ابوالقاسم سحاب: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
(←آرشیو عکس و تصویر) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | ''' | + | '''استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی''' (۱۲۶۶ـ ۱۳۳۵ ش)، ادیب، شاعر، جغرافیدان و مدرس برجسته [[ایران|ایرانی]] معاصر است. وی علاوه بر علوم مختلف اسلامی مانند [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] و [[منطق]] و [[فلسفه]]، به علوم طبیعی، جغرافی، تاریخ، شعر، خوشنویسی و زبان عربی و انگلیسی و فرانسه آشنایی کامل داشت. از جمله کارهای بزرگ استاد سحاب، تأسیس مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی (نقشه کشی) سحاب در سال ۱۳۱۵ شمسی است. |
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
||نام کامل = ابوالقاسم سحاب تفرشی | ||نام کامل = ابوالقاسم سحاب تفرشی | ||
| − | ||تصویر=[[پرونده:Sahab ( | + | ||تصویر=[[پرونده:Sahab (1).jpg|۲۲۰px|center]] |
||زادروز = ۱۲۶۶ شمسی | ||زادروز = ۱۲۶۶ شمسی | ||
| − | |زادگاه = | + | |زادگاه = تفرش، اراک |
|وفات = ۱۳۳۵ شمسی | |وفات = ۱۳۳۵ شمسی | ||
| − | |مدفن = [[قم]] | + | |مدفن = [[قم]]، [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه علیهاالسلام]] |
| − | |اساتید = شیخ علی نوری، شیخ باقر معزالدوله، سید عبدالرحیم | + | |اساتید = شیخ علی نوری، شیخ باقر معزالدوله، سید عبدالرحیم دماوندی، میرزا ابوالقاسم تفرشی،... |
|شاگردان = | |شاگردان = | ||
| − | |آثار = | + | |آثار = زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه‌السلام، تاریخ نقاشی در ایران، هنر اسلامی، فرهنگ خاورشناسان، ترجمه احیاءالعلوم غزالی،... |
}} | }} | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
| − | ابوالقاسم سحاب فرزند محمد | + | ابوالقاسم سحاب تفرشی فرزند محمد زمان، در سپیده دم جمعه ۱۵ [[رجب]] ۱۳۰۴ قمری (۲۰ فروردین ۱۲۶۶ ش) در روستای فم از توابع شهرستان تفرش، در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود. |
| − | ==تحصیلات== | + | ==تحصیلات و استادان== |
پدر که متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، او را در سن هفت سالگی به مکتبخانه روستا فرستاد. او در این مکتبخانه نزد ملاحسین شاهمیری، کتابهای عم جزء، [[نصاب الصبیان (کتاب)|نصاب الصبیان]] و [[جامع المقدمات]] را آموخت و در کنار آن با مطالعه کتب متفرقه در زمینه‌های مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط کامل وی بر کتب درسی باعث شد بعد از مدتی ملاحسین با تدریس او برای نونهالان موافقت کند و در عوض از پرداخت شهریه معاف گردد و این، آغاز تدریس ابوالقاسم بود. | پدر که متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، او را در سن هفت سالگی به مکتبخانه روستا فرستاد. او در این مکتبخانه نزد ملاحسین شاهمیری، کتابهای عم جزء، [[نصاب الصبیان (کتاب)|نصاب الصبیان]] و [[جامع المقدمات]] را آموخت و در کنار آن با مطالعه کتب متفرقه در زمینه‌های مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط کامل وی بر کتب درسی باعث شد بعد از مدتی ملاحسین با تدریس او برای نونهالان موافقت کند و در عوض از پرداخت شهریه معاف گردد و این، آغاز تدریس ابوالقاسم بود. | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۵: | ||
ابوالقاسم که تشنه علم بود، در کنار فراگیری دروس عربی، از خواندن [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] هم لذت می برد. وی کتاب فقهی تبصره مرحوم [[علامه حلی]] را نزد سید علی اکبر سجادی و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الاصول]] و [[شرح لمعه]] را نزد میرزا سید محمد، [[امام جمعه]] تفرش آموخت. در سن ۲۲ سالگی به یادگیری زبان فرانسه نزد سناءالدوله روی آورد و در مدتی اندک با تسلط کامل به زبان فرانسه صحبت می کرد. وی ضمن یادگیری زبان فرانسوی، علوم جدید، حساب و جغرافیا را نیز نزد ایشان فراگرفت. | ابوالقاسم که تشنه علم بود، در کنار فراگیری دروس عربی، از خواندن [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] هم لذت می برد. وی کتاب فقهی تبصره مرحوم [[علامه حلی]] را نزد سید علی اکبر سجادی و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الاصول]] و [[شرح لمعه]] را نزد میرزا سید محمد، [[امام جمعه]] تفرش آموخت. در سن ۲۲ سالگی به یادگیری زبان فرانسه نزد سناءالدوله روی آورد و در مدتی اندک با تسلط کامل به زبان فرانسه صحبت می کرد. وی ضمن یادگیری زبان فرانسوی، علوم جدید، حساب و جغرافیا را نیز نزد ایشان فراگرفت. | ||
| − | + | ابوالقاسم سحاب در سن ۲۴ سالگی، در سال ۱۳۲۸ ق، اندیشید که در محیط کوچک تفرش امکان پیشرفت در همه زمینه‌های علمی میسر نیست؛ از این رو، برای تکمیل دروس و طی مدارج بالای علمی به [[تهران]] مهاجرت کرد. پس از مدتی به مدرسه آلیانس فرانسه که به مدیریت میسو ویژور فرانسوی اداره می شد، وارد شد و پس از تکمیل زبان انگلیسی موفق به اخذ دیپلم گردید. اشتغال وی به تحصیل علوم جدید، باعث دوری از فراگیری [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] نشد؛ زیرا همزمان با تحصیل در مدرسه آلیانس، وارد حلقه درس سید عبدالرحیم دماوندی گردیده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علمای طراز اول تهران، شیخ علی نوری و شیخ باقر معزالدوله استفاده کرد. | |
| − | |||
| − | ابوالقاسم در سن ۲۴ سالگی، در سال ۱۳۲۸ ق، اندیشید که در محیط کوچک تفرش امکان پیشرفت در همه زمینه‌های علمی میسر نیست؛ از این رو، برای تکمیل دروس و طی مدارج بالای علمی به [[تهران]] مهاجرت کرد | ||
| − | |||
| − | پس از مدتی به مدرسه آلیانس فرانسه که به مدیریت میسو ویژور فرانسوی اداره می شد، وارد شد و پس از تکمیل زبان انگلیسی موفق به اخذ دیپلم گردید. اشتغال وی به تحصیل علوم جدید، باعث دوری از فراگیری [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] نشد؛ زیرا همزمان با تحصیل در مدرسه آلیانس، وارد حلقه درس سید عبدالرحیم دماوندی گردیده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علمای طراز اول تهران، شیخ علی نوری و شیخ باقر معزالدوله استفاده کرد. | ||
شور و اشتیاق به تحصیل در وجود ابوالقاسم موج می زد. گویی هیچ وقت از درس خواندن خسته نمی شد؛ به طوری که در کنار تحصیل روزانه در کلاس‌های شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگیری شیمی، طبیعیات و [[فیزیک و مکانیک|فیزیک]] نزد دکتر مهدی خان، دکتر محمودخان و دکتر غلامحسین خان رهنما پرداخت. | شور و اشتیاق به تحصیل در وجود ابوالقاسم موج می زد. گویی هیچ وقت از درس خواندن خسته نمی شد؛ به طوری که در کنار تحصیل روزانه در کلاس‌های شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگیری شیمی، طبیعیات و [[فیزیک و مکانیک|فیزیک]] نزد دکتر مهدی خان، دکتر محمودخان و دکتر غلامحسین خان رهنما پرداخت. | ||
| − | در آن زمان یکی از برجسته‌ترین اساتید [[فلسفه]] در تهران، مرحوم میرزا ابوالقاسم تفرشی بود. ابوالقاسم تصمیم گرفت با فلسفه و [[حکمت]] نیز آشنا گردد. از این رو به حلقه درس وی وارد شد و کتابهای «[[کلمات مکنونه (کتاب)|کلمات مکنونه]]» | + | در آن زمان یکی از برجسته‌ترین اساتید [[فلسفه]] در تهران، مرحوم میرزا ابوالقاسم تفرشی بود. ابوالقاسم سحاب تصمیم گرفت با فلسفه و [[حکمت]] نیز آشنا گردد. از این رو به حلقه درس وی وارد شد و کتابهای «[[کلمات مکنونه (کتاب)|کلمات مکنونه]]» [[فیض کاشانی|فیض کاشانی]]، [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|منظومه]]، [[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار]] و شواهد الربوبیه [[ملاصدرا]] را نزد وی را آموخت. |
استاد سحاب علاوه بر زبان فارسی، به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت؛ به طوری که متون عربی و انگلیسی و فرانسه را به راحتی ترجمه می کرد. وی همچنین به زبانهای آلمانی و لاتین آشنا بود و در سالهای آخر عمر به آموختن زبان روسی روی آورد. | استاد سحاب علاوه بر زبان فارسی، به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت؛ به طوری که متون عربی و انگلیسی و فرانسه را به راحتی ترجمه می کرد. وی همچنین به زبانهای آلمانی و لاتین آشنا بود و در سالهای آخر عمر به آموختن زبان روسی روی آورد. | ||
| − | + | او همچنین به هنر خوشنویسی علاقه ای وافر داشت؛ در سن ۱۵ سالگی، نزد میرزا عباسقلی (یکی از خطاطان معروف تفرش) رفت و به فراگیری [[خط]] پرداخت و در مدتی اندک به نگارش خطوط [[خط نستعلیق|نستعلیق]]، [[خط نسخ|نسخ]]، [[خط ثلث|ثلث]] و [[خط شکسته نستعلیق|شکسته نستعلیق]] تسلط یافت. وی پس از عزیمت به تهران، آموختن خط را نزد ملک الخطاطین ادامه داد و خود به درجه استادی رسید. | |
| − | |||
| − | او به هنر خوشنویسی علاقه ای وافر داشت؛ در سن ۱۵ سالگی، نزد میرزا عباسقلی | ||
| − | وی همچنین علاقه زیادی به خواندن [[شعر]] و حفظ آن داشت و هنگامی که میرزا اسماعیل خان دبیر | + | وی همچنین علاقه زیادی به خواندن [[شعر]] و حفظ آن داشت و هنگامی که میرزا اسماعیل خان دبیر (یکی از شعرای بنام تفرش) در تفرش اقامت گزید، وی نزد میرزا نظم و نثر را آموخت. او به یمنِ استعداد ذاتی توانست به خوبی از تجارب میرزا اسماعیل خان بهره گیرد و در شعر تبحر بیابد. او در شعر، [[تخلص]] «سحاب» را برای خود برگزیده و مجموعه اشعارش در [[دیوان (شعر)|دیوان]] اشعار وی گرد آمده است که برای نمونه چند [[بیت (شعر)|بیت]] از آن ذکر می شود: |
در تهنیت شب ولادت [[امام حسین]] علیه السلام این گونه آغاز می کند: | در تهنیت شب ولادت [[امام حسین]] علیه السلام این گونه آغاز می کند: | ||
| + | {{بیت|یا رب این شب چه شب است آنکه جهان مسرور است|عالمی رشک جنان است و زمین پر نور است}} | ||
| + | {{بیت|رحمت حق به زمین دم بدم آمد واصل|از سما تا به سمک، خیل ملک شد نازل}} | ||
| − | + | همچنین [[قصیده|قصیده‌ای]] در مدح [[امام رضا]] علیه السلام که با این بیت شروع می شود: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[قصیده|قصیده‌ای]] در مدح [[امام رضا]] علیه السلام که با این بیت شروع می شود: | ||
| − | |||
{{بیت|ای خاک طوس! چشم مرا توتیا تویی|زیرا که مرقد شه خوبان، رضا تویی}} | {{بیت|ای خاک طوس! چشم مرا توتیا تویی|زیرا که مرقد شه خوبان، رضا تویی}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==تدریس== | ==تدریس== | ||
| − | استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنین نوجوانی در کنار تعلیم، تدریس هم می کرد. در سن ۱۰ سالگی در مکتبخانه ملا حسین به نوآموزان درس می داد؛ در سن ۱۶ سالگی به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدایی که خود تأسیس کرده بود، مشغول تدریس شد. | + | استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنین نوجوانی در کنار تعلیم، تدریس هم می کرد. در سن ۱۰ سالگی در مکتبخانه ملا حسین به نوآموزان درس می داد؛ در سن ۱۶ سالگی به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدایی که خود تأسیس کرده بود، مشغول تدریس شد. خود وی در این زمینه می نویسد: «در شانزده سالگی، پدر خواست تا برای من اشتغالی در تفرش باشد و سرگرمی داشته باشم و به مسافرت من به [[تهران]] یا نقطه دیگری راضی نمی شد. لذا وادار به امر معلمی و تدریس در تفرش نموده و دبستانی به سبک قدیم و جدید تقریباً ترتیب داده و عده‌ای از اطفال را به تربیت و تعلیم مشغول شدم». |
| − | |||
| − | خود وی در این زمینه می نویسد: «در شانزده سالگی، پدر خواست تا برای من اشتغالی در تفرش باشد و سرگرمی داشته باشم و به مسافرت من به تهران یا نقطه دیگری راضی نمی شد. لذا وادار به امر معلمی و تدریس در تفرش نموده و دبستانی به سبک قدیم و جدید تقریباً ترتیب داده و عده‌ای از اطفال را به تربیت و تعلیم مشغول شدم» | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | وی هنگامی که به تهران هجرت کرد، تدریس را ادامه داد و به ترتیب در مدرسه آلیانس فرانسه، دبستان تدین و مدرسه کمالیه به شغل شریف معلمی اشتغال داشت. در سال ۱۳۳۶ق. با تأیید وزیر معارف و اوقاف، جهت تدریس در دوره متوسطه معرفی شد و در دبیرستان قریب و شاهدخت تهران به تدریس پرداخت و در تاریخ ۱۳۳۸ق. در دانشسرای دختران به تعلیم و تربیت دختران همت گمارد. | |
جدیت و تلاش خستگی ناپذیر استاد در امر تدریس، تألیف و تحقیق سرانجام باعث شد که در سال ۱۳۲۰ش. به دریافت نشان درجه یک و در سال ۱۳۲۴ش. به دریافت نشان دو علمی کشور، از سوی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نایل شود. | جدیت و تلاش خستگی ناپذیر استاد در امر تدریس، تألیف و تحقیق سرانجام باعث شد که در سال ۱۳۲۰ش. به دریافت نشان درجه یک و در سال ۱۳۲۴ش. به دریافت نشان دو علمی کشور، از سوی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نایل شود. | ||
| − | ==خدمات فرهنگی== | + | ==خدمات فرهنگی و اجتماعی== |
| − | استاد سحاب، خدمات زیادی در عرصه فرهنگ کشور انجام داد که به بعضی از آنها اشاره می شود: | + | استاد سحاب، خدمات زیادی در عرصه [[فرهنگ]] کشور انجام داد که به بعضی از آنها اشاره می شود: |
