قبیله خزاعه: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | ==پیش از اسلام== | ||
«خزاعه» قبیله ای از ازد محسوب شده و جزئی از قحطانیان به شمار می آیند. آنان فرزندان عمرو بن ربیعه مزیقاء معروف به خزاعه بودند که بعد از کوچیدن از [[یمن]]، منطقه [[حجاز]] را طی کرده در اطراف [[مکه]] در منطقه «مرّالظهران» فرود آمده بودند سپس به حرم آمدند و در مکه ماندگار شدند.<ref>نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، تحقیق علی الخاقانی، بغداد، النجاح، 1378ق، ص198.</ref> | «خزاعه» قبیله ای از ازد محسوب شده و جزئی از قحطانیان به شمار می آیند. آنان فرزندان عمرو بن ربیعه مزیقاء معروف به خزاعه بودند که بعد از کوچیدن از [[یمن]]، منطقه [[حجاز]] را طی کرده در اطراف [[مکه]] در منطقه «مرّالظهران» فرود آمده بودند سپس به حرم آمدند و در مکه ماندگار شدند.<ref>نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، تحقیق علی الخاقانی، بغداد، النجاح، 1378ق، ص198.</ref> | ||
| سطر ۷: | سطر ۸: | ||
هنگامی که قصی کلیدهای کعبه را گرفت این امر بر خزاعه گران آمد و انها را به جنگ با قصی و قریش کشاند. اما درنهایت مکه در اختیار قصی قرار گرفت و خزاعه به جز بعضی از طوایف آن که به جهت نسبت دامادیشان با قریش در آنجا باقی ماندند، بقیه از مکه بیرون رانده شدند.<ref>بلاذری؛ انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1996 ج1، ص50 و 51</ref> | هنگامی که قصی کلیدهای کعبه را گرفت این امر بر خزاعه گران آمد و انها را به جنگ با قصی و قریش کشاند. اما درنهایت مکه در اختیار قصی قرار گرفت و خزاعه به جز بعضی از طوایف آن که به جهت نسبت دامادیشان با قریش در آنجا باقی ماندند، بقیه از مکه بیرون رانده شدند.<ref>بلاذری؛ انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1996 ج1، ص50 و 51</ref> | ||
| + | در روزگار جاهلیت، خزاعه در کنار قریش و کنانه جزو قبایل معروف به حُمْس یا اهل حرم محسوب می‌شد که در موسم حج از امتیازات خاص بهره‌مند می‌شد.<ref>ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص۱۲۰؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۱۱ـ۲۱۲.</ref> تیره‌هایی از قبیله خزاعه در جاهلیت جزو گروهی از قبایل به نام اَحابیش بودند که با (مطّلب بن) عبدمناف و قبیله قریش پیمان دوستی و همدستی معروف به حلف احابیش بستند.<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۲۴۶؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۶۱۶؛ بلاذری، کتاب جُمَل من انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۲؛ یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۴۱.</ref> بعداً نیز خزاعه و دیگران با عبدالمطلب، رئیس قریش که از نوادگان حُبّی، دختر حَبْشی خزاعی، محسوب می‌شد، پیمان یاری و همکاری بستند.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۷۸۱؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۸۶ـ۹۰.</ref> این پیمان نامه را در کعبه آویختند و تا چند نسل همچنان مورد احترام باقی ماند<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۴۷۵؛ بلاذری، کتاب جُمَل من انساب الاشراف، ج۱، ص۷۹ـ ۸۰؛ طبری، ج۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==زمان پیامبر اسلام == | ||
| + | از آنجا که حُبّی خزاعی یکی از اجداد مادری [[پیامبر اکرم (ص)]] بوده، در حدیثی منسوب به آن حضرت آمده که «او (پیامبر) از خزاعه و خزاعه از اوست.»<ref>رجوع کنید به ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۲۳.</ref> و شاید از همین رو بود که همه افراد خزاعه در تهامه، اعم از [[مؤمن]] و [[کافر]]، پیامبر (ص) را رازدار خود می‌دانستند و هیچ خبری را از وی پنهان نمی‌کردند.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۵۹۳؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۱۰۸؛ طبری، ج۲، ص۵۳۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | ===جنگ با پیامبر(ص) === | ||
| + | در [[شعبان]] سال پنجم یا ششم، بنی مُصْطَلِق، یکی از تیره‌های خزاعه، به سرپرستی حارث بن ابی ضرار خزاعی به جنگ با پیامبر (ص) در کنار آب مُرَیسیع رفتند و شکست خوردند و جُوَیریه، دختر حارث، اسیر شد. بعداً پیامبر او را آزاد و با وی ازدواج کرد.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۱، ص۴۰۴ـ۴۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۳۰۲، ۳۰۷ـ۳۰۸، ج۴، ص۲۹۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | ===صلح حدیبیه=== | ||
| + | در هنگام [[صلح حدیبیه]] میان پیامبر (ص) و [[قریش]] در سال ششم، قبیله خزاعه با پیامبراکرم (ص) و قبیله بنی بَکربن عبدمَناة بن کنانه با قریش هم پیمان شدند.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۶۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۳۳۲، ج۴، ص۳۱ـ۳۲؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۳۵؛ طبری، ج۲، ص۶۳۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | در سال هشتم، طایفه دیل، از طوایف بنی بکر، برای گرفتن انتقام خونی که خزاعه در جاهلیت ریخته بودند، شبانه به کمک گروهی از قریش به خزاعیان ساکن در وَتیر، در جنوب مکه، تاختند و یکی و به روایتی بیست تن از افراد خزاعه را کشتند و بقیه آنان به مکه پناه بردند، در پی این واقعه، که به منزله نقض صلح حدیبیه بود، رئیس خزاعیان با گروهی از افراد این قبیله نزد پیامبر(ص) رفتند و استمداد جستند و پیمان کهن خزاعه و [[عبدالمطلب]] در جاهلیت را یادآوری کردند.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۷۸۰ـ۷۸۹؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۳۱ـ۳۳، ۳۶ـ۳۷؛ طبری، ج۳، ص۴۴ـ۴۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | نقض صلح حدیبیه زمینه [[فتح مکه]] را فراهم کرد و پیامبر اکرم(ص) در سال هشتم راهی مکه شد و آنجا را گشود. در این فتح، خزاعه سه پرچم در دست داشت که یکی از آنها در دست ابوشریح کعبی خزاعی بود.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۳۶؛ ابن سعد، ج۴، ص۲۹۵؛ مسعودی، التنبیه، ص۲۶۶.</ref> به روایتی، پیامبر اکرم(ص) در فتح مکه فقط به خزاعه اجازه داد ساعتی تا [[نماز#نمازهای واجب|نماز عصر]]، در حرم مسلح باشند<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۸۳۹؛ بحشل، تاریخ واسط، ص۱۶۴؛ قس ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۵۶ـ۵۸.</ref> و برای آنان منزلت خاصی قائل شد تا حدی که خزاعیان را در سرزمین خودشان مهاجر اعلام کرد و در این باره برایشان گواهی نوشت.<ref>ابن عبدالبرّ، الانباه علی قبائل الرواة، ص۸۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==در زمان خلفاء== | ||
| + | عمر شخصاً حساب و کتاب مربوط به خزاعه را به اقامت‌گاهشان در قُدَید می‌برد و همگی در همانجا به وی مراجعت می‌کردند.<ref>ابن سعد، ج۳، ص۲۹۸؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۴۵۲.</ref> گفته شده است در [[سال ۳۵ قمری]]، خزاعه در [[شورش علیه عثمان]] که به قتل وی انجامید، با سایر قبایل عرب همراه بود.<ref>ابن شبّه نمیری،کتاب تاریخ المدینة المنورة، ج۴، ص۱۲۸۱؛ ابن عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۵۱.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==زمان امام علی(ع) == | ||
| + | ===جمل=== | ||
| + | در [[جنگ جمل]] در سال ۳۶ قمری، خزاعه به دو دسته تقسیم شده بود، که یک دسته در کنار [[امام علی علیه السلام]] جنگید. در این جنگ، [[عمرو بن حمق|عمرو بن حَمِق]] فرمانده پیادگان خزاعه در سپاه علی(ع) بود<ref>دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۴۶؛ مفید، الجمل و النُصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.</ref> و گروهی نیز به رهبری عبداللّه بن خلف خزاعی در کنار [[عایشه]] قرار گرفتند.<ref>دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۴۷.</ref> | ||
| + | |||
| + | ===صفین=== | ||
| + | در [[جنگ صفّین]] در سال ۳۷ قمری، بسیاری از خزاعیان در رکاب حضرت علی علیه السلام جنگیدند. از آن میان، [[عبدالله بن بدیل|عبداللّه بن بُدَیل]] و سلیمان بن صُرَد فرمانده پیادگان سپاه حضرت علی(ع) بودند و ریاست همه خزاعه با عمرو بن حَمِق بود. شماری از خزاعیان سپاه علی در این جنگ شهید شدند.<ref>نصربن مزاحم، وقعة صفّین، ص۲۰۵، ۲۳۳؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۱۷؛ دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۷۱؛ طبری، ج۵، ص۱۵، ۲۴؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۱۳۲، ۱۳۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | ===واقعه مدینه=== | ||
| + | در سال ۴۰ قمری، هنگام حمله [[بسر بن ارطاه|بُسر بن أرطاة عامری]] (از امرای [[معاویه]]) به قلمرو امام علی(ع)، بسیاری از قبیله خزاعه در [[مدینه]] کشته شدند.<ref>مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۱۱.</ref> خزاعه با دیگر قبایل یمنی در قیام [[حجر بن عدی کندی]] در سال ۵۱ قمری شرکت کردند.<ref>رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۶۱.</ref> بعدها در سال ۱۳۰قمری، هنگام یورش ابوحمزه خارجی به مدینه، افرادی از خزاعه وی را راهنمایی کردند و ازاین رو، [[قریش]]، این قبیله را به تبانی با حروریه (گروهی از [[خوارج]]) متهم کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۳۳۹؛ طبری، ج۷، ص۳۹۳ـ۳۹۵.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==همراهی با عباسیان== | ||
| + | پس از ظهور [[ابومسلم خراسانى|ابومسلم]] در [[خراسان]] (۱۲۹ق)، نخستین گروهی که به هواخواهی از [[عباسیان]] به دعوت وی پیوستند، افرادی از خزاعه بودند. نام عده بسیاری از خزاعیان در زمره نقیبان و داعیان عباسی در خراسان یاد شده است که از آن جمله‌اند [[سلیمان بن کثیر]] و مالک بن هَیثم.<ref>اخبارالدولة العباسیة، ص۲۰۲، ۲۱۶ـ۲۲۳، ۲۷۴.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==مشاهیر== | ||
| + | بسیاری از افراد قبیله خزاعه شهرت یافته‌اند که [[صحابه|صحابی]]، [[تابعین|تابعی]]، عالم، شاعر، ادیب و امیر بوده‌اند، برخی از آنان عبارت‌اند از: | ||
| + | * عاتکه دختر خالدبن خُلَیف معروف به امّ مُعبد خزاعی، صحابی<ref>ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۴۱۰.</ref> | ||
| + | * همسرش اَکثَم بن جَوْن خزاعی، صحابی<ref>ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۱۳۳.</ref> | ||
| + | * کرْزبن عَلقَمه بن هلال خزاعی که در [[هجرت به مدینه|هجرت رسول اکرم(ص)]]، رد پای آن حضرت را تا در غار پیدا کرد.<ref>ابن کلبی، نسب مَعدّ و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۴.</ref> | ||
