؤسسه «تاریخ تراسیل» در آمریکا سال 1987 و مجدداً در سال 1981 چاپ نموده است و همین ترجمه را حاج آقا سعید تهرانی جزء انتشارات مسجد جامع تهران در 300 صفحه چاپ کرده است.<ref>تراثنا، همان شماره.</ref> |
| − | در سال | + | *30. ترجمه نهج البلاغه به زبان صرب و کروات (زبان اهل بوسنی): ترجمه توسط محمود جخاهیج معاون نخست وزیر بوسنی و محمدعلی حاجیج انجام گرفته و خبر این ترجمه را مجله «کیهان فرهنگی» در شماره اول سال 9 و فروردین ماه 1371 ش در ص 57 انتشار داده است. |
| − | * | + | *31. ترجمه نهج البلاغه به زبان ترکی استانبولی: مترجم: پروفسور عبدالباقی گولپینارلی (1317-1402 ه) ساکن استانبول استاد دانشگاه استانبول و دانشمند مطلع و محقق و نویسنده توانای شیعی و صاحب تألیفات زیاد از جمله همین ترجمه نهج البلاغه. ترجمه مرحوم عبدالباقی، برای نخستین بار در سال 1973 توسط انتشارات «بنی شرف معارف» در استانبول در 463 صفحه چاپ شده است و همان چاپ را انتشارات انصاریان در قم سال 1397=1401 و 1981= 1409 ه افست نموده است. |
| − | مترجم: | + | *32. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: سید سرور حسن ابن سید معجز حسین رضوی هندی امروهوی مراد آبادی (1326-1376) و قبلاً گفتیم وی نهج البلاغه را به زبان فرانسه نیز ترجمه کرده است و شرح حالش در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» ص383 آمده است. |
| − | * | + | *33. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: مولوی غلامعلی بن اسماعیل هندی بهاونکری (1283-367 ه) جلد اول آن در 200 صفحه چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج4، ص146 و ج24، ص413 و ج14، ص142.</ref> و مکرر تجدید چاپ شده تا آن که چاپ هشتم آن در سال 1983 م در لاهور انجام گرفته است.<ref>مجله تراثنا، همان.</ref> |
| − | مترجم: | + | *34. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: لعلی محمد و راهوسندی و در سال 1975 م در کراچی چاپ شده است. |
| − | * | + | *35. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند به شعر و نظم: مترجم: حافظ میر محمدحسن علی خان بن میر محمد نصیرخان حیدرآبادی، حیدرآباد سند (1240-1324 ه) مترجم قرآن را در ده سالگی حفظ کرده بود. نقوی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه 289-290 شرح حال او را نوشته و مؤلفات وی را شمرده از جمله همین کتاب. |
| − | مترجم: | + | *36. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: مولانا محمدرضا نجفی فرزند دریاخان پاکستانی سندی خیربوری متولد 1945 م و ترجمه وی هنوز چاپ نشده است و نقوی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه 303 شرح حال او را نوشته است. |
| − | + | *37. ترجمه نهج البلاغه به لغت گیلکی و آن زبان مردم گیلان در شمال [[ایران]] است. مترجم: م.ب. جکتاجی. و قسمتی از آن در مجله «گیله‌ور» در دو شماره 6 و 7 از سال اول (آذر و دی سال 1371 شمسی) صفحه 19 انتشار یافته است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * 37. ترجمه نهج البلاغه به لغت گیلکی و آن زبان مردم گیلان در شمال ایران است. | ||
| − | |||
| − | مترجم: م.ب. جکتاجی. و قسمتی از آن در مجله «گیله‌ور» در دو شماره 6 و 7 از سال اول (آذر و دی سال 1371 شمسی) صفحه 19 انتشار یافته است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| سطر ۲۵۴: | سطر ۱۵۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * [http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=198051 ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان]، بازیابی: 25 آبان 1392. | + | |
| − | * [http://www.balaghah.net/nahj-htm/far/id/motarjemin/index.htm موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه]، بازیابی: 25 آبان 1392. | + | *[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=198051 ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان]، بازیابی: 25 آبان 1392. |
| − | * داود | + | *[http://www.balaghah.net/nahj-htm/far/id/motarjemin/index.htm موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه]، بازیابی: 25 آبان 1392. |
| + | *داود الهامی، دنيای نهج البلاغه، ص187؛ در دسترس در [http://www.andisheqom.com/Files/nahj.php?idVeiw=1948&level=4&subid=1948 اندیشه قم]؛ بازیابی: 25 آبان 1392. | ||
{{نهج البلاغه}} | {{نهج البلاغه}} | ||
[[رده:نهج البلاغه]] | [[رده:نهج البلاغه]] | ||
نسخهٔ ۱۴ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۴۶
نهج البلاغه از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد شیعیان پس از قرآن برترین منبع اسلامی است. نظر به همین اهمیت ویژه این کتاب به ترجمه آن در طول تاریخ اهتمام ویژه ای شده است. این کتاب به اکثر زبانهای زنده دنیا چون: فارسی، تركی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیائی و اسپانیایی و اسپرانتو و غیره ترجمه شده است.
محتویات
- ۱ تاریخ ترجمه فارسی نهج البلاغه
- ۲ نمونه هائی از ترجمه های فارسی نهج البلاغه
- ۲.۱ ترجمه نهج البلاغه از یکی از علمای قرن ششم
- ۲.۲ ترجمه اردبیلی
- ۲.۳ تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین
- ۲.۴ ترجمه و شرح نهج البلاغه آقامحمدباقر لاهیجی
- ۲.۵ ترجمه و شرح نهج البلاغه قزوینی
- ۲.۶ دائرة المعارف علوی
- ۲.۷ ترجمه نهج البلاغه عمادزاده
- ۲.۸ ترجمه نهج البلاغه شهیدی
- ۲.۹ ترجمه و شرح نهج البلاغه فیض
- ۲.۱۰ نهج البلاغه منظوم
- ۲.۱۱ ترجمه و شرح زمانی
- ۲.۱۲ دیگر مترجمان نهج البلاغه به زبان فارسی
- ۳ ترجمه های نهج البلاغه به زبانهای دیگر
- ۴ پانویس
- ۵ منابع
تاریخ ترجمه فارسی نهج البلاغه
از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان حضرت امام علی علیه السلام توسط «سید رضی» گردآوری شده، عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند تا فارسی زبانان از برکات این اثر نفیس بهره مند شوند.
قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل صفوی و سپس شرح و ترجمه ملا فتح الله کاشانی است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است.
نمونه هائی از ترجمه های فارسی نهج البلاغه
موارد زیر نمونه هائی از ترجمه نهج البلاغه به زبان فارسی است.[۱] تعدادی از این ترجمه‌ها تمام کتاب نهج البلاغه را و تعدادی هم بخش‌هایی از آن را دربرگرفته است.
ترجمه نهج البلاغه از یکی از علمای قرن ششم
این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی خراسان می‌باشد، تألیف کرده است. در این ترجمه معنای فارسی کلمات در زیر عبارات عربی آمده است. این ترجمه با تحقیق دکتر عزیزالله جوینی در سال 1408 هـ.ق، در 2 جلد به چاپ رسیده است. دکتر جوینی درباره نسخه این اثر می‌نویسد: «این نسخه گرانبها را شاه عباس صفوی در سال 1017 وقف حرم مطهر رضوی علیه السلام کرده است و از خصوصیات دستوری، واژه‌ها و سبک آن می‌توان حدس زد که مؤلف آن با ابوالفتوح رازی همزمان بوده یا اندکی از وی جلوتر یعنی در قرن پنجم و ششم می‌زیسته است.[۲]
ترجمه اردبیلی
این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی 950 هـ.ق معاصر شاه اسماعیل صفوی ترجمه شده است. وی در این ترجمه از منهاج البراعه قطب راوندی و شرح نواب لاهیجی بهره گرفته است. این کتاب در سال 1355 در «مطبعه اخوان کتابچی» به چاپ رسیده و دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام با ترجمه میبدی نوشته شده است. در این کتاب ترجمه فارسی با خط ریز در زیر متن نوشته شده است. همچنین ترجمه دارای فهرست به سبک زمان خویش و اطلاعاتی راجع به جمع آوری نهج البلاغه توسط شریف رضی می‌باشد.
تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین
اثر ملا فتح الله کاشانی (متوفی 988 هـ.ق) نویسنده تفسیر منهج الصادقین.
ترجمه و شرح نهج البلاغه آقامحمدباقر لاهیجی
وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار تألیف کرد. دیوان منسوب به امام علی علیه السلام در حاشیه آن آمده است.
ترجمه و شرح نهج البلاغه قزوینی
محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات مولای متقیان علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است.
دائرة المعارف علوی
حاج میرزا خلیل کمره ای در این کتاب، نهج البلاغه را به 24 موضوع تقسیم بندی کرده و به شرح آنها پرداخته است. جلد اول آن در مورد خلقت و جلد دوم آن در مورد جنگ می‌باشد. این اثر حاوی مطالب بسیار سودمند و باارزش می‌باشد.
ترجمه نهج البلاغه عمادزاده
اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی 1410 هـ.ق) از نویسندگان مشهور و دارای تألیفات بسیار در زمینه های تاریخ اسلام، تاریخ انبیا، زندگانی ائمه علیهم السلام و سائر موضوعات دینی می‌باشد. چاپ اول این اثر در سال 1400 هـ.ق انجام گرفت و پس از آن توسط انتشارات شرق در تهران چندبار چاپ گردید.
ترجمه نهج البلاغه شهیدی
این کتاب در سال 1368 توسط دکتر سید جعفر شهیدی نوشته شد و توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی چاپ شد. ناشر این کتاب در مورد ویژگی‌هایش می‌نویسد: «تفاوت و مزیت این ترجمه بر دیگر ترجمه‌ها، در این است که این اثر علاوه بر امانت و اتقان و تطبیق یکایک واژه های عربی با فارسی در مراعات ویژگی ادبی این اثر جاودانی - یعنی به کاربردن صنایع لفظی و آرایش های ادبی از استعاره و تشبیه و جناس و موازنه و مراعات نظیر به ویژه سجع می باشد و در برگردان فارسی تا آنجا که ممکن بوده این نکات مورد توجه قرار گرفته؛ اما با این همه معنی فدای آرایش لفظ نشده است و در آخر کتاب تعلیقه های مناسب آورده شده است».
مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» (راه سخن رسا گفتن) با محتوای کتاب منطبق نیست و می‌توان گفت: این نام از عالم غیب بر دل روشن شریف رضی رحمه الله افاضه گردیده است که «الاسماء تنزل من السماء» راه سخن رسا گفتن را در این مجموعه باید یافت».
ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است.
ترجمه و شرح نهج البلاغه فیض
حاج سید علی نقی اصفهانی معروف به «فیض الاسلام» این اثر را در مدت 10 سال و در 6 جلد نوشته است. این کتاب در 50 سال اخیر در میان فارسی زبانان، به ویژه مردم ایران معروف شده است. بدون تردید می‌توان ادعا کرد که در نیم قرن اخیر اکثر ترجمه‌ها و شرح‌ها از این ترجمه سود جسته‌اند. این ترجمه با خط زیبای طاهر خوشنویس تبریزی بارها به زیور طبع آراسته گشته و همیشه در بازار به صورت شش جلدی، سه جلدی، دو جلدی و یک جلدی موجود بوده است. طالبان سخنان علوی از این ترجمه استقبال شایان توجهی کرده‌اند.
مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات امام علی علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که در خور فهم هر فارسی زبان باشد، نوشته بودند همه از آن بهره مندمی شدند؛ ولیکن افسوس که از ترجمه و شرحهایی که در دسترس است چنان که باید استفاده نمی‌شد. بنابراین بر نگارنده واجب شد که دست از کار بردارم و این کتاب جلیل را به زبان فارسی سلیس و روان ترجمه نموده و کلمات و جملاتی که محتاج به شرح باشد، میان دو قوسی به اجمال و اختصار بیان نمایم تا ترجمه و شرح با هم فرق داشته و همه از آن بهره مند گردند».
نهج البلاغه منظوم
دانشمند معظم، محمدعلی انصاری قمی نهج البلاغه را در قالب 27 هزار بیت شعر فارسی به نظم درآورد. این اثر در ده جلد و به صورت پنج مجلد و با خط زیبای حسن هریسی تبریزی به طبع رسیده است. وی ترجمه خطبه اول را با این شعر آغاز کرده است:
سپاس و شکر بی پایان خدا را که ما را از عدم کرد آشکارا
نبرده کس به کنه مدحتش پی نکرده راه وصفش را کسی طی
ترجمه و شرح زمانی
دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در 4 جلد ترجمه کرد که بارها در قم چاپ شد. مترجم در مورد روش ترجمه‌اش می‌نویسد: «اینجانب در این کتاب مطالب امام علی علیه السلام را در کنار آیات قرآن مجید بررسی نموده‌ام. در نتیجه در یک مورد نهج البلاغه تفسیر قرآن قرار گرفته و مورد دیگر امام علی علیه السلام مطلب را به اجمال بیان کرده که توضیح آن در قرآن موجود است. به تعبیر دیگر، نهج البلاغه و قرآن همانند دو برادر دلسوز هستند که به هنگام لزوم به کمک یکدیگر می‌شتابند و در مواقع عادی هر کدام در مسیر خود هستند».
این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید بهره مند گردیده است.
دیگر مترجمان نهج البلاغه به زبان فارسی
- آيت الله شيخ جعفر سبحانى
- آيت الله ناصر مكارم شيرازى
- حجت الاسلام والمسلمين محمد دشتى
- علامه محمدتقى جعفرى
- علامه عبدالحسين امينى
- محمدمهدى فولادوند
- طاهره صفارزاده
ترجمه های نهج البلاغه به زبانهای دیگر
- 1. ترجمه نهج البلاغه (الإشاعه): به زبان اردو، مترجم سید اولاد حسن بن محمدحسن سلیم هندی امر دهوی معاصر متوفی (1338) سید علی نقی نقوی در تذکره علمای امامیه پاکستان ذکر کرده است.[۳]
- 2. ترجمه نهج البلاغه (سلسبیل فصاحت): ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. مترجم: سید ظفر مهدی کوهر ابن سید وارث حسین جائسی، مدیر تحریر مجله «سهیل یمن» و کتابی هم دارد موسوم به «الله الله» که در رد عامه است و در هند در دو جلد چاپ شده است.[۴]
- 3. ترجمه نهج البلاغه/ به زبان اردو: مترجم: سید علی اظهر کهجوی هندی متوفی 1352 ترجمه بین سطرها نوشته و چاپ شده است.[۵] استاد سید عبدالعزیز طباطبایی در تعلیقات خود بر «الذریعه» موسوم به «اضواء علی الذریعه» می‌گوید: درباره مترجم این کتاب نامه‌ای به علامه سعید اختر رضوی در پاکستان نوشتم او در پاسخ نوشت این ترجمه مال سعید علی اظهر نیست، بلکه مال پسرش سید علی حیدر (1303-1380 ه) است که به اشتباه به پدرش نسبت داده شده است.[۶] و شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» (ص 354-359) آمده است.
- 4. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید یوسف حسن هندی امر دهوی، متوفی 1352 ه و در هند در سال 1926 م، در بهترین چاپخانه‌ها چاپ شده است.[۷]
- 5. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: میرزا یوسف حسین بن نادر حسین صدرالأفاضل لکهنوی. در اواخر مقیم لاهور بود (1301-1408 ه) شرح وی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» (ص 393-396) با ذکر تألیفاتش از جمله ترجمه نهج البلاغه آمده است.
- 6. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: جعفر حسین لاهوری و در تاریخ 18 رجب سال 1375 = شباط 1956 از نگارش آن فارغ شده است و این ترجمه در هند و پاکستان بسیار رایج و متداول است و مکرر چاپ شده است. از جمله در «لاهور» از طرف مؤسسه «کتب خانه مغل حویلی» چاپ سنگی خورده. بدین ترتیب که در دو ستون عمودی، در یک ستون متن عربی و در ستون دیگر ترجمه قرار گرفته است و چاپ دیگر در «امامیه بیلیکشنز» پاکستان در سال 1985 م انجام گرفته است و در اول آن مقاله مفصلی از علامه سید علی نقوی درباره آراء ادبا و کلمات آنها درباره نهج البلاغه چاپ شده است.[۸]
- 7. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید محمدصادق، آن را خلیق احمد نظامی در مقاله خود پیرامون نهج البلاغه ذکر کرده است و آن را در شماره اول مجله «المجمع العلمی الهندی» منتشر ساخته است.[۹]
- 8. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: حسن عسکری هندی حیدرآبادی، معاصر در سال 1966 م در حیدرآباد دکن هند چاپ شده است.[۱۰]
- 9. منهاج نهج البلاغه ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: ترجمه سید سبط حسن رضوی پاکستانی هنسوی (حدود 133/ 1915/ 1398/ 1978) شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» ص250 آمده است.[۱۱]
- 10. نیرنگ فصاحت: در ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. تألیف سید ذاکر حسین اختر ابن سید فرزند علی هندی دهلوی واسطی (1315-1372 ه)[۱۲] شرح حال وی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» ذکر شده است.
- 11. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: صدرالأفاضل سید مرتضی حسین لکهنوی، عالم معروف لاهور.(1341-1407 ه)
- 12. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم خطبه‌ها: میرزا یوسف حسین. مترجم نامه‌ها و کلمات قصار: غلام محمد زکی سرود کوئی و لاهور پاکستان توسط مؤسسه «حمایت اهل بیت» در سال 1394 ه با مقدمه‌های: سید علی نقی نقوی و سید محمدصادق لکهنوی و محمد بشیر و ظفرحسن و مرتضی حسین و ظلّ حسنین، چاپ و انتشار یافته است.
- 13. ترجمه و شرح نهج البلاغه به زبان اردو: به ترجمه: سید رئیس احمد جعفری و نائب حسین نقوی و عبدالرزاق ملیح آبادی و مرتضی حسین با هم ترجمه کرده‌اند و هر کدام ترجمه قسمتی را عهده‌دار بوده است و در پاکستان چاپ شده است.[۱۳]
- 14. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: عبدالجبار آرج، از ترجمه انگلیسی سید محمد عسکری به زبان اسپانیائی برگردانده است و در اسپانیا به چاپ رسیده است. سپس در تهران مؤسسه الهای وابسته به وزارت ارشاد اسلامی ایران در سال 1989 م چاپ کرده است.[۱۴]
- 15. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: دکتر محمدعلی انزالد و مورالس.[۱۵] Dr. Muhammad Ali Anzaldua Morales.
- 16. ترجمه نهج البلاغه به زبان آلمانی: مترجم: محمد ایتات و یوسف امین انتون دیرل در آلمان چاپ شده است و همان چاپ در تهران توسط کتابخانه عمومی چهل ستون افست گردیده است.[۱۶]
- 17. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم، دکتر پرویز دانش کجوری، ترجمه کامل و از طرف مرکز معارف اسلامی اروپا در روم انتشار یافته و مؤسسه جهان خدمات اسلامی در تهران در سال 1400 ه چاپ کرده است.
- 18. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم: انجلو ترنه زونی Angelo tereny zoni در روم چاپ شده است.
- 19. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: به تبویب و ترجمه اکثر محتوای نهج البلاغه، توسط جمعی از علمای اسلام. تقدیم و اِعداد: سمیح عاطف الزین و عصام عبدالقادر غندور و نبیه محمود صیدانی. مقابله: دکتیر سید عطیه ابوالنجا. چاپ: دارالکتاب اللبنانی در بیروت سال 1985 م. سپس از چاپ لبنان توسط انتشارات انصاریان قم سال 1409=1989 م افست شده است.
