یاسر خادم قمی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (مهدی موسوی صفحهٔ ياسر قمي را به یاسر خادم قمی منتقل کرد)
 
(۳ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
==خادمِ خورشيد==
+
'''«یاسر قمی»''' معروف به '''«یاسر الخادم»'''، از محدثان و راویان [[شیعه]] در قرن دوم و سوم هجری و از یاران و خادمان [[امام رضا]] علیه‌السلام است. وی مطالبی در مورد سیرۀ امام رضا علیه‌السلام و سؤال و جوابهایی از ایشان را در کتابی با عنوان «المسائل» تألیف نمود. [[علی بن ابراهیم قمی|علی بن ابراهیم قمی]] و [[احمد بن اسحاق اشعری قمی|احمد بن اسحاق اشعری]] از شاگردان و راویان او هستند.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = یاسر الخادم قمی
 +
||تصویر =  
 +
||زادروز =
 +
|زادگاه = قم
 +
|وفات =  قرن سوم قمری
 +
|مدفن = 
 +
|اساتید =  یسع بن حمزة اشعری قمی،...
 +
|شاگردان = [[علی بن ابراهیم قمی|علی بن ابراهیم قمی]]، [[احمد بن اسحاق اشعری قمی|احمد بن اسحاق اشعری]]، حسین بن احمد بن هلال، [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد برقی]]، [[حسین بن سعید اهوازی|حسین بن سعید اهوازی]]، [[یعقوب بن یزید قمی|یعقوب بن یزید]]،...
 +
|آثار = المسائل،...
 +
}}
  
'''<I>پيش گفتار</I>'''
+
==زندگی‌نامه==
 +
«یاسر قمی» در نیمه دوم از سده دوم هجری، ظاهرا در [[قم]] چشم به جهان گشود. تاریخ دقیق ولادت او آشکار نیست؛ همان گونه که نام پدر و خاندان او نیز مبهم است. گرچه از پاره‌ای نشانه‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که پدر او از خاندان اشعری بوده و یا رابطه محکمی با آنان داشته است.<ref> رجال نجاشی، ص ۳۱۵؛ فهرست شیخ طوسی، ص ۱۸۳ و معجم رجال الحدیث، ج ۲۰، ص ۷.</ref>
  
در نيمه دوم از سده دوم هجري، ستاره مشعشع ديگري درخشيدن گرفت. كودكي چشم به اين جهان خاكي گشود كه نام «ياسر» را برايش برگزيدند.
+
از این محدث نامور به عنوان «یاسر قمی» یاد شده؛ زیرا بیشتر روایاتی که از این محدث بزرگ به ما رسیده، به واسطه کسانی است که قمی بوده‌اند؛ همانند [[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[علی بن ابراهیم قمی|علی بن ابراهیم قمی]] و [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد برقی]]. همچنین در پاره‌ای از روایات، که در متون اصلی کتب حدیثی [[شیعه]] آورده شده، صریحاً از ایشان به عنوان یاسرالقمی یاد شده است که این امر، دلیل روشنی بر قمی بودن این محدث است.  
  
تاريخ دقيق طلوع اين ستاره آسماني [[حديث]] آشكار نيست؛ همان گونه كه نام پدر و خاندان او نيز مبهم است. همچنين معلوم نيست پدر ياسر در جرگه محدثان قمي بوده و از كدام قبيله بوده است؛ گرچه از پاره‌اي نشانه‌ها، مي‌توان نتيجه گرفت كه پدر او از خاندان اشعري بوده و يا رابطه محكمي با آنان داشته است.<ref> رجال نجاشي، چاپ داوري، ص 315؛ فهرست [[شيخ طوسی]]، ص 183 و معجم رجال الحديث، ج 20، ص 7.</ref>
+
یاسر قمی یکی از راویان و گزارشگران اصلی زندگی حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام است. نکته جالب این که از این بزرگوار به «یاسر الخادم» یاد شده و این افتخار، یکی از مشخصه‌های وی است. او نه فقط خادم حضرت رضا علیه‌السلام بوده، بلکه از بعضی روایات به دست می‌آید که او مورد عنایت و محرم اسرار آن بزرگوار نیز بوده است.  
  
==دلايل قمي بودن ياسر==
+
آغاز خدمت یاسر نزد حضرت رضا علیه‌السلام به زمانی بازمی‌گردد که آن حضرت به دعوت [[مأمون]]، آهنگ توس کرد. استقرار آن حضرت در توس، موجب شد که جمعی از شیعیان و محبان راستین [[ولایت]] برای درک محضر مبارک پسر [[پیامبر اسلام|پیغمبر]] صلی الله علیه و آله به آن شهر سفر کنند. یاسر قمی نیز، که ظاهراً مقیم [[قم]] بود به سمت توس حرکت کرد و تا [[شهادت امام رضا علیه السلام|شهادت امام رضا]] علیه‌السلام در محضر آن بزرگوار بود و به ضبط اخبار و فضایل و سیره آن حجت حق می‌پرداخت. یاسر ظاهراً بعد از شهادت امام، نتوانست در توس بماند، لذا به قم برگشت و اخبار فراوانی درباره آن امام عظیم الشأن به شاگردان خویش نقل کرد.<ref> سیرة الائمه الاثنی عشر، هاشم معروف الحسنی، ج ۲، ص ۳۵۴؛ الحیاة السیاسیة للامام الرضا علیه‌السلام، علامه جعفر مرتضی عاملی، ص ۱۳۹.</ref>
  
در آغاز اين مقاله، از اين محدث نامور به عنوان «ياسر قمي» ياد شد؛ دلايل اين امر، از اين قرار است:
+
اما از پاره‌ای روایات برداشت می‌شود که یاسر گویا با [[مأمون|مأمون عباسی]] هم ارتباط داشته است؛ اما باید دانست که این ارتباط، بر اساس [[تقیه]] و بسیار محدود بوده است. کما این که [[اباصلت هروی|اباصلت]] هم از یاران [[امام رضا]] علیه‌السلام بوده و همزمان، با مأمون عباسی ارتباط داشته است. چون عمل آنان ظاهری و بر اساس تقیه بوده است، لذا تضادی با عشق به خاندان [[وحی]] نداشته است. از این رو، دانشمندان شیعی هر دو بزرگوار را ستوده اند. بررسی و مطالعه روایات یاسر در کتاب [[عیون اخبارالرضا]] علیه‌السلام، تألیف [[شیخ صدوق]]، مؤید این واقعیت است. زیرا مضمون روایات وی چنان است که جز از راوی ولایتمدار و دلداده خاندان [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه وآله نقل نمی‌شود؛ چرا که محور اصلی این روایات، اثبات [[ولایت]]، حقانیت و منزلت عظیم حضرت [[امیرالمومنین]] علیه‌السلام است.<ref> به عنوان نمونه: عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۲۲۸.</ref>
  
