مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

محدث نوری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(←‏آرشیو عکس و تصویر)
 
(۱۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
شیخ حسین بن محمد تقی، مشهور به میرزای نوری یا محدّث نوری، از پژوهشگران و محققان حدیث، در دوران اخیر است که آثار علمی گوناگونی، در زمینۀ معارف اهل بیت(ع) ، به رشتۀ تحریر درآورده است.  
+
{{خوب}}
 +
'''آیت الله حسین نوری''' (۱۳۲۰-۱۲۵۴ ق) مشهور به «محدّث نوری»، از [[محدث|محدثان]] و محققان [[شیعه]] در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] است. محدث نوری دارای آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی از جمله «[[مستدرک الوسائل|مستدرک الوسائل]]» است. [[شیخ آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] و [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]] از شاگردان و شهید [[شیخ فضل الله نوری]] پسر خواهر وی است.  
  
−
==ولادت==
+
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = حسین نوری طبرسی
 +
||تصویر= [[پرونده:نوری.jpg|۲۳۰px]]
 +
||زادروز =  ۱۲۵۴ قمری
 +
|زادگاه = مازندران
 +
|وفات =  ۱۳۲۰ قمری
 +
|مدفن = [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمؤمنین علیه السلام]]
 +
|اساتید =  [[میرزا محمدحسن شیرازی]]، [[شیخ العراقین|شیخ عبدالحسین تهرانی]]، [[شیخ مرتضی انصاری‌]]، [[ملا فتحعلی سلطان آبادی]]،...
 +
|شاگردان = [[شیخ آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]]، [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]]، [[محمد حسین کاشف الغطاء|شیخ محمدحسین کاشف الغطاء]]، [[شیخ علی قمی|شیخ علی زاهد قمی]]،...
 +
|آثار = [[مستدرک الوسائل|مستدرک الوسائل]]، [[النجم الثاقب (کتاب)|النجم الثاقب]]، [[لؤلؤ و مرجان (کتاب)|لؤلؤ و مرجان]]، حاشیه بر [[منتهى المقال (کتاب)|منتهی المقال]]، دارالسلام،...
 +
}}
 +
==تحصیل و اساتید==
  
−
زادگاه نوری دهی است از روستاهای سرسبزِ شهر نور، به نام «یالو» واقع در استان مازندران. هیجدهم [[شوال]] (1254) در شهر نور شور و سروری برپاست. شهر حال و هوایی دیدنی دارد. همه خوشحال و شادمانند و دل خوش از این كه نوری بر نوریان اضافه شده است. تو گویی در آیینه دل، آسمان [[حدیث]] را می‌دیدند كه آفتابش آیت الله نوری شده است و سرآمد محدثان شیعی، همین كودك امروزِ نور است كه نام آوری زبانزد گشته است.
+
حسین بن محمدتقی نوری در هیجدهم [[شوال]] در ۱۲۵۴ شهر نور استان مازندران به دنیا آمد. وی در همان سال‌های آغازین عمر، تحصیلاتش را از موطن خود آغاز نمود و سپس در [[تهران]]، نزد شیخ عبدالرحیم بروجردی (که پدر زن محدث نوری نیز می باشد)، علم آموزى را دنبال کرد. در سن ۱۹ سالگی، براى فراگیرى علوم و معارف اسلامی، به [[نجف|نجف اشرف]] مهاجرت نمود و در آن‌جا، نزد اساتید بنام و پر آوازۀ روزگار خویش، از جمله [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]]، کسب فیض و علم نمود.<ref> گلشن ابرار: ج ۱ ص ۴۱۳. </ref>
  
−
==سفیر سفرها در راه تحصیل علم==
+
محدث نوری همچنین در [[کربلا]] از محضر آیت الله [[شیخ العراقین|شیخ عبدالحسین تهرانی]] معروف به «شیخ العراقین» استفاده کرده و پس از آن در درس آیت الله [[شیخ مرتضی انصاری‌]] که در نجف اشرف دایر بود حاضر می‌شود. استفاده از افادات شیخ اعظم بیش از چند ماه طول نمی‌کشد زیرا در همین زمان (۱۲۸۱ ق.) شیخ انصاری دار فانی را وداع می‌گوید.
  
−
مردان بیدار، مردان میدان اند و مدام در حركت و تكاپو. بی خود نیست كه مبدأ [[تاریخ اسلام]] را هجرت قرار داده‌اند؛ هزار نكته باریكتر از مو اینجاست.
+
برخی دیگر از اساتید ایشان عبارتند از:
  
−
در حدیث حیات و روایت بلند نوری، بخش گسترده‌ای است كه تنها با تفسیری از سفرهای سبز او روی نشان می‌دهد. محدث نوری قرار و آرام ندارد، همیشه در حركت و هجرت است، زندگانیش سراسر سیر و سفر است.  
+
#فقیه فاضل، ملا محمدعلی محلاتی (۱۲۳۲ ـ ۱۳۰۶ ق).<ref> خاتمه مستدرک الوسائل، محدث نوری، چاپ قدیم سه جلدی، ج ۳، ص ۸۷۷.</ref>
 +
#جمال السالکین، آخوند [[ملا فتحعلی سلطان آبادی]] (۱۳۱۲ ق).<ref> کیهان اندیشه(۱۳۷۱)؛ ش ۴۵، ص ۶۹ ـ ۷۹.</ref>
 +
#فقیه کبیر، ملا شیخ علی خلیلی (۱۲۲۶ ـ ۱۲۷۹ ق).<ref> ماضی النجف و حاضرها، آل محبوبه، ج ۲، ص ۲۳۹، چاپ بیروت.</ref>
 +
#معزالدین [[سید مهدی قزوینی]] (۱۲۲۲ ـ ۱۳۰۰ ق).<ref> احسن الودیعه، اعتماد السلطنه، ج ۱، ص ۸۹، چاپ بغداد، ۱۳۴۸ ق.</ref>
 +
#[[سید محمدهاشم چهارسوقی|میرزا محمدهاشم خوانساری]] (۱۲۳۵ ـ ۱۳۱۸ ق).<ref> پیشین، ج ۱، ص ۱۴۱.</ref>
 +
#آیت الله [[ملا علی کنی]] (۱۲۲۰ ـ ۱۳۰۶ ق).<ref> پیشین، ج ۱، ص ۱۰۱.</ref>
  
−
در همان سال‌های آغازین عمر، تحصیلاتش را از موطن خود آغاز نمود و سپس در تهران، نزد شیخ عبدالرحیم بروجردی، علم¬آموزى را دنبال کرد. در سن 19 سالگی، براى فراگيرى علوم و معارف اسلامی و غور در کلمات اهل بیت(ع)، به نجف اشرف مهاجرت نمود و در آن‌جا، نزد اساتید بنام و پر آوازۀ روزگار خویش، کسب فیض و علم نمود. ایشان در نجف اشرف، در درس میرزای بزرگ، شرکت می‌جست.  <ref> گلشن ابرار: ج 1 ص 413. </ref>
+
==شاگردان و راویان==
  
−
سیر در بوستان دانشمندان ـ كتاب ها و كتابخانه‌های [[ایران]] و [[عراق]] ـ سیاحت او، استنساخ و نسخه‌برداری از نسخه‌های نفیس و استراحت او، جستن و یافتن كتاب های كمیاب و كیمیاهای نایاب عیش و عشق اوست همچنان كه تحقیق و تفحص، تفریح [[روح]] و تفرج فكر اوست.
+
برخی از شاگردان محدث نوری عبارتند از:
  
−
جالب‌تر این كه نوری در این سفرهای سبز برای [[سیر و سلوك]]، نقشی بس نگارین و بسیار زیبا هم دارد كه مثلث وار و دیدنی است. یك نقطه از این نقشه، [[مکه]] مكرمه، خانه خداست و نقطه دیگر [[آستان قدس رضوی]] علیه السلام و نقطه سوم عتبات عالیات عراق است. محدث به دور این سه پایه پایدار، پروانه‌وار می‌گردد و پرواز می‌كند.
+
#شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]]، نویسنده «[[الذریعه الی تصانیف الشیعه]]» در ۲۶ جلد.
 +
#حاج [[شیخ عباس قمی]]، محدث بزرگ صاحب کتاب [[مفاتیح الجنان]].
 +
#مصلح مجاهد آیت الله [[محمد حسین کاشف الغطاء|شیخ محمدحسین کاشف الغطاء]] (۱۲۹۴ ـ ۱۳۷۳ ق) از آثار پرارج او در عالم ادب قصیده‌ای است غرا در دفاع از [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|مهدی موعود]] عجل الله تعالی فرجه شریف که چکیده‌ای از کتاب کشف الاستار استادش محدث نوری است.
 +
#اندیشمند نامی آیت الله علامه [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی]] (۱۲۹۰ ـ ۱۳۷۷ ق).
 +
#شیخ اسماعیل اصفهانی.
 +
#شیخ مرتضی بن محمد عاملی.
 +
#سید جمال الدین عاملی اصفهانی.
 +
#حاج شیخ محمدباقر بیرجندی (۱۲۷۶ ـ ۱۳۵۲ ق.) مؤلف کبریت احمر.
 +
#حاج [[شیخ علی اکبر نهاوندی]].
 +
#حاج [[شیخ علی قمی|شیخ علی زاهد قمی]] (۱۲۷۳ ـ ۱۳۷۱ ق).
 +
#حاج شیخ محمدتقی قمی.
 +
#عارف واصل [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی|میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]].
 +
#حاج میرزا ابوالفضل تهرانی معروف به کلانتری نوری و نویسنده «شفاء الصدور فی زیارة العاشور».
 +
#شیخ جعفر نوری نجمی.
 +
#[[سید محمد علم الهدی نقوی کابلی|سید علم الهدی نقوی کابلی]] (متولد ۱۲۸۸ ق).
 +
#آقا میرزا محمد تهرانی (متولد ۱۲۸۱ ق).
 +
#شیخ مهدی نوری، برادرزاده محدث نوری. ایشان پیش عمویش [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]] و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و ... آموخته بود.
 +
#شیخ جلیل محمدحسن آل کبه (۱۲۶۹ ـ ۱۳۳۳ ق).
 +
#صدر الاسلام حاج میرزا علی اکبر همدانی معروف به دبیر که ابوالمکارم هم خوانده می‌شود.
 +
#حاج میرزا محمد ارباب قمی (۱۲۷۳ ـ ۱۳۴۱ ق).
 +
#شیخ علی اکبر همدانی (۱۲۷۰ ـ ۱۳۲۵ ق) نویسنده ناسخ التفاسیر.<ref> زندگینامه این بزرگان را در مصادر زیر می‌توان یافت: نفس الرحمن، ص ۱۴؛ معارف الرجال، ج ۱، ص ۲۷۱؛ نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۶ و ج ۴، ص ۱۶۰۱؛ حماسه حسینی، ج ۱، ص ۱۳؛ و هدیه الرازی الی الامام المجدد الشیرازی و ریحانه الادب.</ref>
 +
#پسر خواهرش و دامادش شیخ شهید، آیت الله [[شیخ فضل الله نوری]] (۱۲۹۵ ـ ۱۳۲۷ ق)
 +
#آیت الله [[شیخ محمدتقی بافقی]] (۱۲۹۲ ـ ۱۳۲۵ ق).<ref> دانشنامه جهان اسلام، حرف ب، جزوه چهارم، ص ۶۲۳، چاپ اول.</ref>
  
−
در سال 1273 ق، از [[تهران]] به همراه استادش و پدر زنش به عراق هجرت می‌كند. پس از گذشت چهار بهار مجبور می‌شود حوزه علمیه [[نجف]] را ترك گفته، به ایران برگردد ولی باز توفیق رفیقش گشته، با فاصله كمی (1278 ق) به عراق هجرت می‌كند. این بار همراه و همگام با دانشمند بزرگواری به نام آیه الله شیخ عبدالحسین تهرانی معروف به «شیخ العراقین» است. پس از اندك زمانی كه در [[کربلا]] همراه او بود با هم به شهر [[كاظمین]] سفر می‌كنند و دو سال در سایه سار دو امام معصوم ([[امام كاظم]] و [[امام جواد]] علیهماالسلام‌) بیتوته می‌كنند.
+
همچنین محدث نوری «شیخ روایتی» بسیاری از دانشوران نامی است که از بابت نمونه علمای زیر نام برده می‌شود:
  
−
محدث در این فرصت مشغول تحصیل و تحقیق بود تا در سال 1280 ق در حالی كه بیست و شش بهار را پشت سر گذاشته بود، نخستین سفرش را به سوی دیار دوست آغاز می‌كند تا ضمن تجدید عهد الست، در كنگره سالانه و عظیم [[حج]] و سیمنار سراسری مسلمانان شركت جوید.
+
#آیت الله [[سید محسن امین|سید محسن امین عاملی]] (۱۲۸۴ ـ ۱۳۷۱ ق) نویسنده [[اعیان الشیعه]].
 +
#آیت الله [[میرزا محمدحسین نائینی]] (متوفای ۱۳۵۵ ق).
 +
#حاج شیخ محمدهادی بیرجندی (۱۲۷۷ ـ ۱۳۶۶ ق) معروف به هادوی و متخلص به «هادی».
 +
#حاج شیخ محمدباقر همدانی (متوفای ۱۳۳۳ ق) از شاگردان عارف نامی [[ملا حسینقلی همدانی]].
 +
#فدا حسین کهنویی مشهور به نظیر حسن‌ (متولد ۱۲۷۸ ق).
 +
#منیرالدین بروجردی (۱۲۶۹ ـ ۱۳۴۱ ق.) نوه دختری [[میرزای قمی]] (صاحب «[[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین الاصول]]»).
 +
#علامه مجاهد [[علامه محمد جواد بلاغی|شیخ محمدجواد بلاغی]] (۱۲۸۲ ـ ۱۳۵۲ ق) نویسنده [[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|تفسیر آلاء الرحمن]].
 +
#شیخ محمدعلی کچویی اردستانی (متوفای حدود ۱۳۳۵ ق).
 +
#حاج [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری]]، مؤسس [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]]، (متولد حدود ۱۲۷۶ ـ ۱۳۵۵ ق).
 +
#[[سید حسن صدر|سید حسن صدرالدین موسوی کاظمینی]]، نویسنده «[[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام]]».
 +
#[[سید هبة الدین شهرستانی]]، نویسنده «الهیئة والاسلام».
 +
#علامه سید شمس الدین محمود حسینی مرعشی (۱۲۶۰ ـ ۱۳۳۸ ق).
 +
#شریف الاسلام سید اسماعیل مرعشی نجفی نویسنده قانونچه در علم [[طب]].
 +
#حاج میرزا علی حسینی مرعشی شهرستانی، شارح و جیزه [[شیخ بهایی]] در علم حدیث شناسی.
 +
#شیخ محمد حرزالدین نجفی نویسنده معارف الرجال.
 +
#شیخ مهدی حکمی قمی مشهور به پایین شهری.
 +
#حاج میرزا حسن علیاری تبریزی فرزند حاج ملا علی علیاری سردرودی.
 +
#حاج [[شیخ عبدالنبی نوری]] (۱۳۴۳-۱۲۵۴ ق).
 +
#[[سید ضیاء الدین عراقی|آقا ضیاءالدین عراقی]] (متوفی ۱۳۶۱ ق).<ref> مشجره مواقع النجوم، محدث نوری، ص ۲۰، از منشورات کتابخانه نجفی مرعشی؛ الذریعه، ج ۱، ص ۱۸۱ و...؛ علماء معاصرین، واعظ خیابانی تبریزی، ص ۲۱۳، دائره المعارف تشیع، ج ۲، ص ۶۵، ج ۴، ص ۵۶۸ و...</ref>
  
−
پس از دیدار با دیار دلدار و راز و نیاز با حضرت حبیب، برای بار سوم به عراق هجرت می‌كند و در درس آیت الله [[شیخ مرتضی انصاری‌]] كه در [[نجف]] اشرف دایر بود حاضر می‌شود. سوگمندانه استفاده از افادات شیخ اعظم بیش از چند ماه طول نمی‌كشد زیرا در همین زمان (1281 ق.) شیخ انصاری از سرای فانی به جهان باقی رخت سفر بسته جاودانه می‌شود.
+
==آثار و تألیفات==
 +
[[پرونده:Najm.jpg|بندانگشتی|نجم الثاقب - یکی از آثار محدث نوری]]
  
−
محدث پس از سه سال (1284 ق) برای دومین بار به وطن خویش ایران برمی‌گردد تا ضمن زیارت آستان قدس رضوی ‌علیه السلام وضع مردم مسلمان ایران را بررسی كرده، از نزدیك حال رقت انگیز هموطنانش را كه آن روز در دست حاكمان قاجار اسیر بودند، ببیند تا بعد از بازگشت به نجف اشراف ـ كه آن روز مركز تشیع بود ـ گزارشی داشته باشد.
+
«هر کس با چشم باز و با در نظر گرفتن شرایط آن روزگار، به آثار خطیر نوری نظر کند، آثاری که در آن ها دقت و تحقیق موج می‌زند، شک و تردید نخواهد کرد که او مؤید به [[روح القدس]] بود».<ref> ر.ک: نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۹.</ref>
  
−
پس از خاكبوسی [[امام رضا]] علیه السلام با یك دنیا درد و غم از غربت [[شیعه]]، برای چهارمین بار (در سال 1286 ق.) به عراق بار سفر می‌بندد. همان سال استادش شیخ العراقین از دنیا می‌رود و با فراقش دلِ دانشمند جوان و شاگرد شیدای خویش را می‌سوزاند.
+
آثار محدث نوری با ملاحظه ترتیب در تاریخ تألیف، چنین است:
  
−
نوری كه می‌بیند استادش رخت سفر بست و رفت تنهایی و دوری استاد را برنمی‌تابد و برای فرار از فراق، دل به دریا می‌زند و برای بار دوم رو به سوی خانه خدا به راه افتاده، می‌رود كه دیداری دوباره با دلدار تازه كند. پس از اتمام اعمال [[حج]]، از همان جایگاه مقدس عزم عراق كرده، رو به سوی نجف اشرف، طی طریق می‌كند، تا چون كبوتران حرم هر سپیده دم به دور گنبد عین عدل، و داد مجسم، [[امام علی]] علیه السلام پر گشوده، [[طواف]] كند.  
+
#مواقع النجوم، شجره نامه‌ای است در سلسله اجازات نوریان، و نخستین اثر او است که در ۲۱ سالگی نوشته است.
 +
#نفس الرحمن فی فضائل سیدنا سلمان، حدیثی است از حیات [[سلمان فارسی]] که در شهر [[کربلا]] به سال ۱۲۸۳ ق تألیف لطیف آن تمام شده است.
 +
#دارالسلام، در دو جلد، درباره خواب و [[تعبیر خواب]] و...، و جلد دوم در [[اخلاق]] و... است که در ۱۲۹۲ ق، در سرزمین [[سامرا]] تألیف آن تکمیل شده است.
 +
#فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب‌ الارباب (تألیف: ۱۲۹۲ ق. در نجف، چاپ: ۱۲۹۸ ق).
 +
#معالم العبر (تألیف: ۱۲۹۶ ق. در شهر سامرا).
 +
#میزان السماء (تألیف: ۱۲۹۹ ق. تهران).
 +
#کلمه طیبه: (تألیف: ۱۳۰۱ ق. چاپ نخست: بمبئی ۱۳۵۲ ق، در ۶۱۶ صفحه).
 +
#جنة المأوی: (تألیف: ۱۳۰۲ ق) تصنیفی است در مقام [[امام مهدی]] عجل الله تعالی فرجه.
 +
#فیض القدسی: (تألیف: ۱۳۰۲ ق، سامرا) اولین کتاب مستند و معتبر در خصوص زندگانی [[علامه مجلسی]]. این کتاب چندی پیش به قلم مترجم معاصر حجه الاسلام سید جعفر نبوی به فارسی ترجمه و منتشر شد.
 +
#بدر مشعشع: (تألیف: ۱۳۰۸ ق.) در شرح حال فرزندان [[موسی مبرقع]] پسر [[امام جواد]] علیه السلام است که همراه با [[تقریظ]] و تأیید [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای بزرگ]] چاپ شد.
 +
#کشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار (۱۳۱۸ ق.) پرتوی است از حُسن دل انگیز [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت مهدی]] روحی فداه.<ref> کشف الاستار، محدث نوری، چاپ دوم، قم ۱۴۰۰ ق، ص ۲۴۶، آن جا و در مقدمه کتاب هم حدیثی از حیات محدث نوری آمده است.</ref>
 +
#صحیفه ثانیه علویه (۱۳۰۳ ق.).
 +
#صحیفه اربعه سجادیه.
 +
#سلامة المرصاد (۱۳۱۷ ق).
 +
#مستدرک مزار بحار.
 +
#حاشیه بر [[منتهى المقال (کتاب)|منتهی المقال]].
 +
#ظلمات الهاویه در معایب [[معاویه]] و...
 +
#[[النجم الثاقب (کتاب)|النجم الثاقب فی احوال الامام الحجة الغائب]] (۱۳۰۳ ق) پر انتشارترین کتاب محدث نوری.
 +
#موالید الائمه.
 +
#شاخه طوبی.
 +
#[[دیوان (شعر)|دیوان]] شعر، که با نام «مولودیه» چاپ شده است.
 +
#[[مستدرک الوسائل|مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل]]، بزرگترین اثر محدث نوری و معتبرترین مجموعه مفصل روایی که پس از [[وسائل الشیعه]] نوشته شده که مرجعی معتبر برای مجتهدان است و هیچ [[فقیه|فقیهی]] از آن بی‌نیاز نیست.<ref> به این معنی بسیاری از بزرگان اعتقاد داشته و دارند که از بابت نمونه می‌شود از آخوند خراسانی و شیخ الشریعه اصفهانی و... نام برد. بنگرید: نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۵۳ و مکارم الآثار، ج ۵، ص ۱۴۷.</ref>
 +
#[[لؤلؤ و مرجان (کتاب)|لؤلؤ و مرجان]] (۱۳۱۹ ق.) نخستین کتاب مستقلی است که در ردّ [[خرافات]] مربوط به حماسه [[روز عاشورا|عاشورا]]، سخن می‌گوید و با صمیمیت و صداقت از مداحان و منبریانِ محترم می‌خواهد که در این کار حساس و حیاتی، به هیچ وجه ارکان سه گانه راستگویی، درست گویی و اخلاص را فراموش نکنند و با فدا کردن علم و عقل در پای عشقِ فرضی، آبروی همه را نبرند... .
 +
#تحیة الزائر، از متون [[زیارت|زیارتی]] است.
 +
#تقریرات بحث استادش [[شیخ‌ عبدالحسین‌ تهرانی|شیخ العراقین]].
 +
#تقریرات درس استاد دیگرش [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای بزرگ]].
 +
#اربعونیات، همان که در حاشیه «کلمه طیبه» چاپ شده است.
 +
#اخبار حفظ القرآن.
 +
#رساله‌ای در شرح حال مولی ابی الحسن شریف عاملی فتونی که در ۱۲۷۶ ق. نوشته است.
 +
#کشکول، گلستانی که گلبرگ های گوناگونی را شامل می‌شود.
 +
#حواشی بر «[[توضیح المقال فی علم الدرایة و الرجال (کتاب)|توضیح المقال]]» [[ملا علی کنی]] که در آخر رجال ابی علی چاپ شده است.
 +
#رساله فارسی در جواب به شبهات کتاب «فصل الخطاب» و در رد، [[تحریف قرآن|تحریف قرآن مجید]]. تذکر این نکته ضروری است که علاوه بر کتاب القرآن در ضمن [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]، محدث نوری سه کتاب دیگر نیز در [[علوم قرآنی]] نوشته است و بی‌گمان با چشم پوشی از هر کدام از این چهار کتاب، قضاوت در حق نوری و او را متهم به تحریف، ناقص و ناروا خواهد بود.
 +
#ترجمه جلد دوم دارالسلام به فارسی.
 +
#اجوبة المسائل.
 +
#حواشی بر «رجال» ابی علی که نیمه تمام مانده و غیر از شماره ۳۱ می‌باشد.
 +
#فهرست کتابخانه کم نظیر خویش که به ترتیب الفبایی نوشته شده و در مقدمه‌اش به تفصیل در خصوص کتاب و نویسندگی سخن گفته است.<ref> در خصوص آثار محدث، علاوه بر نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۹ و جلدهای مختلف «الذریعه» مراجعه شود به فیض قدسی، مقدمه مترجم.</ref>
 +
#نامه‌ها و اجازه‌نامه‌ها و اعلامیه‌ها. اگر در کتابی گردآوری شود گنجینه گرانبهایی را تشکیل خواهد داد. بیش از ده نامه از محدث نوری که در جواب نامه‌های [[میر حامد حسین هندی]] نویسنده «[[عبقات الانوار]]» نوشته شده است در مجله نور علم، البته بخش های بریده‌ای از آن ها چاپ شد.<ref> مجله نور علم، ش مسلسل ۴۸، دوره چهارم، ش ۱۲، (آذر و دی ۱۳۷۱) ص ۸۶ ـ ۱۰۸؛ فیض قدسی، با ترجمه سید جعفر نبوی، ص ۳۷ ـ ۴۰؛ چاپ اول، ۱۳۷۴، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.</ref> و بسیاری از نامه‌ها و... که در لابه‌لای کتاب ها و... پراکنده‌اند.
  
−
این بار با عزمی راسخ در نجف اشرف رحل اقامت می‌افكند و پروانه درس میرزای بزرگ می‌گردد. از این جاست كه فصل تازه‌ای از زندگانی نوری شروع می‌شود و سرفصل جدیدی از حوزه نجف تا تاریخ [[سامرا]] گشوده و گسترده می‌شود.<ref> نقباء البشر، شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]]، ج 2، ص 544.</ref>
+
==وفات==
  
−
==اساتید==
+
مرحوم میرزا حسین نوری، سرانجام در ۲۷ [[جمادی الثانی]] سال ۱۳۲۰ قمری (در ۶۶ سالگی) در [[نجف]] دار فانی را وداع گفت و بنا به وصیت خودش در یکی از ایوان های آستان قدس [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمومنین]] علیه السلام به خاک سپرده می‌شود.
  
−
بی ‌شك فقیه نور از خرمن خیلی‌ها خوشه چینی كرد و شاگرد شایسته دانشمندان و اندیشمندان زیادی بود و بعضی از آن ها تعهد و تخصص او را به طور كتبی تأیید كرده‌اند. به اختصار از چند استاد نوری نام می‌بریم:
+
==پانویس==
 +
<references />
  
−
# فقیه فاضل ملا محمدعلی محلاتی (1232 ـ 1306 ق).<ref> خاتمه مستدرك الوسائل، محدث نوری، چاپ قدیم سه جلدی، ج 3، ص 877.</ref>
+
==منابع==
−
# عالم جلیل القدر شیخ عبدالرحیم بروجردی (درگذشته 1306 ق)، ایشان پدرزن محدث نوری نیز بود.<ref> مدرك پیشین، ج 3، ص 877.</ref>
 
−
# [[شیخ العراقین]] عبدالحسین تهرانی (در گذشته 1286 ق).<ref> مدرك پیشین، فائده سوم.</ref>
 
−
# شیخ اعظم، مرتضی انصاری (1214 ـ 1281 ق).
 
−
# جمال السالكین، آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی (1312ق).<ref> كیهان اندیشه(1371)؛ ش 45، ص 69 ـ 79.</ref>
 
−
# فقیه كبیر ملا شیخ علی خلیلی (1226 ـ 1279 ق).<ref> ماضی النجف و حاضرها، آل محبوبه، ج 2، ص 239، چاپ بیروت.</ref>
 
−
# معزالدین سید مهدی قزوینی (1222 ـ 1300 ق).<ref> احسن الودیعه، اعتماد السلطنه، ج 1، ص 89، چاپ [[بغداد]]، 1348 ق.</ref>
 
−
# میرزا محمدهاشم خوانساری (1235 ـ 1318 ق).<ref> پیشین، ج 1، ص 141.</ref>
 
−
# آیت الله حاج ملا علی كنی (1220 ـ 1306 ق).<ref> پیشین، ج 1، ص 101.</ref>
 
−
 
 
−
==آثار ماندگار==
 
−
 
 
−
«هر كس با چشم باز و با در نظر گرفتن شرایط آن روزگار، به آثار خطیر نوری نظر كند، آثاری كه در آن ها دقت و تحقیق موج می‌زند، شك و تردید نخواهد كرد كه او مؤید به [[روح القدس]] بود».<ref> ر.ك: نقباء البشر، ج 2، ص 549.</ref>
 
−
 
 
−
آثار نوری با ملاحظه ترتیب در تاریخ تألیف، چنین است:
 
−
 
 
−
# مواقع النجوم، شجره نامه‌أی است در سلسله اجازات نوریان، و نخستین اثر او است كه در 21 سالگی نوشته است.
 
−
# نفس الرحمن فی فضائل سیدنا سلمان، حدیثی است از حیات [[سلمان فارسی]] و فراتی است از فضایل جوشان او كه در شهر [[کربلا]] به سال 1283 ق تألیف لطیف آن تمام شده است.
 
−
# دارالسلام، در دو جلد، درباره خواب و [[تعبیر خواب]] و... است و جلد دوم در [[اخلاق]] و... است كه به ترتیب الفبایی و كارساز نوشته شده، و در 1292 ق، به زیر سایه آستان قدس عسكریین، در سرزمین [[سامرا]] تألیف آن تكمیل شده است.
 
−
# فصل الخطاب... (تألیف: 1292 ق. در [[نجف]]، چاپ: 1298 ق).
 
−
# معالم العبر (تألیف: 1296 ق. در شهر سامرا).
 
−
# میزان السماء (تألیف: 1299 ق. تهران).
 
−
# كلمه طیبه: (تألیف: 1301 ق. چاپ نخست: بمبئی 1352 ق، در 616 صفحه).
 
−
# جنه المأوی: (تألیف: 1302 ق) تصنیفی است در مقام [[امام مهدی]] عجل الله تعالی فرجه شریف و با سوز فراق حضرت یار روحی فداه‌.
 
−
# فیض القدسی: (تألیف: 1302 ق، سامرا) اولین كتاب مستند و معتبر در خصوص زندگانی [[علامه مجلسی]]. این كتاب چندی پیش به قلم مترجم معاصر حجه الاسلام سید جعفر نبوی به فارسی ترجمه و منتشر شد.
 
−
# بدر مشعسع: (تألیف: 1308 ق.) در شرح حال فرزندان موسی مبرقع پسر [[امام جواد]] علیه السلام است كه همراه با تقریظ و تأیید میرزای بزرگ چاپ شد.
 
−
# كشف الاستار (1318 ق.) پرتوی است از حُسن دل انگیز حضرت مهدی روحی فداه.<ref> كشف الاستار، محدث نوری، چاپ دوم، قم 1400 ق، ص 246، آن جا و در مقدمه كتاب هم حدیثی از حیات محدث نوری آمده است.</ref>
 
−
# صحیفه ثانیه علویه (1303 ق.).
 
−
# صحیفه اربعه سجادیه.
 
−
# سلامه المرصاد (1317 ق).
 
−
# مستدرك مزار بحار.
 
−
# حاشیه بر منتهی المقال.
 
−
# ظلمات الهاویه در معایب معاویه و...
 
−
# نجم الثاقب (1303 ق) پر انتشارترین كتاب محدث نوری.
 
−
# موالید الائمه.
 
−
# شاخه طوبی.
 
−
# دیوان شعر محدث نوری كه با نام «مولودیه» چاپ شده است.
 
−
# [[مستدرك الوسائل]] و [[مستنبط المسائل]]، بزرگترین اثر محدث نوری و معتبرترین مجموعه مفصل روایی كه پس از [[وسائل الشیعه]] نوشته شده است و به راستی مستدرك، مرجعی معتبر برای مجتهدان است و هیچ فقیهی از آن بی‌نیاز نیست.<ref> به این معنی بسیاری از بزرگان اعتقاد داشته و دارند كه از بابت نمونه می‌شود از آخوند خراسانی و شیخ الشریعه اصفهانی و... نام برد. بنگرید: نقباء البشر، ج 2، ص 553 و مكارم الآثار، ج 5، ص 147.</ref>
 
−
# لؤلؤ و مرجان (1319 ق.) این كتاب كه از سر [[اخلاص]] و درد [[دین]] نوشته شده نخستین كتاب مستقلی است كه در رد [[خرافات]] ساخته و پرداخته شده در ساحت مقدس [[حماسه عاشورا]]، سخن می‌گوید و با صمیمیت و صداقت از مداحان و منبریانِ محترم می‌خواهد كه در این كار حساس و حیاتی، به هیچ وجه اركان سه گانه راستگویی، درست گویی و اخلاص را فراموش نكنند و با فدا كردن [[علم]] و [[عقل]] در پای عشقِ فرضی، آبروی همه را نبرند...
 
−
# تحیه الزائر، از متون زیارتی است.
 
−
# تقریرات بحث استادش شیخ العراقین.
 
−
# تقریرات درس استاد دیگرش میرزای بزرگ.
 
−
# اربعونیات، همان كه در حاشیه كلمه طیبه چاپ شده است.
 
−
# اخبار حفظ القرآن.
 
−
# رساله‌ای در شرح حال مولی ابی الحسن شریف عاملی فتونی كه در 1276 ق نوشته است.
 
−
# كشكول، گلستانی كه گلبرگ های گوناگونی را شامل می‌شود.
 
−
# حواشی بر توضیح المقال حاج ملا علی كنی كه در آخر رجال ابی علی چاپ شده است.
 
−
# رساله فارسی در جواب به شبهات فصل الخطاب و در رد تحریف [[قرآن]] مجید. تذكر این نكته ضروری است كه علاوه بر كتاب القرآن در ضمن مستدرك الوسائل، محدث نوری سه كتاب دیگر نیز در [[علوم قرآنی]] نوشته است و بی‌گمان با چشم پوشی از هر كدام از این چهار كتاب، [[قضاوت]] در [[حق]] نوری و او را متهم به تحریف كردن، ناقص و ناروا خواهد بود.
 
−
# ترجمه جلد دوم دارالسلام به فارسی.
 
−
# اجوبه المسائل.
 
−
# حواشی بر رجال ابی علی كه نیمه تمام مانده و غیر از شماره 31 می‌باشد.
 
−
# فهرست كتابخانه بی‌نظیر خویش كه به ترتیب الفبایی نوشته شده و در مقدمه‌اش به تفصیل در خصوص كتاب و نویسندگی سخن گفته است.<ref> در خصوص آثار محدث، علاوه بر نقباء البشر، ج 2، ص 549 و جلدهای مختلف «[[الذریعه]]» مراجعه شود به فیض قدسی، مقدمه مترجم.</ref>
 
−
# نامه‌ها و اجازه‌نامه‌ها و اعلامیه‌ها. اگر در كتابی گردآوری شود گنجینه گرانبهایی را تشكیل خواهد داد. بیش از ده نامه از محدث نوری كه در جواب نامه‌های میر حامد حسین هندی نویسنده اثر گرانسنگ «[[عبقات الانوار]]» نوشته شده است در مجله نور علم البته بخش های بریده‌ای از آن ها چاپ شد.<ref> مجله نور علم، ش مسلسل 48، دوره چهارم، ش 12، (آذر و دی 1371) ص 86 ـ 108؛ فیض قدسی، با ترجمه سید جعفر نبوی، ص 37 ـ 40؛ چاپ اول، 1374، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.</ref> و بسیاری از نامه‌ها و... كه در لابه‌لای كتاب ها و... پراكنده‌اند.
 
−
 
 
−
خوشبختانه آثار محدث نوری ـ به جز سه یا چهار كتاب ـ بارها چاپ شده و بسیاری از كتاب ها از عربی به فارسی و از فارسی به عربی ترجمه و منتشر شده‌اند. به تازگی كتاب نجم الثاقب از فارسی به عربی و در دو جلد بزرگ ترجمه گشت و انتشار یافت، پس از آن، چندی پیش نیز شاهد انتشار جلد 19 مستدرك الوسائل (جزء اول از خاتمه مستدرك) گشتیم كه به كوشش مؤسسه آل البیت تحقیق و به بازار كتاب عرضه شد.
 
−
 
 
−
==شاگردان==
 
−
 
 
−
بسیاری از بزرگان به افتخار شاگردی نوری نایل شده و از انفاس قدسی او بهره‌مند گشته و از خرمن خلوص او خوشه‌چینی و از دریاهای دانش او دانش‌اندوزی كرده‌اند. ما با نام بعضی از آن بزرگمردان به كتاب خود زینت می‌بخشیم:
 
−
 
 
−
# شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]]، نویسنده دائره المعارف بزرگ كتابشناسی شیعه «الذریعه الی تصانیف الشیعه» در 26 جلد و كتاب هایی دیگر.
 
−
# حاج [[شیخ عباس قمی]]، محدث مورد وثوقی كه در سایه [[اخلاص]] و صمیمیت بسیار، آوازه و نام نیكش چون آفتابی تابان است. كتاب مقدس [[مفاتیح الجنان]] تنها یك اثر از میراث ماندگار اوست.
 
−
# مصلح مجاهد آیت الله شیخ محمدحسین [[كاشف الغطاء]] (1294 ـ 1373 ق) از آثار پرارج او در عالم ادب قصیده‌ای است غرا در دفاع از یوسف [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیه، حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه شریف كه چكیده‌ای از كتاب كشف الاستار استادش محدث نوری است.
 
−
# اندیشمند نامی آیت الله علامه سید عبدالحسین شرف الدین عاملی (1290 ـ 1377 ق).
 
−
# شیخ اسماعیل اصفهانی.
 
−
# شیخ مرتضی بن محمد عاملی.
 
−
# سید جمال الدین عاملی اصفهانی.
 
−
# حاج شیخ محمدباقر بیرجندی (1276 ـ 1352 ق.) مؤلف كبریت احمر.
 
−
# حاج شیخ علی اكبر نهاوندی.
 
−
# حاج شیخ علی زاهد قمی (1273 ـ 1371 ق).
 
−
# حاج شیخ محمدتقی قمی.
 
−
# عارف واصل آیت الله میرزا جواد آقا ملكی تبریزی.
 
−
# حاج میرزا ابوالفضل تهرانی معروف به كلانتری نوری و نویسنده «شفاء الصدور فی زیاره العاشورا».
 
−
# شیخ جعفر نوری نجمی.
 
−
# سید علم الهدی نقوی كابلی (متولد 1288 ق) نویسنده «دستورالمل للنسوان».
 
−
# آقا میرزا محمد تهرانی (متولد 1281 ق).
 
−
# شیخ مهدی نوری فرزند میرزا هادی نوری، برادرزاده محدث نوری. ایشان پیش عمویش رسائل و مكاسب و دیگر كتاب های درسی آموخته بود و در شمار شاگردان میرزای بزرگ شیرازی بود.
 
−
# شیخ جلیل محمد حَسن آل كبه (1269 ـ 1333 ق).
 
−
# صدر الاسلام حاج میرزا علی اكبر همدانی معروف به دبیر كه ابوالمكارم هم خوانده می‌شود.
 
−
# مرحوم حاج میرزا محمد ارباب قمی (1273 ـ 1341 ق). همان طور كه از آثار چاپ شده ایشان برمی‌آید نسبت به استادش محدث نوری فوق العاده ارادتمند بوده است و از او به نیكی بسیار یاد می‌كند.
 
−
# شیخ علی اكبر همدانی (1270 ـ 1325 ق) نویسنده ناسخ التفاسیر.<ref> زندگینامه این بزرگان را در مصادر زیر می‌توان یافت: نفس الرحمن، ص 14؛ معارف الرجال، ج 1، ص 271؛ نقباء البشر، ج 2، ص 546 و ج 4، ص 1601؛ حماسه حسینی، ج 1، ص 13؛ و هدیه الرازی الی الامام المجدد الشیرازی و [[ریحانه الادب]].</ref>
 
−
# پسر خواهرش و دامادش شیخ شهید، آیت الله فضل الله نوری (1295 ـ 1327 ق)
 
−
# آیت الله شیخ محمدتقی بافقی (1292 ـ 1325 ق) دلیر مردی كه مبارزاتش با رضاخان پهلوی به ویژه در دفاع از [[حجاب]] بسی معروف و مشهور است.<ref> [[دانشنامه]] جهان اسلام، حرف ب، جزوه چهارم، ص 623، چاپ اول.</ref>
 
−
 
 
−
==راویان نور==
 
−
 
 
−
در طول صد و پنجاه سال و اندی كه در عصر حاضر بر تاریخ [[حدیث]] شیعه گذشته است كمتر «اجازه‌نامه روایی» یافت می‌شود كه نام نوری زینت بخش آن نباشد. همین است كه او را با نام «خاتمه المحدثین» و سرآمد نوریان، معروف ساخته است. محدث نوری «شیخ روایتی» بسیاری از دانشوران نامی است كه از بابت نمونه علمای زیر نام برده می‌شود:
 
−
 
 
−
# آیت الله سید محسن امین عاملی (1284 ـ 1371 ق) نویسنده اعیان الشیعه و...
 
−
# آیت الله میرزای نائینی (متوفای 1355 ق).
 
−
# حاج شیخ محمدهادی بیرجندی (1277 ـ 1366 ق) معروف به هادوی و متخلص به «هادی».
 
−
# حاج شیخ محمدباقر همدانی (متوفای 1333 ق) از شاگردان عارف نامی ملا حسینقلی همدانی.
 
−
# فدا حسین كهنویی مشهور به نظیر حسن‌ (متولد 1278 ق).
 
−
# منیرالدین بروجردی (1269 ـ 1341 ق.) نوه دختری میرزای قمی (صاحب «قوانین الاصول»).
 
−
# علامه مجاهد حاج شیخ محمدجواد بلاغی (1282 ـ 1352 ق) نویسنده تفسیر آلاء الرحمن.
 
−
# شیخ محمدعلی كچویی اردستانی (متوفای حدود 1335 ق).
 
−
# سید ابوطالب شیرازی.
 
−
# حاج شیخ عبدالكریم حائری، مؤسس حوزه علمیه [[قم]]، (متولد حدود 1276 ـ 1355 ق).
 
−
# سید ابومحمد حسن صدرالدین موسوی كاظمینی، نویسنده «تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام».
 
−
# سید هبه الدین شهرستانی، نویسنده «الهیئه والاسلام».
 
−
# علامه سید شمس الدین محمود حسینی مرعشی (1260 ـ 1338 ق).
 
−
# شریف الاسلام سید اسماعیل مرعشی نجفی نویسنده قانونچه در علم [[طب]].
 
−
# حاج میرزا علی حسینی مرعشی شهرستانی، شارح و جیزه [[شیخ بهایی]] در علم حدیث شناسی.
 
−
# شیخ محمد حرزالدین نجفی نویسنده معارف الرجال.
 
−
# شیخ مهدی حكمی قمی مشهور به پایین شهری.
 
−
# حاج میرزا حسن علیاری تبریزی فرزند حاج ملا علی علیاری سردرودی.
 
−
# حاج شیخ عبدالنبی نوری تهرانی.
 
−
# آقا ضیاءالدین عراقی (متوفی 1361 ق).<ref> مشجره مواقع النجوم، محدث نوری، ص 20، از منشورات [[كتابخانه نجفی مرعشی]]؛ الذریعه، ج 1، ص 181 و...؛ علماء معاصرین، واعظ خیابانی تبریزی، ص 213، دائره المعارف تشیع، ج 2، ص 65، ج 4، ص 568 و...</ref>
 
−
 
 
−
==وفات==
 
  
−
محدث نوری كه از پیروان پاك [[امام حسین]] علیه السلام بود در راه بازگشت از آخرین سفر زیارتی خویش از دشت گلگون لاله‌ها، یعنی [[كربلا]]، بیمار شده، درد خویش را، برای رعایت حال دیگر كاروانیان [[نینوا]] پنهان می‌دارد، مبادا كه كربلاییان را اذیت كرده باشد. به [[نجف]] اشرف، محل اقامت خویش كه می‌رسد، بیماریش روز به روز شدت یافته، درد دلش سحر به سحر سبز می‌شود. عاقبت زخمی را كه از خنجر هجران خورده بود و سالیان سال، سینه سینایی‌اش را سوخته بود گل می‌كند.
+
*[[گلشن ابرار]]، جلد ۱، زندگی نامه "محدث نوری" از صحتی سردرودی.
 +
*سید حسین فلاح زاده ابرقویی، "روش حدیثی محدث نوری در مستدرک الوسائل"، [http://www.ensani.ir/fa/content/299353/default.aspx پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]، بازیابی: ۲۳ بهمن ۱۳۹۲.
  
−
شب چهارشنبه، 27 [[جمادی الثانی]] سال 1320 قمری بود كه آن روشنی بخش آسمان ولایت و درایت (در 66 سالگی) غروب می‌كند و برای همیشه نوریان را در نار فراق می‌گدازد و بنا به وصیت خودش در یكی از ایوان های آستان قدس [[امیرالمومنین]] علی علیه السلام به خاك سپرده می‌شود.
+
==پیوندها==
  
 +
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64382&scope=GGExsrZOLQxrHkQDzJm_UdNqBU3hT89K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه]'''
  
−
==پانویس==
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38515&scope=95YYli2geUGQEo3m9XWmKAp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D8%B1%D9%83%20%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل]'''
−
<references/>
 
−
 
 
−
==منابع==
 
−
*تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد 1، زندگی نامه "محدث نوری" از صحتي سردرودي.
 
−
 
 
−
*سید حسین فلاح زاده ابرقویی، روش حدیثی محدث نوری در مستدرک الوسائل ،[http://www.ensani.ir/fa/content/299353/default.aspx پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]، بازیابی: 23 بهمن 1392.
 
  
−
'''پیوندها'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=43074&scope=GGExsrZOLQwRv52m3AKEO7M0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب كشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار]'''
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64382&scope=GGExsrZOLQxrHkQDzJm_UdNqBU3hT89K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34978&scope=GGExsrZOLQw4kh3K9_ZFkQukfmwpSpoh&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D8%AC%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%82%D8%A8&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب نجم الثاقب]'''
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38515&scope=95YYli2geUGQEo3m9XWmKAp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D8%B1%D9%83%20%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل]'''
+
==آرشیو عکس و تصویر==
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=43074&scope=GGExsrZOLQwRv52m3AKEO7M0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب كشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار]'''
+
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:علی (3).jpg|قبور [[محدث نوری|حسین نوری طبرسی]] و [[محدث قمی|عباس قمی]]، در حرم امام علی علیه السلام
 +
پرونده:علی0.jpg|موقعیت مکانی مدفن حسین نوری طبرسی و عباس قمی در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی علیه السلام]] _گزینه 10)
 +
پرونده:نوري.jpg|یکی از آثار حسین نوری طبرسی درباره [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان عجل الله تعالی فرجه]]
 +
</gallery>
  
−
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34978&scope=GGExsrZOLQw4kh3K9_ZFkQukfmwpSpoh&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%86%D8%AC%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%82%D8%A8&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب نجم الثاقب]'''
+
[[رده: علمای قرن چهاردهم|نوری طبرسی،حسین]]
−
[[رده: علمای قرن چهاردهم]]
 
 
[[رده: محدثان]]
 
[[رده: محدثان]]
−
[[رده:مدفونان در حرم امام علی علیه السلام]]
+
[[رده:مدفونین در حرم امام علی علیه السلام]]
 +
{{خوب}}
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۱

Confirm3.jpg

آیت الله حسین نوری (۱۳۲۰-۱۲۵۴ ق) مشهور به «محدّث نوری»، از محدثان و محققان شیعه در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان میرزای شیرازی است. محدث نوری دارای آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی از جمله «مستدرک الوسائل» است. آقا بزرگ تهرانی و شیخ عباس قمی از شاگردان و شهید شیخ فضل الله نوری پسر خواهر وی است.

۲۳۰px
نام کامل حسین نوری طبرسی
زادروز ۱۲۵۴ قمری
زادگاه مازندران
وفات ۱۳۲۰ قمری
مدفن نجف، حرم امیرالمؤمنین علیه السلام

Line.png

اساتید

میرزا محمدحسن شیرازی، شیخ عبدالحسین تهرانی، شیخ مرتضی انصاری‌، ملا فتحعلی سلطان آبادی،...

شاگردان

آقا بزرگ تهرانی، شیخ عباس قمی، شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، شیخ علی زاهد قمی،...

آثار

مستدرک الوسائل، النجم الثاقب، لؤلؤ و مرجان، حاشیه بر منتهی المقال، دارالسلام،...

تحصیل و اساتید

حسین بن محمدتقی نوری در هیجدهم شوال در ۱۲۵۴ شهر نور استان مازندران به دنیا آمد. وی در همان سال‌های آغازین عمر، تحصیلاتش را از موطن خود آغاز نمود و سپس در تهران، نزد شیخ عبدالرحیم بروجردی (که پدر زن محدث نوری نیز می باشد)، علم آموزى را دنبال کرد. در سن ۱۹ سالگی، براى فراگیرى علوم و معارف اسلامی، به نجف اشرف مهاجرت نمود و در آن‌جا، نزد اساتید بنام و پر آوازۀ روزگار خویش، از جمله میرزای شیرازی، کسب فیض و علم نمود.[۱]

محدث نوری همچنین در کربلا از محضر آیت الله شیخ عبدالحسین تهرانی معروف به «شیخ العراقین» استفاده کرده و پس از آن در درس آیت الله شیخ مرتضی انصاری‌ که در نجف اشرف دایر بود حاضر می‌شود. استفاده از افادات شیخ اعظم بیش از چند ماه طول نمی‌کشد زیرا در همین زمان (۱۲۸۱ ق.) شیخ انصاری دار فانی را وداع می‌گوید.

برخی دیگر از اساتید ایشان عبارتند از:

  1. فقیه فاضل، ملا محمدعلی محلاتی (۱۲۳۲ ـ ۱۳۰۶ ق).[۲]
  2. جمال السالکین، آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی (۱۳۱۲ ق).[۳]
  3. فقیه کبیر، ملا شیخ علی خلیلی (۱۲۲۶ ـ ۱۲۷۹ ق).[۴]
  4. معزالدین سید مهدی قزوینی (۱۲۲۲ ـ ۱۳۰۰ ق).[۵]
  5. میرزا محمدهاشم خوانساری (۱۲۳۵ ـ ۱۳۱۸ ق).[۶]
  6. آیت الله ملا علی کنی (۱۲۲۰ ـ ۱۳۰۶ ق).[۷]

شاگردان و راویان

برخی از شاگردان محدث نوری عبارتند از:

  1. شیخ آقا بزرگ تهرانی، نویسنده «الذریعه الی تصانیف الشیعه» در ۲۶ جلد.
  2. حاج شیخ عباس قمی، محدث بزرگ صاحب کتاب مفاتیح الجنان.
  3. مصلح مجاهد آیت الله شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (۱۲۹۴ ـ ۱۳۷۳ ق) از آثار پرارج او در عالم ادب قصیده‌ای است غرا در دفاع از مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه شریف که چکیده‌ای از کتاب کشف الاستار استادش محدث نوری است.
  4. اندیشمند نامی آیت الله علامه سید عبدالحسین شرف الدین عاملی (۱۲۹۰ ـ ۱۳۷۷ ق).
  5. شیخ اسماعیل اصفهانی.
  6. شیخ مرتضی بن محمد عاملی.
  7. سید جمال الدین عاملی اصفهانی.
  8. حاج شیخ محمدباقر بیرجندی (۱۲۷۶ ـ ۱۳۵۲ ق.) مؤلف کبریت احمر.
  9. حاج شیخ علی اکبر نهاوندی.
  10. حاج شیخ علی زاهد قمی (۱۲۷۳ ـ ۱۳۷۱ ق).
  11. حاج شیخ محمدتقی قمی.
  12. عارف واصل میرزا جواد آقا ملکی تبریزی.
  13. حاج میرزا ابوالفضل تهرانی معروف به کلانتری نوری و نویسنده «شفاء الصدور فی زیارة العاشور».
  14. شیخ جعفر نوری نجمی.
  15. سید علم الهدی نقوی کابلی (متولد ۱۲۸۸ ق).
  16. آقا میرزا محمد تهرانی (متولد ۱۲۸۱ ق).
  17. شیخ مهدی نوری، برادرزاده محدث نوری. ایشان پیش عمویش رسائل و مکاسب و ... آموخته بود.
  18. شیخ جلیل محمدحسن آل کبه (۱۲۶۹ ـ ۱۳۳۳ ق).
  19. صدر الاسلام حاج میرزا علی اکبر همدانی معروف به دبیر که ابوالمکارم هم خوانده می‌شود.
  20. حاج میرزا محمد ارباب قمی (۱۲۷۳ ـ ۱۳۴۱ ق).
  21. شیخ علی اکبر همدانی (۱۲۷۰ ـ ۱۳۲۵ ق) نویسنده ناسخ التفاسیر.[۸]
  22. پسر خواهرش و دامادش شیخ شهید، آیت الله شیخ فضل الله نوری (۱۲۹۵ ـ ۱۳۲۷ ق)
  23. آیت الله شیخ محمدتقی بافقی (۱۲۹۲ ـ ۱۳۲۵ ق).[۹]

همچنین محدث نوری «شیخ روایتی» بسیاری از دانشوران نامی است که از بابت نمونه علمای زیر نام برده می‌شود:

  1. آیت الله سید محسن امین عاملی (۱۲۸۴ ـ ۱۳۷۱ ق) نویسنده اعیان الشیعه.
  2. آیت الله میرزا محمدحسین نائینی (متوفای ۱۳۵۵ ق).
  3. حاج شیخ محمدهادی بیرجندی (۱۲۷۷ ـ ۱۳۶۶ ق) معروف به هادوی و متخلص به «هادی».
  4. حاج شیخ محمدباقر همدانی (متوفای ۱۳۳۳ ق) از شاگردان عارف نامی ملا حسینقلی همدانی.
  5. فدا حسین کهنویی مشهور به نظیر حسن‌ (متولد ۱۲۷۸ ق).
  6. منیرالدین بروجردی (۱۲۶۹ ـ ۱۳۴۱ ق.) نوه دختری میرزای قمی (صاحب «قوانین الاصول»).
  7. علامه مجاهد شیخ محمدجواد بلاغی (۱۲۸۲ ـ ۱۳۵۲ ق) نویسنده تفسیر آلاء الرحمن.
  8. شیخ محمدعلی کچویی اردستانی (متوفای حدود ۱۳۳۵ ق).
  9. حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، (متولد حدود ۱۲۷۶ ـ ۱۳۵۵ ق).
  10. سید حسن صدرالدین موسوی کاظمینی، نویسنده «تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام».
  11. سید هبة الدین شهرستانی، نویسنده «الهیئة والاسلام».
  12. علامه سید شمس الدین محمود حسینی مرعشی (۱۲۶۰ ـ ۱۳۳۸ ق).
  13. شریف الاسلام سید اسماعیل مرعشی نجفی نویسنده قانونچه در علم طب.
  14. حاج میرزا علی حسینی مرعشی شهرستانی، شارح و جیزه شیخ بهایی در علم حدیث شناسی.
  15. شیخ محمد حرزالدین نجفی نویسنده معارف الرجال.
  16. شیخ مهدی حکمی قمی مشهور به پایین شهری.
  17. حاج میرزا حسن علیاری تبریزی فرزند حاج ملا علی علیاری سردرودی.
  18. حاج شیخ عبدالنبی نوری (۱۳۴۳-۱۲۵۴ ق).
  19. آقا ضیاءالدین عراقی (متوفی ۱۳۶۱ ق).[۱۰]

آثار و تألیفات

نجم الثاقب - یکی از آثار محدث نوری

«هر کس با چشم باز و با در نظر گرفتن شرایط آن روزگار، به آثار خطیر نوری نظر کند، آثاری که در آن ها دقت و تحقیق موج می‌زند، شک و تردید نخواهد کرد که او مؤید به روح القدس بود».[۱۱]

آثار محدث نوری با ملاحظه ترتیب در تاریخ تألیف، چنین است:

  1. مواقع النجوم، شجره نامه‌ای است در سلسله اجازات نوریان، و نخستین اثر او است که در ۲۱ سالگی نوشته است.
  2. نفس الرحمن فی فضائل سیدنا سلمان، حدیثی است از حیات سلمان فارسی که در شهر کربلا به سال ۱۲۸۳ ق تألیف لطیف آن تمام شده است.
  3. دارالسلام، در دو جلد، درباره خواب و تعبیر خواب و...، و جلد دوم در اخلاق و... است که در ۱۲۹۲ ق، در سرزمین سامرا تألیف آن تکمیل شده است.
  4. فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب‌ الارباب (تألیف: ۱۲۹۲ ق. در نجف، چاپ: ۱۲۹۸ ق).
  5. معالم العبر (تألیف: ۱۲۹۶ ق. در شهر سامرا).
  6. میزان السماء (تألیف: ۱۲۹۹ ق. تهران).
  7. کلمه طیبه: (تألیف: ۱۳۰۱ ق. چاپ نخست: بمبئی ۱۳۵۲ ق، در ۶۱۶ صفحه).
  8. جنة المأوی: (تألیف: ۱۳۰۲ ق) تصنیفی است در مقام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه.
  9. فیض القدسی: (تألیف: ۱۳۰۲ ق، سامرا) اولین کتاب مستند و معتبر در خصوص زندگانی علامه مجلسی. این کتاب چندی پیش به قلم مترجم معاصر حجه الاسلام سید جعفر نبوی به فارسی ترجمه و منتشر شد.
  10. بدر مشعشع: (تألیف: ۱۳۰۸ ق.) در شرح حال فرزندان موسی مبرقع پسر امام جواد علیه السلام است که همراه با تقریظ و تأیید میرزای بزرگ چاپ شد.
  11. کشف الأستار عن وجه الغائب عن الأبصار (۱۳۱۸ ق.) پرتوی است از حُسن دل انگیز حضرت مهدی روحی فداه.[۱۲]
  12. صحیفه ثانیه علویه (۱۳۰۳ ق.).
  13. صحیفه اربعه سجادیه.
  14. سلامة المرصاد (۱۳۱۷ ق).
  15. مستدرک مزار بحار.
  16. حاشیه بر منتهی المقال.
  17. ظلمات الهاویه در معایب معاویه و...
  18. النجم الثاقب فی احوال الامام الحجة الغائب (۱۳۰۳ ق) پر انتشارترین کتاب محدث نوری.
  19. موالید الائمه.
  20. شاخه طوبی.
  21. دیوان شعر، که با نام «مولودیه» چاپ شده است.
  22. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بزرگترین اثر محدث نوری و معتبرترین مجموعه مفصل روایی که پس از وسائل الشیعه نوشته شده که مرجعی معتبر برای مجتهدان است و هیچ فقیهی از آن بی‌نیاز نیست.[۱۳]
  23. لؤلؤ و مرجان (۱۳۱۹ ق.) نخستین کتاب مستقلی است که در ردّ خرافات مربوط به حماسه عاشورا، سخن می‌گوید و با صمیمیت و صداقت از مداحان و منبریانِ محترم می‌خواهد که در این کار حساس و حیاتی، به هیچ وجه ارکان سه گانه راستگویی، درست گویی و اخلاص را فراموش نکنند و با فدا کردن علم و عقل در پای عشقِ فرضی، آبروی همه را نبرند... .
  24. تحیة الزائر، از متون زیارتی است.
  25. تقریرات بحث استادش شیخ العراقین.
  26. تقریرات درس استاد دیگرش میرزای بزرگ.
  27. اربعونیات، همان که در حاشیه «کلمه طیبه» چاپ شده است.
  28. اخبار حفظ القرآن.
  29. رساله‌ای در شرح حال مولی ابی الحسن شریف عاملی فتونی که در ۱۲۷۶ ق. نوشته است.
  30. کشکول، گلستانی که گلبرگ های گوناگونی را شامل می‌شود.
  31. حواشی بر «توضیح المقال» ملا علی کنی که در آخر رجال ابی علی چاپ شده است.
  32. رساله فارسی در جواب به شبهات کتاب «فصل الخطاب» و در رد، تحریف قرآن مجید. تذکر این نکته ضروری است که علاوه بر کتاب القرآن در ضمن مستدرک الوسائل، محدث نوری سه کتاب دیگر نیز در علوم قرآنی نوشته است و بی‌گمان با چشم پوشی از هر کدام از این چهار کتاب، قضاوت در حق نوری و او را متهم به تحریف، ناقص و ناروا خواهد بود.
  33. ترجمه جلد دوم دارالسلام به فارسی.
  34. اجوبة المسائل.
  35. حواشی بر «رجال» ابی علی که نیمه تمام مانده و غیر از شماره ۳۱ می‌باشد.
  36. فهرست کتابخانه کم نظیر خویش که به ترتیب الفبایی نوشته شده و در مقدمه‌اش به تفصیل در خصوص کتاب و نویسندگی سخن گفته است.[۱۴]
  37. نامه‌ها و اجازه‌نامه‌ها و اعلامیه‌ها. اگر در کتابی گردآوری شود گنجینه گرانبهایی را تشکیل خواهد داد. بیش از ده نامه از محدث نوری که در جواب نامه‌های میر حامد حسین هندی نویسنده «عبقات الانوار» نوشته شده است در مجله نور علم، البته بخش های بریده‌ای از آن ها چاپ شد.[۱۵] و بسیاری از نامه‌ها و... که در لابه‌لای کتاب ها و... پراکنده‌اند.

وفات

مرحوم میرزا حسین نوری، سرانجام در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۳۲۰ قمری (در ۶۶ سالگی) در نجف دار فانی را وداع گفت و بنا به وصیت خودش در یکی از ایوان های آستان قدس حرم امیرالمومنین علیه السلام به خاک سپرده می‌شود.

پانویس

  1. ↑ گلشن ابرار: ج ۱ ص ۴۱۳.
  2. ↑ خاتمه مستدرک الوسائل، محدث نوری، چاپ قدیم سه جلدی، ج ۳، ص ۸۷۷.
  3. ↑ کیهان اندیشه(۱۳۷۱)؛ ش ۴۵، ص ۶۹ ـ ۷۹.
  4. ↑ ماضی النجف و حاضرها، آل محبوبه، ج ۲، ص ۲۳۹، چاپ بیروت.
  5. ↑ احسن الودیعه، اعتماد السلطنه، ج ۱، ص ۸۹، چاپ بغداد، ۱۳۴۸ ق.
  6. ↑ پیشین، ج ۱، ص ۱۴۱.
  7. ↑ پیشین، ج ۱، ص ۱۰۱.
  8. ↑ زندگینامه این بزرگان را در مصادر زیر می‌توان یافت: نفس الرحمن، ص ۱۴؛ معارف الرجال، ج ۱، ص ۲۷۱؛ نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۶ و ج ۴، ص ۱۶۰۱؛ حماسه حسینی، ج ۱، ص ۱۳؛ و هدیه الرازی الی الامام المجدد الشیرازی و ریحانه الادب.
  9. ↑ دانشنامه جهان اسلام، حرف ب، جزوه چهارم، ص ۶۲۳، چاپ اول.
  10. ↑ مشجره مواقع النجوم، محدث نوری، ص ۲۰، از منشورات کتابخانه نجفی مرعشی؛ الذریعه، ج ۱، ص ۱۸۱ و...؛ علماء معاصرین، واعظ خیابانی تبریزی، ص ۲۱۳، دائره المعارف تشیع، ج ۲، ص ۶۵، ج ۴، ص ۵۶۸ و...
  11. ↑ ر.ک: نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۹.
  12. ↑ کشف الاستار، محدث نوری، چاپ دوم، قم ۱۴۰۰ ق، ص ۲۴۶، آن جا و در مقدمه کتاب هم حدیثی از حیات محدث نوری آمده است.
  13. ↑ به این معنی بسیاری از بزرگان اعتقاد داشته و دارند که از بابت نمونه می‌شود از آخوند خراسانی و شیخ الشریعه اصفهانی و... نام برد. بنگرید: نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۵۳ و مکارم الآثار، ج ۵، ص ۱۴۷.
  14. ↑ در خصوص آثار محدث، علاوه بر نقباء البشر، ج ۲، ص ۵۴۹ و جلدهای مختلف «الذریعه» مراجعه شود به فیض قدسی، مقدمه مترجم.
  15. ↑ مجله نور علم، ش مسلسل ۴۸، دوره چهارم، ش ۱۲، (آذر و دی ۱۳۷۱) ص ۸۶ ـ ۱۰۸؛ فیض قدسی، با ترجمه سید جعفر نبوی، ص ۳۷ ـ ۴۰؛ چاپ اول، ۱۳۷۴، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.

منابع

پیوندها

آرشیو عکس و تصویر

Confirm3.jpg

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=محدث_نوری&oldid=150963»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا