قیامت
روز قیامت یا روز رستاخیز در اصطلاح علوم اسلامی به زمانی اطلاق می شود که حیات دنیایی بشر به پایان رسیده و بعد از وقوع حوادث هول انگیز همه انسانها از اولین و آخرین در پیشگاه خداوند برای حسابرسی اعمال حاضر می شوند.
اهمیت موضوع قیامت
اعتقاد به معاد و قیامت یکى از ارکان اسلام و بنا بر تحقیق بعضى از محققین در حدود هزار و هفتصد آیه از قرآن مجید راجع به قیامت و ثواب و عقاب و بازگشت اعمال است، بدین طریق نزدیک به یک سوم قرآن در بیان قیامت می باشد.[۱]
نامها و اوصاف قیامت در قرآن
مهمترین نامها و اوصاف قیامت در قرآن عبارتند از:
یوم الساعة، یوم القیامة، الیوم الاخر، یوم الحساب، یوم الدین، یوم الجمع، یوم الفصل، یوم الخروج، یوم الموعود، یوم الخلود، یوم عظیم، یوم الحسرة، یوم التغابن، یوم التناد، یوم التلاق، یوم ثقیل، یوم الازفة، یوم عسیر، یوم الیم، یوم الوعید، یوم الحق، یوم مشهود، یوم الوقت المعلوم، یوما عبوسا قمطریرا، یوم البعث (یوم یبعثون).[۲]
حوادث قیامت
با آغاز قیامت حوادثی پی در پی اتفاق می افتاد. قرآن کریم این حوادث را اینگونه ترسیم می کند:
زمین و کوهها و دریاها:
در زمین، زلزله عظیمی پدید می آید[۳] و آنچه در اندرون آن است بیرون می ریزد[۴] و اجزای آن، متلاشی می گردد،[۵] و دریاها شکافته می شوند،[۶] و کوه ها به حرکت درمی آیند[۷] و در هم کوبیده می شوند[۸] و مانند تلّ شنی می گردند[۹] و سپس به صورت پشم حلاّجی شده درمی آیند[۱۰] و آنگاه در فضا پراکنده می شوند.[۱۱]
آسمان و ستارگان:
ماه[۱۲] و خورشید[۱۳] و ستارگان عظیمی که بعضی از آن ها میلیون ها بار از خورشید ما بزرگ تر و پر فروغ تر است به تیرگی و خاموشی می گرایند،[۱۴] و نظم حرکت آن ها به هم می خورد،[۱۵] و از جمله ماه و خورشید به هم می پیوندند[۱۶] و آسمانی که همچون سقف محفوظ و محکمی بر این جهان، احاطه کرده است سست و متزلزل می شود[۱۷] و می شکافد و از هم می درد[۱۸] و طومار آن در هم می پیچد[۱۹] و اجرام آسمانی به صورت فلزّ مذابی درمی آیند[۲۰] و فضای جهان پر از دود و ابر می شود.[۲۱]
نفخ صور اول یا شیپور مرگ:
در چنین اوضاع و احوالی است که شیپور مرگ، نواخته می شود و همه موجودات زنده زمین می میرند[۲۲] و در جهان طبیعت، اثری از حیات نمی ماند، و وحشت و اضطراب، بر جانها سایه می افکند[۲۳] مگر کسانی که از حقایق و اسرار هستی دلهای آنان غرق معرفت و محبّت الهی است.
نفخ صور دوم یا شیپور حیات:
سپس جهان دیگری که قابلیّت بقاء و ابدّیت داشته باشد، بر پا می شود،[۲۴] و صحنه گیتی با نور الهی روشن می گردد،[۲۵] و شیپور حیات به صدا درمی آید[۲۶] و همه انسان ها (بلکه حیوانات نیز)[۲۷] در یک لحظه، زنده می شوند[۲۸] و سراسیمه و هراسان همانند ملخ ها و به صورت پروانگانی که در هوا منتشر می شوند[۲۹] و با سرعت،[۳۰] محضر الهی روانه می گردند[۳۱] و همگی در صحنه عظیمی فراهم می آیند[۳۲] و غالباً می پندارند که توقّفشان در عالم برزخ به اندازه یک ساعت یا یک روز و یا چند روز بوده است.[۳۳]
ظهور حکومت الهی و انقطاع سببها و نسبها:
در آن عالم حقایق آشکار می شود[۳۴] و حکومت و سلطنت الهی، ظهور تامّ می یابد[۳۵] و چنان هیبتی بر خلایق، سایه می افکند که هیچ کس را یارای بلند سخن گفتن نیست،[۳۶] و هر کسی به فکر سرنوشت خویش است و حتّی فرزندان از پدر و مادر، و خویشان و نزدیکان از یکدیگر، فرار می کنند،[۳۷] و اساساً رشته نسب ها و سبب ها می گسلد و دوستی هایی که بر پایه منافع و معیارهای دنیوی و شیطانی بوده تبدیل به دشمنی می گردد،[۳۸] و حسرت و پشیمانی از تقصیرهای گذشته، دلها را فرا می گیرد.[۳۹]
محکمه عدل الهی:
آنگاه دادگاه عدل الهی، تشکیل می شود و اعمال همه بندگان حاضر می گردد[۴۰] و نامه های اعمال، توزیع می شود[۴۱] و انتساب هر کاری به فاعل آن، چنان آشکار است که دیگر نیازی نیست که از کسی بپرسند چه کرده ای؟[۴۲] در این دادگاه، فرشتگان و پیامبران و برگزیدگان خدا به عنوان شهود حضور دارند[۴۳] و حتّی دست و پاها و پوست بدن ها گواهی می دهد[۴۴] و حساب همه مردم به دقّت، رسیدگی و با میزان الهی، سنجیده می شود[۴۵] و براساس عدل و قسط درباره ایشان داوری می گردد،[۴۶] و هر کس نتیجه سعی و کوشش خود را می یابد،[۴۷] و به نیکوکاران، ده برابر پاداش داده می شود،[۴۸] و هیچ کس بار دیگری را نمی کشد،[۴۹] امّا کسانی که دیگران گمراه کرده اند علاوه بر گناهان خودشان، معادل گناهان گمراه شدگان را نیز بردوش می کشند.[۵۰] (بدون این که از گناهان آنان کاسته شود) همچنین عوض و بدلی از کسی پذیرفته نمی شود،[۵۱] شفاعت کسی مقبول نمی گردد[۵۲] مگر شفاعت کسانی که از طرف خدای متعال، مأذون باشند و براساس معیارهای مرضیّ خدا شفاعت کنند.[۵۳]
به سوی اقامتگاه ابدی:
سپس حکم الهی اعلام شده[۵۴] نیکوکاران و تبهکاران از یکدیگر جدا می شوند[۵۵] و مؤمنان، روسفید و شاد و خندان به سوی بهشت،[۵۶] و کافران و منافقان، رو سیاه و اندوهگین و با ذلّت و خواری به سوی دوزخ، روانه می گردند[۵۷] و همگی از دوزخ، عبور می کنند[۵۸] در حالی که از چهره مؤمنان نور می تابد و راهشان را روشن می سازد[۵۹] و کافران و منافقان در تاریکی به سر می برند. منافقانی که در دنیا با مؤمنان، اختلاط داشتند آن ها را صدا می زنند که رو به سو ما کنید تا از نور شما استفاده کنیم، و پاسخ می شنوند که باید برای اکتساب نور، به عقب (به دنیا) برگردید! باز می گویند: مگر ما در دنیا با شما نبودیم؟ و پاسخ می شنوند: چرا، در ظاهر با ما بودید ولی خودتان را گرفتار کردید و دل هایتان دچار شکّ و تردید و قساوت شد و امروز، کارتان یکسره شده و از شما و از کافران، عوضی پذیرفته نمی شود و سرانجام، کافران و منافقان در کام دوزخ فرو می روند.[۶۰]
هنگامی که مؤمنان به بهشت نزدیک می شوند درهای آن گشوده می شود و فرشتگان رحمت به استقبال آنان می آیند و با سلام و احترام، مژده سعادت ابدی به ایشان می دهند.[۶۱] و از دیگر سو، هنگامی که کافران و منافقان به دوزخ می رسند درهای آن باز می شود و فرشتگان عذاب، با خشونت آنان را مورد سرزنش قرار داده به ایشان وعده عذاب ابدی می دهند.[۶۲]
پانویس
- پرش به بالا ↑ قاموس قرآن ج۶ ص۵۴
- پرش به بالا ↑ پرسمان قرآنی معاد, سید علی هاشمی
- پرش به بالا ↑ زلزال:۱/ حجّ: ۱/ واقعه:۴/
- پرش به بالا ↑ زلزال:۲/ انشقاق:۴.
- پرش به بالا ↑ الحاقّه:۱۴ / فجر:۲۱.
- پرش به بالا ↑ تکویر:۶/ انفطار:۳
- پرش به بالا ↑ کهف: ۴۷/ نحل:۸۸/ طور:۱۰/ تکویر: ۲.
- پرش به بالا ↑ الحاقّه:۴ . واقعه:۵.
- پرش به بالا ↑ مزّمل: ۱۴.
- پرش به بالا ↑ معارج:۹ / قارعه: ۵.
- پرش به بالا ↑ طه: ۱۰۷.۱۰۵ / مرسلات:۱۰.
- پرش به بالا ↑ القیامه:۸
- پرش به بالا ↑ تکویر:۱.
- پرش به بالا ↑ تکویر: ۲.
- پرش به بالا ↑ انفطار:۲
- پرش به بالا ↑ القیامه:۹.
- پرش به بالا ↑ طور:۱ / الحاقّه: ۱۶.
- پرش به بالا ↑ الرحمن:۳۷ / مزّمل:۱۸ / مرسلات:۹ / نبأ:۱۹/ انفطار:۱/ انشقاق:۱.
- پرش به بالا ↑ انبیاء:۱۰۴/ تکویر: ۱۱.
- پرش به بالا ↑ معارج: ۸.
- پرش به بالا ↑ فرقان:۲۵ / دخان:۱۰.
- پرش به بالا ↑ زمر: ۶۸/ الحاقّه: ۱۳/ یس: ۴۹.
- پرش به بالا ↑ نمل: ۸۹.۸۷.
- پرش به بالا ↑ ابراهیم:۴۸/ زمر: ۶۷/ مریم: ۳۸/ ق: ۲۲.
- پرش به بالا ↑ زمر: ۶۹.
- پرش به بالا ↑ زمر:۶۸ / کهف:۹۹/ ق: ۲۰ و ۴۲ / نبأ: ۱۸ / نازعات:۱۳/ مدّثر:۸ / صافّات:۱۹.
- پرش به بالا ↑ انعام:۳۸/ تکویر:۵.
- پرش به بالا ↑ کهف:۴۷/ نحل: ۷۷/ قمر:۵۰/ نبأ: ۱۸.
- پرش به بالا ↑ قارعه:۴ / قم:۷.
- پرش به بالا ↑ ق:۴۴ / معارج: ۴۳.
- پرش به بالا ↑ یس:۵۱ / مطفّفین:۳۰/ القیامه: ۱۲ و ۳۰.
- پرش به بالا ↑ کهف:۹۹ / تغابن:۹ / نساء:۸۷/ انعام:۱۲ / آل عمران:۹ / هود:۱۰۳.
- پرش به بالا ↑ روم:۵۵/ نازعات: ۴۶ / یونس:۴۵/ اسراء: ۵۲ / طه: ۱۰۴.۱۰۳/ مؤمنون:۱۱۳.
- پرش به بالا ↑ ابراهیم:۲۱ / العادیات:۱۰/ الطارق:۹/ ق:۲۲/ الحاقّه: ۱۸.
- پرش به بالا ↑ حجّ:۶۵/ فرقان:۲۶/ غافر:۱۶/ انفطار:۱۹.
- پرش به بالا ↑ هود:۱۰۵/ طه: ۱۰۸ و ۱۱۱/ نبأ:۳۸.
- پرش به بالا ↑ عبس: ۳۷.۳۴/ شعراء:۸۸/ معارج:۱۴.۱۰/ لقمان:۳۳.
- پرش به بالا ↑ زخرف:۶۷.
- پرش به بالا ↑ انعام:۳۱ مریم:۳۹/ یونس:۵۴.
- پرش به بالا ↑ آل عمران:۳۰/ تکویر:۱۴ / اسراء:۴۹.
- پرش به بالا ↑ اسراء: ۱۴.۱۳ و ۷۱/ الحاقّه: ۱۹و۲۵ / انشقاق: ۷و۱۰.
- پرش به بالا ↑ الرحمن: ۳۹.
- پرش به بالا ↑ زمر:۶۹/ بقره:۱۴۳/ آل عمران:۱۴۰/ نساء:۴۱ / هود:۱۸/ حجّ:۷۸/ ق:۲۱.
- پرش به بالا ↑ نور:۲۴/ یس:۶۵/ فصّلت: ۲۱.۲۰.
- پرش به بالا ↑ اعراف:۹.۸ / انبیاء:۴۷/ مؤمنون: ۱۰۳.۱۰۲/ قارعه: ۸.۶ .
- پرش به بالا ↑ یونس: ۵۴ و ۹۳/ جاثیه:۱۷/ نحل:۷۸/ زمر: ۶۹.۷۵.
- پرش به بالا ↑ النجم:۴۱.۴۰ / بقره:۲۸۱و۲۸۶/ آل عمران: ۲۶و۱۶/ انعام:۷۰/ هود:۱۱۱/ ابراهیم:۵۱/ طه:۱۵ /غافر:۱۷/ جاثیه:۲۲/ طور:۲۱/ مدّثر:۳۸/ یس: ۵۴.
- پرش به بالا ↑ انعام:۱۶۰.
- پرش به بالا ↑ النجم:۳۹/ انعام:۱۴۶/ فاطر:۱۸ /زمر:۷.
- پرش به بالا ↑ النحل:۲۵/ عنکبوت:۱۴. ضمناً از اینجا می توان حدس زد که کسانی هم که موجب هدایت دیگران شده اند ثواب مضاعف خواهند داشت چنان که صریحاً در روایات آمده است.
- پرش به بالا ↑ بقره:۴۸ و ۱۲۳/ آل عمران:۹۱/ لقمان:۳۳/ مائده:۳۶/ حدید:۱۵.
- پرش به بالا ↑ بقره: ۴۸و۱۲۳ و ۲۵۴/ مدّثر:۴۸.
- پرش به بالا ↑ انبیاء:۲۸/ بقره:۲۵۵/ یونس:۳/ مریم:۸۷/ طه:۱۰۹/ سبأ:۲۳/ زخرف:۸۶.
- پرش به بالا ↑ اعراف:۴۴.
- پرش به بالا ↑ انفال:۳۷/ روم: ۴۴.۴۳.۱۶.۱۴/ شوری:۷/ هود: ۱۰۸.۱۰۵/ یس:۵۹.
- پرش به بالا ↑ زمر:۷۳/ آل عمران:۱۰۷/ مریم:۸۵/ القیامه:۴۲.۲۴/ مطفّفین:۲۴/ غاشیه:۸.
- پرش به بالا ↑ زمر:۷۱.۶۰/ آل عمران:۱۰۶/ انعام:۱۲۴/ یونس:۲۷/ مریم:۸۶/ طه: ۱۰۱، ۱۲۶.۱۲۴/ ابراهیم:۴۳/ قمر:۸/ معارج:۴۴/ غاشیه:۲/ اسراء:۷۲/ عبس:۴۰.
- پرش به بالا ↑ مریم: ۷۲.۷۱.
- پرش به بالا ↑ حدید:۱۲.
- پرش به بالا ↑ حدید: ۱۵.۱۳/ نساء: ۱۴۰.
- پرش به بالا ↑ زمر:۷۳/ رعد:۲۲و ۲۴.
- پرش به بالا ↑ نک: آیت الله مصباح یزدی، آموزش عقاید ۲: ۸۰.۷۵.
منابع
- شیعه در اسلام، علامه سید محمدحسین طباطبایى، صفحه ۱۶۴.
- پرسمان قرآنی معاد، سید علی هاشمی.
- قیامت یا روز حسرت عظیم،علیرضا زکی زاده رنانی.