ابوبصیر اسدی: تفاوت بین نسخه‌ها
Saeed zamani (بحث | مشارکتها) (ایجاد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| + | '''«ابوبصیر یحیی بن قاسم اسدی»''' (م، ۱۵۰ ق)، از راویان مورد وثوق [[شیعه]] در [[کوفه]] و از یاران مشهور [[امام باقر]] و [[امام صادق]] علیهماالسلام بوده است. ابوبصیر از [[اصحاب اجماع]] بوده و دو کتاب «مناسک حج» و «یوم و لیلة» را از تألیفات او برشمرده‌اند. | ||
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | ||نام کامل = ابوبصیر یحیی بن قاسم اسدی | ||
| + | ||تصویر= | ||
| + | ||زادروز = | ||
| + | |زادگاه = [[کوفه]] | ||
| + | |وفات = ۱۵۰ هجرى | ||
| + | |مدفن = | ||
| + | |اساتید = [[ابوحمزه ثمالی]]، صالح بن میثم،... | ||
| + | |شاگردان = ابن ابی حمزه بطائنی، [[ابان بن عثمان]]، اسحاق بن عمّار، [[جمیل بن دراج|جمیل بن درّاج]]، عاصم بن حمید حناط،... | ||
| + | |آثار = مناسک الحج، یوم و لیلة، مجموعه روایات فقهی، رسال در احوال ائمۀ نخستین،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==جایگاه علمی و روایی== | ||
| + | از آنجا که «ابوبصیر» [[کنیه]] پنج نفر بوده که برخی از آنان مسلّماً ثقه اند، بزرگان ما کتاب های مستقلی تحت عنوان ابابصیر نوشته اند. مرحوم [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خویی]] با بیان قرینه گفته است که هر جا ابوبصیر به طور مطلق آورده شود، مراد یحیی بن قاسم ثقه است.<ref>معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۷۵.</ref> [[محدث نوری|حاجی نوری]] نیز به همین قول معتقد است. | ||
| − | + | غالب روایات ابوبصیر اسدی، بی واسطه از [[امام باقر]] و [[امام صادق]] علیهما السلام نقل شده است. [[شیخ طوسی]] وی را در شمار اصحاب [[امام کاظم]] علیه السلام (امامت: ۱۴۸-۱۸۳ق) نیز آورده است،<ref>رجال طوسی، ۳۶۴.</ref> ولی باید در نظر داشت که وی تنها حدود ۲ سال از امامت آن حضرت را درک کرده و شمار روایات موجود به نقل ابوبصیر از امام کاظم(ع) بسیار اندک است. | |
| − | + | ابوبصیر اسدی به جز امامان [[معصوم]]، از [[ابوحمزه ثمالی]] و صالح بن میثم نیز روایت می کند. | |
| − | از | + | حدود ۱۵۰ نفر از [[محدثان]] و راویان حدیثی از ابوبصیر اخذ [[حدیث]] کرده اند مانند: ابن ابی حمزه بطائنی، [[عبدالله بن بکیر شیبانی|ابن بُکَیر]]، [[عبدالله بن مسکان|ابن مسکان]]، [[ابان بن عثمان|اَبان بن عثمان]]، اسحاق بن عمّار، [[جمیل بن دراج|جمیل بن درّاج]]، [[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمان]]، عاصم بن حمید حناط، حسین بن ابی العلاء و عبدالله بن حماد انصاری. |
| − | از | + | رجالیان، ابوبصیر را به بزرگی، جلالت و وثاقت ستوده اند. [[ابوعمرو کشی|ابوعمرو کشّی]]، وی را جزﺀ طبقه اوّل [[اصحاب اجماع]] و از جمله شش [[فقیه]] بزرگ [[شیعه]] در قرن دوم هجری می شمارد.<ref>رجال الکشّی: ج۲ ص۵۰۷ ش۴۳۱.</ref> [[شیخ کلینی]] و کشّی، روایاتی را از امام باقر و امام صادق(ع) در مدح و ستایش وی، نقل کرده اند. شیخ [[ابوعمرو کشی|کشى]] از شعیب عقرقوفى روایت کرده است که گفت: به [[امام صادق علیه السلام|حضرت صادق]] علیه السلام گفتم که بسا شود ما محتاج شویم به سؤال بعض مسایل، از کى سؤال کنیم؟ فرمود: بر تو باد به اسدى، یعنى ابوبصیر.<ref>رجال کشى، ۱/۴۰۰.</ref> [[محدث نوری]] در «خاتمه [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک]]» می گوید: مراد از ابوبصیر، ابومحمد یحیى بن قاسم اسدى است، به قرینه قائد، یعنى عصاکش او على بن ابى حمزه، که تصریح کرده‌اند علما به آن که او راوى کتاب او است و این ابوبصیر ثقه است چنان که در «[[رجال شیخ طوسی (کتاب)|رجال شیخ]]» و «[[خلاصة الاقوال (کتاب)|خلاصه]]» است و عقرقوفى پسر خواهر ابوبصیر مذکور است.<ref>مستدرک الوسائل، ۳/۷۰۱، چاپ سه جلدى.</ref> |
| − | + | در مقابل، روایاتی در نکوهش وی گزارش شده است. علمای [[رجال]]، سبب نپذیرفتن این تضعیف ها را [[حدیث مرسل|ارسال]] سند و وجود راویان غیر ثقه در سلسله اسنادِ این روایات، همچنین وجود نشانه های [[تقیه]] و ساختگی بودن و نیز تعارض با روایات مدح دانسته اند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث: ج۲۰ ص۸۰ ش۱۳۵۷۰.</ref> | |
| + | ابوبصیر اسدی که یکی از حاملان پراندوختۀ حدیث [[اهل بیت]] در [[کوفه]] شناخته می‌شد، در پی سالها درک صحبت امام محمد باقر و امام صادق(ع) طبعاً یکی از قطبهای رهبری فکری جامعۀ [[امامیه|امامی]] کوفه بشمار می‌رفت. روایات متعددی در دست است که نشان می‌دهد ابوبصیر در صحنه‌های مبارزۀ فکری با گروههای مخالف چون مختاریه و [[زیدیه]] حضور داشته است. در سال ۱۴۸ق. به دنبال وفات امام جعفر صادق(ع)، فرزند ارشد او موسوم به عبدالله دعوی [[امامت]] کرد و پیروان او که «[[فطحیه]]» نامیده می‌شدند، در مقابل گروهی از شیعیان قرار داشتند که بلاواسطه پس از امام صادق(ع) به امامت [[امام کاظم]](ع) قائل بودند. وقوع این بحران با سالهای پایانی عمر ابوبصیر اسدی مصادف بود و موضعگیری او در مقابل فطحیه از وی چهره‌ای وجیه نزد پیروان امام کاظم(ع) ترسیم نمود؛ چنانکه در روایات آنان ابوبصیر در زمرۀ گروهی از اصحاب امام صادق(ع) شمرده شده است که از آغاز به عبدالله پشت کرده، به امام کاظم(ع) روی آوردند.<ref>کلینی، ۱/۳۵۱-۳۵۲؛ کشی، ۲۸۲-۲۸۴.</ref> | ||
| − | == | + | ==آثار و روایات== |
| − | < | + | صاحب [[معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] می نویسد: «در سلسله اسناد روایات بیش از ۲۲۷۵ مورد با عنوان ابوبصیر قرار گرفته است».<ref> معجم رجال الحدیث، ج۲۱، ص۴۴.</ref> |
| + | ابوبصیر از جمله مؤلّفان [[شیعه|شیعی]] به شمار می آید که فهرست نویسان، دو کتاب برای او ثبت کرده اند: کتاب «مناسک الحج» که از سوی علی بن ابی حمزه و حسین بن علا، گزارش شده است؛ و دیگری کتاب «یوم و لیلة» که به روایت علی بن ابی حمزه، آمده است. | ||
| + | |||
| + | [[شیخ صدوق|ابن بابویه]] مجموعه‌ای از روایات [[فقه|فقهی]] او به روایت علی بن ابی حمزه را در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] مورد استفاده قرار داده است. همچنین مجموعه‌ای مشتمل بر حدود ۲۰ [[حدیث]] در موضوع «علل» به روایت حسین بن یزید نوفلی از علی بن ابی حمزه به‌طور پراکنده در [[علل الشرائع]] ابن بابویه مورد استفاده واقع شده است. | ||
| + | |||
| + | ابن بابویه ضمناً تلفیقی از روایت ابوبصیر و [[محمد بن مسلم ثقفی کوفی|محمد بن مسلم]] را از «کتاب حدیث اربعمأه» به تمامی در [[الخصال (کتاب)|الخصال]] نقل کرده است. علاوه بر آنچه ذکر شد، نوشتاری از ابوبصیر در زمینۀ احوال [[ائمه اطهار|ائمۀ]] نخستین به روایت [[محمد بن سنان]] (در بعضی اسانید با واسطۀ ابن مسکان) وجود داشته که در آثار کهن [[امامیه]] و دیگران مورد استفاده قرار گرفته است. خصیبی تصریح نموده که ابوبصیر مورد نظر در این سند ابوبصیر اسدی است.<ref>خصیبی، الهدایه الکبری، ۳۹.</ref> | ||
