صدقه: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}} {{نیازمند ویرایش فنی}} <keywords content='کلید...' ایجاد کرد) |
(←مصارف صدقه) |
||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| + | '''صدقه''' چیزى است که انسان از مال خود در راه رضای خدا به نیازمندان می دهد. صدقه به صورت [[واجب]] و [[مستحب]] بوده و در [[قرآن]] و [[حدیث|احادیث]] مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. | ||
| + | ==تعریف صدقه== | ||
| − | {{ | + | در [[قاموس قرآن (کتاب)|قاموس قرآن]] آمده است: صدقه چیزى است که انسان از مال خود قربة الى اللّه می دهد. و آن اعمّ از [[زکات|زکات]] است؛ صدقه به [[واجب]] و [[استحباب|مستحب]] هر دو گفته می شود، ولى زکات فقط اسم واجب است: {{متن قرآن|«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً ...»}}<ref>[[سوره توبه]]، ۱۰۳.</ref> درباره صدقه واجب است و {{متن قرآن|«هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ»}}<ref>سوره توبه، ۱۰۴.</ref> ظاهرا اعم از واجب و نداب است.<ref> قاموس قرآن، ج۴، ص: ۱۱۶ </ref> |
| + | [[راغب اصفهانی]] می گوید: "صدقه" چیزی است که انسان آن را به قصد قربت از مالش خارج می‌کند، مثل [[زکات]]، ولی در اصل صدقه در امری است که شخص بدون آنکه مجبور باشد خود انجام دهد و زکات در امر واجب گفته می‌شود. و گاهی واجب هم صدقه گفته می شود در جایی که صدقه دهنده قصدش صدق در کردارش باشد.<ref> مفردات راغب، ص۴۸۰ </ref> | ||
| + | و [[علامه شعرانی]] در تعریف صدقه گوید: صدقه مالی است که به قصد قربت در راه [[الله|خدا]] دهند خواه به فقیر یا به غنی، واجب باشد مانند زکات و [[کفاره|کفارات]] یا مستحب باشد.<ref> نثر طوبی، علامه شعرانی، ج۱، ص ۳۸ </ref> | ||
| + | ==جایگاه صدقه دادن == | ||
| + | آیه ۱۰۳ سوره توبه نیز صدقه را موجب تطهیر و تزکیه فرد و جامعه دانسته است: «{{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا...}}<ref>توبه، ۱۰۳.</ref>؛ از اموال آنها صدقه‌ای (به عنوان زکات بگیر) تا به وسیله آن، آنها را پاک سازی و پرورش دهی و (به هنگام گرفتن زکات) به آنها دعا کن که دعای تو مایۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.» | ||
| − | + | و در آیه ۱۰۴ [[سوره توبه]] آمده است: «{{متن قرآن|«أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ}}؛ آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند [[توبه]] را از بندگانش می‌پذیرد و [[صدقات]] را می‌گیرد و خداوند توبه پذیر و مهربان است.» در روایتی از [[امام سجاد]] علیه السلام آمده است: «إنَّ الصَّدَقَة لا تَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب<ref>تفسير عياشى، ج2، ص107</ref>؛ من ضمانت مىكنم كه صدقهاى كه بدست بنده خدا داده مىشود پيش از او بدست خود خدا مىرسد، چون خود او فرموده: {{متن قرآن|هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ}}"» | |
| − | + | آیه مورد بحث همچنین هشدار می‌دهد که در پرداخت [[زکات]] و صدقات نهایت [[ادب]] و [[احترام]] را به خرج دهند، چرا که گیرنده خدا است. | |
| − | در | + | ==مصارف صدقه== |
| − | + | [[آیه]] 60 سوره توبه مصارف صدقه را در هشت مصرف خلاصه می‌کند: | |
| − | + | ||
| + | {{متن قرآن|«إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»}}؛<ref>سوره توبه، 60. </ref> این [[آیه]] به روشنی مصارف واقعی صدقه را بیان کرده و به تمام توقعات بی جا پایان می‌دهد و آن را در هشت مصرف خلاصه می‌کند: | ||
| − | + | #فقرا | |
| + | #مساکین | ||
| + | #عاملان و جمع آوری کنندگان زکات که آنچه به آنها داده می‌شود در حقیقت به منزله مزد و اُجرت آنها است. | ||
| + | #«مُؤلِفَة قلوبُهُم» یعنی کسانی که انگیزه معنوی نیرومندی برای پیشبرد اهداف اسلامی ندارند و با تشویق مالی می‌توان تألیف قلب و جلب محبت آنان را نمود. | ||
| + | #برای آزادساختن بردگان. | ||
| + | #برای اداء دین بدهکاران و آنها که بدون جرم و تقصیر زیر بار بدهکاری مانده و از ادای آن عاجز شده‌اند. | ||
| + | #مصرف در راه خدا و منظور آن، تمام راه‌هایی است که بر گسترش وتقویت آئین الهی منتهی شود. | ||
| + | #«ابن سَبیلْ»، کمک به واماندگان در راه، مسافرانی که بخاطر علتی در راه مانده و زاد و توشه کافی برای رسیدن به مقصد ندارند.<ref> همان، ج ۸، ص ۱۳.</ref> | ||
| − | + | ==شرایط صدقه== | |
| − | + | آن گونه که از سخنان [[معصوم|معصومین]] (علیهم السلام) و آیات [[قرآن|قرآن کریم]] استفاده می‌شود، صدقه دارای شرایطی می‌باشد از جمله: | |
| − | + | ۱- قبل از هر چیز، صدقه باید از اموال [[حلال]] و خوب و سالم باشد. | |
| − | + | {{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَ...»}} | |
| − | + | «ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از قسمت‌های پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت حلال) به دست آوردید، و از آن چه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم انفاق کنید!»<ref> همان، [[سوره بقره]]، ۲۶۷. </ref> | |
