خُبث: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی ' {{نیازمند ویرایش فنی}} خبث به معنای ناپاكى، پليدى است. == واژه خبث در قرآن == و ال...' ایجاد کرد)
 
(افزودن الگوی قرآن)
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
«خُبث» در لغت به معنای ناپاکى و پلیدى است و در مقابل «طیّب» قرار دارد،<ref> فیومى، المصباح المنیر، ۲/۱۶۲ </ref> و خبیث آن است که ناپاک، پلید و تنفّر آور باشد، اعمّ از انسان، کلام، طعام و غیره و ضدّ آن طیب است که به معنى پاک و دلچسب می باشد.
خبث به معنای ناپاكى، پليدى است.
 
  
== واژه خبث در قرآن ==
+
==واژه خبث در قرآن==
 +
ریشه «خبث» در [[قرآن|قرآن کریم]] در آیات زیر به کار رفته است:
  
و البلد الطيب يخرج نباته باذن ربه و الذى خبث لا يخرج الاّ نكدا: سرزمين پاك رستنيش به اذن خداوندگارش برويد، و آن كه پليد و ناپاك است جز اندك نرويد . <ref> اعراف:58 </ref>
+
* {{متن قرآن|«وَالْبَلَدُ الطَّیبُ یخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لَا یخْرُجُ إِلَّا نَکدًا»}}؛<ref> [[سوره اعراف|اعراف]]:۵۸ </ref> سرزمین پاک رستنی اش به اذن خداوندگارش بروید، و آن که پلید و ناپاک است جز اندک نروید.
 +
* {{متن قرآن|«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیبَاتِ مَا کسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَیمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ...»}}؛<ref>[[سوره بقره|بقره]]:۲۶۷</ref> ای اهل ایمان، از بهترین آنچه اندوخته‌اید و از آنچه برای شما از زمین می‌رویانیم انفاق کنید، و بدها را برای انفاق در نظر نگیرید.  
 +
* {{متن قرآن|«الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَالطَّیبَاتُ لِلطَّیبِینَ وَالطَّیبُونَ لِلطَّیبَاتِ...»}}؛<ref>[[سوره نور|نور]]:۲۶</ref> زنان ناپاک از آن مردان ناپاکند، و مردان ناپاک نیز به زنان ناپاک تعلّق دارند؛ و زنان پاک از آن مردان پاک، و مردان پاک از آن زنان پاکند... .
 +
* {{متن قرآن|«... وَ یحِلُّ لَهُمُ الطَّیبَاتِ وَیحَرِّمُ عَلَیهِمُ الْخَبَائِثَ ...»}}؛<ref>اعراف:۱۵۷</ref> اشیاء پاکیزه را برای آنها حلال می‌شمرد، و ناپاکیها را تحریم می کند. 
 +
* {{متن قرآن|«وَمَثَلُ کلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ»}}؛<ref>[[سوره ابراهیم|ابراهیم]]:۲۶</ref> و مَثَل سخنى ناپاک چون درختى ناپاک است که از روى زمین کنده شده و قرارى ندارد.
  
== واژه خبث در روایات ==
+
==خبث در روایات==
  
اميرالمؤمنين (ع) : «انّما انتم اخوان على دين الله ، ما فرّق بينكم الاّ خبث السرائر و سوء الضمائر» : شما مسلمانان ـ از نظر دين خدا و طبق قانون اسلام ـ برادر يكديگر مى باشيد، چيزى جز ناپاكى درونها و بدى نيتها شما را از يكديگر جدا نساخته است . <ref> نهج : خطبه 113 </ref>
+
* [[پیامبر اسلام|رسول الله]] (صلى الله عليه و آله): «سَيَأتِي على اُمَّتِي زمانٌ تَخبُثُ فيهِ سَرائرُهُم و تَحسُنُ فيهِ عَلانِيَتُهُم طَمَعا فِي النیا ...»؛ روزگارى بر امت من فرا رسد که به هدف دستیابى به دنیا درونهاشان پلید و برونهاشان آراسته و زیبا باشد.<ref>بحارالانوار: ۱۸/۱۴۶ </ref>
 +
* رسول الله (صلى الله عليه و آله): «... أَمَّا الدَّارُ فَشُؤْمُهَا ضِیقُهَا وَ خُبْثُ جِیرَانِهَا»؛ نحوست خانه تنگى آن و ناپاکى همسایگانش مى باشد.<ref>بحارالانوار: ۶۴/۱۹۸ </ref>
 +
* [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]] (علیه السلام): «انّما انتم إخوان على دین الله، ما فرّق بینکم الاّ خبثُ السرائر و سوءُ الضمائر»؛ شما مسلمانان ـ از نظر دین خدا و طبق قانون اسلام ـ برادر یکدیگر مى باشید، چیزى جز ناپاکى درونها و بدى نیتها شما را از یکدیگر جدا نساخته است.<ref> نهج البلاغه: خطبه ۱۱۳ </ref>
 +
* [[امام سجّاد]] (علیه السلام): «الذنوبُ التى تردّ الدعاء: سوءُ النیة و خبثُ السریرة»؛ گناهانى که موجب مى شوند دعا مردود گردد و به اجابت نرسد عبارتند از: بدى نیت و ناپاکى درون.<ref>بحارالانوار: ۷۳/۳۷۶ </ref>
  
امام سجّاد (ع) : «الذنوب التى تردّ الدعاء : سوء النيّه و خبث السريرة» : گناهانى كه موجب مى شوند دعا مردود گردد و به اجابت نرسد عبارتند از : بدى نيت و ناپاكى درون .<ref>  بحار:73/376 </ref>
+
==پانویس==  
 
 
رسول الله (ص) : «سيأتى على امتى زمان تخبث فيه سرائرهم و تحسن فيه علانيتهم طمعا فى الدنيا ...» : روزگارى بر امت من فرا رسد كه به هدف دستيابى به دنيا درونهاشان پليد و برونهاشان آراسته و زيبا باشد . <ref> بحار:18/146 </ref>
 
«شوم الدار ضيقها و خبث جيرانها» : نحوست خانه تنگى آن و ناپاكى همسايگانش مى باشد .<ref>  بحار:64/198 </ref>
 
 
 
 
 
==پانویس ==  
 
 
<references />
 
<references />
  
== منبع ==
+
==منابع==
*سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ معارف و معاریف.
 
  
 +
*احمد فیومى، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر
 +
*محمدباقر مجلسی، [[بحارالانوار]]
 +
*سید مصطفی حسینی دشتی، [[فرهنگ معارف و معاریف (کتاب)|فرهنگ معارف و معاریف]]
 +
*سایت الکتاب
 +
{{قرآن}}
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 
[[رده:واژگان قرآنی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۳۵

«خُبث» در لغت به معنای ناپاکى و پلیدى است و در مقابل «طیّب» قرار دارد،[۱] و خبیث آن است که ناپاک، پلید و تنفّر آور باشد، اعمّ از انسان، کلام، طعام و غیره و ضدّ آن طیب است که به معنى پاک و دلچسب می باشد.

واژه خبث در قرآن

ریشه «خبث» در قرآن کریم در آیات زیر به کار رفته است:

  • «وَالْبَلَدُ الطَّیبُ یخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لَا یخْرُجُ إِلَّا نَکدًا»؛[۲] سرزمین پاک رستنی اش به اذن خداوندگارش بروید، و آن که پلید و ناپاک است جز اندک نروید.
  • «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیبَاتِ مَا کسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَیمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ...»؛[۳] ای اهل ایمان، از بهترین آنچه اندوخته‌اید و از آنچه برای شما از زمین می‌رویانیم انفاق کنید، و بدها را برای انفاق در نظر نگیرید.
  • «الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَالطَّیبَاتُ لِلطَّیبِینَ وَالطَّیبُونَ لِلطَّیبَاتِ...»؛[۴] زنان ناپاک از آن مردان ناپاکند، و مردان ناپاک نیز به زنان ناپاک تعلّق دارند؛ و زنان پاک از آن مردان پاک، و مردان پاک از آن زنان پاکند... .
  • «... وَ یحِلُّ لَهُمُ الطَّیبَاتِ وَیحَرِّمُ عَلَیهِمُ الْخَبَائِثَ ...»؛[۵] اشیاء پاکیزه را برای آنها حلال می‌شمرد، و ناپاکیها را تحریم می کند.
  • «وَمَثَلُ کلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ»؛[۶] و مَثَل سخنى ناپاک چون درختى ناپاک است که از روى زمین کنده شده و قرارى ندارد.

خبث در روایات

  • رسول الله (صلى الله عليه و آله): «سَيَأتِي على اُمَّتِي زمانٌ تَخبُثُ فيهِ سَرائرُهُم و تَحسُنُ فيهِ عَلانِيَتُهُم طَمَعا فِي النیا ...»؛ روزگارى بر امت من فرا رسد که به هدف دستیابى به دنیا درونهاشان پلید و برونهاشان آراسته و زیبا باشد.[۷]
  • رسول الله (صلى الله عليه و آله): «... أَمَّا الدَّارُ فَشُؤْمُهَا ضِیقُهَا وَ خُبْثُ جِیرَانِهَا»؛ نحوست خانه تنگى آن و ناپاکى همسایگانش مى باشد.[۸]
  • امیرالمؤمنین (علیه السلام): «انّما انتم إخوان على دین الله، ما فرّق بینکم الاّ خبثُ السرائر و سوءُ الضمائر»؛ شما مسلمانان ـ از نظر دین خدا و طبق قانون اسلام ـ برادر یکدیگر مى باشید، چیزى جز ناپاکى درونها و بدى نیتها شما را از یکدیگر جدا نساخته است.[۹]
  • امام سجّاد (علیه السلام): «الذنوبُ التى تردّ الدعاء: سوءُ النیة و خبثُ السریرة»؛ گناهانى که موجب مى شوند دعا مردود گردد و به اجابت نرسد عبارتند از: بدى نیت و ناپاکى درون.[۱۰]

پانویس

  1. پرش به بالا فیومى، المصباح المنیر، ۲/۱۶۲
  2. پرش به بالا اعراف:۵۸
  3. پرش به بالا بقره:۲۶۷
  4. پرش به بالا نور:۲۶
  5. پرش به بالا اعراف:۱۵۷
  6. پرش به بالا ابراهیم:۲۶
  7. پرش به بالا بحارالانوار: ۱۸/۱۴۶
  8. پرش به بالا بحارالانوار: ۶۴/۱۹۸
  9. پرش به بالا نهج البلاغه: خطبه ۱۱۳
  10. پرش به بالا بحارالانوار: ۷۳/۳۷۶

منابع

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن