|
|
سطر ۱: |
سطر ۱: |
− | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
| |
| [[پرونده:Afghanistan.jpg|left|thumb|افغانستان در جهان]] | | [[پرونده:Afghanistan.jpg|left|thumb|افغانستان در جهان]] |
− | افغانستان، اگرچه به عنوان یک کشور دارای تاریخی جدید است؛ اما این سرزمین از لحاظ قدمت تاریخی، یکی از کهنترین کشورهای جهان به شمار میرود. سرزمین افغانستان امروزی بدلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم محل پیوندگاه تمدنهای بزرگ جهان بوده و در طول قرنها، قشرهای پیاپی از هویتها، فرهنگها و باورها سرزمینی را که امروزه افغانستان نامیده میشود، بازشناساندهاند.
| + | '''«افغانستان»''' از کشورهای اسلامی آسیا و پایتخت آن کابل است. [[اسلام]] دین رسمی این کشور و فارسی دری و پشتو زبانهای رسمی آن میباشد. این کشور بدلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم، در محل ژئواستراتژیکی مهمی قرارگرفته که شرق، جنوب، غرب و آسیای میانه را به هم وصل میکند. |
| | | |
− | این موقعیت مهم و حساس ژئواستراتژیکی و ژئوپولیتیکی افغانستان در شکل دادن موزائیکی غنی از فرهنگها و تمدنهای بزرگ همچون ایرانی، یونانی، بینالنهرینی و هندی در این کشور نقش مهمی داشته است و میراث فرهنگی باستانی این کشور را ترسیم میکند: از پیکرههای یونانی-بودایی گندهارا گرفته تا نگارههایِ دیواریِ مغارههای بامیان و تا نقوش تذهیب و خوشنویسی که زینتبخش بناهای دوران نخستین اسلامی هستند.
| + | == وضعیت جغرافیایی == |
| + | افغانستان کشوری محصور در خشکی و کوهستان و با آب و هوای سرد میباشد. بیشتر مناطق این کشور کوهستانی است اما در جنوب و جنوب باختری، مناطق پستی نیز وجود دارد. |
| | | |
− | ==تاریخچه افغانستان==
| + | کشور افغانستان حدفاصل آسیای میانه و آسیای جنوب غربی به مرکزیت کابل است و با کشورهای [[ایران]]، [[ترکمنستان]]، [[ازبکستان]]، [[تاجیکستان]]، چین و [[پاکستان]]، هم مرز است. |
| | | |
− | از عصر پارینهسنگی و طی دورههای تاریخی، مردم افغانستان یا همان ایرانیان شرقی باستان، جایگاه عمدهای در معرفی و گسترش ادیان جهانی و نقش مهمی در بازرگانی و داد و ستد داشته و گهکاه کانون مسلط سیاسی و فرهنگی در آسیا بودهاند. از این رو افغانستان در طول تاریخ گلوگاه یورش مهاجمین و جهانگشایان بوده که ردپای آنها هنوز در گوشه و کنار این سرزمین دیده میشود. افغانستان کنونی به عنوان جزئی از ایران باستان در طول تاریخ درازمدت خود شاهد حکومتهای بسیاری از جمله هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، امویان، عباسیان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان مغول، تیموریان، گورکانیان، صفویه و افشاریه بوده است.
| + | ==وضعیت اجتماعی== |
| | | |
− | در سال ۱۱۲۶ احمدشاه درانی که از سرداران نادرشاه افشار بود، پس از مرگ او بر ناحیه شرقی فلات ایران (خراسان) مسلط شده خود را امیر خراسان خواند. افغانستان چندی پس از استقلال، زیر سلطه بریتانیا درآمد. از زمان استقلال افغانستان در سال ۱۲۹۸، این کشور دو بار توسط امپراتوری بریتانیا اشغال گردید و تا زمان اعلان استقلال آن توسط امان الله خان در ۱۲۹۸ (۱۹۱۹ م.) سیاست خارجی افغانستان زیر نظر مستقیم امپراتوری بریتانیا بود.
| + | افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است. جمعیت آن در سال ۲۰۱۳ م. بیش از ۳۱ میلیون نفر بود. پرجمعیتترین شهرهای افغانستان به ترتیب کابل، قندهار، مزار شریف و جلال آباد هستند. |
| | | |
− | واژه افغانستان به عنوان نام یک کشور در سال ۱۳۰۲ و در قانون اساسی امانالله شاه به تصویب رسید. آغاز پادشاهی امانالله شاه در سال ۱۳۰۲ آغاز تاریخ مستقل افغانستان است. تاریخ پیش از این زمان عبارت از تاریخ مشترک افغانستان با ایران است.
| + | امروزه همه مردم دارای تابعیت افغانستان را افغان مینامند که در واقع افغان نام قومی خاص بود که امروزه پشتون نامیده میشوند. در همین راستا شخصی که از افغانستان است، افغان خطاب میشود. جامعه افغانستان یک جامعه قومی و قبیلهای است و ملّت سازی در این کشور، روند درستی را طی نکرده است. |
| | | |
− | ==افغانستان مستقل==
| + | نظام قانونی و حکومتی افغانستان، جمهوری اسلامی (متفاوت با [[پاکستان]] و [[ایران]]) است. بر پایه ساختار جدید در این کشور، قوانین این کشور بر اساس آموزههای دین [[اسلام]] است. |
| | | |
− | از زمان استقلال افغانستان در سال ۱۲۹۸، این کشور دو بار توسط امپراتوری بریتانیا اشغال گردید و تازمان اعلان استقلال آن توسط امانالله خان در ۱۲۹۸ سیاست خارجی افغانستان زیر نظر مستقیم امپراتوری بریتانیا بود. پس از اعلام استرداد استقلال افغانستان، این کشور روابط مستقیم خود را با کشورهای دیگر برقرار ساخت. یک دوره کوتاهمدت که به نام دهه دموکراسی نامیده میشود در این کشور در ده سال پایانی دوره پادشاهی محمد ظاهرشاه به وجود آمد و با کودتای سال ۱۳۵۲ داوود خان به پایان رسید. داوود خان پسر کاکای محمد ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود و خودش اولین رئیس جمهور کشور گردید. در سال ۱۳۷۳ یک نیروی خودجوش و چریکی به نام مجاهدین در این کشور شکل گرفت که رژیم کمونیستی ۱۴ ساله را شکست داد.
| + | ==دین و فرهنگ== |
| | | |
− | ==سلطه طالبان==
| + | ۹۹٪ مردم افغانستان [[اسلام|مسلمان]] هستند که حدود ۸۰-۸۹٪ آنان [[سنی]]، ۱۰-۱۹٪ [[شیعه]] و ۱٪ دیگر ادیان هستند. مذاهب دیگری چون هندو و سیک نیز در افغانستان پیروانی دارد. همچنین بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر از پیروان [[مسیحیت]] در این کشور زندگی میکنند. |
− | | |
− | مجاهدین موفق به تشکیل دولت ملی نشدند و جای آنها را طالبان که از حمایت مادی و معنوی پاکستان و عربستان سعودی سود میبرد، گرفت. طالبان نیز نتوانست بقایای مجاهدین را که علیه آنها پایداری میکردند، به طور کامل سرکوب نماید. رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰ با حمله ائتلاف بینالمللی به رهبری ایالات متحده آمریکا از هم پاشید.
| |
− | | |
− | ==ورود ۲۰۰۱ ایالات متحده==
| |
− | | |
− | از سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ میلادی) پس از کنفرانس بن در اثر توافق گروههای افغان دولت موقت به رهبری حامد کرزی روی کار آمد. دولت جدید در پاییز ۱۳۸۳ (۷ دسامبر ۲۰۰۴) به ریاست جمهوری حامد کرزی شکل گرفت و در پاییز ۱۳۸۴ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۵ میلادی) نیز انتخابات مجلس قانونگذاری برگزار شد.
| |
− | | |
− | * 1- دوران پیش از اسلام: شامل:
| |
− | | |
− | دوران پیش از تاریخ: دورانی که به سبب نبود خط و کتابت در آن معلومات زیادی از آن در دسترس نیست و فرضیات دانشمندان از این دوره تنها بر آثار بدست آمده از کاوشهای باستانشناسی و مطالعات زبانشناسی استوار است؛ این دوران از دوره پارینهسنگی زیرین که در این دوره نخستین شواهد باستانشناسی از حضور انسان در شمال کوهپایههای هندوکُش در حدود ۱۰۰٫۰۰۰ پیش از میلاد بدست آمده، آغاز میشود و تا پایان عصر بُرُنز و عصر آهن در اوایل سده هفتم پیش از میلاد (پیدایش خط) را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | تاریخ باستان: دوران پس از پیدایش خط که معلومات زیادی از آن در نوشتههای کهن بجای مانده و از دوره فرمانروایی مادها و هخامنشیان در اوایل سده هفتم پیش از میلاد آغاز میشود، و تا حمله تازیان (اعراب) به افغانستان در سده هفتم میلادی را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | * 2- دوران پس از اسلام: که از سلطه اعراب بر افغانستان (خُراسان و سیستان بزرگ تاریخی) آغاز میشود و تا تشکیل حکومت افغان بدست احمدشاه دُرانی در سال ۱۷۴۷ میلادی را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | * 3- دوران معاصر، شامل:
| |
− | | |
− | تشکیل حکومت افغان: که از تأسیس پادشاهی دُرانی در سال ۱۷۴۷ میلادی آغاز میشود و تا شکلگیری افغانستانِ مدرن در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم میلادی را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | افغانستان مُدرن: که از شکلگیری افغانستانِ مدرن در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم میلادی آغاز میشود و تا پایان نظام پادشاهی در افغانستان در سال ۱۹۷۳ میلادی را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | افغانستان از ۱۹۷۳ به بعد: که از پایان نظام پادشاهی و تاسیس نظام جمهوریت در افغانستان در سال ۱۹۷۳ میلادی آغاز میشود و تا امروز را دربرمیگیرد.
| |
− | | |
− | واژه افغانستان از دو بخش "افغان" و "ستان" تشکیل شدهاست. واژه افغان نام مستعار برای پشتون یا پشتو زبان است که توسط فارسی زبانها ابداع شده و پسوند ستان در زبان فارسی به معنای جای یا سرزمین است. واژه افغانستان به عنوان نام یک کشور در سال ۱۳۰۲ هجری خورشیدی (۱۹۲۳) و در قانون اساسی امانالله شاه به تصویب رسید. واژه افغان در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه با تعریفی تازه و به معنی همه افراد شهروند کشور افغانستان بکار رفت. با این حال هنوز بیشتر فارسیزبانان افغانستان، واژه افغان را به معنی مردم پشتون به کار میبرند.
| |
− | | |
− | ==جغرافیای طبیعی==
| |
− | | |
− | * موقعیت: در میان جنوب آسیا و آسیای میانه و خاورمیانه
| |
− | * مختصات جغرافیایی: میان ۶۰ تا ۷۵ درجه خاوری و میان ۲۹ تا ۳۸ درجه شمالی
| |
− | * پهناوری: پهناوری افغانستان ۶۵۲٬۰۹۰ کیلومتر مربع است. (چهل و یکم در جهان و یازدهم در قاره آسیا)
| |
− | | |
− | ==مرزها==
| |
− | | |
− | * کل: ۵۵۲۹ کیلومتر
| |
− | * ایران (باختر): ۹۳۶ کیلومتر
| |
− | * ترکمنستان (شمال): ۷۴۴ کیلومتر
| |
− | * ازبکستان (شمال): ۱۳۷ کیلومتر
| |
− | * تاجیکستان (شمال): ۱۲۰۶ کیلومتر
| |
− | * چین (شمال خاور): ۷۶ کیلومتر
| |
− | * کشمیر (جنوب خاور): ؟ کیلومتر
| |
− | * پاکستان (جنوب): ۲٬۴۳۰ کیلومتر
| |
− | | |
− | ==آب و هوا==
| |
− | | |
− | آب و هوای بری، تابستان گرم و زمستان سرد
| |
− | | |
− | * بلندیها: کشور افغانستان، همچون اغلب کشورهای آسیای میانه محصور در کوهستانها و خشکیها است. بیشتر مناطق این کشور کوهستانی است اما در جنوب و جنوب باختری، مناطق پستی نیز وجود دارد.
| |
− | * بلندترین نقطه: قله نوشاخ به بلندی ۷٬۴۸۵ متر از سطح دریا
| |
− | * پستترین نقطه: رود آمودریا به بلندی ۲۵۸ متر از سطح دریا
| |
− | | |
− | ==منابع طبیعی==
| |
− | | |
− | از منابع طبیعی کشور میتوان به گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مس، کرومیت، طلق (نوعی کانی شفاف به رنگهای سفید و سبز و خاکستری)، سولفات باریم، گوگرد، سرب، روی، آهن، نمک طعام و سنگهای قیمتی، اورانیوم و... اشاره کرد.
| |
− | | |
− | ==محیط زیست==
| |
− | | |
− | قطع درختان جنگلی توسط قاچاقچیان و انتقال چوب این درختان به کشورهای همسایه و عمدتاً پاکستان باعث نابودی بیش از ۷۰ درصد جنگلهای این کشور تا سال ۲۰۰۹ شد. شاید مهمترین مشکل زیستمحیطی افغانستان خطر نابودی جانورانی مانند پلنگ برفی، بزهای کوهی، سمور، غزالهای وحشی، قوچ و... باشد.
| |
− | | |
− | این حیوانات بیشتر برای استفاده از پوستشان کشته میشوند. از شاخصترین محدودیتهای زیستمحیطی این کشور میتوان به محدویت در دسترسی به منابع آب (مصرف کشاورزی و آشامیدنی)، چرای بیش از حد دام، آلودگی هوا و آب، عدم دسترسی به آبهای آزاد و... اشاره کرد. تقریباً در افغانستان سامانه دفع زباله به روش مدرن وجود ندارد.
| |
− | | |
− | ==بلایای طبیعی==
| |
− | | |
− | از بلایای طبیعی معمول این کشور میتوان به زمینلرزههای فراوان (در میان کوههای هندوکش)، سیل و خشکسالی اشاره کرد.
| |
− | | |
− | ==جغرافیای انسانی==
| |
− | | |
− | پرجمعیتترین شهرهای افغانستان به ترتیب کابل، قندهار، مزار شریف و جلال آباد هستند. روابط خویشاوندی و خانوادگی در میان مردم افغانستان بسیار نزدیک و صمیمانهاست. در این کشور مسائل حاد میان مردم توسط ریشسفیدان و بزرگان حل و فصل میشود.
| |
− | | |
− | ==تقسیمات کشوری==
| |
− | | |
− | افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است.