| + | * [[بدیل بن ورقاء|بُدیل بن وَرقاء]] و پسرش [[عبدالله بن بدیل|عبداللّه بن بدیل]] از صحابه پیامبر(ص) و امام علی(ع)<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۳۹؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۱۵۰.</ref> | ||
| + | * [[سلیمان بن صرد خزاعی|سلیمان بن صُرَد خزاعی]] | ||
| + | * عمروبن حَمِق خزاعی از صحابه پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) | ||
| + | * ابوالشیص محمدبن عبداللّه بن رزین خزاعی، شاعر عرب و خویشاوند دعبل | ||
| + | * [[دعبل خزاعی|دِعْبِل خزاعی]]، شاعر [[شیعی]]<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۲۰، ص۱۲۰ـ۱۸۶.</ref> | ||
| + | * احمدبن نصر خزاعی (متوفی ۲۳۱)، محدّث و از اشراف [[بغداد]]، نواه مالک بن هیثم (از نخستین نقبای دعوت عباسی) که بر واثق خلیفه عباسی خروج کرد.<ref>رجوع کنید به طبری، ج۹، ص۱۳۵ـ۱۳۸؛ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷ـ۴۰۵؛ نیز رجوع کنید به اخبارالدولة العباسیة، ص۲۰۲، ۲۱۶.</ref> | ||
| + | * محمدبن عبدالرحمان معروف به شیخ خزاعی (متوفی ۳۲۹) که در اندلس بر خلیفه عبدالرحمان الناصر شورش کرد.<ref>ابن حیان، المُقتبس، ج۳، ص۲۱ـ۲۲، ج۵، ص۱۹۰، ۱۹۷.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| سطر ۱۳: | سطر ۵۷: | ||
* سيد علی اكبر حسينی، قبايل عرب مكه قبل از بعثت، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: 12 دی ماه 1391. | * سيد علی اكبر حسينی، قبايل عرب مكه قبل از بعثت، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: 12 دی ماه 1391. | ||
* بلاذری، أحمد بن يحيى، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417/1996. | * بلاذری، أحمد بن يحيى، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417/1996. | ||
| + | * [http://rch.ac.ir/article/Details/8549 دانشنامۀ جهان اسلام، ج15، مدخل «خزاعه» از ستار عودی] | ||
[[رده:قبایل]] | [[رده:قبایل]] | ||
[[رده:قبایل مکه]] | [[رده:قبایل مکه]] | ||
نسخهٔ ۱۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۳۵
محتویات
پیش از اسلام
«خزاعه» قبیله ای از ازد محسوب شده و جزئی از قحطانیان به شمار می آیند. آنان فرزندان عمرو بن ربیعه مزیقاء معروف به خزاعه بودند که بعد از کوچیدن از یمن، منطقه حجاز را طی کرده در اطراف مکه در منطقه «مرّالظهران» فرود آمده بودند سپس به حرم آمدند و در مکه ماندگار شدند.[۱]
خزاعه به همراه بنی بکر بن عبدمناة که از بطون کنانه به شمار می آمدند و در پایین مکه سکونت داشتند با جرهمیان که در حرم سرکشی آغاز کرده و به ظلم و ستم دست زده بودند، درگیر شدند و با غلبه بر آنها بر امور مکه مسلط شدند؛ سپس خزاعه، بنی بکر را نیز از امور مکه کنار زدند و رسماً خود تولیت کعبه را بدست گرفتند. ریاست و سرپرستی خزاعه در مکه سیصد سال به طول انجامید.[۲]
در زمان حکومتشان، فرزندان قریش عمدتاً در کوه ها و دره های اطراف مکه سکونت داشتند و در امور سرپرستی مکه و بیت الله الحرام هیچگونه دخالتی نداشتند تا این که قصی بن کلاب از قبیله قریش دختر حُلَیل بن حُبشیّه، آخرین امیر خُزاعی مکه و متولی کعبه را که حُبّی نام داشت به زنی گرفت. هنگامی که حلیل پیر شد کلیدهای کعبه را به دخترش داد و باز نمودن در کعبه را گاهی به قصی می سپرد و زمانی به مخترش برادر حبی. تا اینکه مرگ حلیل فرا رسید و ریاست به پسرش مخترش رسید. و مخترش به درخواست قصی کلید داری کعبه را به او واگذار کرد یا آن را بدو فروخت.
هنگامی که قصی کلیدهای کعبه را گرفت این امر بر خزاعه گران آمد و انها را به جنگ با قصی و قریش کشاند. اما درنهایت مکه در اختیار قصی قرار گرفت و خزاعه به جز بعضی از طوایف آن که به جهت نسبت دامادیشان با قریش در آنجا باقی ماندند، بقیه از مکه بیرون رانده شدند.[۳]
در روزگار جاهلیت، خزاعه در کنار قریش و کنانه جزو قبایل معروف به حُمْس یا اهل حرم محسوب می‌شد که در موسم حج از امتیازات خاص بهره‌مند می‌شد.[۴] تیره‌هایی از قبیله خزاعه در جاهلیت جزو گروهی از قبایل به نام اَحابیش بودند که با (مطّلب بن) عبدمناف و قبیله قریش پیمان دوستی و همدستی معروف به حلف احابیش بستند.[۵] بعداً نیز خزاعه و دیگران با عبدالمطلب، رئیس قریش که از نوادگان حُبّی، دختر حَبْشی خزاعی، محسوب می‌شد، پیمان یاری و همکاری بستند.[۶] این پیمان نامه را در کعبه آویختند و تا چند نسل همچنان مورد احترام باقی ماند[۷]
زمان پیامبر اسلام
از آنجا که حُبّی خزاعی یکی از اجداد مادری پیامبر اکرم (ص) بوده، در حدیثی منسوب به آن حضرت آمده که «او (پیامبر) از خزاعه و خزاعه از اوست.»[۸] و شاید از همین رو بود که همه افراد خزاعه در تهامه، اعم از مؤمن و کافر، پیامبر (ص) را رازدار خود می‌دانستند و هیچ خبری را از وی پنهان نمی‌کردند.[۹]
جنگ با پیامبر(ص)
در شعبان سال پنجم یا ششم، بنی مُصْطَلِق، یکی از تیره‌های خزاعه، به سرپرستی حارث بن ابی ضرار خزاعی به جنگ با پیامبر (ص) در کنار آب مُرَیسیع رفتند و شکست خوردند و جُوَیریه، دختر حارث، اسیر شد. بعداً پیامبر او را آزاد و با وی ازدواج کرد.[۱۰]
صلح حدیبیه
در هنگام صلح حدیبیه میان پیامبر (ص) و قریش در سال ششم، قبیله خزاعه با پیامبراکرم (ص) و قبیله بنی بَکربن عبدمَناة بن کنانه با قریش هم پیمان شدند.[۱۱]
در سال هشتم، طایفه دیل، از طوایف بنی بکر، برای گرفتن انتقام خونی که خزاعه در جاهلیت ریخته بودند، شبانه به کمک گروهی از قریش به خزاعیان ساکن در وَتیر، در جنوب مکه، تاختند و یکی و به روایتی بیست تن از افراد خزاعه را کشتند و بقیه آنان به مکه پناه بردند، در پی این واقعه، که به منزله نقض صلح حدیبیه بود، رئیس خزاعیان با گروهی از افراد این قبیله نزد پیامبر(ص) رفتند و استمداد جستند و پیمان کهن خزاعه و عبدالمطلب در جاهلیت را یادآوری کردند.[۱۲]
نقض صلح حدیبیه زمینه فتح مکه را فراهم کرد و پیامبر اکرم(ص) در سال هشتم راهی مکه شد و آنجا را گشود. در این فتح، خزاعه سه پرچم در دست داشت که یکی از آنها در دست ابوشریح کعبی خزاعی بود.[۱۳] به روایتی، پیامبر اکرم(ص) در فتح مکه فقط به خزاعه اجازه داد ساعتی تا نماز عصر، در حرم مسلح باشند[۱۴] و برای آنان منزلت خاصی قائل شد تا حدی که خزاعیان را در سرزمین خودشان مهاجر اعلام کرد و در این باره برایشان گواهی نوشت.[۱۵]
در زمان خلفاء
عمر شخصاً حساب و کتاب مربوط به خزاعه را به اقامت‌گاهشان در قُدَید می‌برد و همگی در همانجا به وی مراجعت می‌کردند.[۱۶] گفته شده است در سال ۳۵ قمری، خزاعه در شورش علیه عثمان که به قتل وی انجامید، با سایر قبایل عرب همراه بود.[۱۷]
زمان امام علی(ع)
جمل
در جنگ جمل در سال ۳۶ قمری، خزاعه به دو دسته تقسیم شده بود، که یک دسته در کنار امام علی علیه السلام جنگید. در این جنگ، عمرو بن حَمِق فرمانده پیادگان خزاعه در سپاه علی(ع) بود[۱۸] و گروهی نیز به رهبری عبداللّه بن خلف خزاعی در کنار عایشه قرار گرفتند.[۱۹]
صفین
در جنگ صفّین در سال ۳۷ قمری، بسیاری از خزاعیان در رکاب حضرت علی علیه السلام جنگیدند. از آن میان، عبداللّه بن بُدَیل و سلیمان بن صُرَد فرمانده پیادگان سپاه حضرت علی(ع) بودند و ریاست همه خزاعه با عمرو بن حَمِق بود. شماری از خزاعیان سپاه علی در این جنگ شهید شدند.[۲۰]
واقعه مدینه
در سال ۴۰ قمری، هنگام حمله بُسر بن أرطاة عامری (از امرای معاویه) به قلمرو امام علی(ع)، بسیاری از قبیله خزاعه در مدینه کشته شدند.[۲۱] خزاعه با دیگر قبایل یمنی در قیام حجر بن عدی کندی در سال ۵۱ قمری شرکت کردند.[۲۲] بعدها در سال ۱۳۰قمری، هنگام یورش ابوحمزه خارجی به مدینه، افرادی از خزاعه وی را راهنمایی کردند و ازاین رو، قریش، این قبیله را به تبانی با حروریه (گروهی از خوارج) متهم کرد.[۲۳]
همراهی با عباسیان
پس از ظهور ابومسلم در خراسان (۱۲۹ق)، نخستین گروهی که به هواخواهی از عباسیان به دعوت وی پیوستند، افرادی از خزاعه بودند. نام عده بسیاری از خزاعیان در زمره نقیبان و داعیان عباسی در خراسان یاد شده است که از آن جمله‌اند سلیمان بن کثیر و مالک بن هَیثم.[۲۴]
مشاهیر
بسیاری از افراد قبیله خزاعه شهرت یافته‌اند که صحابی، تابعی، عالم، شاعر، ادیب و امیر بوده‌اند، برخی از آنان عبارت‌اند از:
- عاتکه دختر خالدبن خُلَیف معروف به امّ مُعبد خزاعی، صحابی[۲۵]
- همسرش اَکثَم بن جَوْن خزاعی، صحابی[۲۶]
- کرْزبن عَلقَمه بن هلال خزاعی که در هجرت رسول اکرم(ص)، رد پای آن حضرت را تا در غار پیدا کرد.[۲۷]
- بُدیل بن وَرقاء و پسرش عبداللّه بن بدیل از صحابه پیامبر(ص) و امام علی(ع)[۲۸]
- سلیمان بن صُرَد خزاعی
- عمروبن حَمِق خزاعی از صحابه پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع)
- ابوالشیص محمدبن عبداللّه بن رزین خزاعی، شاعر عرب و خویشاوند دعبل
- دِعْبِل خزاعی، شاعر شیعی[۲۹]
- احمدبن نصر خزاعی (متوفی ۲۳۱)، محدّث و از اشراف بغداد، نواه مالک بن هیثم (از نخستین نقبای دعوت عباسی) که بر واثق خلیفه عباسی خروج کرد.[۳۰]
- محمدبن عبدالرحمان معروف به شیخ خزاعی (متوفی ۳۲۹) که در اندلس بر خلیفه عبدالرحمان الناصر شورش کرد.[۳۱]
پانویس
- ↑ نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، تحقیق علی الخاقانی، بغداد، النجاح، 1378ق، ص198.
