محمد دشتی

شیخ محمد دشتی (۱۳۲۰ - ۱۳۸۰ ش) از عالمان بزرگ معاصر است که بیشتر به آثار خویش در زمینه نهج البلاغه و به ویژه ترجمه نهج البلاغه و معجم نهج البلاغه معروف و مشهور است.

نام کامل	محمد دشتی
زادروز	۱۳۲۰ شمسی
زادگاه	استان مازندران، محمودآباد، آزادمون
وفات	۱۳۸۰ شمسی
مدفن	قم، حرم حضرت معصومه سلام الله علیها
اساتید	علی مشکینی، حسن حسن زاده آملی، جعفر سبحانی، عبدالله جوادی آملی و محمد مفتح
آثار	مجموعه بينش توحيدي، مسئوليت تربيت، المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، نهج الحياة و ...

ولادت و خانواده

استاد محمد دشتي در سال 1320 ش. در روستاي «آزادمون» از توابع شهرستان محمودآباد استان مازندران، در خانواده اي مذهبي چشم به جهان گشود. اين خانواده صاحب سه پسر و دو دختر بودند كه محمد چهارمين فرزند محسوب مي شد. پدرش ابراهيم مردي مهربان و سخت كوش، و سرلوحه كارهايش تقوا و پاكدامني بود. او به ائمه اطهار علیهم السلام بسيار عشق مي ورزيد و از عنايات آنان بهره مندبود؛ از جمله پدر استاد نقل كرده است:

شبي در خواب ديدم ائمه علیهم السلام در مجلسي گردهم آمده اند و حضرت ولي عصر علیه السلام به صورت جواني خوش سيما از آن ها پذيرايي مي كنند. در آخر جلسه، آن حضرت از سيني اي كه در دستشان بود، تكه ناني به من دادند. فرداي آن روز به هنگام فعاليت متوجه شدم تكه ناني كه حضرت در خواب به من داده اند، در جيب لباسم موجود است. از اين قبيل رؤياها، پدر بزرگوار استاد خيلي نقل مي كرد.

دوران كودكي و تحصيل

محمد در دوران خردسالي علاقه زيادي به يادگيري و تحصيل داشت؛ به طوري كه در سن 5 سالگي به اصرار فراوان خود وارد دبستان شد و با علاقه فراوان اين مقطع را تا ششم ابتدايي سابق با موفقيت به پايان رساند. بعد از اتمام دروس ابتدايي، در سال 1342 ش. با پيشنهاد بزرگان روستا و به سبب عشق به آموختن علوم حوزوي، به حوزه علميه آمل وارد شد و در مسجد امام حسن عسکری علیه السلام به تحصيل پرداخت.

پس از يك سال، براي ادامه تحصيل به شهر مقدس قم نقل مكان كرد و در مدرسه گلپايگاني به تحصيل ادامه داد. كوشش هاي خستگي ناپذير او موجب شد تا دوره سطح را با موفقيت به پايان رساند.

اساتید

شیخ محمد دشتی پس از اتمام سطح در حوزه ، از محضر آيات بزرگواري استفاده كرد. همچون:

1. مشكيني (كتاب حدود و ديات)
2. جوادي آملي (متاجر و اسفار)
3. مكارم شيرازي (صلاة)
4. ميرزا هاشم آملي (يك دوره خارج اصول)
5. حسن زاده آملي (فلسفه كتاب اشارات)
6. محمدي گيلاني (اسفار)
7. محمد حقي (شرح منظومه)
8. شهيد مفتح (روش تحقيق و نويسندگي)
9. جعفر سبحاني
10. شهيد مصطفوي كرماني

همچنين موفق شد مدرك دكترا را اخذ كند.

تشكيل خانواده

استاد در حدود سالهاي 48 و 49 با خانواده اي مذهبي در شهر آمل وصلت كرد. ثمره اين وصلت دو دختر و سه پسر به نامهاي محمدمهدي، حسين و علي‌اصغر بود كه هر سه پسر، محصل علوم ديني هستند. استاد طبق وصيتنامه اي كه در زمان جنگ نگاشته بود، آرزو داشت پسرهايش محصل علوم ديني باشند كه اين آرزو محقق شده است.