#تأسیس دبستان به سبک قدیم و جدید در تفرش، سال ۱۲۸۴ش. در این دبستان، پسر و دختر به تحصیل اشتغال داشتند. این دبستان، نخستین مرکزی بود که دختران از نقاط دور جهت تحصیل در آنجا می آمدند. | #تأسیس دبستان به سبک قدیم و جدید در تفرش، سال ۱۲۸۴ش. در این دبستان، پسر و دختر به تحصیل اشتغال داشتند. این دبستان، نخستین مرکزی بود که دختران از نقاط دور جهت تحصیل در آنجا می آمدند. | ||
| سطر ۱۰۸: | سطر ۶۱: | ||
#همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات در نشریات آن روز همچون: طوفان هفتگی، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و... | #همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات در نشریات آن روز همچون: طوفان هفتگی، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و... | ||
#تأسیس و افتتاح دو باب مدرسه در روستای فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همکاری اهالی منطقه در سال ۱۳۰۶ش. | #تأسیس و افتتاح دو باب مدرسه در روستای فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همکاری اهالی منطقه در سال ۱۳۰۶ش. | ||
| − | #استاد با هدف تقویت اتحاد مسلمین و تفاهم بین ملتهای اسلامی با «دارالتقریب مذاهب اسلامی» ارتباط داشت و مورد توجه آن مرکز قرار گرفت. همچنین با «مکتب امام [[امیرالمومنین]] علیه السلام» در [[نجف]] نیز ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد. | + | #استاد با هدف تقویت اتحاد مسلمین و تفاهم بین ملتهای اسلامی با «دارالتقریب مذاهب اسلامی» ارتباط داشت و مورد توجه آن مرکز قرار گرفت. همچنین با «مکتب امام [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام» در [[نجف]] نیز ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد. |
| − | |||
| − | |||
| − | شغل اصلی ایشان از سنین نوجوانی تا اواخر عمر، امر مقدس تدریس علوم معمول در دبستان و دبیرستانها بوده است؛ ولی علاوه بر | + | شغل اصلی ایشان از سنین نوجوانی تا اواخر عمر، امر مقدس تدریس علوم معمول در دبستان و دبیرستانها بوده است؛ ولی علاوه بر آن، مشاغل دیگری نیز داشت که به بعضی از آنها اشاره می شود: |
#ریاست اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نهاوند | #ریاست اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نهاوند | ||
| سطر ۱۲۵: | سطر ۷۶: | ||
#منشی گری محاسبات وزارت معارف | #منشی گری محاسبات وزارت معارف | ||
| − | ==تألیفات== | + | ==آثار و تألیفات== |
استاد سحاب، از جوانی شروع به نوشتن کرد که حاصل تلاش یک عمر تحقیق، تألیف بیش از هفتاد جلد کتاب و رساله علمی در زمینه‌های مختلف است. نوشته‌های استاد در یک تقسیم کلی، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسیم می شود: | استاد سحاب، از جوانی شروع به نوشتن کرد که حاصل تلاش یک عمر تحقیق، تألیف بیش از هفتاد جلد کتاب و رساله علمی در زمینه‌های مختلف است. نوشته‌های استاد در یک تقسیم کلی، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسیم می شود: | ||
'''<I>الف) کتب چاپی:</I>''' | '''<I>الف) کتب چاپی:</I>''' | ||
| − | + | [[پرونده:Shah.jpg|thumb|left|کتاب زندگانی شاه عباس کبیر - یکی از آثار ابوالقاسم سحاب]] | |
| − | #زندگانی حضرت سیدالشهداء | + | #زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین بن علی علیه السلام (۲ جلد): شامل مقدمه و هشت باب می باشد و به زندگی و سیر حرکت [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام به [[کربلا]]، وقایع [[روز عاشورا]] و رخدادهای بعد از عاشورا پرداخته است. |
| − | #زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ( | + | #زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (۳ جلد): درباره زندگی [[امام رضا]] علیه السلام، سیر حرکت ایشان از [[مدینه]] به مرو، حوادث و رخدادهای مرو در زمان حضور و شهادت امام رضا علیه السلام است. جلد سوم که هنوز انتشار نیافته به خصوصیات ابنیه و آثار تاریخی مشهد، جغرافیای [[خراسان]] و بنای [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر]] پرداخته است. |
| − | #تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت | + | #تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام صادق علیه السلام (۲ جلد): استاد در این کتاب درباره شخصیت [[امام صادق علیه السلام|امام جعفر صادق]] علیه السلام، کرامات، یاران و در بخش پایانی درباره قیام [[ابومسلم خراسانى|ابو مسلم]] نوشته است. |
| − | #زندگانی حضرات عسکریین ( | + | #زندگانی حضرات عسکریین ([[امام هادی علیه السلام|امام علی النقی]] و [[امام حسن عسکری]] علیه السلام) و تاریخچه [[سامرا]] (۲ جلد). |
#زندگانی [[امام جواد]] علیه السلام. | #زندگانی [[امام جواد]] علیه السلام. | ||
| − | #زندگانی | + | #زندگانی [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی بن جعفر]] علیه السلام (۲ جلد)، که در سال ۱۳۳۳ ش. منتشر شد. |
| − | #زندگانی شاه عباس کبیر: | + | #زندگانی شاه عباس کبیر: این کتاب به استناد منابع معتبر داخلی و خارجی، درباره تاریخ زندگی شاه عباس کبیر یکی از مقتدرترین شاهان صفویه در سال ۱۳۲۴ش تألیف گردیده است. |
#مدرسه عالی سپهسالار: این کتاب درباره زندگی سپهسالار، چگونگی تأسیس مدرسه سپهسالار و سیر تحولات آن و شرح زندگی متصدیان امور مدرسه و مسجد، نگارش یافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نیز درج کرده است. | #مدرسه عالی سپهسالار: این کتاب درباره زندگی سپهسالار، چگونگی تأسیس مدرسه سپهسالار و سیر تحولات آن و شرح زندگی متصدیان امور مدرسه و مسجد، نگارش یافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نیز درج کرده است. | ||
#هنر اسلامی. | #هنر اسلامی. | ||
| − | #فرهنگ خاورشناسان | + | #فرهنگ خاورشناسان: این کتاب به نام «فرهنگ نوین» یا «تراجم مستشرقین» نیز مشهور است. موضوع کتاب، شرح حال سیاحان غربی است که به [[ایران]] سفر کرده و اکتشافاتی انجام داده یا آثاری نگاشته‌اند. |
'''<I>ب) آثار غیرچاپی:</I>''' | '''<I>ب) آثار غیرچاپی:</I>''' | ||
| − | #دایرة المعارف بزرگ اسلامی (دست نویس، | + | #دایرة المعارف بزرگ اسلامی (دست نویس، ۷ جلد): این کتاب به شرح حال دانشمندان و بزرگان قرن اول تا چهاردهم می‌پردازد. |
#کتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نویس، ۲ جلد): به شرح حال و آثار اجمالی دانشمندان از قرن اول هجری تا چهاردهم هجری می‌پردازد. | #کتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نویس، ۲ جلد): به شرح حال و آثار اجمالی دانشمندان از قرن اول هجری تا چهاردهم هجری می‌پردازد. | ||
| − | #تذکره دانشکده یا تذکرة الاسامی (دست نویس، | + | #تذکره دانشکده یا تذکرة الاسامی (دست نویس، ۱ جلد): این کتاب در واقع به عنوان منبع تکمیلی دوره دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می باشد. |
| − | #کتاب شرح حال وزرای ایران، از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تا دکتر محمود حسابی، (دست نویس، | + | #کتاب شرح حال وزرای ایران، از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تا دکتر محمود حسابی، (دست نویس، ۱۵۴ صفحه) |
#تاریخ خجسته یا تاریخ زندگانی من (دست نویس در ۴ دفتر و ۷۵۰صفحه): استاد در این کتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقایع مهم ایران (از جمله انقلاب مشروطیت) و جهان نیز که مصادف با زندگی اش بوده، پرداخته است. | #تاریخ خجسته یا تاریخ زندگانی من (دست نویس در ۴ دفتر و ۷۵۰صفحه): استاد در این کتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقایع مهم ایران (از جمله انقلاب مشروطیت) و جهان نیز که مصادف با زندگی اش بوده، پرداخته است. | ||
#دیوان اشعار | #دیوان اشعار | ||
| سطر ۱۵۳: | سطر ۱۰۴: | ||
#تاریخ عمومی قرن چهاردهم هجری | #تاریخ عمومی قرن چهاردهم هجری | ||
#رسالة الذهبیة فی سلسلة السادات العلویة من أهالی تفرش (تاریخ انساب تفرش): استاد در این کتاب، خانواده های سادات تفرش را معرفی و اسامی اولاد و احفاد ایشان را تا سال تألیف کتاب (۱۳۲۸ش)، ذکر کرده است. | #رسالة الذهبیة فی سلسلة السادات العلویة من أهالی تفرش (تاریخ انساب تفرش): استاد در این کتاب، خانواده های سادات تفرش را معرفی و اسامی اولاد و احفاد ایشان را تا سال تألیف کتاب (۱۳۲۸ش)، ذکر کرده است. | ||
| − | #زندگانی | + | #زندگانی [[امام حسن علیه السلام|امام حسن مجتبی]] علیه السلام ([[نسخه خطی]]) |
| − | |||
#نامه‌ها و چکامه‌هایی که در آن حوادث تاریخی به صورت ماده تاریخ آمده است. | #نامه‌ها و چکامه‌هایی که در آن حوادث تاریخی به صورت ماده تاریخ آمده است. | ||
| − | #تاریخ تربیت عمومی در جهان ( | + | #تاریخ تربیت عمومی در جهان (۶۰ صفحه) |
| − | #پیدایش اختلاف بین امین و مأمون ( | + | #پیدایش اختلاف بین امین و مأمون (۱۰۵ صفحه) |
| − | #راهنمای نوآموزان ( | + | #راهنمای نوآموزان (۴۶ صفحه) |
| − | #رساله اتحاد مذاهب و فرق با یگانگی پارسیان ( | + | #رساله اتحاد مذاهب و فرق با یگانگی پارسیان (۲۰ صفحه) |
#سفرنامه عتبات عالیات به همراه مدایح [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (به فارسی و عربی) | #سفرنامه عتبات عالیات به همراه مدایح [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (به فارسی و عربی) | ||
#برگزیده‌ای از [[قرآن کریم]]، [[نهج البلاغه]] و [[احادیث]] | #برگزیده‌ای از [[قرآن کریم]]، [[نهج البلاغه]] و [[احادیث]] | ||
| سطر ۱۶۶: | سطر ۱۱۶: | ||
#کتاب درسی تاریخ ایران برای مقطع ابتدایی | #کتاب درسی تاریخ ایران برای مقطع ابتدایی | ||
#اسلام در آفریقا (نیمه تمام) | #اسلام در آفریقا (نیمه تمام) | ||
| − | #دیوان اشعار آقا صادق تفرشی طبرخوانی | + | #دیوان اشعار آقا صادق تفرشی طبرخوانی |
#دیوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشی | #دیوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشی | ||
'''<I>ج) کتابهای ترجمه شده:</I>''' | '''<I>ج) کتابهای ترجمه شده:</I>''' | ||
| − | #ترجمه تاریخ قرآن اثر علامه ابوعبدالله زنجانی | + | #ترجمه تاریخ قرآن اثر علامه [[ابوعبدالله زنجانی]] |
| − | #ترجمه تاریخ و جغرافیای مختصر [[مکه]] معظمه و مناسک [[حج]] | + | #ترجمه تاریخ و جغرافیای مختصر [[مکه]] معظمه و مناسک [[حج]]: این کتاب درباره تاریخ ایجاد مکه معظمه، جغرافیای شهر مکه و توضیح و شرح اعمال حج تألیف گردیده است. کتاب فوق اثر دانشمند مصری، حافظ عامربیک می باشد. |
#ترجمه رساله حی بن یقطان | #ترجمه رساله حی بن یقطان | ||
| − | #ترجمه رسالة السقیفه، اثر علامه محمدرضا مظفر: کتاب مذکور درباره اختلاف امت در تعیین خلیفه پس از وفات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نگارش یافته است. وی ۱۵۰ نسخه از این کتاب را برای | + | #ترجمه رسالة السقیفه، اثر علامه [[شیخ محمدرضا مظفر|محمدرضا مظفر]]: کتاب مذکور درباره اختلاف امت در تعیین خلیفه پس از وفات حضرت [[رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله نگارش یافته است. وی ۱۵۰ نسخه از این کتاب را برای [[آیت الله بروجردی]] فرستاد تا بین طلاب علوم دینی [[قم]] تقسیم شود. |
| − | #ترجمه رساله بیداری امت در اثبات رجعت: اثر آیت الله سید محمدمهدی اصفهانی که در سال ۱۳۳۱ ش. در ۹۴ صفحه به وسیله چاپ علمی منتشر شده است. | + | #ترجمه رساله بیداری امت در اثبات [[رجعت]]: اثر آیت الله [[سید محمدمهدی اصفهانی]] که در سال ۱۳۳۱ ش. در ۹۴ صفحه به وسیله چاپ علمی منتشر شده است. |
| − | #تاریخ نقاشی در ایران: این اثر ارزشمند که به سیر تحول نقاشی در ایران می پردازد، ترجمه کتاب التصویر فی الاسلام عندالفرس، اثر دکتر زکی محمدحسن می باشد | + | #تاریخ نقاشی در ایران: این اثر ارزشمند که به سیر تحول نقاشی در ایران می پردازد، ترجمه کتاب التصویر فی الاسلام عندالفرس، اثر دکتر زکی محمدحسن می باشد. |
#ترجمه رسالة الثقلان | #ترجمه رسالة الثقلان | ||
| − | #ترجمه احوال و آثار ابن سینا | + | #ترجمه احوال و آثار [[ابن سینا]] |
| − | #خلق و اخلاق غزالی، ترجمه کتاب احیاءالعلوم اثر غزالی | + | #خلق و اخلاق غزالی، ترجمه کتاب [[احیاء علوم الدین (کتاب)|احیاءالعلوم]] اثر [[ابوحامد محمد غزالی|غزالی]] |
#ترجمه هزار [[حدیث]] نبوی | #ترجمه هزار [[حدیث]] نبوی | ||
| − | + | #ترجمه منهاج النجاة [[فیض کاشانی]]، با عنوان راه رستگاری (۱۳۹ صفحه) | |
| − | #ترجمه منهاج النجاة فیض | ||
#ترجمه تاریخ عمومی، از متن فرانسه | #ترجمه تاریخ عمومی، از متن فرانسه | ||
#ترجمه شرح حال حسن صباح | #ترجمه شرح حال حسن صباح | ||
| سطر ۱۸۸: | سطر ۱۳۷: | ||
#ترجمه تاریخ حبشه | #ترجمه تاریخ حبشه | ||
#ترجمه جغرافیای کارپنتر (آسیا)، از متن انگلیسی | #ترجمه جغرافیای کارپنتر (آسیا)، از متن انگلیسی | ||
| − | #توحید | + | #ترجمه [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضل]]، اثر ملا محمدباقر مجلسی (۳۵ صفحه) |
'''<I>د) مقالات مطبوعاتی:</I>''' | '''<I>د) مقالات مطبوعاتی:</I>''' | ||
| − | این نویسنده و محقق گرانقدر مقالات زیادی در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحریر درآورد که به برخی اشاره می شود: | + | این نویسنده و محقق گرانقدر مقالات زیادی نیز در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحریر درآورد که به برخی اشاره می شود: |
| − | # | + | #«روح دیانت در اسلام»، نور دانش، ش۴۱، ۱۳۲۷/۴/۱۰ |
#«شعرای گمنام (سلسله مقالات)» مجله یادگار، شماره ۶-۷ | #«شعرای گمنام (سلسله مقالات)» مجله یادگار، شماره ۶-۷ | ||
#«قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خیرالدین حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌های متعدد | #«قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خیرالدین حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌های متعدد | ||
| سطر ۲۰۲: | سطر ۱۵۱: | ||
#«پزشکان پیشین اسلام و ایرانیان در طب جدید» راه نو، ش۱، ۱۳۲۳ | #«پزشکان پیشین اسلام و ایرانیان در طب جدید» راه نو، ش۱، ۱۳۲۳ | ||
| − | + | ==ویژگی‌های علمی و اخلاقی== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | '''<I>جامعیت علمی:</I>''' | |
| − | + | استاد ابوالقاسم سحاب، جامع علوم، فنون و هنرهای مختلف زمان خود همچون: [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[کلام]]، [[فلسفه]] و [[حکمت]] بود. عشق و علاقه به تدریس از او مدرسی توانا ساخته بود؛ اما به کار کشاورزی و باغبانی نیز می پرداخت و تا حد امکان، مشکلات روستای زادگاهش را برطرف می ساخت. در خط و [[شعر]] هم تبحر داشت و همچنین کتب فرانسه و انگلیسی را به زبان فارسی ترجمه می کرد. به امور حسابداری و منشی گری تسلط کامل داشت. برخورداری از علوم گوناگون باعث شد در امر سیاست گذاری آموزش و پرورش [[ایران]]، نقش مهمی ایفا کند و در بسیاری موارد از طرف وزارت معارف و اوقاف، مأمور تألیف کتب درسی دانش آموزان شود. | |
| − | '''<I> | + | '''<I>در محضر قرآن:</I>''' |
| − | استاد به [[ | + | عشق به خداوند در سراسر زندگی استاد نمایان بود؛ به همین علت در طول زندگی با وجود مشغله فراوان و تألیف کتب مختلف، از [[تلاوت قرآن|تلاوت]] کلام الهی غافل نبود و همواره جانش را از زلال [[وحی]] سیراب می ساخت. [[قرآن کریم]]، از نگاه او کتاب چگونه زیستن بود و با آن انسی دیرین داشت و در سال چند بار آن را ختم می کرد. در پشت جلد قرآن خانگی اش نوشته است: «این کلام الله مجید پس از این که مدت ۴۵ سال مورد تلاوت و استفاده این بنده امیدوار به مغفرت حضرت آفریدگار بود، در اثر مرور زمان اوراق شده بود. لذا در این تاریخ، ۱۷ [[ربیع الاول]] ۱۳۶۷ ق. به صحافی آن مبادرت نمود و امیدوار است که مادام العمر به تلاوت و ختم آن که در هر سال لااقل شش بار یا بیشتر موفق گردیدم و پس از من، اخلاف و احفاد من از تلاوت و عمل به آن کوتاهی ننموده، در هر حال خدای را حاضر و ناظر بشمارند و قرآن مجید را کتاب محکم الهی بدانند و به [[احکام]] و دستورات آن عمل و پیروی کنند». |
| − | + | '''<I>عشق به عترت:</I>''' | |
| − | استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ایام [[محرم]]، مراسم روضه خوانی تشکیل می داد. علاقه‌اش به آستان مقدس [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها چنان بود که وصیت نمود کتابهای شخصی اش، اعم از چاپی و خطی را در صندوقی گذارند و به کتابخانه آستانه حضرت | + | استاد به [[ائمه اطهار]] علیهم السلام ارادت خالصانه ای داشت؛ این موضوع به خوبی از آثار و تألیفات وی که بیشتر درباره زندگی معصومین علیهم السلام است، آشکار می گردد. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله مرعشی نجفی]] در نامه‌ای خطاب به استاد ابوالقاسم سحاب می نویسد: «حقیقتاً ارادت غائبانه دارم نظر به مساعی جمیله سرکار در نشر فضایل [[اهل بیت]] وحی و تنزیل و نوشتن زندگانی آنها، از خداوند سبحان مسئلت می نمایم توفیقات حضرت عالی را افزون و مستدام بدارد». استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ایام [[ماه محرم|محرم]]، مراسم [[روضه خوانی]] تشکیل می داد. علاقه‌اش به آستان مقدس [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها چنان بود که وصیت نمود کتابهای شخصی اش، اعم از چاپی و خطی را در صندوقی گذارند و به کتابخانه آستانه آن حضرت اهداء کنند. |
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزدیک به ۶۰ سال تحقیق، تدریس و | + | مرحوم استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزدیک به ۶۰ سال تحقیق، تدریس و تألیف، در سپیده دم ۲۱ دی ماه ۱۳۳۵ و به سن ۶۲ سالگی به دیار باقی شتافت و جامعه علمی کشور را در اندوه فرو برد. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله مرعشی نجفی]] قدس سره بر پیکر آن فقید سعید، [[نماز میت|نماز]] اقامه نمود و سپس پیکر وی در [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]] علیهاالسلام در صحن آیینه به خاک سپرده شد. |
| − | |||
| − | آیت الله مرعشی نجفی قدس سره بر پیکر آن فقید سعید، [[نماز]] اقامه نمود و | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | *علی احمدی، | + | *[[ستارگان حرم]]، علی احمدی، جلد ۱۵، صفحه ۱۶۱-۱۷۸. |
| − | * | + | *"ابوالقاسم سحاب"، روزنامه همشهری، جمعه ۲۲ دی ۱۳۹۱، در دسترس در [http://hamshahrionline.ir/details/197503، همشهری آنلاین]، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳. |
| − | [http://hamshahrionline.ir/details/197503، همشهری آنلاین]، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳. | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
| سطر ۲۷۲: | سطر ۱۹۰: | ||
<gallery mode="packed" heights="170"> | <gallery mode="packed" heights="170"> | ||
پرونده:سحاب (2).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی در جوانی | پرونده:سحاب (2).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی در جوانی | ||
| − | پرونده:سحاب (3).jpg|آثار ابوالقاسم سحاب تفرشی | + | پرونده:سحاب (3).jpg|برخی آثار ابوالقاسم سحاب تفرشی |
پرونده:سحاب (1).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی | پرونده:سحاب (1).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی | ||
</gallery> | </gallery> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۲
استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی (۱۲۶۶ـ ۱۳۳۵ ش)، ادیب، شاعر، جغرافیدان و مدرس برجسته ایرانی معاصر است. وی علاوه بر علوم مختلف اسلامی مانند فقه و اصول و منطق و فلسفه، به علوم طبیعی، جغرافی، تاریخ، شعر، خوشنویسی و زبان عربی و انگلیسی و فرانسه آشنایی کامل داشت. از جمله کارهای بزرگ استاد سحاب، تأسیس مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی (نقشه کشی) سحاب در سال ۱۳۱۵ شمسی است.
.jpg) | |
| نام کامل | ابوالقاسم سحاب تفرشی |
| زادروز | ۱۲۶۶ شمسی |
| زادگاه | تفرش، اراک |
| وفات | ۱۳۳۵ شمسی |
| مدفن | قم، حرم حضرت معصومه علیهاالسلام |
|
| |
| اساتید |
شیخ علی نوری، شیخ باقر معزالدوله، سید عبدالرحیم دماوندی، میرزا ابوالقاسم تفرشی،... |
|
| |
| آثار |
زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه‌السلام، تاریخ نقاشی در ایران، هنر اسلامی، فرهنگ خاورشناسان، ترجمه احیاءالعلوم غزالی،... |
محتویات
ولادت
ابوالقاسم سحاب تفرشی فرزند محمد زمان، در سپیده دم جمعه ۱۵ رجب ۱۳۰۴ قمری (۲۰ فروردین ۱۲۶۶ ش) در روستای فم از توابع شهرستان تفرش، در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود.
تحصیلات و استادان
پدر که متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، او را در سن هفت سالگی به مکتبخانه روستا فرستاد. او در این مکتبخانه نزد ملاحسین شاهمیری، کتابهای عم جزء، نصاب الصبیان و جامع المقدمات را آموخت و در کنار آن با مطالعه کتب متفرقه در زمینه‌های مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط کامل وی بر کتب درسی باعث شد بعد از مدتی ملاحسین با تدریس او برای نونهالان موافقت کند و در عوض از پرداخت شهریه معاف گردد و این، آغاز تدریس ابوالقاسم بود.
در سن ۱۹ سالگی تصمیم به فراگیری زبان عربی گرفت؛ ابتدا قسمتی از جامع المقدمات (شرح امثله و صرف میر) را نزد حاج شیخ رمضان (شوهرخواهر خود) فراگرفت و بعد از مدتی به محضر استاد دیگری به نام سید علی اکبر سجادی راه یافت و از حوزه درس او که از رونق خوبی برخوردار بود، نهایت استفاده را برد و در آنجا بقیه جامع المقدمات، سیوطی، شرح جامی، تهذیب المنطق، حاشیه ملا عبدالله و مطوّل را آموخت. هر روز صبحگاهان همراه سید حسین خوشنویس مباحثه می کرد و اوقات فراغت را به مطالعه در زمینه عقاید، روایات و اعتقادات و... می پرداخت؛ به طوری که هیچ وقت بیکار نبود.
ابوالقاسم که تشنه علم بود، در کنار فراگیری دروس عربی، از خواندن فقه و اصول هم لذت می برد. وی کتاب فقهی تبصره مرحوم علامه حلی را نزد سید علی اکبر سجادی و معالم الاصول و شرح لمعه را نزد میرزا سید محمد، امام جمعه تفرش آموخت. در سن ۲۲ سالگی به یادگیری زبان فرانسه نزد سناءالدوله روی آورد و در مدتی اندک با تسلط کامل به زبان فرانسه صحبت می کرد. وی ضمن یادگیری زبان فرانسوی، علوم جدید، حساب و جغرافیا را نیز نزد ایشان فراگرفت.
ابوالقاسم سحاب در سن ۲۴ سالگی، در سال ۱۳۲۸ ق، اندیشید که در محیط کوچک تفرش امکان پیشرفت در همه زمینه‌های علمی میسر نیست؛ از این رو، برای تکمیل دروس و طی مدارج بالای علمی به تهران مهاجرت کرد. پس از مدتی به مدرسه آلیانس فرانسه که به مدیریت میسو ویژور فرانسوی اداره می شد، وارد شد و پس از تکمیل زبان انگلیسی موفق به اخذ دیپلم گردید. اشتغال وی به تحصیل علوم جدید، باعث دوری از فراگیری علوم اسلامی نشد؛ زیرا همزمان با تحصیل در مدرسه آلیانس، وارد حلقه درس سید عبدالرحیم دماوندی گردیده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علمای طراز اول تهران، شیخ علی نوری و شیخ باقر معزالدوله استفاده کرد.
شور و اشتیاق به تحصیل در وجود ابوالقاسم موج می زد. گویی هیچ وقت از درس خواندن خسته نمی شد؛ به طوری که در کنار تحصیل روزانه در کلاس‌های شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگیری شیمی، طبیعیات و فیزیک نزد دکتر مهدی خان، دکتر محمودخان و دکتر غلامحسین خان رهنما پرداخت.
در آن زمان یکی از برجسته‌ترین اساتید فلسفه در تهران، مرحوم میرزا ابوالقاسم تفرشی بود. ابوالقاسم سحاب تصمیم گرفت با فلسفه و حکمت نیز آشنا گردد. از این رو به حلقه درس وی وارد شد و کتابهای «کلمات مکنونه» فیض کاشانی، منظومه، اسفار و شواهد الربوبیه ملاصدرا را نزد وی را آموخت.
استاد سحاب علاوه بر زبان فارسی، به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت؛ به طوری که متون عربی و انگلیسی و فرانسه را به راحتی ترجمه می کرد. وی همچنین به زبانهای آلمانی و لاتین آشنا بود و در سالهای آخر عمر به آموختن زبان روسی روی آورد.
او همچنین به هنر خوشنویسی علاقه ای وافر داشت؛ در سن ۱۵ سالگی، نزد میرزا عباسقلی (یکی از خطاطان معروف تفرش) رفت و به فراگیری خط پرداخت و در مدتی اندک به نگارش خطوط نستعلیق، نسخ، ثلث و شکسته نستعلیق تسلط یافت. وی پس از عزیمت به تهران، آموختن خط را نزد ملک الخطاطین ادامه داد و خود به درجه استادی رسید.
وی همچنین علاقه زیادی به خواندن شعر و حفظ آن داشت و هنگامی که میرزا اسماعیل خان دبیر (یکی از شعرای بنام تفرش) در تفرش اقامت گزید، وی نزد میرزا نظم و نثر را آموخت. او به یمنِ استعداد ذاتی توانست به خوبی از تجارب میرزا اسماعیل خان بهره گیرد و در شعر تبحر بیابد. او در شعر، تخلص «سحاب» را برای خود برگزیده و مجموعه اشعارش در دیوان اشعار وی گرد آمده است که برای نمونه چند بیت از آن ذکر می شود:
در تهنیت شب ولادت امام حسین علیه السلام این گونه آغاز می کند:
یا رب این شب چه شب است آنکه جهان مسرور است عالمی رشک جنان است و زمین پر نور است
رحمت حق به زمین دم بدم آمد واصل از سما تا به سمک، خیل ملک شد نازل
همچنین قصیده‌ای در مدح امام رضا علیه السلام که با این بیت شروع می شود:
ای خاک طوس! چشم مرا توتیا تویی زیرا که مرقد شه خوبان، رضا تویی
تدریس
استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنین نوجوانی در کنار تعلیم، تدریس هم می کرد. در سن ۱۰ سالگی در مکتبخانه ملا حسین به نوآموزان درس می داد؛ در سن ۱۶ سالگی به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدایی که خود تأسیس کرده بود، مشغول تدریس شد. خود وی در این زمینه می نویسد: «در شانزده سالگی، پدر خواست تا برای من اشتغالی در تفرش باشد و سرگرمی داشته باشم و به مسافرت من به تهران یا نقطه دیگری راضی نمی شد. لذا وادار به امر معلمی و تدریس در تفرش نموده و دبستانی به سبک قدیم و جدید تقریباً ترتیب داده و عده‌ای از اطفال را به تربیت و تعلیم مشغول شدم».
وی هنگامی که به تهران هجرت کرد، تدریس را ادامه داد و به ترتیب در مدرسه آلیانس فرانسه، دبستان تدین و مدرسه کمالیه به شغل شریف معلمی اشتغال داشت. در سال ۱۳۳۶ق. با تأیید وزیر معارف و اوقاف، جهت تدریس در دوره متوسطه معرفی شد و در دبیرستان قریب و شاهدخت تهران به تدریس پرداخت و در تاریخ ۱۳۳۸ق. در دانشسرای دختران به تعلیم و تربیت دختران همت گمارد.
جدیت و تلاش خستگی ناپذیر استاد در امر تدریس، تألیف و تحقیق سرانجام باعث شد که در سال ۱۳۲۰ش. به دریافت نشان درجه یک و در سال ۱۳۲۴ش. به دریافت نشان دو علمی کشور، از سوی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نایل شود.
خدمات فرهنگی و اجتماعی
استاد سحاب، خدمات زیادی در عرصه فرهنگ کشور انجام داد که به بعضی از آنها اشاره می شود:
- تأسیس دبستان به سبک قدیم و جدید در تفرش، سال ۱۲۸۴ش. در این دبستان، پسر و دختر به تحصیل اشتغال داشتند. این دبستان، نخستین مرکزی بود که دختران از نقاط دور جهت تحصیل در آنجا می آمدند.
- تألیف بیش از هفتاد کتاب و رساله علمی
- تأسیس کلاس اکابر در تهران
- همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات در نشریات آن روز همچون: طوفان هفتگی، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و...
- تأسیس و افتتاح دو باب مدرسه در روستای فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همکاری اهالی منطقه در سال ۱۳۰۶ش.
- استاد با هدف تقویت اتحاد مسلمین و تفاهم بین ملتهای اسلامی با «دارالتقریب مذاهب اسلامی» ارتباط داشت و مورد توجه آن مرکز قرار گرفت. همچنین با «مکتب امام امیرالمؤمنین علیه السلام» در نجف نیز ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد.
شغل اصلی ایشان از سنین نوجوانی تا اواخر عمر، امر مقدس تدریس علوم معمول در دبستان و دبیرستانها بوده است؛ ولی علاوه بر آن، مشاغل دیگری نیز داشت که به بعضی از آنها اشاره می شود:
- ریاست اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نهاوند
- عضو هیئت ممتحنه مدارس ابتدایی مرکز
- معاونت کتابخانه ملی تهران
- مدیر دفتر دانشسرای تهران
- مدیر داخلی مجله علم و تربیت
- کارمند وزارت مالیه
- مدیر اداره محاسبات وزارت معارف و اوقاف
- مسئول تحریر تصدیق نامه های مدارس
- ریاست مدرسه وزارت معارف و اوقاف نهاوند
- منشی گری محاسبات وزارت معارف
آثار و تألیفات
استاد سحاب، از جوانی شروع به نوشتن کرد که حاصل تلاش یک عمر تحقیق، تألیف بیش از هفتاد جلد کتاب و رساله علمی در زمینه‌های مختلف است. نوشته‌های استاد در یک تقسیم کلی، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسیم می شود:
الف) کتب چاپی:
- زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین بن علی علیه السلام (۲ جلد): شامل مقدمه و هشت باب می باشد و به زندگی و سیر حرکت امام حسین علیه السلام به کربلا، وقایع روز عاشورا و رخدادهای بعد از عاشورا پرداخته است.
- زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (۳ جلد): درباره زندگی امام رضا علیه السلام، سیر حرکت ایشان از مدینه به مرو، حوادث و رخدادهای مرو در زمان حضور و شهادت امام رضا علیه السلام است. جلد سوم که هنوز انتشار نیافته به خصوصیات ابنیه و آثار تاریخی مشهد، جغرافیای خراسان و بنای حرم مطهر پرداخته است.
- تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام صادق علیه السلام (۲ جلد): استاد در این کتاب درباره شخصیت امام جعفر صادق علیه السلام، کرامات، یاران و در بخش پایانی درباره قیام ابو مسلم نوشته است.
- زندگانی حضرات عسکریین (امام علی النقی و امام حسن عسکری علیه السلام) و تاریخچه سامرا (۲ جلد).
- زندگانی امام جواد علیه السلام.
- زندگانی امام موسی بن جعفر علیه السلام (۲ جلد)، که در سال ۱۳۳۳ ش. منتشر شد.
- زندگانی شاه عباس کبیر: این کتاب به استناد منابع معتبر داخلی و خارجی، درباره تاریخ زندگی شاه عباس کبیر یکی از مقتدرترین شاهان صفویه در سال ۱۳۲۴ش تألیف گردیده است.
- مدرسه عالی سپهسالار: این کتاب درباره زندگی سپهسالار، چگونگی تأسیس مدرسه سپهسالار و سیر تحولات آن و شرح زندگی متصدیان امور مدرسه و مسجد، نگارش یافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نیز درج کرده است.
- هنر اسلامی.
- فرهنگ خاورشناسان: این کتاب به نام «فرهنگ نوین» یا «تراجم مستشرقین» نیز مشهور است. موضوع کتاب، شرح حال سیاحان غربی است که به ایران سفر کرده و اکتشافاتی انجام داده یا آثاری نگاشته‌اند.
ب) آثار غیرچاپی:
- دایرة المعارف بزرگ اسلامی (دست نویس، ۷ جلد): این کتاب به شرح حال دانشمندان و بزرگان قرن اول تا چهاردهم می‌پردازد.
- کتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نویس، ۲ جلد): به شرح حال و آثار اجمالی دانشمندان از قرن اول هجری تا چهاردهم هجری می‌پردازد.
- تذکره دانشکده یا تذکرة الاسامی (دست نویس، ۱ جلد): این کتاب در واقع به عنوان منبع تکمیلی دوره دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می باشد.
- کتاب شرح حال وزرای ایران، از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تا دکتر محمود حسابی، (دست نویس، ۱۵۴ صفحه)
- تاریخ خجسته یا تاریخ زندگانی من (دست نویس در ۴ دفتر و ۷۵۰صفحه): استاد در این کتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقایع مهم ایران (از جمله انقلاب مشروطیت) و جهان نیز که مصادف با زندگی اش بوده، پرداخته است.
- دیوان اشعار
- ریاض الادب
- تاریخ عمومی قرن چهاردهم هجری
- رسالة الذهبیة فی سلسلة السادات العلویة من أهالی تفرش (تاریخ انساب تفرش): استاد در این کتاب، خانواده های سادات تفرش را معرفی و اسامی اولاد و احفاد ایشان را تا سال تألیف کتاب (۱۳۲۸ش)، ذکر کرده است.
- زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام (نسخه خطی)
- نامه‌ها و چکامه‌هایی که در آن حوادث تاریخی به صورت ماده تاریخ آمده است.
- تاریخ تربیت عمومی در جهان (۶۰ صفحه)
- پیدایش اختلاف بین امین و مأمون (۱۰۵ صفحه)
- راهنمای نوآموزان (۴۶ صفحه)
- رساله اتحاد مذاهب و فرق با یگانگی پارسیان (۲۰ صفحه)
- سفرنامه عتبات عالیات به همراه مدایح ائمه اطهار علیهم السلام (به فارسی و عربی)
- برگزیده‌ای از قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث
- شرح حال آقا صادق تفرشی
- گلچین سحاب؛ اشعار و قطعات سروده شده توسط استاد
- کتاب درسی تاریخ ایران برای مقطع ابتدایی
- اسلام در آفریقا (نیمه تمام)
- دیوان اشعار آقا صادق تفرشی طبرخوانی
- دیوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشی
ج) کتابهای ترجمه شده:
- ترجمه تاریخ قرآن اثر علامه ابوعبدالله زنجانی
- ترجمه تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج: این کتاب درباره تاریخ ایجاد مکه معظمه، جغرافیای شهر مکه و توضیح و شرح اعمال حج تألیف گردیده است. کتاب فوق اثر دانشمند مصری، حافظ عامربیک می باشد.
- ترجمه رساله حی بن یقطان
- ترجمه رسالة السقیفه، اثر علامه محمدرضا مظفر: کتاب مذکور درباره اختلاف امت در تعیین خلیفه پس از وفات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نگارش یافته است. وی ۱۵۰ نسخه از این کتاب را برای آیت الله بروجردی فرستاد تا بین طلاب علوم دینی قم تقسیم شود.
- ترجمه رساله بیداری امت در اثبات رجعت: اثر آیت الله سید محمدمهدی اصفهانی که در سال ۱۳۳۱ ش. در ۹۴ صفحه به وسیله چاپ علمی منتشر شده است.
- تاریخ نقاشی در ایران: این اثر ارزشمند که به سیر تحول نقاشی در ایران می پردازد، ترجمه کتاب التصویر فی الاسلام عندالفرس، اثر دکتر زکی محمدحسن می باشد.
- ترجمه رسالة الثقلان
- ترجمه احوال و آثار ابن سینا
- خلق و اخلاق غزالی، ترجمه کتاب احیاءالعلوم اثر غزالی
- ترجمه هزار حدیث نبوی
- ترجمه منهاج النجاة فیض کاشانی، با عنوان راه رستگاری (۱۳۹ صفحه)
- ترجمه تاریخ عمومی، از متن فرانسه
- ترجمه شرح حال حسن صباح
- ترجمه حساب و هندسه، از متن فرانسه
- ترجمه تاریخ حبشه
- ترجمه جغرافیای کارپنتر (آسیا)، از متن انگلیسی
- ترجمه توحید مفضل، اثر ملا محمدباقر مجلسی (۳۵ صفحه)
د) مقالات مطبوعاتی:
این نویسنده و محقق گرانقدر مقالات زیادی نیز در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحریر درآورد که به برخی اشاره می شود:
- «روح دیانت در اسلام»، نور دانش، ش۴۱، ۱۳۲۷/۴/۱۰
- «شعرای گمنام (سلسله مقالات)» مجله یادگار، شماره ۶-۷
- «قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خیرالدین حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌های متعدد
- «دموکراسی در اسلام»، نوردانش، ش۳۴، ۱۳۲۸
- «انتباه مسلمین جهان»، نوردانش، ش۱۲ و ۱۹، ۱۳۲۶
- «کتاب و کتابخانه» مجله آموزش و پرورش، ش۷
- «پزشکان پیشین اسلام و ایرانیان در طب جدید» راه نو، ش۱، ۱۳۲۳
ویژگی‌های علمی و اخلاقی
جامعیت علمی:
استاد ابوالقاسم سحاب، جامع علوم، فنون و هنرهای مختلف زمان خود همچون: فقه، اصول، کلام، فلسفه و حکمت بود. عشق و علاقه به تدریس از او مدرسی توانا ساخته بود؛ اما به کار کشاورزی و باغبانی نیز می پرداخت و تا حد امکان، مشکلات روستای زادگاهش را برطرف می ساخت. در خط و شعر هم تبحر داشت و همچنین کتب فرانسه و انگلیسی را به زبان فارسی ترجمه می کرد. به امور حسابداری و منشی گری تسلط کامل داشت. برخورداری از علوم گوناگون باعث شد در امر سیاست گذاری آموزش و پرورش ایران، نقش مهمی ایفا کند و در بسیاری موارد از طرف وزارت معارف و اوقاف، مأمور تألیف کتب درسی دانش آموزان شود.
در محضر قرآن:
عشق به خداوند در سراسر زندگی استاد نمایان بود؛ به همین علت در طول زندگی با وجود مشغله فراوان و تألیف کتب مختلف، از تلاوت کلام الهی غافل نبود و همواره جانش را از زلال وحی سیراب می ساخت. قرآن کریم، از نگاه او کتاب چگونه زیستن بود و با آن انسی دیرین داشت و در سال چند بار آن را ختم می کرد. در پشت جلد قرآن خانگی اش نوشته است: «این کلام الله مجید پس از این که مدت ۴۵ سال مورد تلاوت و استفاده این بنده امیدوار به مغفرت حضرت آفریدگار بود، در اثر مرور زمان اوراق شده بود. لذا در این تاریخ، ۱۷ ربیع الاول ۱۳۶۷ ق. به صحافی آن مبادرت نمود و امیدوار است که مادام العمر به تلاوت و ختم آن که در هر سال لااقل شش بار یا بیشتر موفق گردیدم و پس از من، اخلاف و احفاد من از تلاوت و عمل به آن کوتاهی ننموده، در هر حال خدای را حاضر و ناظر بشمارند و قرآن مجید را کتاب محکم الهی بدانند و به احکام و دستورات آن عمل و پیروی کنند».
عشق به عترت:
استاد به ائمه اطهار علیهم السلام ارادت خالصانه ای داشت؛ این موضوع به خوبی از آثار و تألیفات وی که بیشتر درباره زندگی معصومین علیهم السلام است، آشکار می گردد. آیت الله مرعشی نجفی در نامه‌ای خطاب به استاد ابوالقاسم سحاب می نویسد: «حقیقتاً ارادت غائبانه دارم نظر به مساعی جمیله سرکار در نشر فضایل اهل بیت وحی و تنزیل و نوشتن زندگانی آنها، از خداوند سبحان مسئلت می نمایم توفیقات حضرت عالی را افزون و مستدام بدارد». استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ایام محرم، مراسم روضه خوانی تشکیل می داد. علاقه‌اش به آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها چنان بود که وصیت نمود کتابهای شخصی اش، اعم از چاپی و خطی را در صندوقی گذارند و به کتابخانه آستانه آن حضرت اهداء کنند.
وفات
مرحوم استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزدیک به ۶۰ سال تحقیق، تدریس و تألیف، در سپیده دم ۲۱ دی ماه ۱۳۳۵ و به سن ۶۲ سالگی به دیار باقی شتافت و جامعه علمی کشور را در اندوه فرو برد. آیت الله مرعشی نجفی قدس سره بر پیکر آن فقید سعید، نماز اقامه نمود و سپس پیکر وی در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام در صحن آیینه به خاک سپرده شد.
منابع
- ستارگان حرم، علی احمدی، جلد ۱۵، صفحه ۱۶۱-۱۷۸.
- "ابوالقاسم سحاب"، روزنامه همشهری، جمعه ۲۲ دی ۱۳۹۱، در دسترس در همشهری آنلاین، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳.
آرشیو عکس و تصویر
ابوالقاسم سحاب تفرشی در جوانی
برخی آثار ابوالقاسم سحاب تفرشی
ابوالقاسم سحاب تفرشی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
