محمد دشتی
«حجةالاسلام محمد دشتی» (۱۳۲۰-۱۳۸۰ ش) از عالمان و محققان برجسته معاصر و از شاگردان علامه حسن حسن زاده آملی بود. وی آثار متعددی در علوم اسلامی به‌ویژه در زمینه «نهج البلاغه» تألیف نمود. تأسیس مركز تحقيقاتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام و تدریس در حوزه و دانشگاه، از دیگر فعالیت‌های فرهنگی استاد دشتی بود.
 | |
| نام کامل | محمد دشتی |
| زادروز | ۱۳۲۰ شمسی |
| زادگاه | مازندران، محمودآباد |
| وفات | ۱۳۸۰ شمسی |
| مدفن | قم، حرم حضرت معصومه علیهاالسلام |
|
| |
| اساتید |
حسن حسن زاده آملی، جعفر سبحانی، عبدالله جوادی آملی، محمد مفتح، علی مشکینی،... |
|
| |
| آثار |
عقائد اسلام، جهان‌بينی توحيدی، مسئوليت تربيت، شناخت نهج البلاغه، ترجمه نهج البلاغه، سيره امام علی علیه‌السلام، فرهنگ سخنان حضرت زهرا علیهاالسلام،... |
محتویات
ولادت
محمد دشتی در سال 1320 ش. در روستاي «آزادمون» از توابع شهرستان محمودآباد استان مازندران چشم به جهان گشود.
پدرش ابراهيم مردی باتقوا و پاكدامن بود. او به ائمه اطهار علیهم السلام بسيار عشق مي ورزيد و از عنايات آنان بهره مند بود؛ از جمله پدر استاد نقل كرده است: شبي در خواب ديدم ائمه علیهم السلام در مجلسي گردهم آمده اند و حضرت ولي عصر علیه السلام به صورت جواني خوش سيما از آن ها پذيرايي مي كنند. در آخر جلسه، آن حضرت از سيني اي كه در دستشان بود، تكه ناني به من دادند. فرداي آن روز به هنگام فعاليت متوجه شدم تكه ناني كه حضرت در خواب به من داده اند، در جيب لباسم موجود است.[۱]
تحصيل و اساتید
محمد در دوران خردسالي علاقه زيادي به يادگيري و تحصيل داشت؛ به طوري كه در سن 5 سالگي به اصرار فراوان خود وارد دبستان شد و با علاقه فراوان اين مقطع را تا ششم ابتدايي سابق با موفقيت به پايان رساند. بعد از اتمام دروس ابتدايي، در سال 1342 ش. با پيشنهاد بزرگان روستا و به سبب عشق به آموختن علوم حوزوي، به حوزه علمیه آمل وارد شد و در مسجد امام حسن عسکری علیه السلام[۲] به تحصيل پرداخت.[۳]
پس از يك سال، براي ادامه تحصيل به شهر مقدس قم نقل مكان كرد و در مدرسه گلپايگاني به تحصيل ادامه داد. كوشش هاي خستگي ناپذير او موجب شد تا دوره سطح را با موفقيت به پايان رساند.
شیخ محمد دشتی پس از اتمام سطح در حوزه، از محضر آيات بزرگواری استفاده كرد. همچون:
- عبدالله جوادى آملى (متاجر و اسفار)
- ناصر مکارم شیرازی (فقه، صلاة)
- میرزا هاشم آملی (يك دوره خارج اصول)
- حسن حسن زاده آملی (فلسفه، كتاب اشارات)
- شیخ محمد حقی (شرح منظومه)
- شهيد مفتح (روش تحقيق و نويسندگي)
- جعفر سبحانی
- شهيد مصطفوی كرمانی
- علی مشكينی (كتاب حدود و ديات)
آثار و تأليفات
استاد محمد دشتي در كنار دروس حوزوي، همواره به فعاليت هاي تحقيقاتي مي پرداخت و در موضوعات مختلف كتاب هايي را به رشته تحرير درآورد. ايشان به نشر احاديث به ويژه نهج البلاغه اهتمام داشت. او معتقد بود كه: «بزرگترين رسالت حوزه اين است كه پل ارتباطي بين اين نسل و معارف اهل بيت علیهم السلام ايجاد كند.» تأليفات وي از اين قرار است:
الف) مجموعه بينش توحيدی:
- عقائد اسلامي
- فلسفه اجتهاد و تقليد
- سير در تفكر مادي
- مذهب روشنفكري
- ابزار و وسائل تحقيق
- طرح هاي نوين آموزشي
- روش هاي بررسي مكتب ها
- جهان بيني توحيدي
- كدام اسلام؟
- طرح عقائد و احكام
- روش نوين در تدريس احكام
ب) مجموعه تربيتي:
- مسئوليت تربيت (اين كتاب تاكنون 10 بار تجديد چاپ شده و مورد مطالعه و توجه بسياري از بانوان بوده است.)