آثار تحقيقي و تأليفي

استاد محمد دشتي در كنار دروس حوزوي همواره به فعاليت هاي تحقيقاتي مي پرداخت و در موضوعات مختلف كتاب هايي را به رشته تحرير درآورد، ايشان به ويژه به نشر احاديث نهج البلاغه اهتمام داشت. او معتقد بود كه: «بزرگترين رسالت حوزه اين است كه پل ارتباطي بين اين نسل و معارف اهل بيت علیهم السلام ايجاد كند.» تأليفات وي از اين قرار است:

الف) مجموعه بينش توحيدي:

1. عقائد اسلامي
2. فلسفه اجتهاد و تقليد
3. سير در تفكر مادي
4. مذهب روشنفكري
5. ابزار و وسائل تحقيق
6. طرح هاي نوين آموزشي
7. روش هاي بررسي مكتب ها
8. جهان بيني توحيدي
9. كدام اسلام؟
10. طرح عقائد و احكام
11. روش نوين در تدريس احكام

ب) مجموعه تربيتي:

1. مسئوليت تربيت (اين كتاب تاكنون 10 بار تجديد چاپ شده و مورد مطالعه و توجه بسياري از بانوان بوده است.)
2. مسأله تربيت.

ج) مجموعه آشنايي با نهج البلاغه:

1. شناخت نهج البلاغه
2. اطلاعات مقدماتي نهج البلاغه
3. كليدهاي شناسايي نهج البلاغه
4. روش هاي تحقيق در نهج البلاغه
5. طرح هاي آموزشي نهج البلاغه
6. شرح آموزشي نهج البلاغه (3 جلد)
7. شعر شاعران نهج البلاغه (2 جلد)
8. فهرست شروح نهج البلاغه (3 جلد)
9. فرهنگ واژه هاي معادل نهج البلاغه
10. فرهنگ موضوعات كلي نهج البلاغه
11. فرهنگ معارف كلي نهج البلاغه (2 جلد)
12. فرهنگ لغات نهج البلاغه
13. المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه (جزو متن درسي دبيران و نيز 90 ساعت ضمن خدمت قرار گرفت) و امور تربيتي وزارت فرهنگ كتاب شناخت نهج البلاغه را طي بخشنامه اي در سال 68-69 جزو متن درسي و مسابقاتي معلمان و مربيان امور قرآني و نهج البلاغه قرار داده است. و در صدا و سيما شبكه 1 و 2 و راديوي قم بخش «گنج و گنجينه» شرح مفصلي از عملكردهاي مؤسسه و توضيحات كاربردي نسبت به اين مجموعه پخش شده است.

استاد محمد دشتي بر اساس كار گسترده در زمينه نهج البلاغه سرانجام يكي از ترجمه‌هاي ماندگار نهج البلاغه را همراه فهرست كامل موضوعي به پيشگاه شيفتگان فرهنگ علوي تقديم داشت كه بارها توسط ناشران گوناگون منتشر شد.

د) مجموعه فرهنگ سخنان معصومين علیهم السلام:

• 1-15- نهج الحياة؛ اين مجموعه در 15 جلد به چاپ رسيده است كه جلد اول آن اختصاص به پیامبران الهي و جلدهاي ديگر، هر يك اختصاص به سخنان يكي از معصومين دارد.

هـ) مجموعه تحليل تاريخ سياسي معصومين علیهم السلام:

1. روش هاي مبارزاتي پیامبران آسماني
2. روش هاي مبارزاتي پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله
3. سيره امام علی علیه السلام (در 15 جلد)
4. امام علي علیه السلام الگوي كامل انسانيت
5. موفقيت ها و مشكلات امام علي علیه السلام
6. تحليل حوادث ناگوار زندگاني حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
7. ره آورد مبارزات حضرت زهرا سلام الله علیها
8. ويژگي هاي مبارزات حضرت زهرا سلام الله علیها
9. انگيزه هاي قيام عاشورا
10. پيام هاي عاشورا
11. حماسه غدير
12. جايگاه غدير

و) كتاب هايي كه در آستانه نشر قرار دارند:

فرهنگ سخنان حضرت زهرا سلام الله علیها - یکی از آثار استاد دشتی

1. تفسير آموزشي قرآن (3 جلد)
2. شرح و تفسير نهج البلاغه (3 جلد)
3. فهرست شروح نهج البلاغه (3 جلد)
4. سيره عملي حضرت امیرالمومنین علیه السلام (15 جلد)
5. دروس آموزشي نهج البلاغه (3 جلد)
6. روش برداشت از قرآن (2 جلد)
7. روش تحقيق و برداشت از نهج البلاغه (2 جلد)
8. زن و تضادهاي زندگي اجتماعي
9. فرهنگ سخنان حضرت زهرا سلام الله علیها
10. گلبوته هاي گلستان فاطمه سلام الله علیها
11. اخلاق نظامي در نهج البلاغه
12. تئوري‌هاي مديريت از ديدگاه نهج البلاغه
13. باورهاي جاودانه در نهج البلاغه
14. ره آورد عاشورا
15. ره آورد اسارت عترت علیهم السلام
16. اصول پنجگانه اعتقادي در نهج البلاغه
17. فرهنگ سخنان حضرت زهرا سلام الله علیها (به زبان لاتين)
18. فرهنگ سخنان امام حسين سلام الله علیها (به زبان انگليسي)
19. امام علی علیه السلام الگوي كامل انسانيت
20. نقش الگويي حضرت زهرا سلام الله علیها
21. اسناد و مدارك نهج البلاغه
22. روات و محدثين نهج البلاغه
23. فرهنگ سخنان امام حسين علیه السلام

ز) ساير آثار:

استاد دشتي در طي همكاري هاي ده ساله خود (سال هاي 1366 تا 1377 ش) با وزارت فرهنگ، جزوات مسابقاتي نهج البلاغه را براي مقطع راهنمايي، دبيرستان و دانشگاه به رشته تحرير درآورد. تاكنون اين جزوات آماده شده است:

1. آيين دوست يابي در نهج البلاغه
2. ارزش هاي اخلاقي در نهج البلاغه
3. اخلاق اجتماعي در نهج البلاغه
4. جوان و ارزش هاي انساني در نهج البلاغه
5. جاذبه و دافعه در نهج البلاغه
6. حق و باطل در نهج البلاغه
7. دوستي دوستان در نهج البلاغه
8. تربيت در نهج البلاغه
9. واقعيت نگري در نهج البلاغه
10. نظارت مردمي در نهج البلاغه
11. پيام استقامت امام در نهج البلاغه
12. نوجواني و ارزش ها از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع اول راهنمايي)
13. نوجواني و ارزش ها از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع اول راهنمايي)
14. اخلاق نوجواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع دوم راهنمايي)
15. اخلاق نوجواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع دوم راهنمايي)
16. مسئوليت هاي جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع سوم راهنمايي)
17. مسئوليت هاي جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع سوم راهنمايي)
18. جوان و سازندگي از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران اول متوسطه)
19. جوان و سازندگي از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران اول متوسطه)
20. شناخت دوران جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران دوم متوسطه)
21. شناخت دوران جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران دوم متوسطه)
22. پسران و آينده سازي از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران سوم متوسطه)
23. دختران و آينده سازي از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران سوم متوسطه)
24. راه مقابله با مشكلات جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع پيش دانشگاهي)
25. راه مقابله با مشكلات جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع پيش دانشگاهي)

ويژگي‌هاي اخلاقي

- ساده زيستي:

استاد مرحوم دشتي، با تأسي به مولاي خود اميرمؤمنان امام علی علیه السلام ساده زيستي را سرلوحه زندگي خويش قرار داده بود. و از كارهاي تشريفاتي دوري مي جست.

- سحرخيزي:

هميشه مقيد بود صبح زود بيدار شود؛ به طوري كه نماز صبح را اول وقت مي خواند و قرآن تلاوت مي كرد. استاد هميشه به هنگام سحر، به آسمان نگاه مي كرد و ذكر مي گفت و يادآوري مي كرد كه، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده: «در اين لحظات اعضاي خانواده خويش را بيدار كنيد؛ چون روزي بندگان در آن وقت تقسيم مي شود.» لذا استاد اهل خانه را سحرگاهان بيدار مي كرد.

- عبادت:

بسيار به عبادت اهميت مي داد و آن چه را از ائمه علیهم السلام و كلمات گوهربارشان آموخته بود، بكار مي بست. در عبادت خويش چنان ضجه مي زد كه هر وقت اطرافيان او را با چنان حالي مي ديدند، فكر مي كردند لحظه اي بيش زنده نمي ماند.

