ملا حسین واعظ کاشفی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[اثر آفرینان]]}}
+
'''ملا حسین واعظ کاشفی''' (م، ۹۱۰ ق)، [[فقیه]]، [[محدث]]، مفسر، واعظ، صوفى، ادیب و شاعر قرن دهم هجری معاصر [[سلطان حسین بایقرا]] است. مجالس وعظ و خطابه‌های وی در آن دوره شهرت داشته و او از جایگاه نیکی نزد مردم و همچنین حاکمان وقت برخوردار بوده است. «[[جواهر التفسیر (کتاب)|جواهرالتفسیر]]» و «[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» از مشهورترین آثار ملاحسین واعظ می باشد.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام شخصیت =
 +
|نام کامل = ملا حسین واعظ کاشفی
 +
|تصویر=
 +
|زادروز = ۸۳۰ قمری
 +
|زادگاه = سبزوار
 +
|وفات = ۹۱۰ قمری
 +
|مدفن = هرات
 +
|اساتید =
 +
|شاگردان =
 +
|آثار = [[جواهر التفسیر (کتاب)|جواهرالتفسیر]]، [[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]، المواهب العلیة، المرصد الاسنى، اخلاق محسنى، تحفة الصلوات، فتوت نامه سلطانی، لبّ لباب مثنوی، انوار سهیلى،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
حسین کاشفی سبزواری هروی، فرزند علی بن حسین، در نیمه اول قرن نهم هجری (حدود ۸۳۰ ق) در سبزوار به دنیا آمد. دوره‌ جوانى را در آن شهر گذراند و در آنجا نشو و نما یافت.
  
'''ملا حسین کاشفی''' (م، ۹۱۰ ق)، [[فقیه]]، [[محدث]]، حافظ، مفسر، واعظ، [[تصوف|صوفى]]، ادیب و شاعر قرن دهم هجری است. مجالس وعظ و سخنرانی‌های وی در آن دوره شهرت داشته و معاصران وی از جایگاه او نزد مردم و همچنین حاکمان وقت سخن گفته‌اند. اثر مشهور ملاحسین واعظ، «[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» در موضوع [[مقتل|مقتل]] می باشد.  
+
پدر کاشفی خود، از زمره اهل علم و راوی [[حدیث]] [[شیعه|شیعی]] و دارای [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] بوده است. کاشفی در سبزوار نزد پدرش و علمای دیگر به علم آموزی مشغول بوده و در جوانی جهت دانش اندوزی به [[مشهد]] هجرت کرده است.  
  
== زندگی‌نامه ==
+
کاشفی پس از کسب علوم مقدماتی مسافرتی به [[افغانستان]] نمود و در حضور علمای هرات و دیگر بلاد به تحصیل خود ادامه می داد. نوشته اند در هرات با خواهر [[جامی|عبدالرحمن جامی]] (شاعر معروف قرن نهم) ازدواج نمود و سپس سالها در [[عراق]] و [[حله|حلّه]] چند سالی از هر عالمی توشه ای کسب نمود و سپس به زادگاه خویش مراجعت کرد و به تدریس و تحقیق و تألیف مشغول شد.
حسین کاشفی سبزواری هروی، در سبزوار به دنیا آمد. دوره‌ ى جوانى را در آن شهر گذراند و در آنجا و نیشابور و هرات نشو و نما یافت. در زمان سلطان حسین میرزاى بایقرا در هرات و نیشابور به وعظ و ارشاد مى ‌پرداخت و با صوتى خوش آیات [[قرآن]] و [[احادیث]] نبوى را با عبارات و اشارات مناسب بیان مى ‌کرد.
 
  
وى از ملازمان امیرعلى شیرنوایى بود. پس از ملاقات مولانا [[جامی|جامى]] و معاشرت با وى، طریقت نقشبندیه را پذیرفت. درباره‌ ى‌ مذهب وى اختلاف است، وى را به جهت گرایش به [[تصوف]] ملازمت با امیر علی شیر نوایى و نسبت خانوادگى نزدیک به ملا عبدالرحمان جامى، [[اهل سنت|سنى]] مذهب، و به جهت نگارش کتاب «[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» و محل رشد و تربیتش سبزوار که از شهرهاى اهل [[تشیع]] بوده، [[شیعه]] مذهب دانسته‌ اند. به هر حال وى در هرات به شیعه بودن و در سبزوار به [[اهل سنت|تسنن]] اشتهار داشت.
+
به نوشته ‌[[علی اکبر دهخدا|دهخدا]]، وى در زمان [[سلطان حسین بایقرا]] (دوره تیموریان) در هرات و نیشابور، مشغول وعظ و ارشاد بوده‌ و با صوتى خوش و آهنگى دلکش آیات [[قرآن|قرآنیه]] و [[احادیث|احادیث]] نبویه را با عبارات و اشارات ‌لایقه به عرصه بیان مى‌آورده است.
  
کاشفى در سال ۹۱۰ قمری در هرات درگذشت.  
+
حسین کاشفی سبزواری سرانجام در سال ۹۰۶ یا ۹۱۰ قمری در هرات درگذشت. برخی محل دفن وی را هرات و در نزدیکی قبر [[عبدالرحمن جامی]] می‌دانند؛ اما در سبزوار نیز بین آرامگاه [[حاج ملاهادی سبزواری|ملا هادی سبزواری]] و بنای مصلای سبزوار، آرامگاهی منسوب به کاشفی قرار دارد. 
  
== آثار و تألیفات ==
+
==ویژگی‌های کاشفی==
 +
درباره‌ مذهب کاشفى اختلاف است؛ برخی وى را به جهت گرایش به [[تصوف]] و ملازمت با امیرعلی شیرنوایى وزیر [[سلطان حسین بایقرا]] و نسبت خانوادگى نزدیک به ملا عبدالرحمان جامى، [[اهل سنت|سنى]] مذهب دانسته، و به جهت نگارش کتاب «[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» و محل رشد و تربیتش در سبزوار که از شهرهاى اهل [[تشیع]] بوده، [[شیعه]] مذهب معرفی کرده اند. به هر حال وى در هرات به شیعه بودن و در سبزوار به [[اهل سنت|تسنن]] اشتهار داشت.
  
*«[[جواهر التفسير (کتاب)|جواهرالتفسیر]]»؛
+
[[قاضی نورالله شوشتری|سید نورالله شوشتری]] یک قرن بعد از کاشفی، او را فاضل، جامع علوم دینی و سفینه معارف یقینی می‌داند و می‌نویسد: از جفر و تکسیر و سیمیا آگاه و در نجوم صاحب دستگاه بوده است، نفسی با تأثیر و عبارتی دلپذیر داشت. در [[بلاغت]] فصیح عهد و مسیح مهد بود.» او برترین کتاب کاشفی را [[جواهر التفسیر (کتاب)|جواهر التفسیر]] می‌داند. [[میرزا عبدالله افندی]] در [[ریاض العلماء]]، [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|میرزا محمدباقر موسوی]] در [[روضات الجنات (کتاب)|روضات]] و [[محمدعلی مدرس تبریزی|محمدعلی مدرس]] در [[ریحانة الادب]]، نیز کاشفی را با همین صفات ستوده‌اند.
*«مختصر الجواهر»، [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] دیگر در حدود بیست هزار سطر؛
+
 
 +
==آثار و تألیفات==
 +
ملا حسین کاشفی آثار متنوعی در [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[تاریخ]]، ادبیات و... به زبان فارسی تألیف کرده است، از جمله:
 +
 
 +
*«[[جواهر التفسیر (کتاب)|جواهرالتفسیر]]» شامل [[تفسیر]] سوره‌هاى [[سوره حمد|حمد]]، [[سوره بقره|بقره]]، [[سوره آل عمران|آل عمران]] و بخشى از [[سوره نساء]]، به زبان فارسى است.
 +
*«[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» در [[مقتل|مقاتل]] و ذکر مصیبت [[اهل البیت|اهل ‌بیت]] علیهم السلام و واقعه‌ى [[کربلا]]، که چون اهل منبر از روى این کتاب مى‌خواندند به [[روضه خوانی|روضه‌ خوان]] مشهور شدند؛
 +
*«مختصر الجواهر»، تفسیرى دیگر در حدود بیست هزار سطر؛
 
*«جامع الستین» در تفسیر «[[سوره یوسف|سوره‌ یوسف]]»؛
 
*«جامع الستین» در تفسیر «[[سوره یوسف|سوره‌ یوسف]]»؛
*«المواهب العلیة»، معروف به «تفسیر حسینى» به نام سلطان حسین بایقرا؛
+
*«المواهب العلیة»، معروف به «تفسیر حسینى» به نام [[سلطان حسین بایقرا]]؛
*«[[روضة الشهدا (کتاب)|روضة الشهداء]]» در [[مقتل|مقاتل]] و ذکر مصیبت [[اهل البیت|اهل ‌بیت]] علیهم السلام و واقعه‌ى [[کربلا]] که چون اهل منبر از روى این کتاب مى‌خواندند به [[روضه خوانی|روضه‌ خوان]] مشهور شدند؛
+
*«الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویة» در احادیث [[موعظه]]؛
*«الاربعین» در احادیث [[موعظه]]؛
 