- مسأله تربيت.
ج) مجموعه آشنايي با نهج‌البلاغه:
- شناخت نهج البلاغه؛ امور تربيتي وزارت فرهنگ، كتاب شناخت نهج البلاغه را طي بخشنامه اي در سال 68-69 جزو متن درسي و مسابقاتي معلمان و مربيان امور قرآني و نهج البلاغه قرار داده است.
- اطلاعات مقدماتي نهج البلاغه
- كليدهاي شناسايي نهج البلاغه
- روش هاي تحقيق در نهج البلاغه
- طرح هاي آموزشي نهج البلاغه
- شرح آموزشي نهج البلاغه (3 جلد)
- شعر شاعران نهج البلاغه (2 جلد)
- فهرست شروح نهج البلاغه (3 جلد)
- فرهنگ واژه هاي معادل نهج البلاغه
- فرهنگ موضوعات كلي نهج البلاغه
- فرهنگ معارف كلي نهج البلاغه (2 جلد)
- فرهنگ لغات نهج البلاغه
- المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه
- ترجمه نهج البلاغه، همراه فهرست كامل موضوعی، كه بارها توسط ناشران گوناگون منتشر شد.
د) مجموعه فرهنگ سخنان معصومين علیهم‌السلام:
- اين مجموعه در 15 جلد به چاپ رسيده است كه جلد اول آن اختصاص به پیامبران الهي و جلدهاي ديگر، هر يك اختصاص به سخنان يكي از معصومين دارد.
هـ) مجموعه تحليل تاريخ سياسي معصومين علیهم‌السلام:
- روش هاي مبارزاتي پیامبران آسماني
- روش هاي مبارزاتي پيامبر اسلام صلی الله علیه وآله
- سيره امام علی علیه السلام (در 15 جلد)
- امام علي علیه السلام الگوي كامل انسانيت
- موفقيت ها و مشكلات امام علي علیه السلام
- تحليل حوادث ناگوار زندگاني حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
- ره آورد مبارزات حضرت زهرا سلام الله علیها
- ويژگي هاي مبارزات حضرت زهرا سلام الله علیها
- انگيزه هاي قيام عاشورا
- پيام هاي عاشورا
- حماسه غدير
- جايگاه غدير
و) كتاب هايی كه در آستانه نشر قرار دارند:
- تفسير آموزشي قرآن (3 جلد)
- شرح و تفسير نهج البلاغه (3 جلد)
- فهرست شروح نهج البلاغه (3 جلد)
- سيره عملي حضرت امیرالمومنین علیه السلام (15 جلد)
- دروس آموزشي نهج البلاغه (3 جلد)
- روش برداشت از قرآن (2 جلد)
- روش تحقيق و برداشت از نهج البلاغه (2 جلد)
- زن و تضادهاي زندگي اجتماعي
- نهج الحياة؛ فرهنگ سخنان حضرت زهرا سلام الله علیها
- فرهنگ سخنان امام حسين علیه السلام
- گلبوته هاي گلستان فاطمه سلام الله علیها
- اخلاق نظامي در نهج البلاغه
- تئوري‌هاي مديريت از ديدگاه نهج البلاغه
- باورهاي جاودانه در نهج البلاغه
- ره آورد عاشورا
- ره آورد اسارت عترت علیهم السلام
- اصول پنجگانه اعتقادي در نهج البلاغه
- نقش الگويي حضرت زهرا سلام الله علیها
- اسناد و مدارك نهج البلاغه
- روات و محدثين نهج البلاغه
ز) ساير آثار:
استاد دشتي در طي همكاري هاي ده ساله خود با وزارت فرهنگ (سال هاي 1366 تا 1377 ش)، جزوات مسابقاتي نهج البلاغه را براي مقطع راهنمايي، دبيرستان و دانشگاه به رشته تحرير درآورد. تاكنون اين جزوات آماده شده است:
- آيين دوست يابي در نهج البلاغه
- ارزش هاي اخلاقي در نهج البلاغه
- اخلاق اجتماعي در نهج البلاغه
- جوان و ارزش هاي انساني در نهج البلاغه
- جاذبه و دافعه در نهج البلاغه
- حق و باطل در نهج البلاغه
- دوستي دوستان در نهج البلاغه
- تربيت در نهج البلاغه
- واقعيت نگري در نهج البلاغه
- نظارت مردمي در نهج البلاغه
- پيام استقامت امام در نهج البلاغه
- نوجواني و ارزش ها از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع اول راهنمايي)
- نوجواني و ارزش ها از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع اول راهنمايي)
- اخلاق نوجواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع دوم راهنمايي)
- اخلاق نوجواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع دوم راهنمايي)
- مسئوليت هاي جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع سوم راهنمايي)
- مسئوليت هاي جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع سوم راهنمايي)
- جوان و سازندگي از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران اول متوسطه)
- جوان و سازندگي از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران اول متوسطه)
- شناخت دوران جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران دوم متوسطه)
- شناخت دوران جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران دوم متوسطه)
- پسران و آينده سازي از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران سوم متوسطه)
- دختران و آينده سازي از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران سوم متوسطه)
- راه مقابله با مشكلات جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي پسران مقطع پيش دانشگاهي)
- راه مقابله با مشكلات جواني از ديدگاه نهج البلاغه (براي دختران مقطع پيش دانشگاهي)
فعاليت‌های فرهنگی و اجتماعی
الف) قبل از انقلاب اسلامی:
استاد محمد دشتي قبل از پيروزي انقلاب با تشكيل كلاس هاي عقائد و جلسه بانوان در شهرها و روستاها، تلاش مي كرد كه نسل جوان را با دين و باورهاي مذهبي آشنا سازد و در اكثر اوقات با برگزاري كلاس ها و جلسات (پرسش و پاسخ)، سعي در از ميان برداشتن مشكلات و شبهات فكري جوانان داشت.
ب) بعد از انقلاب اسلامی:
مرحوم دشتی بعد از پيروزي انقلاب فعاليت‌هاي گسترده‌تري داشت؛ از جمله:
- احداث چند حسينيه و مسجد در شهر و روستا، از جمله در دماوند؛
- برگزاري كلاس هاي احكام و عقايد؛
- همكاري با صدا و سيما؛
- حضور در سمينارهاي مختلف؛
- آگاهي دادن به مردم در سخنراني‌ها و تأليفات خويش؛
- بنيان گذاري مؤسسه تحقيقاتي امیرالمومنین علیه السلام؛
- احداث پُل در روستايي در مازندران؛
- تدريس در حوزه و دانشگاه (مثل دانشگاه تربيت معلم، دانشگاه عالي قضايي، دانشگاه آزاد اسلامي، دانشگاه امام حسين علیه السلام و دانشكده تبليغ حوزه)؛
- تهيه جزوات مسابقاتي نهج البلاغه براي مقطع راهنمايي، دبيرستان و پيش دانشگاهي.[۴]
فعاليت‌های سياسی
استاد محمد دشتي در كنار فعاليت هاي فرهنگي و تحقيقاتي، به فعاليت هاي سياسي و اجرايي نيز توجه داشت و در اين زمينه مسئوليت هايي بر عهده گرفته بود. وي مدتي مسئول آموزشي سپاه آمل، مسئول جهاد ميناب، نماينده و ولي فقيه (حاكم شرع هيئت واگذاري زمين) در استان اصفهان، امام جمعه سميرم، عضو هيئت علمي مجتمع آموزشي جانبازان و مسئول مؤسسه تحقيقاتي نهج البلاغه بود.
