بر شما صید دریا و طعام آن حلال گردید تا شما و کاروانان از آن بهرهمند شوید، ولی صید بیابان تا زمانی که مُحرِم هستید بر شما حرام است. و بترسید از آن خدایی که به سوی او محشور می‌شوید.
برای بهره مند شدن شما و کاروانیان، شکار کردن از دریا و خوراکی آن [در حال احرام] بر شما حلال شد. و شکار صحرا و بیابان تا زمانی که مُحرم هستید، بر شما حرام است. و از خدایی که به سوی او گردآوری می شوید، پروا کنید.
صيد دريا و مأكولات آن براى شما حلال شده است تا براى شما و مسافران بهره‌اى باشد، و[لى] صيد بيابان -مادام كه محرم مى‌باشيد- بر شما حرام گرديده است. و از خدايى كه نزد او محشور مى‌شويد پروا داريد.
شكار دريايى و خوردن آن به جهت بهرهمند شدنتان از آن، بر شما و مسافران حلال شده است. و شكار صحرايى تا هنگامى كه در احرام هستيد بر شما حرام شده. از خداوندى كه به نزد او گرد آورده مى‌شويد بترسيد.
صید دریا و طعام آن برای شما و کاروانیان حلال است؛ تا (در حال احرام) از آن بهرهمند شوید؛ ولی مادام که محرم هستید، شکار صحرا برای شما حرام است؛ و از (نافرمانی) خدایی که به سوی او محشور می‌شوید، بترسید!
You are permitted the game of the sea and its food, a provision for you and for the caravans, but you are forbidden the game of the land so long as you remain in pilgrim sanctity, and be wary of Allah toward whom you will be gathered.
Lawful to you is the game of the sea and its food, a provision for you and for the travellers, and the game of the land is forbidden to you so long as you are on pilgrimage, and be careful of (your duty to) Allah, to Whom you shall be gathered.
To hunt and to eat the fish of the sea is made lawful for you, a provision for you and for seafarers; but to hunt on land is forbidden you so long as ye are on the pilgrimage. Be mindful of your duty to Allah, unto Whom ye will be gathered.
Lawful to you is the pursuit of water-game and its use for food,- for the benefit of yourselves and those who travel; but forbidden is the pursuit of land-game;- as long as ye are in the sacred precincts or in pilgrim garb. And fear Allah, to Whom ye shall be gathered back.
معانی کلمات آیه
سياره: جماعت مسافر (قافله)، سير: راه رفتن. سياره مؤنث سيار، به معنى گروه مسافر (قافله) نيز آيد. در اينجا مراد قافله و كاروان است.
(البتّه) شكار دريا و خوراك آن براى شما حلال شد و توشه‌اى براى شما و كاروانيان است، ولى تا وقتى مُحرم هستيد، صيد صحرايى بر شما حرام است. و از خداوندى كه به سوى او محشور مى‌شويد، پروا كنيد.
نکته ها
تفسير مجمع‌البيان وبرخى تفاسير ديگر و كتب فقهى، از اين آيه استفاده كرده‌اند كه در حال احرام، صيد حيوانات دريايى و مصرف آن حلال است، امّا حيوانات صحرايى، شكار و مصرفشان حرام است.
البتّه مراد از حيوان دريايى، آبزيان و حيواناتى است كه در آب زندگى مى‌كنند، گرچه در رودخانه باشد.
امام صادق عليه السلام درباره‌ى «وَ طَعامُهُ مَتاعاً لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ» فرمودند: «مقصود ماهى نمك‌زده‌اى است كه مى‌خورند». «1» (كه براى مدّت طولانى و در سفرها به وسيله‌ى نمك زدن مانع فاسد شدن آن مى‌شدند.)
پیام ها
1- براى افراد محرم، همه‌ى راه‌ها بسته نيست. (خداوند در كنار منع شكار صحرايى، شكار دريايى را جايز دانسته است.) أُحِلَ ... حُرِّمَ
2- شكار آنگاه حلال است كه براى تغذيه باشد، نه تفريح و لغو. «مَتاعاً لَكُمْ»
3- فرآورده‌هاى دريايى و منافع آن، تنها مخصوص ساحل‌نشينان نيست. «مَتاعاً لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ»
4- ساحل نشينان، در بهره‌گيرى از دريا اولويّت دارند. «لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ» (كلمه‌ى
«1». كافى، ج 4، ص 392.
جلد 2 - صفحه 376
«لَكُمْ» قبل از كلمه‌ى «لِلسَّيَّارَةِ» آمده است)
5- صيد حيوانات صحرايى يا خوردن آن در حال احرام، بى‌تقوايى است. «حُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ ما دُمْتُمْ حُرُماً وَ اتَّقُوا اللَّهَ»
6- به متخلّفان بايد هشدار داد. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ»
7- ايمان به قيامت و محاسبه‌ى اعمال، عامل بازدارنده‌ى از گناه است. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ»
أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ: حلال كرده شد براى شما شكار دريا يعنى حيوانى كه در غير آب زندگانى ننمايد خواه محل باشيد يا محرم و جميع آبها از چشمه و چاه در اين داخل است. وَ طَعامُهُ: و نيز حلال است بر شما طعام حيوان دريا (مراد ماهى شور است) مَتاعاً لَكُمْ وَ لِلسَّيَّارَةِ: صيد بحر، و طعام آن بر شما حلال است جهت تمتع و بهرهمند ساختن شما و كاروان كه قديد (آبگوشت) ساخته توشه سازند. وَ حُرِّمَ عَلَيْكُمْ صَيْدُ الْبَرِّ: و حرام كرده شده بر شما شكار صحرا و آن هر حيوانى است كه در خشكى تخم نهد و بال و پر آورد، اگرچه در بعض اوقات در آب زندگانى كند و اين حرمت ثابت است. ما دُمْتُمْ حُرُماً:
مادامى كه محرم باشيد. وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ: و بترسيد از خدائى كه بسوى او جمع كرده خواهيد شد بعد از موت.
توضيح- بدانكه خلافى نيست در آنكه محرم، آنچه صيد كند حرام است بر او و بر غير او از محرم ديگر. و اما آنچه محل صيد كرده باشد نزد خاصه نيز بر محرم حرام است.
حلال شد براى شما شكار دريا و خوراك آن تا مورد انتفاع باشد براى شما و براى قافله و حرام شد بر شما شكار بيابان ماداميكه باشيد احرام داران و بترسيد از خدائى كه بسوى او محشور ميشويد.
تفسير
خداوند پس از تحريم صيد صحرائى در آيه سابقه تحليل فرمود صيد دريائى را و آن هر حيوانى است كه تخم و جوجه در آب ميگذارد اگر چه در خشكى زيست كند و عكس آن حيوان صحرائى است كه در خشكى تخم و جوجه ميگذارد اگر چه در نيزار و مردابها زيست كند چنانچه از حضرت صادق (ع) روايت شده است و فرق نيست در حليت ميان محرم و محلّ چنانچه فرق است در حرمت ميان آندو و حلّ و حرم و چون ظاهر صيد شكار كردن بود خداوند تصريح فرمود در اين آيه بحليت خوردن گوشت شكار دريائى و حرمت خوردن گوشت شكار صحرائى از حيواناتى كه قبل از احرام حليت گوشت آنها معلوم شده بود كه از حيوانات دريائى منحصر در ماهى فلس دار است و چون نتيجه حليت را بيان فرمود كه براى آنستكه از خوردن تازه آن و بردن خشك نمكين كه مراد از طعام است براى توشه راه مسلمانان و قافله اسلامى بهرهمند شوند معلوم شد كه شكار در اينجا اعمّ از شكار نمودن و خوردن است و باين جهت تكرار فرمود حرمت شكار صحرائى را در حال احرام تا معلوم شود بر اهل نظر كه آنهم اعم است از
جلد 2 صفحه 275
كشتن و زدن و خوردن و بردن و خريدن و فروختن و اعانت نمودن و اشاره كردن و هر گونه تصرفات در آن و بازگشت همه بخداوند است پس او است سزاوار بتقوى و ترس نه غير او ..
وَ اتَّقُوا اللّهَ تقوي از هر معصيتي بايد داشته باشد الَّذِي إِلَيه‌ِ تُحشَرُونَ که بازگشت تمام در قيامت بسوي او است و البته مورد سؤال و مؤاخذه و پاداش عمل خود خواهند بود ان خيرا فخير و ان شرا فشر.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 96)
در این آیه پیرامون صیدهای دریا سخن به میان آورده، می گوید:
«صید دریا و طعام آن برای شما (در حال احرام) حلال است» (أُحِلَّ لَکم صَیدُ البَحرِ وَ طَعامُهُ).
منظور از «طعام» همان خوراکی است که از ماهیان صید شده ترتیب داده می شود، زیرا آیه می خواهد دو چیز را مجاز کند نخست صید کردن و دیگر خوردن غذای صید شده.
سپس به فلسفه این حکم اشاره کرده می گوید: «این به خاطر این است که شما و مسافران بتوانید بهره ببرید» (مَتاعاً لَکم وَ لِلسَّیارَةِ).
یعنی به خاطر این که در حال احرام برای تغذیه به زحمت نیفتید و بتوانید از یک نوع صید بهرهمند شوید، این اجازه در مورد صید دریا به شما داده شده است.
بار دیگر به عنوان تأکید به حکم سابق بازگشته، می گوید: «مادام که در حال احرام هستید صیدهای صحرایی بر شما حرام است» (وَ حُرِّمَ عَلَیکم صَیدُ البَرِّ ما دُمتُم حُرُماً).
و در پایان آیه برای تأکید تمام احکامی که ذکر شد می فرماید: «از خداوندی که در قیامت در پیشگاه او محشور خواهید شد بپرهیزید» و با فرمان او مخالفت ننمایید (وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِی إِلَیهِ تُحشَرُونَ).
فلسفه تحریم صید در حال احرام
میدانیم، حجّ و عمره از عباداتی است که انسان را از جهان ماده جدا کرده و در محیطی مملو از معنویت فرو می برد. تعینات زندگی مادی، جنگ و جدالها، خصومتها، هوسهای جنسی، لذات مادی، در مراسم حجّ و عمره بکلی کنار می روند و انسان به یک نوع ریاضت مشروع الهی دست می زند، و به نظر می رسد که تحریم صید در حال احرام نیز به همین منظور است.
از این گذشته اگر صید کردن برای زوّار خانه خدا کار مشروعی بود، با توجه به این همه رفت و آمدی که هر سال در این سرزمینهای مقدس می شود، نسل بسیاری از حیوانات در آن منطقه که به حکم خشکی و کمآبی، حیواناتش نیز کم است، برچیده می شد، مخصوصا با توجه به این که در غیر حال احرام نیز صید حرام، و همچنین کندن درختان و گیاهان آن ممنوع است، روشن می شود که این دستور ارتباط نزدیکی با مسأله حفظ محیط زیست و نگهداری گیاهان و حیوانات آن منطقه از فنا و نابودی دارد.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