| + | ==پانویس== | ||
| + | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | [http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/5354?ParentID=78491 ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره | + | *[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/5354?ParentID=78491 ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹]. |
| + | *محمد ری‌شهری، شناخت‌نامه حدیث، ج۳ ص۵۳-۵۴، [http://hadith.net/post/67657/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A8%D8%B5%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AF%DB%8C/ پایگاه حدیث نت]. | ||
| + | *[https://lib.eshia.ir/23022/5/1973 "ابوبصیر"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.] | ||
| + | *[[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]]، [[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]، قسمت دوم، باب نهم: در تاریخ حضرت صادق علیه‌السلام. | ||
| + | |||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده=دارد | ||
| + | }} | ||
[[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | [[رده:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۶۳: | ||
[[رده:راویان حدیث]] | [[رده:راویان حدیث]] | ||
[[رده:راویان ثقه]] | [[رده:راویان ثقه]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۷
«ابوبصیر یحیی بن قاسم اسدی» (م، ۱۵۰ ق)، از راویان مورد وثوق شیعه در کوفه و از یاران مشهور امام باقر و امام صادق علیهماالسلام بوده است. ابوبصیر از اصحاب اجماع بوده و دو کتاب «مناسک حج» و «یوم و لیلة» را از تألیفات او برشمرده‌اند.
| نام کامل | ابوبصیر یحیی بن قاسم اسدی |
| زادگاه | کوفه |
| وفات | ۱۵۰ هجرى |
|
| |
| اساتید |
ابوحمزه ثمالی، صالح بن میثم،... |
| شاگردان |
ابن ابی حمزه بطائنی، ابان بن عثمان، اسحاق بن عمّار، جمیل بن درّاج، عاصم بن حمید حناط،... |
| آثار |
مناسک الحج، یوم و لیلة، مجموعه روایات فقهی، رسال در احوال ائمۀ نخستین،... |
جایگاه علمی و روایی
از آنجا که «ابوبصیر» کنیه پنج نفر بوده که برخی از آنان مسلّماً ثقه اند، بزرگان ما کتاب های مستقلی تحت عنوان ابابصیر نوشته اند. مرحوم آیت الله خویی با بیان قرینه گفته است که هر جا ابوبصیر به طور مطلق آورده شود، مراد یحیی بن قاسم ثقه است.[۱] حاجی نوری نیز به همین قول معتقد است.
غالب روایات ابوبصیر اسدی، بی واسطه از امام باقر و امام صادق علیهما السلام نقل شده است. شیخ طوسی وی را در شمار اصحاب امام کاظم علیه السلام (امامت: ۱۴۸-۱۸۳ق) نیز آورده است،[۲] ولی باید در نظر داشت که وی تنها حدود ۲ سال از امامت آن حضرت را درک کرده و شمار روایات موجود به نقل ابوبصیر از امام کاظم(ع) بسیار اندک است.
ابوبصیر اسدی به جز امامان معصوم، از ابوحمزه ثمالی و صالح بن میثم نیز روایت می کند.
حدود ۱۵۰ نفر از محدثان و راویان حدیثی از ابوبصیر اخذ حدیث کرده اند مانند: ابن ابی حمزه بطائنی، ابن بُکَیر، ابن مسکان، اَبان بن عثمان، اسحاق بن عمّار، جمیل بن درّاج، یونس بن عبدالرحمان، عاصم بن حمید حناط، حسین بن ابی العلاء و عبدالله بن حماد انصاری.
رجالیان، ابوبصیر را به بزرگی، جلالت و وثاقت ستوده اند. ابوعمرو کشّی، وی را جزﺀ طبقه اوّل اصحاب اجماع و از جمله شش فقیه بزرگ شیعه در قرن دوم هجری می شمارد.[۳] شیخ کلینی و کشّی، روایاتی را از امام باقر و امام صادق(ع) در مدح و ستایش وی، نقل کرده اند. شیخ کشى از شعیب عقرقوفى روایت کرده است که گفت: به حضرت صادق علیه السلام گفتم که بسا شود ما محتاج شویم به سؤال بعض مسایل، از کى سؤال کنیم؟ فرمود: بر تو باد به اسدى، یعنى ابوبصیر.[۴] محدث نوری در «خاتمه مستدرک» می گوید: مراد از ابوبصیر، ابومحمد یحیى بن قاسم اسدى است، به قرینه قائد، یعنى عصاکش او على بن ابى حمزه، که تصریح کرده‌اند علما به آن که او راوى کتاب او است و این ابوبصیر ثقه است چنان که در «رجال شیخ» و «خلاصه» است و عقرقوفى پسر خواهر ابوبصیر مذکور است.[۵]
در مقابل، روایاتی در نکوهش وی گزارش شده است. علمای رجال، سبب نپذیرفتن این تضعیف ها را ارسال سند و وجود راویان غیر ثقه در سلسله اسنادِ این روایات، همچنین وجود نشانه های تقیه و ساختگی بودن و نیز تعارض با روایات مدح دانسته اند.[۶]
ابوبصیر اسدی که یکی از حاملان پراندوختۀ حدیث اهل بیت در کوفه شناخته می‌شد، در پی سالها درک صحبت امام محمد باقر و امام صادق(ع) طبعاً یکی از قطبهای رهبری فکری جامعۀ امامی کوفه بشمار می‌رفت. روایات متعددی در دست است که نشان می‌دهد ابوبصیر در صحنه‌های مبارزۀ فکری با گروههای مخالف چون مختاریه و زیدیه حضور داشته است. در سال ۱۴۸ق. به دنبال وفات امام جعفر صادق(ع)، فرزند ارشد او موسوم به عبدالله دعوی امامت کرد و پیروان او که «فطحیه» نامیده می‌شدند، در مقابل گروهی از شیعیان قرار داشتند که بلاواسطه پس از امام صادق(ع) به امامت امام کاظم(ع) قائل بودند. وقوع این بحران با سالهای پایانی عمر ابوبصیر اسدی مصادف بود و موضعگیری او در مقابل فطحیه از وی چهره‌ای وجیه نزد پیروان امام کاظم(ع) ترسیم نمود؛ چنانکه در روایات آنان ابوبصیر در زمرۀ گروهی از اصحاب امام صادق(ع) شمرده شده است که از آغاز به عبدالله پشت کرده، به امام کاظم(ع) روی آوردند.[۷]
آثار و روایات
صاحب معجم رجال الحدیث می نویسد: «در سلسله اسناد روایات بیش از ۲۲۷۵ مورد با عنوان ابوبصیر قرار گرفته است».[۸]
ابوبصیر از جمله مؤلّفان شیعی به شمار می آید که فهرست نویسان، دو کتاب برای او ثبت کرده اند: کتاب «مناسک الحج» که از سوی علی بن ابی حمزه و حسین بن علا، گزارش شده است؛ و دیگری کتاب «یوم و لیلة» که به روایت علی بن ابی حمزه، آمده است.
ابن بابویه مجموعه‌ای از روایات فقهی او به روایت علی بن ابی حمزه را در من لایحضره الفقیه مورد استفاده قرار داده است. همچنین مجموعه‌ای مشتمل بر حدود ۲۰ حدیث در موضوع «علل» به روایت حسین بن یزید نوفلی از علی بن ابی حمزه به‌طور پراکنده در علل الشرائع ابن بابویه مورد استفاده واقع شده است.
ابن بابویه ضمناً تلفیقی از روایت ابوبصیر و محمد بن مسلم را از «کتاب حدیث اربعمأه» به تمامی در الخصال نقل کرده است. علاوه بر آنچه ذکر شد، نوشتاری از ابوبصیر در زمینۀ احوال ائمۀ نخستین به روایت محمد بن سنان (در بعضی اسانید با واسطۀ ابن مسکان) وجود داشته که در آثار کهن امامیه و دیگران مورد استفاده قرار گرفته است. خصیبی تصریح نموده که ابوبصیر مورد نظر در این سند ابوبصیر اسدی است.[۹]
پانویس
منابع
- ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹.
- محمد ری‌شهری، شناخت‌نامه حدیث، ج۳ ص۵۳-۵۴، پایگاه حدیث نت.
- "ابوبصیر"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، قسمت دوم، باب نهم: در تاریخ حضرت صادق علیه‌السلام.