- ↑ البدء والتاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا، ص126.
- ↑ بلاذری؛ انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1996 ج1، ص50 و 51
- ↑ ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص۱۲۰؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۱۱ـ۲۱۲.
- ↑ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۲۴۶؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۶۱۶؛ بلاذری، کتاب جُمَل من انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۲؛ یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۷۸۱؛ ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۸۶ـ۹۰.
- ↑ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۴۷۵؛ بلاذری، کتاب جُمَل من انساب الاشراف، ج۱، ص۷۹ـ ۸۰؛ طبری، ج۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱.
- ↑ رجوع کنید به ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۵۹۳؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۱۰۸؛ طبری، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۱، ص۴۰۴ـ۴۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۳۰۲، ۳۰۷ـ۳۰۸، ج۴، ص۲۹۵.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۶۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۳، ص۳۳۲، ج۴، ص۳۱ـ۳۲؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۳۵؛ طبری، ج۲، ص۶۳۵.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۷۸۰ـ۷۸۹؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۳۱ـ۳۳، ۳۶ـ۳۷؛ طبری، ج۳، ص۴۴ـ۴۵.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۳۶؛ ابن سعد، ج۴، ص۲۹۵؛ مسعودی، التنبیه، ص۲۶۶.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ج۲، ص۸۳۹؛ بحشل، تاریخ واسط، ص۱۶۴؛ قس ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۵۶ـ۵۸.
- ↑ ابن عبدالبرّ، الانباه علی قبائل الرواة، ص۸۵.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۲۹۸؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۴۵۲.
- ↑ ابن شبّه نمیری،کتاب تاریخ المدینة المنورة، ج۴، ص۱۲۸۱؛ ابن عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۵۱.
- ↑ دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۴۶؛ مفید، الجمل و النُصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.
- ↑ دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۴۷.
- ↑ نصربن مزاحم، وقعة صفّین، ص۲۰۵، ۲۳۳؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۱۱۷؛ دینوری، الاخبار الطِّوال، ص۱۷۱؛ طبری، ج۵، ص۱۵، ۲۴؛ مسعودی، مروج، ج۳، ص۱۳۲، ۱۳۵.
- ↑ مسعودی، مروج، ج۳، ص۲۱۱.
- ↑ رجوع کنید به طبری، ج۵، ص۲۶۱.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۳۳۹؛ طبری، ج۷، ص۳۹۳ـ۳۹۵.
- ↑ اخبارالدولة العباسیة، ص۲۰۲، ۲۱۶ـ۲۲۳، ۲۷۴.
- ↑ ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، ص۴۱۰.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن کلبی، نسب مَعدّ و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۴.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۳۹؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج۲۰، ص۱۲۰ـ۱۸۶.
- ↑ رجوع کنید به طبری، ج۹، ص۱۳۵ـ۱۳۸؛ خطیب بغدادی، ج۶، ص۳۹۷ـ۴۰۵؛ نیز رجوع کنید به اخبارالدولة العباسیة، ص۲۰۲، ۲۱۶.
- ↑ ابن حیان، المُقتبس، ج۳، ص۲۱ـ۲۲، ج۵، ص۱۹۰، ۱۹۷.
منابع
- سيد علی اكبر حسينی، قبايل عرب مكه قبل از بعثت، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 12 دی ماه 1391.
- بلاذری، أحمد بن يحيى، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417/1996.
- دانشنامۀ جهان اسلام، ج15، مدخل «خزاعه» از ستار عودی