- 20. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: مترجم: سید مسرور حسین بن سید معجز حسین رضوی هندی امر دهوی (7 رجب 1326 برابر با 13 رجب 1376 ه) مترجم جهت تبلیغ به ماداگاسکار آفریقا رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و در امر تبلیغ بسیار موفق بود به طوری که جمع کثیری با دست او به تشیع گرویدند و در آن شهر مؤسسه‌ای به نام «مناره مسرور» و مدرسه‌ای به نام «مدرسه مؤید الإسلام» بنیاد نهاد و به زبانهای: عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و فرانسه مانند زبان مادری کاملاً مسلط بود و زبان آفریقایی را هم در مدت اقامتش در آنجا به خوبی فراگرفت و چاپخانه‌ای هم برای نشر کتب اسلامی تأسیس نمود و نهج البلاغه را به زبان فرانسه و گجراتی ترجمه کرد.[۱۷]
- 21. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: تلفیقی است از ترجمه مراکز اسلامی خراسان و ترجمه سید محمد عسکری جعفری و ترجمه سید علیرضا که آن را استاد سید هادی خسروشاهی در سال 1395 ه در مرکز بررسی های اسلامی قم چاپ کرده است و چاپ دوم در سال 1398 ه بوده و در سال 1984 میلادی نیز از طرف مرکز ثقافی اسلامی اروپا در رم انتشار یافته است.
- 22. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم میرزا جعفر بن حاج احمد آقا بن نجفقلی تبریزی طسوجی نجفی ساکن هند، متولد حدود سال 1328 ه و متوفی ذی الحجه 1402 ه. ترجمه‌اش را به پایان رساند و اقدام به چاپ کرد که در چاپ متوقف شد.[۱۸]
- 23. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: حسین محمد جعفری پاکستانی، ظاهراً ناتمام است.
- 24. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: ترجمه: سید انصار حسین رضوی هندی، ترجمه قسمت نامه‌ها از عبدالرزاق خان ملیح آبادی و ترجمه قسمت حِکَم و کلمات قصار از سید مرتضی حسین می‌باشد. در سال 1970 م در لکهنو و 1976 و 1396 ه در حیدرآباد هند در 680 صفحه چاپ شده است.[۱۹]
- 25. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: دکتر محمدعلی حاج سلمین، در بمبی هند چاپ شده است.
- 26. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: مفتی جعفر حسین، متولد سال 1916 م و از ترجمه آن ظهر جمعه 10 رجب سال 1375 ه در لاهور فارغ شده و در کراچی به چاپ رسیده است.[۲۰] و آن را مرکز بررسیهای اسلامی قم در سال 1398 ه در 736 صفحه تجدید چاپ نموده است. شرح حال مترجم در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» در صفحه 70-72 آمده است.
- 27. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علیرضا، سکرتر سابق وزارت خارجه پاکستان و آن را در سال 1973 م پیرمحمد ابراهیم در کراچی در سه جلد چاپ کرده است و بار دیگر مؤسسه جهانی خدمات اسلامی در تهران 1401=1980 م در 816 صفحه به چاپ رسانده است. و نیز در سال 1407=1987 در مرکز بررسی های اسلامی قم تجدید چاپ شده است.
- 28. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علی نقی نقوی و در ماه جمادی الثانی سال 1375 ه از آن فارغ شده و در هند چاپ شده است. بعد در سال 1409 ه انتشارات انصاریان در قم چاپ کرده است. سپس مرحوم شیخ حسن سعید تهرانی چاپ نموده و انتشارات کتابخانه مسجد جامع در تهران آن را منتشر ساخته است.
- 29. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی (با شرح مختصر و تعلیقات): مترجم: سید محمد عسکری جعفری، از طرف مؤسسه الزهرا در حیدرآباد هند سال 1965 م در 560 صفحه چاپ شده است و بار دیگر در سال 1967 م در بونای هند چاپ گردیده. بار سوم و چهارم مرکز اسلامی خراسان واقع در کراچی در سالهای 1971 و 1977 چاپ کرده و چاپ چهارم و پنجم توسط مؤسسه جهانی واقع در آمریکا انجام گرفته و نیز در هند مجدداً در سال 1984 به چاپ رفته است. و باز مؤسسه «تاریخ تراسیل» در آمریکا سال 1987 و مجدداً در سال 1981 چاپ نموده است و همین ترجمه را حاج آقا سعید تهرانی جزء انتشارات مسجد جامع تهران در 300 صفحه چاپ کرده است.[۲۱]
- 30. ترجمه نهج البلاغه به زبان صرب و کروات (زبان اهل بوسنی): ترجمه توسط محمود جخاهیج معاون نخست وزیر بوسنی و محمدعلی حاجیج انجام گرفته و خبر این ترجمه را مجله «کیهان فرهنگی» در شماره اول سال 9 و فروردین ماه 1371 ش در ص 57 انتشار داده است.
- 31. ترجمه نهج البلاغه به زبان ترکی استانبولی: مترجم: پروفسور عبدالباقی گولپینارلی (1317-1402 ه) ساکن استانبول استاد دانشگاه استانبول و دانشمند مطلع و محقق و نویسنده توانای شیعی و صاحب تألیفات زیاد از جمله همین ترجمه نهج البلاغه. ترجمه مرحوم عبدالباقی، برای نخستین بار در سال 1973 توسط انتشارات «بنی شرف معارف» در استانبول در 463 صفحه چاپ شده است و همان چاپ را انتشارات انصاریان در قم سال 1397=1401 و 1981= 1409 ه افست نموده است.
- 32. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: سید سرور حسن ابن سید معجز حسین رضوی هندی امروهوی مراد آبادی (1326-1376) و قبلاً گفتیم وی نهج البلاغه را به زبان فرانسه نیز ترجمه کرده است و شرح حالش در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» ص383 آمده است.
- 33. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: مولوی غلامعلی بن اسماعیل هندی بهاونکری (1283-367 ه) جلد اول آن در 200 صفحه چاپ شده است.[۲۲] و مکرر تجدید چاپ شده تا آن که چاپ هشتم آن در سال 1983 م در لاهور انجام گرفته است.[۲۳]
- 34. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: لعلی محمد و راهوسندی و در سال 1975 م در کراچی چاپ شده است.
- 35. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند به شعر و نظم: مترجم: حافظ میر محمدحسن علی خان بن میر محمد نصیرخان حیدرآبادی، حیدرآباد سند (1240-1324 ه) مترجم قرآن را در ده سالگی حفظ کرده بود. نقوی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه 289-290 شرح حال او را نوشته و مؤلفات وی را شمرده از جمله همین کتاب.
- 36. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: مولانا محمدرضا نجفی فرزند دریاخان پاکستانی سندی خیربوری متولد 1945 م و ترجمه وی هنوز چاپ نشده است و نقوی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه 303 شرح حال او را نوشته است.
- 37. ترجمه نهج البلاغه به لغت گیلکی و آن زبان مردم گیلان در شمال ایران است. مترجم: م.ب. جکتاجی. و قسمتی از آن در مجله «گیله‌ور» در دو شماره 6 و 7 از سال اول (آذر و دی سال 1371 شمسی) صفحه 19 انتشار یافته است.
پانویس
- ↑ برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود الهامي، دنياي نهج البلاغه، ص187 در دسترس اندیشه قم.
- ↑ مقدمه ترجمه نهج البلاغه به تحقیق دکتر جوینی.
- ↑ الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص116.
- ↑ الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص130.
- ↑ الذریعه، ج4، ص144 و ج14، ص141.
- ↑ مجله تراثنا، ش4، سال7، شوار1412 ه.
- ↑ آثار الشیعه، ص101، به نقل تراثنا.
- ↑ مجله تراثنا، شماره 47، سال 7، ص73.
- ↑ مجله تراثنا، شماره 47، سال7، ص73.
- ↑ مجله تراثنا، شماره47، سال7، ص73.
- ↑ مجله تراثنا، شماره47، سال7، ص73.
- ↑ الذریعه، ج 4، ص144 و ج14، ص126 و ج24، ص435.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تذکره علمای امامیه پاکستان، نقوی، ص349 و 350.
- ↑ مجله تراثنا، شماره4، سال7، ص66.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تراثنا، همان شماره.
- ↑ الذریعه، ج4، ص146 و ج24، ص413 و ج14، ص142.
- ↑ مجله تراثنا، همان.
منابع
- ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان، بازیابی: 25 آبان 1392.
- موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه، بازیابی: 25 آبان 1392.
- داود الهامی، دنيای نهج البلاغه، ص187؛ در دسترس در اندیشه قم؛ بازیابی: 25 آبان 1392.