| − | + | ۲- بهتر است که صدقه و [[انفاق]] مخفی باشد. | |
| − | + | {{متن قرآن|«وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»}} | |
| − | + | «هر گاه آنها را مخفی ساخته و به نیازمندان بدهید برای شما بهتر است.»<ref> همان، سوره بقره، ۲۷۱. </ref> | |
| − | |||
| − | با | + | ۳- این که صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد. |
| − | </ref> | + | {{متن قرآن|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ...»}} |
| + | «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند، و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمی‌آورد...».<ref> همان/ ۲۶۴. </ref> | ||
| − | + | ۴- انفاق و صدقه باید توأم با [[اخلاص]] و خلوص [[نیت|نیت]] باشد. | |
| − | + | {{متن قرآن|«يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ»}} | |
| − | + | «کسانی که اموالشان را برای جلب خوشنودی خدا انفاق می‌کنند».<ref> همان/ ۲۶۵. </ref> | |
| − | + | ||
| − | + | ۵- انفاق و صدقه از اموالی باشد که آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست. | |
| − | + | {{متن قرآن|«لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ...»}} | |
| − | + | «هرگز به (حقیقت) نیکوکاری نمی‌رسید مگر این که از آن چه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید،...».<ref> همان، [[آل عمران]]، ۹۲. </ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ۶- این که انفاق کننده هرگز خود را مالک حقیقی تصور نکرده، بلکه خود را واسطه بین خدا و خلق بداند. | |
| − | از | + | {{متن قرآن|«وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ»}} |
| + | «انفاق کنید از آنچه خداوند شما را نماینده خود در آن قرار داده است».<ref> همان، [[سوره حدید|سوره حدید]]، ۷. </ref> | ||
| − | == | + | ==پانویس== |
| + | <references /> | ||
| − | + | ==منابع== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *یوسف عاصم آبادی، صدقه، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی : ۲۴ آبان ۱۳۹۱. | |
| − | + | *قاموس قرآن، سید على اکبر قرشى، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش، چاپ ششم. | |
| − | + | *المفردات، راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ دارالعلم الدار الشامیة، دمشق، ۱۴۱۲ ق،چاپ اول، ص۴۸۰. | |
| − | + | *نثر طوبی، ابوالحسن شعرانی، انتشارات اسلامیه. | |
| − | + | *عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، تهران، چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ق. | |
| − | + | ==برای مطالعه بیشتر== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | + | [http://raz.ahlolbait.com/category/%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%87 سایت راز ماندگاری، صدقه] | |
| − | [http:// | + | {{سنجش کیفی |
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= متوسط | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= متوسط | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
[[رده:اخلاق اجتماعی پسندیده]] | [[رده:اخلاق اجتماعی پسندیده]] | ||
| + | [[رده:واژگان قرآنی]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۵۹
صدقه چیزى است که انسان از مال خود در راه رضای خدا به نیازمندان می دهد. صدقه به صورت واجب و مستحب بوده و در قرآن و احادیث مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.
محتویات
تعریف صدقه
در قاموس قرآن آمده است: صدقه چیزى است که انسان از مال خود قربة الى اللّه می دهد. و آن اعمّ از زکات است؛ صدقه به واجب و مستحب هر دو گفته می شود، ولى زکات فقط اسم واجب است: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً ...»[۱] درباره صدقه واجب است و «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ»[۲] ظاهرا اعم از واجب و نداب است.[۳]
راغب اصفهانی می گوید: "صدقه" چیزی است که انسان آن را به قصد قربت از مالش خارج می‌کند، مثل زکات، ولی در اصل صدقه در امری است که شخص بدون آنکه مجبور باشد خود انجام دهد و زکات در امر واجب گفته می‌شود. و گاهی واجب هم صدقه گفته می شود در جایی که صدقه دهنده قصدش صدق در کردارش باشد.[۴]
و علامه شعرانی در تعریف صدقه گوید: صدقه مالی است که به قصد قربت در راه خدا دهند خواه به فقیر یا به غنی، واجب باشد مانند زکات و کفارات یا مستحب باشد.[۵]
جایگاه صدقه دادن
آیه ۱۰۳ سوره توبه نیز صدقه را موجب تطهیر و تزکیه فرد و جامعه دانسته است: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا...[۶]؛ از اموال آنها صدقه‌ای (به عنوان زکات بگیر) تا به وسیله آن، آنها را پاک سازی و پرورش دهی و (به هنگام گرفتن زکات) به آنها دعا کن که دعای تو مایۀ آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست.»