 
*«المرصد الاسنى» در شرح [[اسماء الحسنی|اسماءاللَّه الحسنى]]؛
 
*«المرصد الاسنى» در شرح [[اسماء الحسنی|اسماءاللَّه الحسنى]]؛
*«اخلاق محسنى»؛
+
*«اخلاق محسنى» یا جواهر الاسرار؛
*«مخزن الانشاء» در فن ترسل که براى سلطان حسین بایقرا و امیر علی شیرنوایى در ۹۰۷ ق، تألیف نموده؛
+
*«تحفة الصلوات»؛
 +
*«فتوت نامه سلطانی»؛
 +
*«مخزن الانشاء» در فن ترسل که براى سلطان حسین بایقرا و امیرعلی شیرنوایى در ۹۰۷ ق، تألیف نموده؛
 
*«انوار سهیلى» در تدابیر حکم و آداب از زبان حیوانات، بازنویسى از «کلیله و دمنه» نصراللَّه منشى که آن را براى امیر شیخ احمد سهیلى از امراى عهد سلطان حسین بایقرا نوشت؛
 
*«انوار سهیلى» در تدابیر حکم و آداب از زبان حیوانات، بازنویسى از «کلیله و دمنه» نصراللَّه منشى که آن را براى امیر شیخ احمد سهیلى از امراى عهد سلطان حسین بایقرا نوشت؛
 
*«اسرار قاسمى» در سحر و طلسمات و کیمیا؛
 
*«اسرار قاسمى» در سحر و طلسمات و کیمیا؛
 
*«بدایع الافکار فى صنایع الاشعار»، در ذکر صناعات ادبى؛
 
*«بدایع الافکار فى صنایع الاشعار»، در ذکر صناعات ادبى؛
*شرح [[مثنوى]] مولوى؛
+
*«لبّ لباب مثنوی»؛
*«لب المثنوى»؛
 
*«لب اللب مثنوى»؛
 
 
*«اختیارات النجوم» به نام «الواح القمر»؛
 
*«اختیارات النجوم» به نام «الواح القمر»؛
*«السبعة الکاشفیة»، شامل هفت وسیله در علم [[نجوم]].
+
*«السبعة الکاشفیة»، شامل هفت وسیله در [[علم نجوم]].
  
 
==منابع==
 
==منابع==
  
 
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۵، ص۱۵.
 
*[[انجمن مفاخر فرهنگی]]، [[اثرآفرینان]]، ج۵، ص۱۵.
 +
*[[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، جواد محدثی، نشر معروف.
 +
*[[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر نور]].
 +
*پایگاه شعائر.
  
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۳

ملا حسین واعظ کاشفی (م، ۹۱۰ ق)، فقیه، محدث، مفسر، واعظ، صوفى، ادیب و شاعر قرن دهم هجری معاصر سلطان حسین بایقرا است. مجالس وعظ و خطابه‌های وی در آن دوره شهرت داشته و او از جایگاه نیکی نزد مردم و همچنین حاکمان وقت برخوردار بوده است. «جواهرالتفسیر» و «روضة الشهداء» از مشهورترین آثار ملاحسین واعظ می باشد.

نام کامل ملا حسین واعظ کاشفی
زادروز ۸۳۰ قمری
زادگاه سبزوار
وفات ۹۱۰ قمری
مدفن هرات

Line.png


آثار

جواهرالتفسیر، روضة الشهداء، المواهب العلیة، المرصد الاسنى، اخلاق محسنى، تحفة الصلوات، فتوت نامه سلطانی، لبّ لباب مثنوی، انوار سهیلى،...

زندگی‌نامه

حسین کاشفی سبزواری هروی، فرزند علی بن حسین، در نیمه اول قرن نهم هجری (حدود ۸۳۰ ق) در سبزوار به دنیا آمد. دوره‌ جوانى را در آن شهر گذراند و در آنجا نشو و نما یافت.

پدر کاشفی خود، از زمره اهل علم و راوی حدیث شیعی و دارای اجازه بوده است. کاشفی در سبزوار نزد پدرش و علمای دیگر به علم آموزی مشغول بوده و در جوانی جهت دانش اندوزی به مشهد هجرت کرده است.

کاشفی پس از کسب علوم مقدماتی مسافرتی به افغانستان نمود و در حضور علمای هرات و دیگر بلاد به تحصیل خود ادامه می داد. نوشته اند در هرات با خواهر عبدالرحمن جامی (شاعر معروف قرن نهم) ازدواج نمود و سپس سالها در عراق و حلّه چند سالی از هر عالمی توشه ای کسب نمود و سپس به زادگاه خویش مراجعت کرد و به تدریس و تحقیق و تألیف مشغول شد.

به نوشته ‌دهخدا، وى در زمان سلطان حسین بایقرا (دوره تیموریان) در هرات و نیشابور، مشغول وعظ و ارشاد بوده‌ و با صوتى خوش و آهنگى دلکش آیات قرآنیه و احادیث نبویه را با عبارات و اشارات ‌لایقه به عرصه بیان مى‌آورده است.

حسین کاشفی سبزواری سرانجام در سال ۹۰۶ یا ۹۱۰ قمری در هرات درگذشت. برخی محل دفن وی را هرات و در نزدیکی قبر عبدالرحمن جامی می‌دانند؛ اما در سبزوار نیز بین آرامگاه ملا هادی سبزواری و بنای مصلای سبزوار، آرامگاهی منسوب به کاشفی قرار دارد.

ویژگی‌های کاشفی

درباره‌ مذهب کاشفى اختلاف است؛ برخی وى را به جهت گرایش به تصوف و ملازمت با امیرعلی شیرنوایى وزیر سلطان حسین بایقرا و نسبت خانوادگى نزدیک به ملا عبدالرحمان جامى، سنى مذهب دانسته، و به جهت نگارش کتاب «روضة الشهداء» و محل رشد و تربیتش در سبزوار که از شهرهاى اهل تشیع بوده، شیعه مذهب معرفی کرده اند. به هر حال وى در هرات به شیعه بودن و در سبزوار به تسنن اشتهار داشت.

سید نورالله شوشتری یک قرن بعد از کاشفی، او را فاضل، جامع علوم دینی و سفینه معارف یقینی می‌داند و می‌نویسد: از جفر و تکسیر و سیمیا آگاه و در نجوم صاحب دستگاه بوده است، نفسی با تأثیر و عبارتی دلپذیر داشت. در بلاغت فصیح عهد و مسیح مهد بود.» او برترین کتاب کاشفی را جواهر التفسیر می‌داند. میرزا عبدالله افندی در ریاض العلماء، میرزا محمدباقر موسوی در روضات و محمدعلی مدرس در ریحانة الادب، نیز کاشفی را با همین صفات ستوده‌اند.

آثار و تألیفات

ملا حسین کاشفی آثار متنوعی در تفسیر، حدیث، تاریخ، ادبیات و... به زبان فارسی تألیف کرده است، از جمله:

  • «جواهرالتفسیر» شامل تفسیر سوره‌هاى حمد، بقره، آل عمران و بخشى از سوره نساء، به زبان فارسى است.
  • «روضة الشهداء» در مقاتل و ذکر مصیبت اهل ‌بیت علیهم السلام و واقعه‌ى کربلا، که چون اهل منبر از روى این کتاب مى‌خواندند به روضه‌ خوان مشهور شدند؛
  • «مختصر الجواهر»، تفسیرى دیگر در حدود بیست هزار سطر؛
  • «جامع الستین» در تفسیر «سوره‌ یوسف»؛
  • «المواهب العلیة»، معروف به «تفسیر حسینى» به نام سلطان حسین بایقرا؛
  • «الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویة» در احادیث موعظه؛
  • «المرصد الاسنى» در شرح اسماءاللَّه الحسنى؛
  • «اخلاق محسنى» یا جواهر الاسرار؛
  • «تحفة الصلوات»؛
  • «فتوت نامه سلطانی»؛
  • «مخزن الانشاء» در فن ترسل که براى سلطان حسین بایقرا و امیرعلی شیرنوایى در ۹۰۷ ق، تألیف نموده؛
  • «انوار سهیلى» در تدابیر حکم و آداب از زبان حیوانات، بازنویسى از «کلیله و دمنه» نصراللَّه منشى که آن را براى امیر شیخ احمد سهیلى از امراى عهد سلطان حسین بایقرا نوشت؛
  • «اسرار قاسمى» در سحر و طلسمات و کیمیا؛
  • «بدایع الافکار فى صنایع الاشعار»، در ذکر صناعات ادبى؛
  • «لبّ لباب مثنوی»؛
  • «اختیارات النجوم» به نام «الواح القمر»؛
  • «السبعة الکاشفیة»، شامل هفت وسیله در علم نجوم.

منابع