اعراب القرآن (نحاس) (کتاب)

نویسنده	ابن نحاس
موضوع	اعراب القرآن
زبان	عربی
تعداد جلد	۵
اعراب القرآن

«إعراب القرآن» اثر ابن نحاس (متوفاى ۳۳۸ ق)، کتابی ارزشمند در زمینه نحو و اعراب قرآن به زبان عربى است. این کتاب علاوه بر اعراب کامل قرآن کریم، به قرائتهایى که نیاز به تبیین اعرابى دارد، اختلاف نحویین و معانى مختلف وجوه نحوى و لغوی، پرداخته است.

معرفی کتاب

احمد بن محمد بن نحاس از جمله عالمانی است که در کتاب های تفسیر و نحو، به نظرهایش بسیار تکیه شده است. «اعراب القرآن» نحاس اولین کتابى است که در زمینه نحو قرآن کریم با این عمق و سطح علمى بدست ما رسیده است.

این کتاب اعراب تمامى قرآن را در بر دارد و به قرائتهایى که نیاز به تبیین اعرابى دارد، اختلاف نحویین و معانى مختلف وجوه نحوى و شرح آنها و به لغات و دیدگاه‌هاى مختلف آن نیز پرداخته است.

نحاس، مطالب «اعراب القرآن» را با عنوان «شرح اعراب سورة...» آغاز مى‌کند، سپس قطع یا آیه مورد نظر را به ترتیب مصحف آورده، کلمات و جمله‌ها را یکى پس از دیگرى از جهت اعراب بررسى مى‌نماید و وجوه گوناگون آن را بیان مى‌دارد، و در جاى خود به قرائت کلمه نیز مى‌پردازد.

شواهد مؤلف در این کتاب عبارت است از: ۱. اشعار موثق (۶۰۲ شاهد) از شعراى عصر جاهلى و اسلامى، ۲. احادیث معتبر نبوى (۱۶۸ شاهد) ۳. امثال و اقوال دیگر.

منابع کتاب

نحاس اقوال بسیارى از علماى لغت را که از اساتید خود یا کتب آنها دیده، نقل مى‌نماید. موقف و موضع او، تماما موقف مکتب اهل بصره از جمله: اخفش، ابن الاعرابى، ابوحاتم سجستانى، زجاج، خلیل بن احمد و سیبویه است. از میان کوفیون نیز به اقوال این افراد بیشتر مى‌پردازد: کسائى، ثعلب، فرّاء و ابن سکیت. او در جاى جاى کتابش به رد آراى مکتب کوفه در اعراب قرآن پرداخته است. با این حال در پاره‌اى از موارد نیز آراء مکتب بصره را نپذیرفته است.

ابوجعفر نحاس در تألیف کتاب خود پیش از هر چیز از آثار سیبویه و کتاب العین (خلیل بن احمد)، مسائل الکبر (اخفش)، اعراب القرآن (زجاج)، المقصور و الممدود (فرّاء، ۲۰۷ ق)، کتاب القرائات (ابوعبیده قاسم بن سلام، ۲۲۴ ق) و تفسیر طبرى بهره گرفته است. ابن نحاس، کتاب «معانى القرآن» خود را پیش از «اعراب القرآن» نوشته است، بنابراین در موارد زیادى به آن نیز احاله مى‌نماید.

منابع

• نرم افزار جامع التفاسیر نور؛ بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن