و كسانى كه كفر ورزيدند، بر آنان نگونسارى باد و (خداوند) اعمالشان را نابود گردانيد.
ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ «9»
اين (هلاكت) به خاطر آن است كه آنچه را خداوند نازل كرده، ناخوش داشتند، پس (خداوند) كارهايشان را تباه (و بى ارزش) نمود.
نکته ها
كلمه «تعس» به معناى لغزيدن، سقوط كردن و به رو افتادن است.
يكى از بهترين راه‌هاى تربيت، روش مقايسه است. در آيات قبل نسبت به مؤمنان شهيد فرمود: «فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ» در اين آيه نسبت به كفّار مى‌فرمايد: «أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» اين مقايسه، نويدى براى مؤمنان مجاهد است. همچنين در مورد مؤمنان فرمود: «يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ» خداوند گام‌هايشان را استوار مى‌سازد و اين آيه در مورد كافران مى‌فرمايد:
«فَتَعْساً لَهُمْ» آنها در لغزشگاه‌ها و پرتگاه‌ها سقوط مى‌كنند.
پیام ها
1- نفرين بر كفّار لجوج رواست. فَتَعْساً لَهُمْ ... (چنانكه در آيه‌اى ديگر مى‌فرمايد: «تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ»)
جلد 9 - صفحه 69
2- كفر، مايه‌ى تباهى و نابودى است. كَفَرُوا ... أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ
3- كراهت از دستورهاى الهى، نشانه‌ى نوعى كفر در وجود انسان است. و الَّذِينَ كَفَرُوا ... كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ
4- كيفرهاى الهى، به ميزان كفر و كراهت انسان است. كَفَرُوا ... ذلِكَ بِأَنَّهُمْ ...
5- كراهت از قرآن و اعراض از آن، موجب حبط و تباهى اعمال خير مى‌شود.
كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
6- انگيزه و نشاط، به كارها ارزش مى‌دهد. كسى كه نسبت به فرمان‌هاى خداوند ناراضى است، كارهايش ارزشى ندارد. كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا: و آنانكه كافر شدند، فَتَعْساً لَهُمْ: پس ذلت و كشتن
«1» وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى (ره) (چ بيروت) ج 11 (ابواب الامر و النهى باب 22) ص 451، روايت 2.
جلد 12 - صفحه 107
است براى ايشان در دنيا و عذاب و عقاب در آخرت، وَ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ: و نابود ساخت عملهاى ايشان، يا خداى تعالى به جهت القاى ترس، قدمهاى آنها را در معركه جهاد بلغزانيد و بسر درآمدند و نابود ساخت اعمال آنها را كه در آخرت ثوابى بر آن مترتب نگردانيد به جهت نداشتن خلوص نيت.
اى كسانيكه ايمان آورديد اگر يارى كنيد خدا را يارى ميكند شما را و ثابت ميگرداند قدمهاتانرا
و آنانكه كافر شدند پس نابودى و نگونسارى است براى آنها و باطل نمايد كارهاشانرا
اين براى آنست كه آنها ناخوش داشتند آنچه را فرو فرستاد خدا پس ضايع گردانيد كارهاشانرا
آيا پس سير نكردند در زمين پس
جلد 5 صفحه 5
بنگرند چگونه بود انجام كار آنانكه بودند پيش از آنها هلاك كرد خدا آنها را و براى كافران است امثال آن عقوبت.
تفسير
خداوند متعال وعده داده است باهل ايمان و عقائد حقّه اسلاميّه كه اگر يارى نمايند خدا و پيغمبر و امام زمانشان را بقيام بوظائف دينى و اطاعت از ولى و صاحب اختيارشان و جهاد با دشمنان يارى فرمايد ايشان را بغلبه و عزّت و نام نيك و سعادت در دنيا و آخرت و ثابت قدم فرمايد آنها را در مرام و مسلك و عقائد حقه و ميدان جنگ با كفّار و در عبور از پل صراط كه بالاترين فوائد ثبات قدم است و مقدّر فرموده براى كفّار لغزش و عثور و انحطاط و نگونسارى و هلاكت و نابودى را كه موارد استعمال كلمه تعس است و مفعول فعل واجب الاضمار ميباشد يعنى فتعسوا تعسا بحكم اللّه لهم و ضايع و باطل و فاسد فرموده هر عمل خيرى را كه از آنها صادر شود چون واجد شرط ايمان و اخلاص نبوده است و در آيات سابقه اشاره بآنشد و اين انحطاط و نگونسارى و نابودى براى آنها باين سبب مقدّر شد كه كراهت داشتند از آنچه خداوند بر پيغمبر خود نازل فرموده بود از ولايت امير المؤمنين (ع) و غير آن و خداوند ولايت ائمه اطهار را شرط قبول تمام اعمال قرار داده بود پس باطل شد تمام اعمال نيك آنها از جهاد و عتق و صدقه و ساير خيرات كه ذاتا عمل خير بر آنها صادق بوده و بايد نافع شود و براى آنها نشد و اخيرا اشاره فرموده است بعذابهاى گوناگون و وقايع امم سابقه كه از مراجعه بتواريخ و گردش در زمين معلوم و مشهود ميشود كه خداوند چه معاملاتى با مخالفين انبياء و اولياء فرموده و خواهد فرمود و بايد موجب عبرت اين امّت شود و دست از مخالفت بردارند و بدانند كه عقوبت اينها هم در دنيا و آخرت از همان قبيل خواهد بود و خداوند بالاخره انتقام مظلوم را از ظالم خواهد كشيد.
و كساني که كافر شدند پس تعس از براي آنها است و از بين مي‌برد اعمال آنها را.
وَ الَّذِينَ كَفَرُوا جميع اقسام كفر را شامل ميشود حتي ناصبي و خوارج و مبدعين و منكرين ضروريات که موجب كفر و نجاست ميشود و مرتدين و كساني که ملحق بكافرين هستند مثل مخالفين و معاندين و ضالين و مضلين فَتَعساً لَهُم تعس در مجمع البحرين دارد: التعس الهلاك و العثار و السقوط و الشر و البعد و الانحطاط که تمام اينها براي كفار ثابت است.
