مهیار دیلمی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«مهیار بن مرزویه دیلمی»''' (م، ۴۲۸ ه.ق)، شاعر و کاتب [[ایران|ایرانی]] در قرن ۵ هجری است. آیین او در ابتدا [[زرتشت]] بود و سپس به دست استادش [[سید رضی]] (م، ۴۰۶ ه.ق) [[اسلام]] آورد و به مذهب [[شیعه]] گرایید. مضامین اشعار مهیار علاوه بر مدیحه‌ها و تغزلات، متضمن بیان مسائل [[علم کلام|کلامی]] تشیع است. وی اشعار بسیاری درباره مناقب [[اهل بیت]] علیهم‌السلام سروده است. | |
{{شناسنامه شخصیت | {{شناسنامه شخصیت | ||
| − | |نام کامل= | + | |نام کامل=مهیار بن مرزویه دیلمی |
|زادروز= تاریخ تولد نامشخص | |زادروز= تاریخ تولد نامشخص | ||
| − | |زادگاه=ایران | + | |زادگاه=[[ایران]] |
| − | |وفات= ۴۲۸ | + | |وفات= ۴۲۸ قمری |
|مدفن= [[بغداد]] | |مدفن= [[بغداد]] | ||
| − | |آثار=دیوان شعر، | + | |آثار=دیوان شعر، قصیده لامیه،... |
}} | }} | ||
| + | ==زندگینامه== | ||
| + | ابوالحسن مهیار بن مرزوِیه دیلمی در سال ۳۶۷ هجری در گیلان که در آن دوران جزئی از مناطق دیلم به شمار می آمد، در خانواده ای [[زرتشت|زرتشتی]] مذهب چشم به جهان گشود. مهیار از کودکی شخصیتی دانش پژوه داشت و در تحصیل و طلب علم بسیار مجد و خوش استعداد بود. وی رفته رفته به ادیبی پرآوازه مبدل شد و در شعر و ادبیات فارسی و عربی سرآمد و شهره زمان گشت. شهرت وی باعث شد که دانشمندان جهان اسلام در آن زمان از وی دعوت نموده تا به [[بغداد]] بیاید و در این شهر که در آن زمان بزرگترین و علمی ترین دانشگاه جهان اسلام را در خود جای داده بود، سکنی گزیند. وى مدتى متصدى امر کتابت [[آل بویه|آل بویه]] بود و در بغداد براى ترجمه ى مطالب از فارسى به عربى استخدام شد. و چون اصلاً [[ایران|ایرانی]] بود، به او کاتب فارسی گفته‌اند. | ||
| − | + | مهیار دیلمی در جریان ارتباطات خود با علمای بغداد، با مرحوم [[سید رضی]]، مدوّن کتاب شریف [[نهج البلاغه]] نیز نشست و برخواست پیدا کرده و در زمره شاگردان وی نیز قرار گرفته بود. وی با آگاهی از عقاید مکتب حقه [[تشیع]] و یادگیری باورهای این مذهب، سرانجام در سال ۳۸۴ و طبق قولی دیگر در سال ۳۹۴ قمری توسط استادش سید رضی مستبصر و شیعه شد. در «[[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الادب]]» آمده که او بدست [[سید مرتضی|شریف مرتضى]] ایمان آورده ولى در خدمت شریف رضى به تحصیل علم و ادب پرداخته است. | |
| − | + | وی آنچنان در تشیع استوار وارد شد که نمی توانست عقاید خود را کتمان کند؛ از همین جهت اشعار زیادی در مذهب جدید خود می سرود و در اشعار خود به ظالمین در حق [[اهل بیت|اهل بیت پیامبر]] (علیهم السلام) جسورانه می تاخت! به طور مثال می توان به [[بیت (شعر)|بیت]] شعری مشهور از او در این رابطه اشاره نمود: | |
| − | + | وکیف ضاقت علی الاهلین تربته * وللاجانب من جنبَیه مضطجع | |
| − | + | (خاندانش از آرمیدن در کنار تربت او محروم؛ بیگانگان در کنار مرقدش مدفون) | |
| − | او | + | او به نسبت [[ایران|ایرانی]] خویش فخر می‌کند. همانگونه که به [[دین]] و عقیده‌ای که برگزیده مباهات می‌نماید و می‌گوید: مجد و حسب را از بهترین پدران دارم و دین و آئین را از سرور مسلمانان، پس فخر و مباهات را از همه جانب گرد آوردم. سیادت عجم را با آئین عرب با هم دارم. |
| − | + | [[خطیب بغدادی]] از مورخین [[اهل سنت|سنّی]] مذهب عرب، که از هم عصران مهیار دیلمی بوده، در رابطه با او می گوید: «من (مهیار) را می دیدم که در مسجد بزرگ منصور در شهر بغداد حاضر می گشت و اشعارش بر خود وی خوانده می شد». | |
| − | + | در احوالات مهیار آمده است که با سلاطین و ملوک نشست و برخواست زیاد داشته و به خاطر فصاحت و [[بلاغت]] و زیبایی اشعارش بسیار مورد اکرام واقع می شده و مورد توجه صاحب منصبان قرار می گرفته است. از ممدوحان وى مى توان به ابوطالب محمد بن ایوب، از وزیران خلفاى [[عباسیان|عباسى]] و ابونصر سابور و ابومنصور بن مزرع و غیره اشاره کرد. فرزندش حسن یا حسین بن مهیار دیلمى نیز از شاعران بزرگ بوده که «قصیده حائیه»اش معروف است. | |
| − | + | سرانجام این شاعر ارادتمند به خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام)، در ماه [[جمادی الثانی]] سال ۴۲۸ هجری قمری در سن ۶۱ سالگی در شهر [[بغداد]] چشم از جهان فروبست و در همانجا مدفون شد. | |
| + | ==آثار و تألیفات== | ||
| + | مهیار در مدت حیات علمی خود به یکی از نوابغ عرصه [[شعر]] عرب مبدّل گردیده بود. مضامین اشعار وی علاوه بر مدیحه‌ها و تغزلات، متضمن بیان مسائل [[علم کلام|کلامی]] [[شیعه]] بوده است. [[دیوان (شعر)|دیوان]] مشهور وی در چهار جلد بارها چاپ شده است. وی اشعار زیادی در رابطه با وقایع مهم تاریخی سروده است. به طور مثال [[قصیده]] ای به نام غدیریّه سروده است که در آن علاوه بر اشاره به ماجرای [[واقعه غدیر]]، دشمنان [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) را در رابطه غصب [[خلافت]] مورد نکوهش شدید قرار داده است. همچنین در مورد وقایع [[کربلا]] و مصائب [[اهل بیت]] (علیهم السلام) اشعاری زیبا و جانسوز از خود به یادگار گذاشته است. | ||
| + | |||
| + | از میان آثار مهیار دیلمی می توان به موارد ذیل اشاره نمود: | ||
| + | |||
| + | #دیوان مهیار الدیلمی: معروفترین تألیف مهیار این دیوان شعری است که معمولا در چاپهای متأخر به صورت چهار جلدی چاپ میشود که در آن به صورت طبقه بندی شده اشعارش را ذکر نموده است. | ||
| + | #قصیدة لامیة: ظاهرا چنین کتاب شعری با این اسم از مرحوم مهیار برجای مانده است که مرحوم [[سید بن طاووس|سید ابن طاوس]] بر آن شرحی به نام “الأزهار فی شرح لامیة مهیار” نگاشته است. | ||
| + | |||
| + | کتب و مقالاتی نیز در مورد مهیار دیلمی و آثار او نوشته شده، از جمله: | ||
| + | |||
| + | #أخبار مهیار الدیلمی: این کتاب توسط شیخ محمدعلی زاهدی جیلانی متوفای ۱۱۸۱ ه.ق جمع آوری شده و در آن به بیان اشعار و جملات نایاب و همچنین روایاتی که از طریق سلسله سند به مهیار برخورد داشته را آورده است. | ||
| + | #مهیار الدیلمی و شعره: این کتاب توسط شخصی به نام سید علی فلال تألیف شده که در آن به ویژگیها و تنوع اشعار مهیار پرداخته است. | ||
| + | #مهیار الدیلمی، حیاته و شعره: این کتاب به زندگینامه و ویژگیهای شعری مهیار پرداخته که توسط عصام عبدعلی در بغداد به سال ۱۳۶۰ هـ ق تألیف گردیده است. | ||
| + | #مقاله رثای حسینی در اشعار حسان و مهیار دیلمی: این مقاله توسط محمدرضا نجاریان در دانشگاه یزد تألیف شده و در آن به بررسی اشعار مهیار دیلمی به زبان عربی و حبیب الله چایچیان به زبان فارسی در رابطه با واقعه [[عاشورا]] و شهادت [[سیدالشهداء|سیدالشهدا]] (علیه السلام) پرداخته و شباهت های این اشعار را مورد بررسی قرار داده است. | ||
| + | #بینامتنی قرآنی و روایی در شعر مهیار دیلمی | ||
| + | #مهیار دیلمی و مضامین تاریخی اشعار او؛ در مدح پنج تن آل عباء و اشاره به وقایع مهم صدر اسلام | ||
| + | #بررسی جلوه های فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر مهیار دیلمی. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | *"ابوالحسن مهیار دیلمی"، [http://www.rasekhoon.net/mashahir/print/589355/%D9%85%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86/سایت راسخون]، بازیابی: ۲۷ شهریور ۱۳۹۲. |
| − | + | *"مهیار دیلمی"، [https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/63353/%D9%85%D9%90%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%DB%8C پایگاه اطلاع رسانی حوزه]. | |
| + | *"مهیار دیلمی"، [https://al-mostabserin.com/persian/1892 مرکز جهانی مستبصرین]. | ||
{{شعر فارسی}} | {{شعر فارسی}} | ||
[[رده:شعرای پارسی گو]] | [[رده:شعرای پارسی گو]] | ||
[[رده:شعرای عرب]] | [[رده:شعرای عرب]] | ||
[[رده:شعرای اهل البیت]] | [[رده:شعرای اهل البیت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۰
«مهیار بن مرزویه دیلمی» (م، ۴۲۸ ه.ق)، شاعر و کاتب ایرانی در قرن ۵ هجری است. آیین او در ابتدا زرتشت بود و سپس به دست استادش سید رضی (م، ۴۰۶ ه.ق) اسلام آورد و به مذهب شیعه گرایید. مضامین اشعار مهیار علاوه بر مدیحه‌ها و تغزلات، متضمن بیان مسائل کلامی تشیع است. وی اشعار بسیاری درباره مناقب اهل بیت علیهم‌السلام سروده است.
| مهیار دیلمی | |
| نام کامل | مهیار بن مرزویه دیلمی |
| زادروز | تاریخ تولد نامشخص |
| زادگاه | ایران |
| وفات | ۴۲۸ قمری |
| مدفن | بغداد |
| آثار |
دیوان شعر، قصیده لامیه،... |
زندگینامه
ابوالحسن مهیار بن مرزوِیه دیلمی در سال ۳۶۷ هجری در گیلان که در آن دوران جزئی از مناطق دیلم به شمار می آمد، در خانواده ای زرتشتی مذهب چشم به جهان گشود. مهیار از کودکی شخصیتی دانش پژوه داشت و در تحصیل و طلب علم بسیار مجد و خوش استعداد بود. وی رفته رفته به ادیبی پرآوازه مبدل شد و در شعر و ادبیات فارسی و عربی سرآمد و شهره زمان گشت. شهرت وی باعث شد که دانشمندان جهان اسلام در آن زمان از وی دعوت نموده تا به بغداد بیاید و در این شهر که در آن زمان بزرگترین و علمی ترین دانشگاه جهان اسلام را در خود جای داده بود، سکنی گزیند. وى مدتى متصدى امر کتابت آل بویه بود و در بغداد براى ترجمه ى مطالب از فارسى به عربى استخدام شد. و چون اصلاً ایرانی بود، به او کاتب فارسی گفته‌اند.
مهیار دیلمی در جریان ارتباطات خود با علمای بغداد، با مرحوم سید رضی، مدوّن کتاب شریف نهج البلاغه نیز نشست و برخواست پیدا کرده و در زمره شاگردان وی نیز قرار گرفته بود. وی با آگاهی از عقاید مکتب حقه تشیع و یادگیری باورهای این مذهب، سرانجام در سال ۳۸۴ و طبق قولی دیگر در سال ۳۹۴ قمری توسط استادش سید رضی مستبصر و شیعه شد. در «ریحانة الادب» آمده که او بدست شریف مرتضى ایمان آورده ولى در خدمت شریف رضى به تحصیل علم و ادب پرداخته است.
وی آنچنان در تشیع استوار وارد شد که نمی توانست عقاید خود را کتمان کند؛ از همین جهت اشعار زیادی در مذهب جدید خود می سرود و در اشعار خود به ظالمین در حق اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) جسورانه می تاخت! به طور مثال می توان به بیت شعری مشهور از او در این رابطه اشاره نمود:
وکیف ضاقت علی الاهلین تربته * وللاجانب من جنبَیه مضطجع
(خاندانش از آرمیدن در کنار تربت او محروم؛ بیگانگان در کنار مرقدش مدفون)
او به نسبت ایرانی خویش فخر می‌کند. همانگونه که به دین و عقیده‌ای که برگزیده مباهات می‌نماید و می‌گوید: مجد و حسب را از بهترین پدران دارم و دین و آئین را از سرور مسلمانان، پس فخر و مباهات را از همه جانب گرد آوردم. سیادت عجم را با آئین عرب با هم دارم.