| |
− | | |
− | ==جمعیت==
| |
− | | |
− | بر پایه سرشماری مقدماتی کمیته ملی احصائیه کشور، جمعیت افغانستان در سال ۱۳۸۵، ۲۴ میلیون تن بوده است. گفته میشود از این تعداد ۱۲٬۳۰۰٬۰۰۰ تن مرد و ۱۱٬۸۰۰٬۰۰۰ تن زن هستند. ۲۱٪ جمعیت کشور شهرنشین میباشند. مرحله اصلی سرشماری افغانستان در ماه سنبله ۱۳۸۷ صورت خواهد گرفت. این آمار شامل میلیونها مهاجر افغانستانی مقیم ایران، پاکستان و کشورهای دیگر نمیباشد. سازمان ملل پیش از این جمعیت افغانستان را ۲۹ میلیون تن براورد کرده بود.
| |
− | | |
− | ==وضعیت سنی آمار تقریبی==
| |
− | | |
− | * ۰ تا ۱۴ سال: ۴۴٫۶٪ / مرد ۷۰۹۵۱۱۷/ زنان ۶۷۶۳۷۵۹
| |
− | * ۱۵ تا ۶۴ سال: ۵۳٪ / مرد ۸۴۳۶۷۱۶ /زنان ۸۰۰۸۴۶۳
| |
− | * ۶۵ به بالا: ۲٫۴٪ / مرد ۳۶۶۶۴۲ / زنان ۳۸۶۳۰۰
| |
− | | |
− | متوسط سن: ۴۳ سال
| |
− | | |
− | * نرخ رشد جمعیت: ۲٫۵۷ درصد
| |
− | * نرخ تولد: ۴۶٫۲۱ کودک در هر هزار نفر
| |
− | * نرخ مرگ و میر: ۱۹٫۹۶ نفر در هر هزار نفر
| |
− | * نرخ مهاجرت: ۵٫۲۲ در هر هزار نفر (بازگشت پناهندگان به افغانستان)
| |
− | * نرخ مرگ و میر کودکان (زیر ۷ سال): ۱۵۳ در هر هزار کودک
| |
− | | |
− | ==امید به زندگی==
| |
− | | |
− | * از بدو تولد: ۴۴٫۴ سال
| |
− | * زنان: ۴۴٫۶ سال
| |
− | * مردان: ۴۴٫۲ سال
| |
− | * تعداد فرزند برای هر زن: ۵٫۵
| |
− | | |
− | ==ملیت==
| |
− | | |
− | امروزه همه مردم دارای تابعیت افغانستان را افغان مینامند که در واقع افغان نام قومی خاص بود که امروزه پشتون نامیده میشوند. در همین راستا شخصی که از افغانستان است، افغان خطاب میشود.
| |
− | | |
− | ==گروههای نژادی==
| |
− | | |
− | گروههای نژادی افغانستان عبارتند از: تاجیک، پشتون، هزاره، ازبک، ترکمن، اویماق، بلوچ، پشهیی، نورستانی، اسماری (گجر)، قزلباشها و... تاجیکها بیشتر در نیمه شمالی کشور و در تمام کشور پراکندهاند و هزارهها در مناطق مرکزی کشور زندگی میکنند، همچنین پشتونها در نیمه جنوبی کشور زندگی میکنند. قوم بلوچ در جنوب باختری، قومهای ازبک و ترکمن در شمال و اقوام نورستانی و پشهیی در مناطق مرکزی و شرقی کشور به سر میبرند.
| |
− | | |
− | ==مذهب==
| |
− | | |
− | از روی دینداری، ۹۹٪ مردم افغانستان مسلمان هستند که حدود ۸۰-۸۹٪ آنان سنی، ۱۰-۱۹٪ شیعه و ۱٪ دیگر ادیان هستند. تا دهه ۱۸۹۰، منطقه نورستان به خاطر ساکنیناش با نام کافرستان (سرزمین کافرها) شناخته میشد. نورستانیها از نژادی متمایز بودند که به باورهای روحباوری، چندخدایی و شمنباوری گرویده بودند. مذاهب دیگری چون هندو و سیک نیز در افغانستان پیروانی دارد. پیش از جنگهای ۳۰ سال گذشته، اقلیتی یهودی نیز در افغانستان و به ویژه شهر هرات وجود داشتند که امروزه بیشتر آنان به اسرائیل رفتهاند. همچنین بین ۱٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ نفر از پیروان مسیحیت در این کشور زندگی میکنند.