استاد دشتی پيش از انقلاب، مبارزي بي باك بود و با صراحت لهجه و جسارت و شهادت طلبي، در سخنراني‌ها و مجالس به انتقاد از عملكرد حکومت پهلوی مي پرداخت و در اين راه چندين بار دستگير و در بازداشتگاه ساواک و شهرباني زنداني شد و در آن جا بارها مورد تهديد و تفتيش هاي متعدد قرار گرفت. در يكي از موارد، رئيس شهرباني به ايشان مي گويد: «الفاظ شما بسيار تند است، بايد ملايم‌تر صحبت كنيد. سخنان شما به گونه‌اي است كه مردم را عليه اعلي حضرت تحريك مي كند؛ دست از اين كارهايتان برداريد» و در آن جا از ايشان تعهد مي گيرند كه در اجتماعات سخنان آتشين بر زبان نراند.
مرحوم دشتي، همواره بعد از انقلاب و مسئوليت هايي كه برشمرده شد، مدافع خط امام خمینی و ارزش هاي انقلاب بود و تا آخر عمر در اين راه ثبات قدم داشت.[۵]
از منظر عالمان
- مقام معظم رهبری: آیت الله خامنه‌ای در تاريخ 7/4/80 در مراسم عمامه گذاري فرزند استاد، فرمودند: «آقاي دشتي جزو عناصر مفيد بودند. زحمت‌هاي ايشان باارزش بود... حيف شد! ايشان مي توانست سال ها خدمت كند... خداوند ان شاءالله اين زحمات را از ايشان قبول كند. هركسي به ايشان احترام كند، به اسلام، امیرالمومنین علیه السلام و نهج البلاغه احترام كرده است... من اغلب كتاب هاي ايشان را مطالعه كردم. بسيار مفيد و خوب هستند. با اين سن كم اين تعداد كتاب، بسيار خوب است...».
- آيت الله حسن‌زاده آملی: «در از دست دادن اين عزيز، اين ماها هستيم كه ضرر كرديم و از نعمت ارزشمند ايشان محروم شديم؛ ولي براي ايشان روح و رضوان و جنات النعيم باد». آيت الله حسن‌زاده هنگام نماز بر پيكر اين استاد چنين دعا فرمودند: «اللهم انا نشهد انه ولي من اوليائك و صاغرٌ في نشر الآثار العلويّه علیه السلام والفاطميه سلام الله علیها؛ بارالها! ما شهادت مي دهيم كه او از اوليائت بود و در راه نشر آثار علوي و فاطميه محنت ها را به جان پذيرفت».
- آيت الله جوادی آملی: «ايشان خدمتگزاري مخلص بودند. تمام بركات و آثار وجودي برجاي مانده از ايشان، به جهت اخلاص ايشان و ارادتي بود كه نسبت به ساحت مقدس ائمه اطهار علیهم السلام داشته‌اند و از خداوند متعال علو درجات را برايشان مسئلت مي نماييم».
- آيت الله سبحانی: «آقاي دشتي، يك ملت بود. به تنهايي كار ده‌ها نفر را مي كرد. ايشان از جمله محققين بودند كه راه‌هاي نرفته و مسيرهاي ناهموار را طي مي كردند و به تعبير ديگر، براي ديگران در امر تحقيق، جاده را صاف مي كردند».
ويژگی‌های اخلاقی
- ساده زيستی: استاد مرحوم دشتي، با تأسّي به مولاي خود اميرمؤمنان امام علی علیه السلام، ساده زيستي را سرلوحه زندگي خويش قرار داده بود و از كارهاي تشريفاتي دوري مي جست.
- سحر خيزی: هميشه مقيد بود صبح زود بيدار شود؛ به طوري كه نماز صبح را اول وقت مي خواند و قرآن تلاوت مي كرد. استاد هميشه به هنگام سحر، به آسمان نگاه مي كرد و ذكر مي گفت و يادآوري مي كرد كه، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده: «در اين لحظات اعضاي خانواده خويش را بيدار كنيد؛ چون روزي بندگان در آن وقت تقسيم مي شود.» لذا استاد اهل خانه را سحرگاهان بيدار مي كرد.
- عبادت: بسيار به عبادت اهميت مي داد و آن چه را از ائمه علیهم السلام و كلمات گوهربارشان آموخته بود، بكار مي بست. در عبادت خويش چنان ضجه مي زد كه هر وقت اطرافيان او را با چنان حالي مي ديدند، فكر مي كردند لحظه اي بيش زنده نمي ماند.
- پشتكار: استاد بسيار پرتلاش و فعال بود، پشتكار زيادي داشت. در تحقيقات خود طوري با اشتياق و پرحرارت كار مي كرد كه همه مي انديشيدند كه ايشان صد سال زنده خواهد بود.
- نظافت و پاكيزگی: به تميزي و نظافت فوق العاده اهميت مي داد و مي فرمود: ما مسلمانيم و دين ما اسلام است؛ دينِ پاكي و تميزي است. لذا ما بايد هميشه تميز باشيم و با حالت پاك، خدا را ملاقات كنيم. استاد هميشه با وضو بود.
- عشق به ائمه علیهم‌السلام: علاقه خاصي به ائمه اطهار علیهم السلام داشت و در مراحل مختلف (زندگي، تحقيقات، فعاليت مؤسسه و چاپ كتب) مورد عنايات ائمه علیهم السلام بود. استاد درباره ائمه علیهم السلام مي گفت: ما هر چه داريم از ائمه است. بايد تا آن جا كه در توان داريم، دين خويش را به ائمه ادا كنيم.
- همه جانبه‌نگری: او در قضايا همه ابعاد و جوانب را نگاه مي كرد و با مطرح كردن اسلام در چارچوب بي روح، مخالف بود و مي گفت: حلال محمد صلی الله علیه و آله حلال الي يوم القيامه. به همين دليل او در محيط خانه براي فرزندان خويش دوست صميمي و مهربان بود و در كارهاي منزل تا حد امكان كمك مي كرد و در فرصت‌هاي مناسب با فرزندان به فعاليت‌هاي مختلف از جمله ورزشي مي پرداخت. در طول عمر شريف خود تلاش مي كرد كارها را شخصاً انجام دهد و چنان كه نقل شده «پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله در امور منزل به كسي امر نمي كرد و اگر نيازي داشت، مي فرمود: اگر اين كار مي شد، خيلي خوب است»، او نيز به پيروي از پيامبر صلی الله علیه و آله در كارها به كسي امر نمي كرد و درباره زحمات همسرش مي فرمود: «اگر زحمات ايشان نبود، نمي توانستيم اين همه تأليفات داشته باشيم».
وفات و مدفن
مرحوم محمد دشتی، در چهاردهم ارديبهشت 1380 ش. در حال مراجعت از سخنراني در «هيئت رهروان عترت» در كاشان، در بين راه اتومبيل حامل ايشان دچار سانحه شد و بعد از ده روز بستري شدن در بيمارستان تهران، دعوت حق را لبيك گفت و به لقاءالله پيوست. پيكر استاد دشتی در قم با شركت فضلا و مردم تشييع شد و بعد از اقامه نماز به وسيله آيت الله حسن‌زاده آملی، در راهرو صحن عتيق حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام به خاک سپرده شد.
پانویس
منابع
- ستارگان حرم، "شيخ محمد دشتي"، ولی عباس‌زاده، جلد 14، صفحه 64-82.
- "دشتی؛ نهج البلاغه (درگذشت نویسنده توانا، استاد محمد دشتی)"، رضا اخوی، مجله گلبرگ، اردیبهشت 1384، شماره 62.
پیوندها
آرشیو عکس و تصویر
محمد دشتی در کتابخانه شخصی
