فرصت شیرازی
«محمدنصیر فرصت شیرازی» (۱۳۳۹-۱۲۷۱ ق)، نویسنده، نقاش، ادیب و شاعر ایرانی متخلّص به «فرصت» و ملقّب به «فرصت الدوله» است. او مؤسس مدارس و معارف جدید در فارس در عهد قاجار بود و خود ریاست آن را برعهده داشت.
 | |
| نام کامل | محمدنصیر فرصت شیرازی |
| زادروز | ۱۲۷۱ قمری |
| زادگاه | شیراز |
| وفات | ۱۳۳۹ قمری |
| مدفن | حافظیه شیراز |
|
| |
| اساتید |
شیخ مفید شیرازی، سید جمالالدین اسدآبادی، آقا میرزا ابوالحسن دستغیب،... |
|
| |
| آثار |
آثار عجم، اَشکال المیزان، بحور الالحان، تفصیل انقلاب مشروطیت، صرف و نحو خط آریا، دبستان الفرصة، منشآت فرصت، دریاى کبیر،... |
زندگینامه
سید میرزا آقا محمدنصیر حسینی در سال ۱۲۷۱ هجری در شهر شیراز به دنیا آمد. پدرش، میرزا جعفر نام داشت که در شاعری، «بهجت» تخلص میکرد.
فرصت شیرازی، در تمام دوران حیات خود، به تعلیم و تعلّم اشتغال داشت و دقیقهای از دانشاندوزی بازنایستاد. در شیراز علوم مداوله از جمله علم صرف و نحو، معانى و بیان و منطق و حکمت را تحصیل کرد و از شیخ مفید شیرازی، آقا میرزا ابوالحسن دستغیب، سید جمالالدین اسدآبادی و بسیاری از دانایان و خردمندان ایرانی و خارجی و در رشتهها و فنون مختلف، بهره برد؛ گرچه از شیخ مفید، بیش از دیگر اساتیدش دانش آموخت. بنا به نوشتۀ خود او، در ۳۲ سالگی به دیدار سید جمال الدین اسدآبادی نائل شد و او را در بوشهر ملاقات کرد و دیدارهای بعد موجب دوستی آن دو گردید و پاره ای از سخنان گرانبهای سید جمال در یادداشتهای او منقول است.
محمدنصیر به زبان انگلیسى و فرانسه و پهلوى آشنایى و در فن نقاشى و موسیقى شهرتى بسزا داشت. او در شعر و شاعرى نیز مشهور بود. وی مدتى از عمر خود را در هندوستان و عراق به سیر و سیاحت گذراند و هنگام بازگشت به شیراز به اتفاق شعاع السلطنه، حاکم فارس به تهران آمد و نزد مظفرالدین شاه قاجار رفت و لقب فرصت الدوله یافت. در اوان مشروطیت به سِمت نخستین رییس معارف و اوقاف فارس منصوب گردید. در حقیقت او مؤسس مدارس و معارف جدید در فارس بود و خود سمت ریاست آن را برعهده داشت.
فرصت مدتی نیز در مدرسه خان شیراز، به تدریس صرف، نحو، منطق و تفسیر میپرداخت. تا در سال ۱۳۰۷ در سن ۳۶ سالگی به تدریس ادامه داد و شاگردان بسیاری را تربیت کرد، که بعضی از آنها از شاهزادگان دربار قاجار بودند که علاوه بر علوم سابق، صورتگری و نقاشی را از او فراگرفتند.
گفته اند فرصت شیرازی تا پایان عمر خود مجرد زیست. او در یکی دو سال آخر عمرش، دست از همهچیز شست و تدارک سفر آخرت را دید؛ لذا منزوی و گوشهگیر شد. او خود شخصاً مزار و سنگ آن را آماده کرد و سرانجام در سن شصتونهسالگی روز دهم صفر سال ۱۳۳۹ قمری (۱۲۹۹ ش) از دنیا رفت. مدفن او در حافظیه شیراز (آرامگاه حافظ) است.
آثار و تألیفات
برخی از آثار فرصت شیرازی عبارتند از:
- آثار عجم، یا «شیرازنامه»؛
- اَشکال المیزان، در علم منطق؛
- بحور الالحان، در علم عروض و موسیقى؛
- تفصیل انقلاب مشروطیت؛
- جغرافیاى هندوستان؛
- صرف و نحو خط آریا؛
- منشآت فرصت؛
- مقالات علمى و سیاسى؛
- دریاى کبیر، مشتمل بر علوم مختلفه، به زبان عربی و فارسی؛
- رساله در علم هیئت جدید؛
- شطرنجیه؛
- دیوان فرصت و زندگینامه وی به نام دبستان الفرصة.
از اشعار اوست:
ای دل آن زلف، ز کف برده قرار من و تو * شود آشفته از این پس همه کار من و تو
شد قرار اینکه دگر در پی خوبان نرویم * آخر ای دل چه شد آن عهد و قرار من و تو
سر کویی که محال است رسد پای خیال * مشکل آنجا فتد ای باد، گذار من و تو...
منابع
- آثار عجم؛ محمدنصیر بن جعفر فرصت شیرازی، منصور رستگار فسایی، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۷ش.
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج۴، ص۲۸۲.
- "فرصت شیرازی"، لغتنامه دهخدا.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالبهای شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیعبند * ترکیببند * قطعه * رباعی |
| سبکهای شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