* 1. شايد اولين نشانه قمي بودن ايشان، اين باشد كه ترجمه‌نويس‌هاي برجسته شيعي از ياسر، زيرعنوان «مولا يسع قمي» و گاهي «مولا حمزة بن يسع قمي»، نام برده‌اند.<ref> رجال نجاشي، ص 315.</ref>
+
تاریخ رحلت و مدفن این محدث گرانقدر نیز معلوم نیست؛ جز این که به گفته بعضی مورخان، او به سال ۲۲۰ ق. در قید حیات بوده است.<ref> طبقات الفقهاء، ج ۳، ص ۶۰۸.</ref> شاید بتوان حدس زد که وفات سایر خادم در اواخر نیمه اول سده سوم هجری اتفاق افتاده است؛ به ویژه آن که او را از یاران و راویان [[امام هادی علیه السلام|امام هادی]] علیه‌السلام نیز به شمار آورده‌اند.<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۳۱۵.</ref>
 +
==استادان و شاگردان==
  
گرچه واژه «مولا» از منظر علماي لغت و رجال، معاني فراواني دارد كه مشهورترين آن‌ها رهبري امام معصوم علیه‌السلام است؛ آن گونه كه رسول گرامي اسلام صلی الله علیه و آله در روز به يادماندني غديرخم، هنگام نصب علي علیه‌السلام به رهبري و امامت مسلمانان، فرمود: «مَن كُنتُ مولاه فعلّيٌ مولاه» كه بدون ترديد مقصود آن حضرت از كلمه «مولا»، خلافت و پيشوايي [[امیرالمومنین]] علیه‌السلام است. معاني ديگر اين واژه چنين است: مالك، عبد، ملازم و همراه انسان، همسايه، هم‌پيمان، كمك كننده، دوست و...<ref> تنقيح المقال، ج 3، بخش مقياس الهداية، ص 90؛ طبقات الفقهاء، ج ص 608.</ref>
+
از برخی منابع برمی‌آید که یاسر قمی علاوه بر امامان معصوم علیهم السلام‌، از محضر دو استاد [[حدیث]] بهره‌مند شده است؛ یکی یسع بن حمزة اشعری قمی<ref> اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸.</ref> و دیگری شخصیتی است که نام او ذکر نشده و تنها از او به عنوان «بعض العلماء» یاد شده است. این شخص شاید یکی از اطرافیان و یاران حضرت رضا علیه‌السلام و یا اساساً این شخص استاد وی نبوده است.<ref> فروع کافی، ج ۷، ص ۲۶۱، باب النوادر، ح ۴، دارالکتب، قم.</ref>
  
در مورد ياسر قمي، آن چه قوي‌تر به نظر مي‌رسد، معناي هم‌پيمان بودن يا ملازم و همراه بودن است. وقتي گفته مي‌شود مولاي يسع و حمزه قمي - كه هر دو از برجستگان سلسله اشعري در [[قم]] بودند و در اين شهر مي‌زيستند - معلوم مي‌شود كه ياسر هم در همين شهر همراه و هم‌پيمان آنان بوده است.
+
همچنین، یاسر قمی شاگردان متعددی پرورش داده، که نشان دهنده دانش فراوان و برجستگی یاسر قمی است. در این جا به نام گروهی از آنان بسنده می‌کنیم:
  
* 2. بيشتر رواياتي كه از اين محدث بزرگ، به ما رسيده، به واسطه كساني است كه قمي بوده‌اند؛ همانند ابراهيم بن هاشم قمي، علي بن ابراهيم قمي و احمد بن محمد بن خالد برقي قمي كه در بخش «شاگردان ياسر قمي» نام برده خواهند شد.
+
*[[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم قمی]]؛<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۱۴.</ref>
 +
*[[علی بن ابراهیم قمی|علی بن ابراهیم قمی]]؛<ref> تفسیر علی ابن ابراهیم، ج ۲، ص ۳۳۴.</ref>
 +
*حسین بن احمد بن هلال؛<ref> فروع کافی، ج ۷، ص ۲۶۱.</ref>
 +
*محمد بن صندل؛<ref> اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸، باب سترالذنوب.</ref>
 +
*محمد بن عیسی بن عبید؛<ref> مجمع الرجال، قهپایی، ج ۶، ص ۲۴۶.</ref>
 +
*ابراهیم بن محمد بن عبدالله؛<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۱، ص ۳۱۵.</ref>
 +
*حمزة بن محمد بن احمد؛<ref> عیون الاخبار، ج ۲، ص ۶.</ref>
 +
*[[سهل بن زیاد آدمی|سهل بن زیاد آدمی]]؛<ref> فروع کافی، ج ۶، ص ۳۳۲.</ref>
 +
*[[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن محمد بن خالد برقی]]؛<ref> رجال نجاشی، ص ۴۵۲، چاپ جامعه مدرسین.</ref>
 +
*صقر بن ابی دلف؛<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۱۴.</ref>
 +
*[[حسین بن سعید اهوازی|حسین بن سعید اهوازی]]؛<ref> امالی مفید، ص ۳۱۰، چاپ جامعه مدرسین.</ref>
 +
*[[یعقوب بن یزید قمی|یعقوب بن یزید]]؛<ref> وسائل الشیعه، چاپ ۲۰ جلدی، ج ۶، ص ۲۳۶.</ref>
 +
*نوح بن شعیب؛<ref> جامع الروات، ج ۲، ص ۳۲۲.</ref>
 +
*[[احمد بن اسحاق اشعری قمی|احمد بن اسحاق اشعری قمی]].<ref> حاشیه شرح مشیخه، سید حسن خرسان، ج ۴، ص ۴۸.</ref>
  
* 3- در پاره‌اي از روايات، كه در متون اصلي كتب حديثي شيعه آورده شده، صريحاً از ايشان به عنوان ياسرالقمي ياد شده است كه اين امر، دليل روشني بر قمي بودن اين محدث است.
+
==در نظر عالمان==
 +
شایسته است برای پی بردن به منزلت این محدث گرانقدر، وی را در آیینه سخنان بزرگان [[علم رجال|رجال]] بنگریم:
  
* 4- شرح حال نگاران بزرگ شيعي، همانند علامه ممقاني، آيت الله خويي در معجم رجال الحديث و حضرت آقاي جعفر سبحاني در طبقات الفقهاء به آنچه گفتيم، به صراحت و روشني اشاره كرده‌اند.<ref> همان، ص 307 و معجم رجال الحديث، ج 20، ص 9.</ref>
+
*[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] گفته است: «یاسر خادم امام رضا علیه‌السلام، مولی و هم‌پیمان حمزة بن یسع اشعری قمی بود».<ref> رجال نجاشی، ص ۳۱۵.</ref>
  
==در آيينه انديشه‌ها==
+
*[[علامه حلی]] در اثر رجالی خود به یاسر خادم اعتماد می‌کند و ظاهراً وجاهت و وثاقت او را می‌پذیرد. ایشان می‌گوید: «روایتی که در سلسله اسناد آن، یاسر قمی باشد اگر دیگر راویان موجه باشند، قهراً [[حدیث]] عنوان صحیح پیدا می‌کند».<ref> خلاصة الاقوال، ص ۲۷۸.</ref>
  
بدون ترديد ياسر خادم قمي در شمار راويان برجسته اهل بيت جاي دارد. به ويژه كه وي يكي از راويان و گزارشگران اصلي زندگي حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام است. نكته جالب اين كه از اين بزرگوار به «ياسرالخادم» ياد شده و اين افتخار، يكي از مشخصه‌هاي وي است. او نه فقط خادم حضرت امام رضا علیه‌السلام بوده بلكه از بعضي روايات به دست مي‌آيد كه او مورد عنايت و محرم اسرار آن بزرگوار نيز بوده است.
+
*[[ابن داوود حلی|ابن داود حلّی]] نیز، یاسر را در بخش اول کتاب خود که ویژه راویان موجه و قابل اعتماد است، قرار داده است.<ref> رجال ابن داود، ص ۲۷۰ و تنقیح المقال، ج ۳، ص ۳۰۷.</ref>
  
شايسته است براي پي بردن به منزلت اين محدث گرانقدر، وي را در آيينه سخنان بزرگان رجال بنگريم.
+
*علامه [[وحید بهبهانی|وحید بهبهانی]] در منزلت یاسر نوشته است: «او روایتگری مورد ستایش است».<ref> تعلیقه بر منهج المقال، چاپ قدیم، ص ۳۹۴.</ref>
  
* الف) نجاشي گفته است: «ياسر خادم امام رضا علیه‌السلام، مولي و هم‌پيمان حمزة بن يسع اشعري قمي بود».<ref> رجال نجاشي، ص 315.</ref>
+
*صاحب کتاب طبقات الفقهاء، یاسر خادم را در شمار یاران فقیه امامان شیعی قرار داده است.<ref> طبقات الفقهاء، ج ۳، ص ۶۰۸.</ref>
  
* ب) شيخ طوسي در رجال مي‌نگارد: «ياسر، مولاي يسع اشعري قمي است».<ref> رجال شيخ طوسي، ص 395.</ref> در فهرست نيز ضمن اشاره به نكته، سند خويش را بيان مي‌دارد.<ref> فهرست طوسي، ص 183.</ref>
+
==آثار و روایات==
 +
تنها اثر یاسر خادم که تراجم‌نویسان بدان اشاره کرده‌اند، کتاب «المسائل» است. گویا این کتاب، حاوی مسائلی بوده که وی از [[امام رضا]] علیه‌السلام پرسیده و پاسخ آن‌ها را دریافت داشته است.<ref> رجال نجاشی، ص ۴۵۲ و فهرست طوسی، ص ۱۸۳.</ref> [[شیخ طوسی]] در رجال خود گوید: یاسر از موالیان حمزة بن یسع است و مسائلی را جمع کرده بود و [[احمد بن محمد بن خالد برقى|احمد بن ابی عبدالله برقی]] آن مسائل را از وی نقل کرده است.<ref>رجال شیخ طوسی، ص ۳۹۵.</ref>
  
* ج) علامه حلي در اثر گرانسنگ خود به ياسر خادم اعتماد مي‌كند و ظاهراً وجاهت و وثاقت او را مي‌پذيرد. ايشان مي‌گويد: «روايتي كه در سلسله اسناد آن، ياسر قمي باشد اگر ديگر راويان موجه باشند، قهراً [[حديث]] عنوان صحيح پيدا مي‌كند».<ref> خلاصة الاقوال، ص 278.</ref>
+
یاسر خادم، روایات فراوانی را برای نسل‌های آینده به یادگار نهاده است؛ از جمله روایات گوناگونی که از وی در [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون اخبارالرضا]] و جلد ۴۹ [[بحارالانوار]] نقل شده است. شاگرد برجسته او، [[علی بن ابراهیم قمی|علی بن ابراهیم قمی]] می‌گوید: «یاسر برای من روایات بسیاری را نقل کرد؛ ولی به دلیل مرور زمان، پاره‌ای از روایات را فراموش کردم».<ref> همان، ص ۱۵.</ref> همچنین می‌گوید: «زمانی که حضرت رضا علیه‌السلام در توس به شهادت رسید و مأمون عباسی از [[خراسان]] به سمت [[بغداد]] حرکت کرد، یاسر به [[قم]] برگشت و تمام اخبار مربوط به آن حضرت را برایم بیان نمود».<ref> همان، ص ۱۴۹.</ref>
  
* د) و نيز استاد بزرگ علامه، ابن داود حلّي، ياسر را در بخش اول كتاب خود كه ويژه راويان موجه و قابل اعتماد است، قرار داده است.<ref> رجال ابن داود، ص 270 و تنقيح المقال، ج 3، ص 307.</ref>
+
در پایان، برخی از [[احادیث]] نقل شده از طریق یاسر خادم ذکر می شود:
  
* هـ) رجالي بزرگ چند سده اخير، وحيد بهبهاني در منزلت ياسر نوشته است: «او روايتگري مورد ستايش است».<ref> تعليقه او بر منهج المقال، چاپ قديم، ص 394.</ref>
+
'''نتیجه ستم حکمرانان:'''
  
* و) ساير تراجم‌نويسان هم او را ستوده و شخصيت او را احترام و تكريم كرده‌اند.
+
یاسر قمی از حضرت رضا علیه‌السلام نقل کرده: «اذا کذب الولاة حُبِسَ المطر و اذا جار السلطان هانت الدولة و اذا حبست الزکاة هلکتِ المواشی»؛ هنگامی که فرمانداران و حکمرانان در شهرها [[دروغ]] گویند، بارش باران کم می‌شود و هنگامی که حاکم و رهبر ستمگری پیشه کند، بنیاد حکومت سست می‌شود. وقتی که مردم [[زکات]] اموال خود را نپردازند، چهارپایان آنان می‌میرند.<ref> امالی مفید، ص ۳۱۰.</ref>
  
* ز) صاحب كتاب طبقات الفقهاء، ياسر خادم را در شمار ياران فقيه امامان شيعي قرار داده است.<ref> طبقات الفقهاء، ج 3، ص 608.</ref>
+
'''پنهان کردن کارهای خوب:'''
  
==مفاخر و ويژگي‌ها==
+
او از حضرت رضا علیه‌السلام و آن بزرگوار از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل فرمود: هر آن کس که کار خوبی را انجام دهد و آن را پنهان کند که مردم متوجه نشوند، این کار خوب، مساوی با هفتاد کار نیک است و هر کس بدی‌ها را آشکار کند و در جامعه دینی گسترش دهد، او خوار و بدبخت است؛ ولی هر کس بدی‌ها را هم پنهان کند، خداوند متعال او را می‌آمرزد.<ref> اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸.</ref>
  
چنان كه گذشت، وي نشان خادمي حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام را دارد و اين، بزرگترين امتياز وي محسوب مي شود. زهي سعادت و شايستگي! آيا اين افتخار بس نيست كه شخصي چنان مورد اعتماد و محرم اسرار امام معصوم علیه‌السلام باشد كه شب و روز در پي برآوردن نيازهاي بيروني و انجام دستور او باشد.
+
'''انحراف در خداشناسی:'''
  
از بعضي گزارش‌هاي منابع دست اول شيعي، بدست مي‌آيد كه رابطه ياسر با امام رضا علیه‌السلام، رابطه‌اي بسيار صميمي و خودماني بوده است. حكايت ذيل بيانگر همين واقعيت است. ياسر مي‌گويد: روزي حضرت رضا علیه‌السلام در صبحگاهي به من فرمود: ديشب يونس بن عبدالرحمن را در خواب ديدم كه در ميان پاره‌اي از نور قرار دارد. خودم آن نور و روشني را تعبير كردم به دينداري يونس بن عبدالرحمن.<ref> مجمع الرجال قهپايي، ج ص 246.</ref>
+
یاسر می‌گوید: بارها از [[امام رضا]] علیه‌السلام شنیدم که می‌فرمود: هر کس [[خداوند]] یگانه را به مخلوقاتش شبیه سازد و خدای را مانند آنان پندارد، او مشرک است و آن کس که به خدا چیزهایی را نسبت دهد که خداوند از نسبت دادن به ذات مقدس خودش نهی کرده، همانا او کافر است.<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۱، ص ۱۱۴.</ref>
  
نكته: آغاز خدمت ياسر نزد حضرت رضا علیه‌السلام به زماني بازمي‌گردد كه آن حضرت به دعوت مأمون، آهنگ توس كرد. البته روشن است كه دعوت مأمون جهت فريب شيعيان و تحكيم سلطنت و بدون رضايت امام رضا علیه‌السلام بود.
+
'''انسان سخاوتمند و بخیل:'''
  
به هر حال، استقرار آن حضرت در توس، موجب شد كه جمعي از شيعيان و محبان راستين ولايت براي درك محضر مبارك پسر پيغمبر صلی الله علیه و آله به آن شهر سفر كنند.
+
از امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام نقل کرده: «السخی یأکل مِن طعام الناس لیأکلوا مِن طعامه و البخیل لایأکل من طعام الناس لئلاّ یأکلوا مِن طعامه»؛ انسان سخاوتمند و بخشنده از غذای مردم می‌خورد تا مردم هم از طعام او بخورند؛ ولی بخیل از طعام مردم نمی‌خورد تا مردم غذای او را نخورند.<ref> همان، ج ۲، ص ۱۲.</ref>
  
جناب ياسر قمي نيز، كه ظاهراً مقيم قم بود به سمت توس حركت كرد و تا شهادت امام هشتم علیه‌السلام در محضر آن بزرگوار بود و به ضبط اخبار و فضايل و سيره آن حجت حق مي‌پرداخت. ياسر ظاهراً بعد از شهادت آن حضرت، نتوانست در توس بماند و بدون امام، زندگي كند. لذا به [[قم]] برگشت و اخبار فراواني درباره آن امام عظيم الشأن به شاگردان خويش نقل كرد.<ref> سيرة الائمه الاثني عشر، هاشم معروف الحسني، ج 2، ص 354 والحياة السياسية للامام الرضا علیه‌السلام، علامه جعفر مرتضي عاملي، ص 139، جامعه مدرسين قم.</ref>
+
'''امیرالمؤمنین از دیدگاه پیامبر:'''
  
==رفع يك شبهه==
+
باز روایت می‌کند از امام رضا علیه‌السلام که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وآله به [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]] علیه‌السلام فرمود: یاعلی! تو حجت خدایی، تو باب الله هستی، تو راه به سوی خدایی، تو خبر بزرگی، تو راه مستقیمی، تو نمونه اعلای انسانیت و اسوه مؤمنانی، تو رهبر مسلمین، بهترین وصی و سرور صدیقین هستی. یا علی! تو بعد از من مظلوم واقع خواهی شد. یا علی! تو را از حق خود جلوگیری می‌کنند. یا علی! حزب تو، حزب من است و حزب من، حزب الله است و حزب دشمنان تو، حزب [[شیطان]] است.<ref> عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۵.</ref>
  
از پاره‌اي روايات برداشت مي‌شود كه ياسر گويا با مأمون عباسي هم ارتباط داشته است؛ اما بايد دانسته شود كه اين ارتباط، بر اساس [[تقيه]] و بسيار محدود بوده است. كما اين كه اباصلت هم از ياران حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام بوده و همزمان، با مأمون عباسي ارتباط داشته است. چون عمل آنان ظاهري و بر اساس تقيه بوده است، لذا تضادي با عشق به خاندان [[وحی]] نداشته است. از اين رو، دانشمندان شيعي هر دو بزرگوار را ستوده و براي آنان احترام ويژه‌اي قائل شده‌اند. بررسي و مطالعه روايات ياسر در كتاب [[عيون اخبارالرضا]] علیه‌السلام، تأليف [[شيخ صدوق]]، مؤيد اين واقعيت است.
+
'''خصلت‌های ویژه امیرالمؤمنین:'''
  
صاحب اين قلم، يكايك [[احاديث]] اين كتاب ارزنده را مطالعه و مشاهده كرد. مضمون روايات وي چنان بود كه جز از راوي ولايتمدار و دلداده خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله نقل نمي‌شود؛ چرا كه محور اصلي اين روايات، اثبات ولايت، حقانيت و منزلت عظيم حضرت [[امیرالمومنین]] علیه‌السلام است.<ref> به عنوان نمونه: عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 2، ص 228.</ref>
+
یاسر از امام رضا علیه‌السلام، از رسول اکرم صلی الله علیه وآله روایت می‌کند: یا علی! من از خداوند برای تو پنج خصلت خواستم که خداوند عطا فرمود: ۱- از خدا خواستم در [[روز قیامت]]، من و تو با هم محشور شویم و سر از خاک برداریم، خداوند به من عطا کرد. ۲- از خداوند خواستم در هنگام نصب ترازوی اعمال با من باشی، خداوند اجابت کرد. ۳- از ذات مقدس خداوند خواستم تو را حامل پرچم خدا و پرچمدار من قرار دهد. خداوند به من عطا کرد. ۴- از خداوند خواستم که تو امت مرا از حوض [[کوثر]] سیراب کنی، خداوند اجابت فرمود. ۵- از خداوند خواستم تو را پیشوای امت من به سوی [[بهشت]] قرار دهد، که این خواسته را هم عطا کرد.<ref> همان، ص ۲۲۸.</ref>
  
==كثرت روايت==
+
'''اخلاق امام رضا علیه‌السلام:'''
 
 
يكي ديگر از فضيلت‌هاي ارزشمند ياسر كه جلوه‌اي از علاقه او به اهل بيت علیهم‌السلام است، روايات فراواني است كه اين مرد بزرگ آن‌ها را به نسل‌هاي آينده نقل كرده و به يادگار نهاده است؛ به عنوان نمونه روايات گوناگوني كه از وي در عيون اخبارالرضا و جلد 49 [[بحارالانوار]] نقل شده است.
 
 
 
شاگرد برجسته او، علي بن ابراهيم قمي، مي‌گويد: «ياسر براي من روايات بسياري را نقل كرد؛ ولي به دليل مرور زمان، پاره‌اي از روايات را فراموش كردم».<ref> همان، ص 15.</ref>
 
 
 
باز همو مي‌گويد: «زماني كه حضرت رضا علیه‌السلام در توس به شهادت رسيد و مأمون عباسي از خراسان به سمت [[بغداد]] حركت كرد، ياسر به [[قم]] برگشت و تمام اخبار مربوط به آن حضرت را برايم بيان نمود».<ref> همان، ص 149.</ref>
 
 
 
==يار امامان==
 
 
 
از آن چه گفته شد، جناب ياسر از ياران و خادمان امام هشتم بوده است. به اين مطلب، شيخ نجاشي اشاره كرده است.<ref> رجال نجاشي، ص 315 و رجال شيخ طوسي، ص 395.</ref> از پاره‌اي روايات به دست مي‌آيد كه ياسر وجود مقدس [[امام هادی]] علیه‌السلام را نيز درك و از او روايت نقل كرده است.<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 2، ص 315.</ref>
 
 
 
==استادان==
 
 
 
استادان اصلي او، خودِ امامان معصوم علیه‌السلام‌اند؛ ولي از برخي منابع برمي‌آيد كه از محضر دو استاد [[حديث]] بهره‌مند مي‌شده است؛ يكي يسع بن حمزة اشعري قمي<ref> اصول كافي، ج 2، ص 428.</ref> و ديگري شخصيتي است كه نام او ذكر نشده و تنها از او به عنوان «بعض العلماء» ياد شده است. اين شخص شايد يكي از اطرافيان و ياران حضرت رضا علیه‌السلام و يا اساساً اين شخص استاد وي نبوده است.<ref> فروع كافي، ج 7، ص 261، باب النوادر، ح 4، دارالكتب، قم.</ref>
 
 
 
==شاگردان==
 
 
 
ياسر قمي گر چه بيش از دو استاد نداشته، ولي شاگردان فراوان و كم‌نظيري پرورش داده است. در اين جا به نام گروهي از آنان بسنده مي‌كنيم:
 
 
 
1. علي بن ابراهيم بن هاشم قمي؛<ref> تفسير علي ابن ابراهيم، ج 2، ص 334.</ref>
 
 
 
2. ابراهيم بن هاشم قمي؛<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 2، ص 114.</ref>
 
 
 
3. احمد بن حلاّل؛<ref> فروع كافي، ج 7، ص 261.</ref>
 
 
 
4. محمد بن صندل؛<ref> اصول كافي، ج 2، ص 428، باب سترالذنوب.</ref>
 
 
 
5. محمد بن عيسي بن عبيد؛<ref> مجمع الرجال، قهپايي، ج 6، ص 246.</ref>
 
 
 
6. ابراهيم بن محمد بن عبدالله؛<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 1، ص 315.</ref>
 
 
 
7. محمدبن جزك؛<ref> اختصاص مفيد، ص 290.</ref>
 
 
 
8. حمزةبن محمد بن احمد؛<ref> عيون الاخبار، ج 2، ص 6.</ref>
 
 
 
9. سهل بن زياد آدمي؛<ref> فروع كافي، ج 6، ص 332.</ref>
 
 
 
10. احمد بن محمد بن خالد برقي؛<ref> رجال نجاشي، ص 452، چاپ جامعه مدرسين.</ref>
 
 
 
11. صقر بن ابي دلف؛<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 2، ص 114.</ref>
 
 
 
12. حسين بن سعيد اهوازي؛<ref> امالي مفيد، ص 310، چاپ جامعه مدرسين.</ref>
 
 
 
13. يعقوب بن يزيد؛<ref> وسائل الشيعه، چاپ 20 جلدي، ج 6، ص 236.</ref>
 
 
 
14. نوح بن شعيب؛<ref> جامع الروات، ج 2، ص 322.</ref>
 
 
 
15. احمد بن اسحاق قمي؛<ref> حاشيه شرح مشيخه، سيد حسن خرسان، ج 4، ص 48.</ref>
 
 
 
اين تعداد شاگرد شاخص، نشان دهنده دانش فراوان و برجستگي ياسر قمي است.
 
 
 
==تأليف==
 
 
 
تنها اثر وي كه تراجم‌نويسان بدان اشاره كرده‌اند، كتاب المسائل است. گويا اين كتاب، حاوي مسائلي بوده كه وي از [[امام رضا]] علیه‌السلام پرسيده و پاسخ آن‌ها را دريافت داشته است.<ref> رجال نجاشي، ص 452 و فهرست طوسي، ص 183.</ref>
 
 
 
==وفات==
 
 
 
تاريخ رحلت و مدفن اين محدث گرانقدر، همچون تاريخ ولادت و تعداد و نام فرزندانش، معلوم نيست؛ جز اين كه به گفته بعضي مورخان، او به سال 220 ق. در قيد حيات بوده است.<ref> طبقات الفقهاء، ج 3، ص 608.</ref> شايد بتوان حدس زد كه غروب اين ستاره تابناك در اواخر نيمه اول سده سوم هجري اتفاق افتاده است؛ به ويژه آن كه او را از ياران حضرت هادي علیه‌السلام به شمار آورده‌اند.
 
 
 
==گلچيني از بوستان حديث==
 
 
 
در پايان، برخي از [[احاديث]] را كه اين راوي شيفته خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله نقل كرده، مي‌ياوريم و اين اوراق را با سخنان اهل بيت علیهم‌السلام عطرآگين مي‌كنيم.
 
 
 
'''ستم حكمرانان:'''
 
 
 
ياسر قمي از حضرت رضا علیه‌السلام نقل كرده: هنگامي كه فرمانداران و حكمرانان در شهرها [[دروغ]] گويند، بارش باران كم مي‌شود و هنگامي كه حاكم و رهبر ستمگري پيشه كند، بنياد حكومت سست مي‌شود. وقتي كه مردم [[زكات]] اموال خود را نپردازند، چهارپايان آنان مي‌ميرند.<ref> امالي مفيد، ص 310.</ref><ref> اذا كذب الولاة حُبِسَ المطر و اذا جار السلطان هانت الدولة و اذا حبست الزكاة هلكتِ المواشي.</ref>
 
 
 
'''پنهان كردن كارهاي خوب:'''
 
 
 
او از حضرت رضا علیه‌السلام و آن بزرگوار از رسول گرامي اسلام نقل فرمود: هر آن كس كه كار خوبي را انجام دهد و آن را پنهان كند كه مردم متوجه نشوند، اين كار خوب، مساوي با هفتاد كار نيك است و هر كس بدي‌ها را آشكار كند و در جامعه ديني گسترش دهد، او خوار و بدبخت است؛ ولي هر كس بدي‌ها را هم پنهان كند، خداوند متعال او را مي‌آمرزد.<ref> اصول كافي، ج 2، ص 428.</ref>
 
 
 
'''انحراف در خداشناسي:'''
 
  
ياسر مي‌گويد: بارها از [[امام رضا]] علیه‌السلام شنيدم كه مي‌فرمود: هر كس خداوند يگانه را به مخلوقاتش شبيه سازد و خداي را مانند آنان پندارد، او مشرك است و آن كس كه به خدا چيزهايي را نسبت دهد كه خداوند از نسبت دادن به ذات مقدس خودش نهي كرده، همانا او كافر است.<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 1، ص 114.</ref>
+
یاسر می‌گوید: وقتی که امام فراغتی می‌یافت، تمام اطرافیان خود را از کوچک و بزرگ، جمع می‌کرد؛ با آن‌ها سخن می‌گفت و [[شوخی|شوخی]] می‌کرد و دل آنان را شاد می‌ساخت و با آن‌ها اُنس می‌گرفت. وقتی که سفره غذا را می‌گشودند، تمام کسانی را که در خانه امام بودند، جمع می‌کرد و با آنان غذا می‌خورد.<ref> همان، ص ۱۵۹.</ref>
  
'''انسان سخاوتمند و بخيل:'''
+
'''پاداش زیارت امام رضا:'''
  
از امام علي بن موسي الرضا علیه‌السلام نقل كرده: انسان سخاوتمند و بخشنده از غذاي مردم مي‌خورد تا مردم هم از طعام او بخورند؛ ولي خسيس از طعام مردم نمي‌خورد تا مردم غذاي او را نخورند.<ref> همان، ج 2، ص 12.</ref>(××)
+
یاسر می‌گوید: امام رضا علیه‌السلام فرمود: برای زیارت هیچ قبری بار و بنه نبندید و سفر نکنید، مگر برای قبور ما (اهل بیت). ای یاسر! بدان و آگاه باش که من را از روی ستم با زهر، مسموم می‌کنند و در سرزمین غریب دفن خواهم شد. هر آن کس که وسایل سفر خود را ببندد و به [[زیارت]] من آید، دعای او مستجاب و گناهانش آمرزیده خواهد شد.<ref> همان، ص ۵۵ و ۶۲۶.</ref>
  
'''غربت امام رضا علیه‌السلام و طلب مرگ از خدا:'''
+
==پانویس==
 
 
ياسر خادم مي‌گويد: هرگاه حضرت امام رضا علیه‌السلام از [[نماز جمعه]] در مسجد جامع بازمي‌گشت، در حالي كه عرق و غبار سرو پاي حضرت را فراگرفته بود، دعا مي‌فرمود: «بارخدايا! اگر راحتي من از اين غم‌ها و سختي‌ها، جز با [[مرگ]] فراهم نمي‌شود، پس مرگ مرا همين لحظه برسان» و آن حضرت هماره اندوهگين بود، تا اين كه به آرزوي هميشگي خود، شهادت نايل شد.<ref> عيون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج 2، ص 15.</ref>
 
 
 
'''امیرالمومنان علیه‌السلام از ديدگاه رسول اكرم صلی الله علیه و آله'''
 
 
 
باز روايت مي‌كند از امام ثامن الحجج علیه‌السلام كه فرمود: رسول الله به اميرالمؤمنان فرمود: ياعلي! تو حجت خدايي، تو باب الله هستي، تو راه به سوي خدايي، تو خبر بزرگي، تو راه مستقيمي، تو نمونه اعلاي انسانيت و اسوه مؤمناني، تو رهبر مسلمين، بهترين وصي و سرور صديقين هستي. يا علي! تو بعد از من مظلوم واقع خواهي شد. يا علي! تو را از حق خود جلوگيري مي‌كنند. يا علي! حزب تو، حزب من است و حزب من، حزب الله است و حزب دشمنان تو، حزب [[شيطان]] است.<ref> همان، ص 6.</ref>
 
 
 
'''خصلت‌هاي ويژه اميرالمؤمنان علیه‌السلام'''
 
 
 
ياسر از امام رضا علیه‌السلام، از رسول اكرم صلی الله علیه و آله روايت مي‌كند: يا علي! من از خداوند براي تو پنج خصلت خواستم كه خداوند عطا فرمود:
 
 
 
* 1- از خدا خواستم در [[روز قيامت]]، من و تو با هم محشور شويم و سر از خاك برداريم، خداوند به من عطا كرد.
 
 
 
* 2- از خداوند خواستم در هنگام نصب ترازوي اعمال با من باشي، خداوند اجابت كرد.
 
 
 
* 3- از ذات مقدس خداوند خواستم تو را حامل پرچم خدا و پرچمدار من قرار دهد. (كه بر روي آن پرچم نوشته شده: خوبان رستگارانند و داخل [[بهشت]] مي‌شوند)، خداوند به من عطا كرد.
 
 
 
* 4- از خداوند خواستم كه تو امت مرا از حوض كوثر سيراب كني، خداوند اجابت فرمود.
 
 
 
* 5- از خداوند خواستم تو را پيشواي امت من به سوي بهشت قرار دهد، كه اين خواسته را هم عطا كرد.<ref> همان، ص 228.</ref>
 
 
 
'''پاداش زيارت امام رضا علیه‌السلام:'''
 
 
 
ياسر مي‌گويد: امام رضا علیه‌السلام فرمود: به سوي قبرها كوچ نكنند، مگر به سوي قبرهاي ما. اي ياسر! بدان و آگاه باش كه من را از روي ستم با زهر، مسموم مي‌كنند و در سرزمين غريب دفن خواهم شد. هر آن كس كه وسايل سفر خود را ببندد و به [[زيارت]] من آيد، دعاي او مستجاب و گناهانش آمرزيده خواهد شد.<ref> همان، ص 55 و 626.</ref>
 
 
 
'''اخلاق امام رضا علیه‌السلام:'''
 
 
 
ياسر مي‌گويد: وقتي كه امام فراغتي مي‌يافت، تمام اطرافيان خود را از كوچك و بزرگ، جمع مي‌كرد؛ با آن‌ها سخن مي‌گفت و شوخي مي‌كرد و دل آنان را شاد مي‌ساخت و با آن‌ها اُنس مي‌گرفت. وقتي كه سفره غذا را مي‌گشودند، تمام كساني را كه در خانه امام بودند، جمع مي‌كرد و با آنان غذا ميل مي‌كرد.<ref> همان، ص 159.</ref>
 
 
 
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
(××). السخي يأكل مِن طعام الناسِ ليأكلوا مِن طعامه و البخيل لايأكل من طعام الناس لئلاّ يأكلوا مِن طعامه.
+
==منابع==
 
 
==منبع==
 
  
*ابوالحسن رباني سبزواري,"یاسر قمی" ستارگان حرم، جلد 14، صفحه 49-58
+
*"یاسر قمی"، [[ستارگان حرم]]، ابوالحسن ربانی سبزواری، ج ۱۴، ص ۴۹-۵۸.
  
[[رده:علمای قرن دوم]]
 
 
[[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]]
 +
[[رده:علمای قرن سوم]]
 
[[رده:راویان حدیث]]
 
[[رده:راویان حدیث]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۳۹

«یاسر قمی» معروف به «یاسر الخادم»، از محدثان و راویان شیعه در قرن دوم و سوم هجری و از یاران و خادمان امام رضا علیه‌السلام است. وی مطالبی در مورد سیرۀ امام رضا علیه‌السلام و سؤال و جوابهایی از ایشان را در کتابی با عنوان «المسائل» تألیف نمود. علی بن ابراهیم قمی و احمد بن اسحاق اشعری از شاگردان و راویان او هستند.

نام کامل یاسر الخادم قمی
زادگاه قم
وفات قرن سوم قمری

Line.png

اساتید

یسع بن حمزة اشعری قمی،...

شاگردان

علی بن ابراهیم قمی، احمد بن اسحاق اشعری، حسین بن احمد بن هلال، احمد بن محمد بن خالد برقی، حسین بن سعید اهوازی، یعقوب بن یزید،...

آثار

المسائل،...


زندگی‌نامه

«یاسر قمی» در نیمه دوم از سده دوم هجری، ظاهرا در قم چشم به جهان گشود. تاریخ دقیق ولادت او آشکار نیست؛ همان گونه که نام پدر و خاندان او نیز مبهم است. گرچه از پاره‌ای نشانه‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که پدر او از خاندان اشعری بوده و یا رابطه محکمی با آنان داشته است.[۱]

از این محدث نامور به عنوان «یاسر قمی» یاد شده؛ زیرا بیشتر روایاتی که از این محدث بزرگ به ما رسیده، به واسطه کسانی است که قمی بوده‌اند؛ همانند ابراهیم بن هاشم قمی، علی بن ابراهیم قمی و احمد بن محمد بن خالد برقی. همچنین در پاره‌ای از روایات، که در متون اصلی کتب حدیثی شیعه آورده شده، صریحاً از ایشان به عنوان یاسرالقمی یاد شده است که این امر، دلیل روشنی بر قمی بودن این محدث است.

یاسر قمی یکی از راویان و گزارشگران اصلی زندگی حضرت امام رضا علیه‌السلام است. نکته جالب این که از این بزرگوار به «یاسر الخادم» یاد شده و این افتخار، یکی از مشخصه‌های وی است. او نه فقط خادم حضرت رضا علیه‌السلام بوده، بلکه از بعضی روایات به دست می‌آید که او مورد عنایت و محرم اسرار آن بزرگوار نیز بوده است.

آغاز خدمت یاسر نزد حضرت رضا علیه‌السلام به زمانی بازمی‌گردد که آن حضرت به دعوت مأمون، آهنگ توس کرد. استقرار آن حضرت در توس، موجب شد که جمعی از شیعیان و محبان راستین ولایت برای درک محضر مبارک پسر پیغمبر صلی الله علیه و آله به آن شهر سفر کنند. یاسر قمی نیز، که ظاهراً مقیم قم بود به سمت توس حرکت کرد و تا شهادت امام رضا علیه‌السلام در محضر آن بزرگوار بود و به ضبط اخبار و فضایل و سیره آن حجت حق می‌پرداخت. یاسر ظاهراً بعد از شهادت امام، نتوانست در توس بماند، لذا به قم برگشت و اخبار فراوانی درباره آن امام عظیم الشأن به شاگردان خویش نقل کرد.[۲]

اما از پاره‌ای روایات برداشت می‌شود که یاسر گویا با مأمون عباسی هم ارتباط داشته است؛ اما باید دانست که این ارتباط، بر اساس تقیه و بسیار محدود بوده است. کما این که اباصلت هم از یاران امام رضا علیه‌السلام بوده و همزمان، با مأمون عباسی ارتباط داشته است. چون عمل آنان ظاهری و بر اساس تقیه بوده است، لذا تضادی با عشق به خاندان وحی نداشته است. از این رو، دانشمندان شیعی هر دو بزرگوار را ستوده اند. بررسی و مطالعه روایات یاسر در کتاب عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، تألیف شیخ صدوق، مؤید این واقعیت است. زیرا مضمون روایات وی چنان است که جز از راوی ولایتمدار و دلداده خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله نقل نمی‌شود؛ چرا که محور اصلی این روایات، اثبات ولایت، حقانیت و منزلت عظیم حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام است.[۳]

تاریخ رحلت و مدفن این محدث گرانقدر نیز معلوم نیست؛ جز این که به گفته بعضی مورخان، او به سال ۲۲۰ ق. در قید حیات بوده است.[۴] شاید بتوان حدس زد که وفات سایر خادم در اواخر نیمه اول سده سوم هجری اتفاق افتاده است؛ به ویژه آن که او را از یاران و راویان امام هادی علیه‌السلام نیز به شمار آورده‌اند.[۵]

استادان و شاگردان

از برخی منابع برمی‌آید که یاسر قمی علاوه بر امامان معصوم علیهم السلام‌، از محضر دو استاد حدیث بهره‌مند شده است؛ یکی یسع بن حمزة اشعری قمی[۶] و دیگری شخصیتی است که نام او ذکر نشده و تنها از او به عنوان «بعض العلماء» یاد شده است. این شخص شاید یکی از اطرافیان و یاران حضرت رضا علیه‌السلام و یا اساساً این شخص استاد وی نبوده است.[۷]

همچنین، یاسر قمی شاگردان متعددی پرورش داده، که نشان دهنده دانش فراوان و برجستگی یاسر قمی است. در این جا به نام گروهی از آنان بسنده می‌کنیم:

در نظر عالمان

شایسته است برای پی بردن به منزلت این محدث گرانقدر، وی را در آیینه سخنان بزرگان رجال بنگریم:

  • نجاشی گفته است: «یاسر خادم امام رضا علیه‌السلام، مولی و هم‌پیمان حمزة بن یسع اشعری قمی بود».[۲۲]
  • علامه حلی در اثر رجالی خود به یاسر خادم اعتماد می‌کند و ظاهراً وجاهت و وثاقت او را می‌پذیرد. ایشان می‌گوید: «روایتی که در سلسله اسناد آن، یاسر قمی باشد اگر دیگر راویان موجه باشند، قهراً حدیث عنوان صحیح پیدا می‌کند».[۲۳]
  • ابن داود حلّی نیز، یاسر را در بخش اول کتاب خود که ویژه راویان موجه و قابل اعتماد است، قرار داده است.[۲۴]
  • صاحب کتاب طبقات الفقهاء، یاسر خادم را در شمار یاران فقیه امامان شیعی قرار داده است.[۲۶]

آثار و روایات

تنها اثر یاسر خادم که تراجم‌نویسان بدان اشاره کرده‌اند، کتاب «المسائل» است. گویا این کتاب، حاوی مسائلی بوده که وی از امام رضا علیه‌السلام پرسیده و پاسخ آن‌ها را دریافت داشته است.[۲۷] شیخ طوسی در رجال خود گوید: یاسر از موالیان حمزة بن یسع است و مسائلی را جمع کرده بود و احمد بن ابی عبدالله برقی آن مسائل را از وی نقل کرده است.[۲۸]

یاسر خادم، روایات فراوانی را برای نسل‌های آینده به یادگار نهاده است؛ از جمله روایات گوناگونی که از وی در عیون اخبارالرضا و جلد ۴۹ بحارالانوار نقل شده است. شاگرد برجسته او، علی بن ابراهیم قمی می‌گوید: «یاسر برای من روایات بسیاری را نقل کرد؛ ولی به دلیل مرور زمان، پاره‌ای از روایات را فراموش کردم».[۲۹] همچنین می‌گوید: «زمانی که حضرت رضا علیه‌السلام در توس به شهادت رسید و مأمون عباسی از خراسان به سمت بغداد حرکت کرد، یاسر به قم برگشت و تمام اخبار مربوط به آن حضرت را برایم بیان نمود».[۳۰]

در پایان، برخی از احادیث نقل شده از طریق یاسر خادم ذکر می شود:

نتیجه ستم حکمرانان:

یاسر قمی از حضرت رضا علیه‌السلام نقل کرده: «اذا کذب الولاة حُبِسَ المطر و اذا جار السلطان هانت الدولة و اذا حبست الزکاة هلکتِ المواشی»؛ هنگامی که فرمانداران و حکمرانان در شهرها دروغ گویند، بارش باران کم می‌شود و هنگامی که حاکم و رهبر ستمگری پیشه کند، بنیاد حکومت سست می‌شود. وقتی که مردم زکات اموال خود را نپردازند، چهارپایان آنان می‌میرند.[۳۱]

پنهان کردن کارهای خوب:

او از حضرت رضا علیه‌السلام و آن بزرگوار از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل فرمود: هر آن کس که کار خوبی را انجام دهد و آن را پنهان کند که مردم متوجه نشوند، این کار خوب، مساوی با هفتاد کار نیک است و هر کس بدی‌ها را آشکار کند و در جامعه دینی گسترش دهد، او خوار و بدبخت است؛ ولی هر کس بدی‌ها را هم پنهان کند، خداوند متعال او را می‌آمرزد.[۳۲]

انحراف در خداشناسی:

یاسر می‌گوید: بارها از امام رضا علیه‌السلام شنیدم که می‌فرمود: هر کس خداوند یگانه را به مخلوقاتش شبیه سازد و خدای را مانند آنان پندارد، او مشرک است و آن کس که به خدا چیزهایی را نسبت دهد که خداوند از نسبت دادن به ذات مقدس خودش نهی کرده، همانا او کافر است.[۳۳]

انسان سخاوتمند و بخیل:

از امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام نقل کرده: «السخی یأکل مِن طعام الناس لیأکلوا مِن طعامه و البخیل لایأکل من طعام الناس لئلاّ یأکلوا مِن طعامه»؛ انسان سخاوتمند و بخشنده از غذای مردم می‌خورد تا مردم هم از طعام او بخورند؛ ولی بخیل از طعام مردم نمی‌خورد تا مردم غذای او را نخورند.[۳۴]

امیرالمؤمنین از دیدگاه پیامبر:

باز روایت می‌کند از امام رضا علیه‌السلام که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: یاعلی! تو حجت خدایی، تو باب الله هستی، تو راه به سوی خدایی، تو خبر بزرگی، تو راه مستقیمی، تو نمونه اعلای انسانیت و اسوه مؤمنانی، تو رهبر مسلمین، بهترین وصی و سرور صدیقین هستی. یا علی! تو بعد از من مظلوم واقع خواهی شد. یا علی! تو را از حق خود جلوگیری می‌کنند. یا علی! حزب تو، حزب من است و حزب من، حزب الله است و حزب دشمنان تو، حزب شیطان است.[۳۵]

خصلت‌های ویژه امیرالمؤمنین:

یاسر از امام رضا علیه‌السلام، از رسول اکرم صلی الله علیه وآله روایت می‌کند: یا علی! من از خداوند برای تو پنج خصلت خواستم که خداوند عطا فرمود: ۱- از خدا خواستم در روز قیامت، من و تو با هم محشور شویم و سر از خاک برداریم، خداوند به من عطا کرد. ۲- از خداوند خواستم در هنگام نصب ترازوی اعمال با من باشی، خداوند اجابت کرد. ۳- از ذات مقدس خداوند خواستم تو را حامل پرچم خدا و پرچمدار من قرار دهد. خداوند به من عطا کرد. ۴- از خداوند خواستم که تو امت مرا از حوض کوثر سیراب کنی، خداوند اجابت فرمود. ۵- از خداوند خواستم تو را پیشوای امت من به سوی بهشت قرار دهد، که این خواسته را هم عطا کرد.[۳۶]

اخلاق امام رضا علیه‌السلام:

یاسر می‌گوید: وقتی که امام فراغتی می‌یافت، تمام اطرافیان خود را از کوچک و بزرگ، جمع می‌کرد؛ با آن‌ها سخن می‌گفت و شوخی می‌کرد و دل آنان را شاد می‌ساخت و با آن‌ها اُنس می‌گرفت. وقتی که سفره غذا را می‌گشودند، تمام کسانی را که در خانه امام بودند، جمع می‌کرد و با آنان غذا می‌خورد.[۳۷]

پاداش زیارت امام رضا:

یاسر می‌گوید: امام رضا علیه‌السلام فرمود: برای زیارت هیچ قبری بار و بنه نبندید و سفر نکنید، مگر برای قبور ما (اهل بیت). ای یاسر! بدان و آگاه باش که من را از روی ستم با زهر، مسموم می‌کنند و در سرزمین غریب دفن خواهم شد. هر آن کس که وسایل سفر خود را ببندد و به زیارت من آید، دعای او مستجاب و گناهانش آمرزیده خواهد شد.[۳۸]

پانویس

  1. رجال نجاشی، ص ۳۱۵؛ فهرست شیخ طوسی، ص ۱۸۳ و معجم رجال الحدیث، ج ۲۰، ص ۷.
  2. سیرة الائمه الاثنی عشر، هاشم معروف الحسنی، ج ۲، ص ۳۵۴؛ الحیاة السیاسیة للامام الرضا علیه‌السلام، علامه جعفر مرتضی عاملی، ص ۱۳۹.
  3. به عنوان نمونه: عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۲۲۸.
  4. طبقات الفقهاء، ج ۳، ص ۶۰۸.
  5. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۳۱۵.
  6. اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸.
  7. فروع کافی، ج ۷، ص ۲۶۱، باب النوادر، ح ۴، دارالکتب، قم.
  8. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۱۴.
  9. تفسیر علی ابن ابراهیم، ج ۲، ص ۳۳۴.
  10. فروع کافی، ج ۷، ص ۲۶۱.
  11. اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸، باب سترالذنوب.
  12. مجمع الرجال، قهپایی، ج ۶، ص ۲۴۶.
  13. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۱، ص ۳۱۵.
  14. عیون الاخبار، ج ۲، ص ۶.
  15. فروع کافی، ج ۶، ص ۳۳۲.
  16. رجال نجاشی، ص ۴۵۲، چاپ جامعه مدرسین.
  17. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۱۴.
  18. امالی مفید، ص ۳۱۰، چاپ جامعه مدرسین.
  19. وسائل الشیعه، چاپ ۲۰ جلدی، ج ۶، ص ۲۳۶.
  20. جامع الروات، ج ۲، ص ۳۲۲.
  21. حاشیه شرح مشیخه، سید حسن خرسان، ج ۴، ص ۴۸.
  22. رجال نجاشی، ص ۳۱۵.
  23. خلاصة الاقوال، ص ۲۷۸.
  24. رجال ابن داود، ص ۲۷۰ و تنقیح المقال، ج ۳، ص ۳۰۷.
  25. تعلیقه بر منهج المقال، چاپ قدیم، ص ۳۹۴.
  26. طبقات الفقهاء، ج ۳، ص ۶۰۸.
  27. رجال نجاشی، ص ۴۵۲ و فهرست طوسی، ص ۱۸۳.
  28. رجال شیخ طوسی، ص ۳۹۵.
  29. همان، ص ۱۵.
  30. همان، ص ۱۴۹.
  31. امالی مفید، ص ۳۱۰.
  32. اصول کافی، ج ۲، ص ۴۲۸.
  33. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۱، ص ۱۱۴.
  34. همان، ج ۲، ص ۱۲.
  35. عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۵.
  36. همان، ص ۲۲۸.
  37. همان، ص ۱۵۹.
  38. همان، ص ۵۵ و ۶۲۶.

منابع

  • "یاسر قمی"، ستارگان حرم، ابوالحسن ربانی سبزواری، ج ۱۴، ص ۴۹-۵۸.