| |
− | | |
− | ==زبانها==
| |
| | | |
| بر اساس قانون اساسی افغانستان، فارسی (دری) و پشتو زبانهای رسمی دولت افغانستان میباشند و در ولایتهایی که بیش از دوسوم مردم آن گویشور زبانی دیگر باشند، آن زبان به عنوان زبان رسمی سوم تلقی میشود. | | بر اساس قانون اساسی افغانستان، فارسی (دری) و پشتو زبانهای رسمی دولت افغانستان میباشند و در ولایتهایی که بیش از دوسوم مردم آن گویشور زبانی دیگر باشند، آن زبان به عنوان زبان رسمی سوم تلقی میشود. |
| | | |
− | ==سواد==
| + | از چهرههای فرهنگی مشهور افغانستانی میتوان از [[مولوی|مولانا جلال الدین بلخی]]، [[خواجه عبدالله انصاری]]، [[انوری]]، عنصری بلخی، [[ابوریحان بیرونی]]، امیر علیشیر نوایی، [[عبدالرحمن جامی]]، [[ناصر خسرو|ناصرخسرو]]، [[سنائی|سنایی غزنوی]]، [[ظهیر فاریابی]] و شهید بلخی، نام برد. |
| | | |
− | تعریف فرد باسواد: فرد بالای ۱۵ سال که میتواند بخواند و بنویسد.
| + | ==منابع== |
− | | |
− | * کل: ۳۶ درصد باسواد
| |
− | * مردها: ۵۱٪ درصد
| |
− | * زنها: ۲۱٪ درصد
| |
− | | |
− | ==پایتختها== | |
− | | |
− | * از سال ۱۱۲۶ (۱۷۴۷ میلادی) تا ۱۱۵۴ (۱۷۷۵ میلادی): قندهار
| |
− | * از سال ۱۱۵۴ (۱۷۷۵) تاکنون: کابل
| |
| | | |
− | ==فرهنگ==
| + | *"نگاهی به تاريخچه افغانستان"، [http://www.yjc.ir/fa/news/4007639/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 باشگاه خبرنگاران]: ۱۵ آبان ۱۳۹۲. |
− | | + | *[https://www.tabnak.ir/fa/tags/37/1/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 "افغانستان"، ویکی تابناک]: ۱۴ دی ۱۴۰۲. |
− | زبان و خط: ماده شانزدهم قانون اساسی افغانستان زبانهای فارسی (در گویش رسمی و دولتی دری) و پشتو را زبانهای رسمی افغانستان اعلام میکند و چنین میگوید: "از جمله زبانهای پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی و پشهای، نورستانی، پامیری و سایر زبانهای رایج در کشور، پشتو و دری زبانهای رسمی دولت میباشند. در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبانهای ازبکی، ترکمنی، پشهای، نورستانی، بلوچی و یا پامیری تکلم مینمایند، آن زبان علاوه بر پشتو و دری، زبان سوم رسمی میباشد و نحوه تطبیق آن توسط قانون تنظیم میگردد".
| |
− | | |
− | دولت برای تقویت و یافتن همه زبانهای افغانستان برنامههای موثر طرح و تطبیق مینماید. نشر مطبوعات و رسانههای گروهی به همه زبانهای رایج در کشور آزاد میباشد.
| |
− | | |
− | ==نامداران فرهنگی و هنری==
| |
− | | |
− | از چهرههای فرهنگی مشهور افغانستانی میتوان از مولانا جلال الدین بلخی، خواجه عبدالله انصاری، انوری، عنصری بلخی، دقیقی بلخی، امام فخر رازی، ابوریحان بیرونی، عبدالقادر بیدل، امیر علیشیر نوایی، عبدالرحمن جامی، رابعه بلخی، ناصرخسرو، سنایی غزنوی، کمال الدین بهزاد، ملا فیضمحمد کاتب، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی، حمیدی بلخی، حنظله بادغیسی، ظهیر فاریابی، مولانا حسین واعظ کاشفی، شهیدبلخی، معروفی بلخی، ابوالموید بلخی، ابونصر فارابی، ابواسحاق فارابی، رحمان بابا، خوشحال خان ختک، ابوشکور بلخی، عشقری، میرغلام محمد غبار و خلیل الله خلیلی نام برد.
| |
− | | |
− | ==موسیقی و رقص==
| |
− | | |
− | در افغانستان، مردم تاجیک نوعی رقص گروهی بنام قرصک و مردم پشتون دارای نوعی رقص گروهی به نام اَتَن هستند. در موسیقی نیز افغانستان پیشنه خوبی دارد. در گذشتهها مردم افغانستان در نشستهایی که در موعد معینی برگزار میشدهاست، گردهم میآمدند و به بحث و بررسی درباره کتب و اشعار میپرداختند و در پایان این جلسات به آوازخوانی و موسیقی میپرداختند و از اشعار بسیار شیرین و پرمعنا استفاده مینمودند.
| |
− | | |
− | ==سینما==
| |
− | | |
− | سینما در افغانستان به دلیل سه دهه جنگ پیشرفت چندانی نداشتهاست. در دوره طالبان سینما نیز ممنوع شد. در این دوره طالبان حتی اقدام به تخریب آثار سینمایی نیز کرد، اما در این میان برخی از این آثار به ویژه آرشیو تلویزیون ملی افغانستان به وسیله افراد هنردوست از نابودی نجات یافتند و امروز در دسترس میباشند.
| |
− | | |
− | پس از سرنگونی طالبان، سینما به پیشرفتهایی نایل آمد و آثار خوبی هم ارائه شد. از جمله این آثار میتوان به فیلم «اسامه» ساخته «صدیق برمک» اشاره کرد. نخستین انیمیشن در تاریخ افغانستان پس از سرنگونی طالبان با نام «تهاجم» به کارگردانی «افشین دانش» برگرفته از طرح احمد فهیم کوه دامنی برای شرکت در جشنوارههای بینالمللی در سال ۱۳۸۲ ساخته شد. این انیمیشن توانست توجه و دید بیشتر داوران جشنواره را به سوی خود جلب نماید.
| |
− | | |
− | ==رادیو و تلویزیون==
| |
− | | |
− | نخستین برنامه رادیویی افغانستان توسط رادیو کابل در سال ۱۳۰۷ در زمان امانالله شاه پخش شد. تلویزیون اما در پایان حکومت سردار داوود در سال ۱۳۵۷ به میان آمد. در دوران طالبان تلویزیون، وسائل فیلمبرداری، ماهوارهها، سینماها، موسیقی، تئاتر و دیگر وسائل ارتباط جمعی و رسانههای صوتی و تصویری، همه و همه منع اعلام و تحریم گردیده بود.
| |
− | | |
− | افغانستان هماینک دارای یک سازمان رسانهای ملی به نام «رادیو تلویزیون ملی افغانستان» (RTA) میباشد. این سازمان دارای یک شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی میباشد. اگرچه RTA رسانهای متعلق به دولت است اما طبق قوانین جدید رسانهای نه دولتی و نه خصوصی، بلکه رسانهای مردمی است که صرفاً هزینهاش را دولت تامین میکند. اخیرا دوباره سعی بر این است که محصولات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، بر اساس اصول، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. علاوه بر RTA رادیو و تلویزیونهای خصوصی دیگری در افغانستان وجود دارد که شامل نزدیک به ۱۰۰ شبکه رادیویی و بیش از ۳۰ شبکه تلویزیونی میشود.
| |
− | | |
− | ==رسانههای چاپی==
| |
− | | |
− | پیشینه رسانهها در افغانستان به نشر اولین روزنامه، شمسالنهار در سال ۱۲۵۲ برمیگردد. همینک چندین روزنامه در کابل و سایر ولایات افغانستان فعالیت میکنند. بیشتر روزنامههای افغانستان پس از سرنگونی طالبان روی کار آمدند.
| |
− | | |
− | ==آموزش و پرورش==
| |
− | | |
− | در هنگام اشغال افغانستان توسط شوروی (دهه ۱۳۶۰) و جنگهای داخلی این کشور (دهه ۱۳۷۰)، شالوده آموزش و پرورش افغانستان از هم پاشید. در دوره قدرت طالبان دختران خانهنشین شده و اجازه تحصیل از آنها گرفته شد. در این دوره به جای درسهای علمی مانند کیمیا و فیزیک در مدارس، بیشتر بر آموزشهای مذهبی تاکید میشد. اکنون برآورد میشود کمتر از نیمی از مدارس افغانستان دسترسی به آب آشامیدنی داشته باشند.
| |
− | | |
− | پس از یورش آمریکا به افغانستان در سال ۱۳۸۰ و فروپاشی طالبان با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندکاندک رو به بهبودی میرود ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بیبهرهاند. اکنون ۱۳ دانشگاه و ۶ مرکز تربیت معلم در سراسر افغانستان وجود دارد. در کنکور ورود به دانشگاه سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۸۰ هزار نفر شرکت کردهاند.
| |
− | | |
− | برآورد مسئولان این است که حدود سی هزار دانشجو به علت نبود امکانات از ورود به دانشگاه محروم شوند. ده درصد بودجه سالانه افغانستان به امور آموزشی اختصاص دارد که از این میان هفت درصد آن مربوط به وزارت معارف (آموزش وپرورش) است، یک درصد مربوط به نهادهای پژوهشی و یک درصد مربوط به آموزش عالی است.
| |
− | | |
− | ==دولت==
| |
− | | |
− | نظام قانونی: نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسلامی (متفاوت با پاکستان و ایران) است. بر پایه ساختار جدید در این کشور، قوانین این کشور بر اساس آموزههای دین اسلام است. بر پایه قانون اساسی این کشور حکومت متبوع از قانون اساسی متعهد است یک کشور پیشرفته و کامیاب، یک نظام مبتنی بر عدالت اجتماعی، محفوظ نگه داشتن حقوق و کرامت انسانی مردم افغانستان، تفهیم و نهادینه کردن یک کشور دموکراتیک، حفظ اتحاد ملی، برابری و تساوی حقوق اقوام و قبایل گوناگون ساکن در کشور به معرض وجود گذارد.
| |
− | | |
− | بر پایه قانون اساسی، این کشور متعهد به رعایت قوانین سازمان ملل و قوانین بینالمللی در دفاع از حقوق بشر است. بر اساس قانون اساسی افغانستان، یک جوان با ۱۸ سال سن تمام میتواند رای بدهد.
| |
− | | |
− | ==ارتش==
| |
− | | |
− | ارتش ملی افغانستان پس از فروپاشی طالبان به تدریج شروع به بازشکل گیری کرد. در سال ۱۳۸۵ نیروی هوایی این کشور رسما آغاز به کار کرد. خدمت سربازی در افغانستان اجباری نیست.
| |
− | | |
− | ==اقتصاد==
| |
− | | |
− | افغانستان یکی از اعضای اتحادیه همکاریهای منطقهای جنوب آسیا، سازمان اکو و سازمان کنفرانس اسلامی میباشد. افغانستان یکی از کشورهای فقیر و با نرخ توسعه پایین یکی از فقیرترین کشورهای جهان است. با سال ۲۰۰۹، نرخ مبادله تولید ناخالص داخلی در ۱۴ میلیارد دلار قرارداشت و سرانه تولید ناخالص داخلی ۱،۰۰۰ دلار میرسید. نرخ بیکاری آن ۳۵٪ و تقریبا ۳۶٪ ساکنین آن زیر خط فقر زندگی میکنند. مطابق با دادههای یواساید بیش ۴۲ درصد از جمعیت افغانستان برای کمتر از ۱ دلار در روز زندگی میکنند. اقتصاد افغانستان از حوادثی که از سال ۱۹۷۸ تاکنون جریان دارد رنج میبرد، همراه با آن چندین خشکسالی نیز به مشکلات مردم در طول سالهای ۱۹۹۸–۲۰۰۱ اضافه شدند. اگرچه بعد از جاری شدن میلیاردها دلار توسط تجارتهای بینالمللی و کمکهای کشورهای دیگر، در طول شش سال پیش، این اقتصاد کمی توانست رشد کند. حدود ۸۱ درصد مردم این کشور کشاورز هستند و بقیه شامل ۱۱ درصد در صنعت (اغلب بافندگی) و ۹ درصد در خدمات مشغول به کار هستند.
| |
− | | |
− | نرخ تورم در این کشور در سال ۲۰۰۵، ۱۶.۳ و در سال ۲۰۰۶ بنا بر پیش بینیها ۱۷ درصد است. بیشترین محصولات صادراتی این کشور به سه کشور آمریکا (۲۵٫۴٪)، پاکستان (۲۲٪) و هند (۱۹٫۵٪) است که حجم آن ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا تخمین زده میشود و عمدهترین شریکان صادر کننده محصولات به این کشور پاکستان (۲۳٫۷٪)، آمریکا (۱۱٫۲٪)، هند (۷،۹٪)، آلمان (۶٫۸٪)، ترکمنستان (۴٫۹٪)، روسیه (۴٫۵٪)، کنیا (۴٫۳٪) و ترکیه (۴٫۲٪) میباشند که حجم آن به بیش از ۴ میلیارد دلار میرسد. بیشترین بدهی این کشور به کشور روسیه و نیز بانک جهانی است که به بالغ بر ۸ میلیارد دلار میرسد. پس از سقوط طالبان بیش از ۶۰ کشور جهان قول کمک به این کشور را دادند که به فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، ۸٫۹ میلیارد دلار به این کشور کمک بلاعوض کنند.
| |
− | | |
− | واحد پول افغانستان، «افغانی» نام دارد که از سال ۱۳۸۰ به بعد ارزش آن نسبت به دلار رو به بهبودی میرود. سال مالی آن از یکم فروردین (۲۱ مارس) تا ۲۹ اسفند (۲۰ مارس) است. عمدهترین محصول صادراتی این کشور مرفین یا تریاک است. از دیگر اقلام صادراتی این کشور میتوان به جامه پشمی بومی این کشور و فرشهای دستباف و پوست گاو و گوسفند و سمور و پلنگ و مار اشاره کرد.
| |
− | | |
− | ==معادن==
| |
− | | |
− | افغانستان یک کشور کوهستانی با آب و هوای سرد میباشد. این کشور دارای رشتههای کوههای بلند سربه فلک کشیده زیادی میباشد. به دلیل سه دهه جنگ و خرابی، این کشور از آبادانی و پیشرفت بازمانده است. افغانستان دارای معادنی چون: طلا، لاجورد، زمرد، فیروزه و زغال سنگ در استان بغلان که در نوع خود در جهان بی نظیر است و حدود ۱۳ نوع زغال سنگ از این معدن استخراج میشده است و حتی در زمان جنگ نیز به فعالیت خود ادامه میداده است. بعضی از تجهیزات و وسائل موجود در این معدن به حدود ۴۵ سال پیش برمیگردد که از طرف دولت اتریش به افغانستان داده شده بود.
| |
− | | |
− | ==صنایع==
| |
− | | |
− | صنایع زیادی در افغانستان وجود ندارد. اما صنایع دستی قالیبافی، فرشهای دستی، گلیم، نمد یا نماد و جاجیمبافی در این کشور به طور خودجوش موجود میباشد. افغانستان سالانه حدود دو و نیم میلیون مترمربع فرش صادر میکند.
| |
− | | |
− | ==راهها==
| |
− | | |
− | افغانستان به لحاظ ارتباطی و وضعیت جادهها و بزرگراهها نسبت به گذشته پیشرفت نموده است. به طور کلی ۴۵ فرودگاه در این کشور وجود دارد. نام هواپیمایی بینالمللی افغانستان آریانا است. دو فرودگاه بینالمللی کابل و قندهار و میدان هوایی-نظامی بگرام از مهمترین فرودگاههای این کشور است. افغانستان به دلیل عدم دسترسی به آبهای آزاد فاقد بندر و کشتیرانی است و تنها رودخانه مرزی آمودریا از این قاعده مستثنا است که آن هم به سبب عدم توجه کافی هیچ بهرهای برای این کشور ندارد.
| |
− | | |
− | در افغانستان راه آهن وجود ندارد. در کشور افغانستان بنا بر آمار سال ۱۳۸۳ حدود ۳۵ هزار کیلومتر جاده وجود دارد که تنها ۹ هزار کیلومتر آن آسفالت و ریگ اندازی شدهاست. ۱۲۰۰ کیلومتر تنها مسیر رودخانهای و آبی این کشور است که در محدوده آموردیا با سه کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بنادر نزدیک به این رودخانه میتوان به شیرخان بندر و خیرآباد اشاره کرد. نزدیکترین شهر مهم به این رودخانه مزار شریف است.
| |
− | | |
− | ==ارتباطات==
| |
− | | |
− | رشد و توسعه نظام ارتباطی افغانستان به دلیل کوهستانی بودن این کشور بسیار بود که اکنون با استفاده از تکنولوژی مدرن با سرعت زیادی در حال رشد قرار دارد و بیشتر از ۸۰ فیصد کشور زیر پوشش مخابراتی جی اس ام قرار دارد. در افغانستان بیش از ۳۰ هزار نفر صاحب تلفن هستند و جالبتر آن که ۸۰ برابر آن در این کشور صاحب تلفن همراه هستند. در این کشور بیش از 2 میلیون نفر کاربر اینترنت هستند. همچنان وزارت مخابرات افغانستان از دو سال بدینسو روی پروژه فایبر نوری کار میکند که با تکمیل شدن این پروژه افغانستان به خطوط جهانی فایبر نوری وصل خواهد شد. افغانستان در عرصه مخابرات پیشرفت چشم گیری نمودهاست که فعالیت ۶ شرکت مخابراتی خصوصی و دولتی این موضوع را تائید میکند.
| |
− | | |
− | ==رابطه با همسایهها==
| |
− | | |
− | ===رابطه با ایران===
| |
− | | |
− | به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، ایران نقش مهمی در سیاست خارجی افغانستان دارد، علاوه بر این ایران یکی از بزرگترین طرفهای تجاری افغانستان است. پس از سرنگونی طالبان و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشتهاست. البته این روابط تاکنون بیشتر صادرات ایران به افغانستان بودهاست. ایران و افغانستان در زمینه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند.
| |
− | | |
− | افغانستان و ایران در سالهای اخیر که مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان اختلاف نظر دارند. اگرچه هردو بر توافقنامه امضا شده توسط امیر عباس هویدا و محمد موسی شفیق (نخست وزیرهای وقت هر دو کشور) در مورد تقسیم حق آب هیرمند تاکید دارند.
| |
− | | |
− | ===رابطه با پاکستان===
| |
− | | |
− | افغانستان از دیرباز با پاکستان بر سر خط دیورند مشکل مرزی دارد.
| |
− | | |
− | ==روابط فرامنطقهای==
| |
− | | |
− | حکومت کنونی افغانستان جز با اسرائیل با همه کشورهای دنیا دارای روابط سیاسی است. دولت افغانستان اعلام داشته که در صورت تشکیل کشور کاملاً مستقل فلسطین روابط کامل خود را با اسرائیل برقرار خواهد کرد.
| |
− | | |
− | ==عضویت در سازمانهای بینالمللی==
| |
− | | |
− | سازمان ملل، متحد اینتلست، اکو.
| |
− | | |
− | ==پیماننامههای بینالمللي==
| |
− | | |
− | پیمان منع گسترش مینهای ضد نفر افغانستان عضویت سازمان همکاری منطقهای آسیای جنوبی (سارک) را نیز حاصل کردهاست.
| |
− | | |
− | ==مهاجرت افغانها به خارج از کشور==
| |
− | | |
− | به دلیل جنگهای داخلی و خارجی و در پی آن ناامنی و بیکاری، چندین میلیون افغان به کشورهای دیگر از جمله ایران و پاکستان رفتهاند./م
| |
− | | |
− | ==منابع==
| |
− | * گزارش سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران، نگاهي به تاريخچه "افغانستان"، در دسترس در [http://www.yjc.ir/fa/news/4007639/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%DA%86%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 باشگاه خبرنگاران]، بازیابی: 15 آبان ماه 1392.
| |
| {{کشورهای اسلامی}} | | {{کشورهای اسلامی}} |
| [[رده:کشورهای اسلامی]] | | [[رده:کشورهای اسلامی]] |