و در آیه ۱۰۴ سوره توبه آمده است: ««أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ؛ آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش می‌پذیرد و صدقات را می‌گیرد و خداوند توبه پذیر و مهربان است.» در روایتی از امام سجاد علیه السلام آمده است: «إنَّ الصَّدَقَة لا تَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب[۷]؛ من ضمانت مىكنم كه صدقهاى كه بدست بنده خدا داده مىشود پيش از او بدست خود خدا مىرسد، چون خود او فرموده: هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ"»
آیه مورد بحث همچنین هشدار می‌دهد که در پرداخت زکات و صدقات نهایت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا که گیرنده خدا است.
مصارف صدقه
آیه 60 سوره توبه مصارف صدقه را در هشت مصرف خلاصه می‌کند:
«إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ»؛[۸] این آیه به روشنی مصارف واقعی صدقه را بیان کرده و به تمام توقعات بی جا پایان می‌دهد و آن را در هشت مصرف خلاصه می‌کند:
- فقرا
- مساکین
- عاملان و جمع آوری کنندگان زکات که آنچه به آنها داده می‌شود در حقیقت به منزله مزد و اُجرت آنها است.
- «مُؤلِفَة قلوبُهُم» یعنی کسانی که انگیزه معنوی نیرومندی برای پیشبرد اهداف اسلامی ندارند و با تشویق مالی می‌توان تألیف قلب و جلب محبت آنان را نمود.
- برای آزادساختن بردگان.
- برای اداء دین بدهکاران و آنها که بدون جرم و تقصیر زیر بار بدهکاری مانده و از ادای آن عاجز شده‌اند.
- مصرف در راه خدا و منظور آن، تمام راه‌هایی است که بر گسترش وتقویت آئین الهی منتهی شود.
- «ابن سَبیلْ»، کمک به واماندگان در راه، مسافرانی که بخاطر علتی در راه مانده و زاد و توشه کافی برای رسیدن به مقصد ندارند.[۹]
شرایط صدقه
آن گونه که از سخنان معصومین (علیهم السلام) و آیات قرآن کریم استفاده می‌شود، صدقه دارای شرایطی می‌باشد از جمله:
۱- قبل از هر چیز، صدقه باید از اموال حلال و خوب و سالم باشد. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَ...» «ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از قسمت‌های پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت حلال) به دست آوردید، و از آن چه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم انفاق کنید!»[۱۰]
۲- بهتر است که صدقه و انفاق مخفی باشد. «وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ» «هر گاه آنها را مخفی ساخته و به نیازمندان بدهید برای شما بهتر است.»[۱۱]
۳- این که صدقه و انفاق همراه با آزار و منّت نباشد. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ...» «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند، و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمی‌آورد...».[۱۲]
۴- انفاق و صدقه باید توأم با اخلاص و خلوص نیت باشد. «يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ» «کسانی که اموالشان را برای جلب خوشنودی خدا انفاق می‌کنند».[۱۳]
۵- انفاق و صدقه از اموالی باشد که آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست. «لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ...» «هرگز به (حقیقت) نیکوکاری نمی‌رسید مگر این که از آن چه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید،...».[۱۴]
۶- این که انفاق کننده هرگز خود را مالک حقیقی تصور نکرده، بلکه خود را واسطه بین خدا و خلق بداند. «وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ» «انفاق کنید از آنچه خداوند شما را نماینده خود در آن قرار داده است».[۱۵]
پانویس
- ↑ سوره توبه، ۱۰۳.
- ↑ سوره توبه، ۱۰۴.
- ↑ قاموس قرآن، ج۴، ص: ۱۱۶
- ↑ مفردات راغب، ص۴۸۰
- ↑ نثر طوبی، علامه شعرانی، ج۱، ص ۳۸
- ↑ توبه، ۱۰۳.
- ↑ تفسير عياشى، ج2، ص107
- ↑ سوره توبه، 60.
- ↑ همان، ج ۸، ص ۱۳.
- ↑ همان، سوره بقره، ۲۶۷.
- ↑ همان، سوره بقره، ۲۷۱.
- ↑ همان/ ۲۶۴.
- ↑ همان/ ۲۶۵.
- ↑ همان، آل عمران، ۹۲.
- ↑ همان، سوره حدید، ۷.
منابع
- یوسف عاصم آبادی، صدقه، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی : ۲۴ آبان ۱۳۹۱.
- قاموس قرآن، سید على اکبر قرشى، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش، چاپ ششم.
- المفردات، راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ دارالعلم الدار الشامیة، دمشق، ۱۴۱۲ ق،چاپ اول، ص۴۸۰.
- نثر طوبی، ابوالحسن شعرانی، انتشارات اسلامیه.
- عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، تهران، چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ق.
برای مطالعه بیشتر