- پشتكار:'

استاد بسيار پرتلاش و فعال بود، پشتكار زيادي داشت. در تحقيقات خود طوري با اشتياق و پرحرارت كار مي كرد كه همه مي انديشيدند كه ايشان صد سال زنده خواهد بود.

- پاكي و نظافت:

به تميزي و نظافت فوق العاده اهميت مي داد و مي فرمود: ما مسلمانيم و دين ما اسلام است؛ دينِ پاكي و تميزي است. لذا ما بايد هميشه تميز باشيم و با حالت پاك، خدا را ملاقات كنيم. استاد هميشه دائم الوضو بود.

عشق به ائمه علیهم السلام:

علاقه خاصي به ائمه اطهار علیهم السلام داشت و در مراحل مختلف (زندگي، تحقيقات، فعاليت مؤسسه و چاپ كتب) مورد عنايات ائمه علیهم السلام بود. استاد درباره ائمه علیهم السلام مي گفت: ما هر چه داريم از ائمه است. بايد تا آن جا كه در توان داريم، دين خويش را به ائمه ادا كنيم.

همه جانبه‌نگري

او در قضايا همه ابعاد و جوانب را نگاه مي كرد و با مطرح كردن اسلام در چارچوب بي روح، مخالف بود و مي گفت: حلال محمد صلی الله علیه و آله حلال الي يوم القيامه. به همين دليل او در محيط خانه براي فرزندان خويش دوست صميمي و مهربان بود و در كارهاي منزل تا حد امكان كمك مي كرد و در فرصت‌هاي مناسب با فرزندان به فعاليت‌هاي مختلف از جمله ورزشي مي پرداخت. در طول عمر شريف خود تلاش مي كرد كارها را شخصاً انجام دهد و چنان كه نقل شده «پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله در امور منزل به كسي امر نمي كرد و اگر نيازي داشت، مي فرمود: اگر اين كار مي شد، خيلي خوب است»، او نيز به پيروي از پيامبر صلی الله علیه و آله در كارها به كسي امر نمي كرد و درباره زحمات همسرش مي فرمود: «اگر زحمات ايشان نبود، نمي توانستيم اين همه تأليفات داشته باشيم».

فعاليت‌هاي فرهنگي و اجتماعي

الف) قبل از انقلاب اسلامي:

استاد محمد دشتي قبل از پيروزي انقلاب با تشكيل كلاس هاي عقائد و جلسه بانوان در شهرها و روستاها، تلاش مي كرد كه نسل جوان را با دين و باورهاي مذهبي آشنا سازد و در اكثر اوقات با برگزاري كلاس ها و جلسات (پرسش و پاسخ)، سعي در از ميان برداشتن مشكلات و شبهات فكري جوانان داشت.

ب) بعد از انقلاب اسلامي:

بعد از پيروزي انقلاب فعاليت‌هاي گسترده‌تري داشت؛ از جمله:

1. احداث چند حسينيه و مسجد در شهر و روستا، از جمله در دماوند؛
2. برگزاري كلاس هاي احكام و عقايد؛
3. همكاري با صداوسيما؛
4. حضور در سمينارهاي مختلف؛
5. آگاهي دادن به مردم در سخنراني‌ها و تأليفات خويش؛
6. بنيان گذاري مؤسسه تحقيقاتي امیرالمومنین علیه السلام؛
7. احداث پُل در روستايي در مازندران؛
8. تدريس در حوزه و دانشگاه (مثل دانشگاه تربيت معلم، دانشگاه عالي قضايي، دانشگاه آزاد اسلامي، دانشگاه امام حسين علیه السلام و دانشكده تبليغ حوزه)؛
9. تهيه جزوات مسابقاتي نهج البلاغه براي مقطع راهنمايي، دبيرستان و پيش دانشگاهي.

فعاليت هاي سياسي

استاد محمد دشتي در كنار فعاليت هاي فرهنگي و تحقيقاتي، به فعاليت هاي سياسي و اجرايي نيز توجه داشت و در اين زمينه مسئوليت هايي بر عهده گرفته بود. وي مدتي مسئول آموزشي سپاه آمل، مسئول جهاد ميناب، نماينده و ولي فقيه (حاكم شرع هيئت واگذاري زمين) در استان اصفهان، امام جمعه سميرم، عضو هيئت علمي مجتمع آموزشي جانبازان و مسئول مؤسسه تحقيقاتي نهج البلاغه بود.

فعاليت هاي سياسي استاد به دو بخش اساسي تقسيم مي شود:

فعاليت هاي سياسي قبل از انقلاب

استاد پيش از انقلاب، مبارزي بي باك بود و با صراحت لهجه و جسارت و شهادت طلبي، در سخنراني‌ها و مجالس به انتقاد از عملكرد دولت طاغوت مي پرداخت و در اين راه چندين بار دستگير و در بازداشت گاه ساواك و شهرباني زنداني شد و در آن جا بارها مورد تهديد و تفتيش هاي متعدد قرار گرفت. در يكي از موارد، رئيس شهرباني به ايشان مي گويد: «الفاظ شما بسيار تند است، بايد ملايم‌تر صحبت كنيد. سخنان شما به گونه‌اي است كه مردم را عليه اعلي حضرت تحريك مي كند؛ دست از اين كارهايتان برداريد» و در آن جا از ايشان تعهد مي گيرند كه در اجتماعات سخنان آتشين بر زبان نراند.

فعاليت هاي سياسي بعد از انقلاب:

مرحوم دشتي، همواره بعد از انقلاب و مسئوليت هايي كه برشمرده شد، مدافع خط امام و ارزش هاي انقلاب بود و تا آخر عمر در اين راه ثبات قدم داشت.

استاد محمد دشتي نقل مي كرد: در يكي از سفرهاي تبليغي (پيش از انقلاب) به سيرجان رفته بودم. در آن ايام با آيت الله غيوري - كه در سيرجان در تبعيد بسر مي برد - آشنا شدم. ايشان ضمن بيان مسائل و مشكلات منطقه به من فرمودند: «در ساواك سيرجان شخصي به نام مكي آبادي، كه بهايي مذهب است، حضور دارد و با طلاب و نيروهاي انقلابي رفتاري خشن دارد. او با شيوه خاصي در ضمن بازپرسي ها به مقدسات اهانت مي كند، تا با عكس‌العمل بازداشت شدگان، آن ها را روز دادگاه اذيت كند».

ايشان فرمودند: «اگر شما دستگير شديد، در مدت بازداشت تا روز دادگاه كلمه اي سخن نگوييد.» اتفاقاً من نيز پس از چند سخنراني آتشين و پرحرارت، دستگير و در بازداشت گاهي كه مكي آبادي در آن جا بود، زنداني شدم. مكي آبادي با همان شيوه شروع به اهانت كردن به مقدسات كرد. اما من بنابر توصيه هاي آيت الله غيوري، سخن نگفتم و شروع به تلاوت قرآن نمودم. تا آن كه روز دادگاه هنگام دفاع از خويش مكي آبادي با عصبانيت تمام گفت: «تا حالا لال بودي؟ الآن زبان درآوردي؟» و با ناراحتي جلسه دادگاه را ترك نمود. در همان محل، آيت الله غيوري مدظله العالي به من فرموده بودند كه «ساواك به طلبه‌هاي بوشهري خيلي حساس هستند و آن ها را شديداً اذيت مي كنند؛ چون برخي طلبه‌هاي بوشهري مبارزات مسلحانه داشتند. شما در روز دادگاه بگوييد من مازندراني هستم. و من هم در روز دادگاه گفتم: من مازنداني هستم. شما نوارهاي سخنراني مرا گوش كنيد. در كجاي سخنراني من، عليه شاه صحبت كرده ام؟ و با اين ترفند از دست ساواك خلاص شدم.

خاطره اي ديگر

استاد محمد دشتي نقل مي كرد: در دوره رژيم شاهنشاهي و قبل از انقلاب در منطقه، رئيس شهرباني با باتوم به مردم حمله مي كرد و مردم را با عصبانيت مورد ضرب و شتم قرار مي داد و مي گفت: هر چه مي خواهيد بگوييد. ولي نگوييد شاه، تو را مي كشيم. و با لحن خاصي مي گفت: شماها مي خواهيد، اعلي حضرت را بكشيد! و اين جمله را بارها زمزمه مي كرد و ما بدون واهمه، راهپيمايي را ادامه مي داديم. در يكي از راهپيمايي ها كه تا ساعتي از شب ادامه داشت، رئيس شهرباني، پس از ساعت ها درگيري با مردم و به نتيجه نرسيدن سركوب ها، با عصبانيت كلاه خويش را بر زمين زد و گفت: شما را به خدا قسم مي دهم به خانه هايتان برگرديد. من سه شبانه روز است كه نخوابيده ام.

در كربلاي 5

استاد خاطرات فراواني از جنگ نقل كرده است كه به يك نمونه بسنده مي كنيم: بعد از عمليات كربلاي 5، كه روحيه رزمنده ها تضعيف شده بود، بنده در لشكرهاي مختلف عمل كننده به سخنراني پرداختم و ضمن بيان آيات و روايات مختلف درباره پيروزي انقلاب و نقش آن در عرصه‌هاي جهاني، به رزمندگان اميد مي دادم. آن جا در روايتي از امام علی علیه السلام به نقلِ امام صادق علیه السلام خواندم كه در آن، حضرت امير مردم ايران و بسيجيان ايراني را پرچمدار قيام جهاني امام زمان عجل الله تعالي فرجه معرفي نموده اند. طبق نقل رزمندگان حاضر در آن جلسه، آقاي دشتي با شوخ طبعي خود، نقش مؤثري در تقويت روحيه رزمندگان داشتند.

همچنين در سخناني كه در گُردان غوّاص (كه متشكل از رزمندگان برگزيده گُردان هاي پيش مرگ در عمليات كربلاي 5 بود) ايراد كردم؛ روايتي را خواندم كه در آن، يكي از ائمه اطهار علیهم السلام فرموده اند: مرداني با پاهايي شبيه مرغابي به عرب حمله مي كنند و گفتم: آن مرداني كه در روايت آمده، شما غواص‌ها هستيد كه فين غواصي شما شبيه پاي مرغابي است؛ به خود افتخار كنيد كه ائمه علیهم السلام به شما باليده‌اند.

عنايت اهل بيت علیهم السلام

استاد بارها مورد عنايت ائمه علیهم السلام قرار گرفته بود. او رؤياهاي صادقي مي ديد. آيت الله جوادي آملي فرموده اند كه خواب هاي ايشان بسيار پربار بود. در اينجا چند نمونه از رؤياها را ذكر مي كنيم:

1- آقاي دشتي بر اثر مطالعات زياد و تغذيه نامناسب، دچار ضعف جسمي و بينايي شده بود و متخصصان گفته بودند كه يكي از چشم هايش بايد عمل جراحي شد. ولي ايشان پس از مراجعت به شهر آمل، شبي در مسجد امام حسن عسکری علیه السلام كه به دستور خود حضرت بنا شده، به ائمه اطهار علیهم السلام متوسل مي شوند. بعد از توسل در نيمه‌هاي شب در خواب مي بينند كه امام حسن عسكري علیه السلام تشريف آورد و دستي بر چشمان ايشان كشيده و فرموده بودند: «حال شما خوب مي شود. نگران نباشيد.» ايشان فرداي آن روز دوباره به دكتر متخصص مراجعه مي كنند و پزشكان بعد از انجام معاينات فراوان به ايشان مي گويند: چشم هاي شما، هيچ مشكلي ندارد.

2- استاد در خاطره اي از دوران تحصيل خويش در حوزه علميه آمل نقل مي كرد كه: در حيات مدرسه مسجد امام حسن عسكري علیه السلام، درختان پرتقالي بود كه گاهي پرتقال هاي رسيده از درخت مي ريخت و در پاي درخت جمع مي شد. روزي يكي از پرتقال هاي زير درخت را برداشتم. شب همان روز، امام عصر عجل الله فرجه را ديدم كه به مدرسه تشريف آورده اند و مشغول گفتگو با خادم است. در اين اثنا ديدم كه خادم مسجد به آقا شكايت مي كند كه آقاي دشتي پرتقال مسجد را برداشته است و آقا در جواب او مي فرمود: «اشكال ندارد.» خادم مسجد همچنان اصرار مي كرد كه مولا چيزي بگويند، ولي آقا امام زمان علیه السلام مي فرمود: «عيب ندارد».

3- استاد محمد دشتي مي فرمود: «در تك تك تأليفات اسامي همه را در خواب به من گفته اند.» توسل ايشان به ائمه اين گونه بود كه بر يكي از ائمه علیهم السلام چهارده هزار صلوات مي فرستاد و معمولاً قبل از اتمام صلوات، مشكل ايشان حل مي شد. در توسل به حضرت معصومه سلام الله علیها و امام رضا علیه السلام هم خيلي كوشا بود و در مواقعي كه خودشان نمي توانستند به حرم بروند، به كساني كه براي زيارت مي رفتند، مي گفت: در آن جا سلام ما را نيز برسانيد و بگوييد سگ روسياهي از قم به شما سلام رساند. برخي از علما مي گفتند توفيقات ايشان مرهون توجهات ائمه علیهم السلام بوده است.

4- استاد مي گفتند: در خواب ديدم كه امام علی علیه السلام آمده و در كنار حرم و روبروي حضرت امام رضا علیه السلام در ميان جمعيت، ايستاده‌اند. در آن حال ديدم با لحني دلنشين فرمود: «فرزندم! بيا آغوش من.» نگاه كردم ببينم با چه كسي است. متوجه شدم كه با من است و مرا صدا مي زند. وقتي نزد ايشان رفتم، مرا در بغل گرفت و بوسيد و فرمود: «منزل شما كجا است تا ما به شما سربزنيم؟» گفتم: شما كه خود علم غيب داريد و از همه چيز آگاهيد. تا اين را گفتم، اين حديث به ذهنم آمد كه فرموده اند: «هر كجا بخواهيم از علم غيب استفاده مي كنيم.» آقا لبخندي زد و فرمود: بله، همين طور است. در اين هنگام از خواب بيدار شدم.

استاد دشتي از منظر ديگران

آیت الله خامنه ای مدظله العالي:

مقام معظم رهبری در تاريخ 7/4/80 در مراسم عمامه گذاري فرزند استاد، فرمودند: «آقاي دشتي جزو عناصر مفيد بودند. زحمت‌هاي ايشان باارزش بود. وقتي ايشان آمدند، من خيلي خوشحال شدم؛ چون قبلاً فهرست ايشان را بر نهج البلاغه (معجم المفهرس نهج البلاغه) ديده بودم. ايشان خيلي پرشور و پرانرژي بودند. حيف شد! ايشان مي توانست سال ها خدمت كند... خداوند ان شاءالله اين زحمات را از ايشان قبول كند. هركسي به ايشان احترام كند، به اسلام، امیرالمومنین علیه السلام و نهج البلاغه احترام كرده است».

ايشان در همين جلسه وقتي درباره كتاب هاي استاد مي پرسند و متوجه مي شوند، 110 جلد اثر از وي برجاي مانده، مي فرمايد: «...چه عمر بابركتي! من اغلب كتاب هاي ايشان را مطالعه كردم. بسيار مفيد و خوب هستند. با اين سن كم اين تعداد كتاب، بسيار خوب است... كتاب معجم ايشان از همه بهتر است... ترجمه نهج البلاغه ايشان از همه، شايد از اغلب ترجمه‌هاي موجود، بهتر است. وقتي امسال براي مدارس نهج البلاغه تقاضا كردند، ترجمه ايشان را پيشنهاد دادم. ايشان خوش سليقه، خوش رو و با پشتكار بودند».

آيت الله حسن زاده آملي دامت تأييداته:

ايشان درباره آقاي دشتي پس از رحلت وي فرمود: «در از دست دادن اين عزيز، اين ماها هستيم كه ضرر كرديم و از نعمت ارزشمند ايشان محروم شديم؛ ولي براي ايشان روح و رضوان و جنات النعيم باد».

ايشان هنگام نماز بر پيكر اين استاد چنين دعا فرمودند: «اللهم انا نشهد انه ولي من اوليائك و صاغرٌ في نشر الآثار العلويّه علیه السلام والفاطميه سلام الله علیها؛ بارالها! ما شهادت مي دهيم كه او از اوليائت بود و در راه نشر آثار علوي و فاطميه محنت ها را به جان پذيرفت».

آيت الله جوادی آملي مدظله العالي:

ايشان فرمود: «ايشان خدمتگزاري مخلص بودند. تمام بركات و آثار وجودي برجاي مانده از ايشان، به جهت اخلاص ايشان و ارادتي بود كه نسبت به ساحت مقدس ائمه اطهار علیهم السلام داشته‌اند و از خداوند متعال علو درجات را برايشان مسئلت مي نماييم».

آيت الله سبحاني دامت بركاته:

ايشان فرمود: «آقاي دشتي، يك ملت بود. به تنهايي كار ده‌ها نفر را مي كرد. ايشان از جمله محققين بودند كه راه‌هاي نرفته و مسيرهاي ناهموار را طي مي كردند و به تعبير ديگر، براي ديگران در امر تحقيق، جاده را صاف مي كردند».

حجة الاسلام والمسلمين محسن قرائتي دامت تأييداته

ايشان يادآور شدند: «هميشه برخي از شخصیت ها پس از مرگشان بدل و جايگزيني ندارند و آقاي دشتي، يكي از آن ها است!».

وفات و مدفن

در چهاردهم ارديبهشت 1380 ش. در حال مراجعت از سخنراني در «هيئت رهروان عترت» در كاشان، در بين راه اتومبيل حامل ايشان دچار سانحه شد و بعد از ده روز بستري شدن در بيمارستان تهران، دعوت حق را لبيك گفت و به لقاءالله پيوست.

پيكر پاك استاد در قم با شركت فضلا و مردم تشييع شد و بعد از اقامه نماز به وسيله آيت الله حسن زاده آملي مدظله العالي در راهرو صحن عتيق حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاك سپرده شد.

• جالب توجه اين كه مرحوم دشتي قراري داشت كه اسم آن را «وعده يار» نهاده بود، زيرا وي در همان تاريخ 14 ارديبهشت سال 1380 قصد عزيمت به كربلاي معلي داشت كه «وعده يار»، به تعبير خود استاد، اين گونه محقق شد.

• گشوده شدن رمز عدد 66؛ محمدمهدي فرزند استاد، از پدرش نقل كرده است: بعد از عمليات كربلاي 4، از به شهادت رسيدن دوستان و نداشتن توفيق شهادت، بسيار ناراحت بودم و شديداً گريه مي كردم. در همان حال گريه، ديدم كسي مي گويد: ناراحت نشو! عجله نكن! ان شاءالله نوبت تو هم مي رسد. و به من تسكين داد. گفتم: كي؟ آقا، حرفي نگفتند. بعد از آن، نور قرمز رنگي توجه مرا جلب كرد و متعجب شدم. و بعد از آن اين عدد، در ذهن من مانده بود كه مفهوم آن چيست؟ محمدمهدي مي گويد: پدرم هر وقت عدد «6» را مي ديد، مي گفت: شايد اين باشد! پس از جنگ در سال 76 استاد فكر مي كردند رمز عدد همين باشد. تا اين كه اين رمز بعد از وفات استاد بر ما آشكار گشت و مفهوم آن را دانستيم. وقتي تأليفات استاد را مطالعه و بررسي مي كرديم، متوجه شديم آثار چاپ شده استاد، 66 جلد بوده است.

برخي از علماء، مانند آيت الله حسن زاده آملي، در فرمايشات خود تعابيري آورده بودند كه بيشتر به «شهدا» اطلاق مي شود. ايشان فرمود: «عند ربهم يرزقون» يكي از شخصیت ها به ايشان لقب «شهيد نهج البلاغه» داد؛ چرا كه بسياري از آثار وي مربوط به نهج البلاغه است. همچنين ايشان مؤسس مركز تحقيقاتي، فرهنگي امیرالمومنین علیه السلام بود كه هم اكنون نيز اين مركز فعاليت دارد و اهداف آن بزرگوار را دنبال مي كند و فرزندان استاد نيز در كنار دروس حوزوي همانند پدر در كارهاي تحقيقاتي فعاليت دارند.

منابع

• ولي عباس زاده، "شيخ محمد دشتي" ستارگان حرم، جلد 14، صفحه 64-82.
• رضا اخوی، دشتی نهج البلاغه (درگذشت نویسنده توانا، استاد محمد دشتی)، مجله گلبرگ، اردیبهشت 1384، شماره62،پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 19 فروردین 1393.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  محمد دشتی در کتابخانه شخصی

پیوند

ترجمه نهج البلاغه (دشتی)