خطیب بغدادی از مورخین سنّی مذهب عرب، که از هم عصران مهیار دیلمی بوده، در رابطه با او می گوید: «من (مهیار) را می دیدم که در مسجد بزرگ منصور در شهر بغداد حاضر می گشت و اشعارش بر خود وی خوانده می شد».
در احوالات مهیار آمده است که با سلاطین و ملوک نشست و برخواست زیاد داشته و به خاطر فصاحت و بلاغت و زیبایی اشعارش بسیار مورد اکرام واقع می شده و مورد توجه صاحب منصبان قرار می گرفته است. از ممدوحان وى مى توان به ابوطالب محمد بن ایوب، از وزیران خلفاى عباسى و ابونصر سابور و ابومنصور بن مزرع و غیره اشاره کرد. فرزندش حسن یا حسین بن مهیار دیلمى نیز از شاعران بزرگ بوده که «قصیده حائیه»اش معروف است.
سرانجام این شاعر ارادتمند به خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام)، در ماه جمادی الثانی سال ۴۲۸ هجری قمری در سن ۶۱ سالگی در شهر بغداد چشم از جهان فروبست و در همانجا مدفون شد.
آثار و تألیفات
مهیار در مدت حیات علمی خود به یکی از نوابغ عرصه شعر عرب مبدّل گردیده بود. مضامین اشعار وی علاوه بر مدیحه‌ها و تغزلات، متضمن بیان مسائل کلامی شیعه بوده است. دیوان مشهور وی در چهار جلد بارها چاپ شده است. وی اشعار زیادی در رابطه با وقایع مهم تاریخی سروده است. به طور مثال قصیده ای به نام غدیریّه سروده است که در آن علاوه بر اشاره به ماجرای واقعه غدیر، دشمنان امیرالمؤمنین (علیه السلام) را در رابطه غصب خلافت مورد نکوهش شدید قرار داده است. همچنین در مورد وقایع کربلا و مصائب اهل بیت (علیهم السلام) اشعاری زیبا و جانسوز از خود به یادگار گذاشته است.
از میان آثار مهیار دیلمی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- دیوان مهیار الدیلمی: معروفترین تألیف مهیار این دیوان شعری است که معمولا در چاپهای متأخر به صورت چهار جلدی چاپ میشود که در آن به صورت طبقه بندی شده اشعارش را ذکر نموده است.
- قصیدة لامیة: ظاهرا چنین کتاب شعری با این اسم از مرحوم مهیار برجای مانده است که مرحوم سید ابن طاوس بر آن شرحی به نام “الأزهار فی شرح لامیة مهیار” نگاشته است.
کتب و مقالاتی نیز در مورد مهیار دیلمی و آثار او نوشته شده، از جمله:
- أخبار مهیار الدیلمی: این کتاب توسط شیخ محمدعلی زاهدی جیلانی متوفای ۱۱۸۱ ه.ق جمع آوری شده و در آن به بیان اشعار و جملات نایاب و همچنین روایاتی که از طریق سلسله سند به مهیار برخورد داشته را آورده است.
- مهیار الدیلمی و شعره: این کتاب توسط شخصی به نام سید علی فلال تألیف شده که در آن به ویژگیها و تنوع اشعار مهیار پرداخته است.
- مهیار الدیلمی، حیاته و شعره: این کتاب به زندگینامه و ویژگیهای شعری مهیار پرداخته که توسط عصام عبدعلی در بغداد به سال ۱۳۶۰ هـ ق تألیف گردیده است.
- مقاله رثای حسینی در اشعار حسان و مهیار دیلمی: این مقاله توسط محمدرضا نجاریان در دانشگاه یزد تألیف شده و در آن به بررسی اشعار مهیار دیلمی به زبان عربی و حبیب الله چایچیان به زبان فارسی در رابطه با واقعه عاشورا و شهادت سیدالشهدا (علیه السلام) پرداخته و شباهت های این اشعار را مورد بررسی قرار داده است.
- بینامتنی قرآنی و روایی در شعر مهیار دیلمی
- مهیار دیلمی و مضامین تاریخی اشعار او؛ در مدح پنج تن آل عباء و اشاره به وقایع مهم صدر اسلام
- بررسی جلوه های فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر مهیار دیلمی.
منابع
- "ابوالحسن مهیار دیلمی"، راسخون، بازیابی: ۲۷ شهریور ۱۳۹۲.
- "مهیار دیلمی"، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- "مهیار دیلمی"، مرکز جهانی مستبصرین.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
