و ما به ابراهیم، اسحاق و یعقوب را عطا کردیم و همه را به راه راست بداشتیم و نوح را پیش از ابراهیم و فرزندانش داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را هدایت نمودیم و این چنین نیکوکاران را پاداش میدهیم.
و اسحاق و یعقوب را به ابراهیم بخشیدیم، [و] هر یک را هدایت کردیم، و [نیز] نوح را پیش از این هدایت نمودیم، و از فرزندان او داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را [هدایت کردیم؛] و این گونه نیکوکاران را پاداش می دهیم.
و به او اسحاق و يعقوب را بخشيديم، و همه را به راه راست درآورديم، و نوح را از پيش راه نموديم، و از نسل او داوود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون را [هدايت كرديم] و اين گونه، نيكوكاران را پاداش مىدهيم.
و به او اسحاق و يعقوب را بخشيديم و همگى را هدايت كرديم. و نوح را پيش از اين هدايت كرده بوديم و از فرزندان ابراهيم داود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون را هدايت كرديم. و نيكوكاران را اين گونه جزا دهيم.
و اسحاق و یعقوب را به او [= ابراهیم] بخشیدیم؛ و هر دو را هدایت کردیم؛ و نوح را (نیز) پیش از آن هدایت نمودیم؛ و از فرزندان او، داوود و سلیمان و ایّوب و یوسف و موسی و هارون را (هدایت کردیم)؛ اینگونه نیکوکاران را پاداش میدهیم!
And We gave him Isaac and Jacob and guided each of them. And Noah We had guided before, and from his offspring, David and Solomon, Job, Joseph, Moses and Aaron—thus do We reward the virtuous—
And We gave to him Ishaq and Yaqoub; each did We guide, and Nuh did We guide before, and of his descendants, Dawood and Sulaiman and Ayub and Yusuf and Musa and Haroun; and thus do We reward those who do good (to others).
And We bestowed upon him Isaac and Jacob; each of them We guided; and Noah did We guide aforetime; and of his seed (We guided) David and Solomon and Job and Joseph and Moses and Aaron. Thus do We reward the good.
We gave him Isaac and Jacob: all (three) guided: and before him, We guided Noah, and among his progeny, David, Solomon, Job, Joseph, Moses, and Aaron: thus do We reward those who do good:
معانی کلمات آیه
وهبنا: هبه: بخشيدن بدون عوض. «وَهَبْنا لَهُ» عطا كرديم باو.
ذريه: ذرء: آفريدن. ذريه: فرزند و نسل. جمع آن ذريات است.[۱]
و ما به او (ابراهيم)، اسحاق و يعقوب را بخشيديم و يكايك آنان را هدايت كرديم و نوح را پيش از آنان هدايت كرده بوديم. و از نسل او (ابراهيم)، داود و سليمان و ايّوب و يوسف و موسى و هارون را (نيز هدايت كرديم) و ما اين گونه نيكوكاران را پاداش مىدهيم.
جلد 2 - صفحه 503
نکته ها
در اين آيه و دو آيهى بعد، در مجموع نام 17 نفر از پيامبران آمده است
در ضمير «ذُرِّيَّتِهِ» دو احتمال است: يكى آنكه ضمير به حضرت ابراهيم برگردد، چون آيات پيش دربارهى اوست و اكثر اين افراد از نسل اويند، روايت نيز همين را مىفرمايد.
ديگر آنكه به نوح عليه السلام برگردد، چون ضمير به نام او نزديكتر است و از نسل او پيامبرانى همچون لوط بودهاند.
پیام ها
1- فرزند صالح، هديه و موهبت الهى است. «وَهَبْنا- نَجْزِي»
2- سنّتِ هدايت و بعثت، همواره جريان داشته است. «وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ»
3- الطاف الهى بىحساب و كتاب به كسى داده نمىشود. «كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ»
وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ: و عطا فرموديم حضرت ابراهيم عليه السّلام را اسحاق پسر او كه پدر انبياى بنى اسرائيل است، و يعقوب كه نبيره او است. وجه تسميه يعقوب آنكه در عقب عيص متولّد شده بود كُلًّا هَدَيْنا: هر يك از اين دو را هدايت نموديم به معرفت خود خاصة و احكام شريعت و محض الطاف و توفيق، يعنى نبوت را عطا فرموديم وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ: و هدايت نموديم و نبوت داديم نوح عليه السّلام را قبل از ابراهيم. تعداد هدايت نوح در اين مقام به جهت اظهار نعمت است بر ابراهيم عليه السّلام چه نوح عليه السّلام پدر او و شرف والد به ولد متعدى مىشود وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ: و هدايت نموديم
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 321
از ذريه نوح عليه السّلام داود و سليمان را. حاصل بوسيله توفيق و الطاف خاصه هدايت كامله، يعنى نبوت را عطا فرموديم به داود و سليمان پسر داود وَ أَيُّوبَ وَ يُوسُفَ: و ايوب را كه از اولاد اسحق بن ابراهيم و يوسف پسر يعقوب عليه السّلام را. از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله مروى است: الكريم بن الكريم بن الكريم بن الكريم يوسف بن يعقوب بن اسحق بن ابراهيم. «1» وَ مُوسى وَ هارُونَ: و موسى بن عمران و هارون كه برادر موسى و يك سال از او بزرگتر بود وَ كَذلِكَ: و همچنانكه ابراهيم عليه السّلام را پاداش و جزا داديم به رفعت درجات، و ثبات بر دين، و مجاهده در راه معرفت، و كثرت اولاد، و وضع نبوت در او و ذريه او، نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ: جزا مىدهيم نيكوكاران را به فراخور و استحقاق ايشان به نيل ثواب و كرامات.
و بخشيديم باو اسحق و يعقوب را هر يكى را هدايت كرديم و نوح را هدايت كرديم از پيش و از نسل او داود و سليمان و ايّوب و يوسف و موسى و هرون را و اين چنين پاداش ميدهيم نيكوكاران را.
تفسير
خداوند عطا كرد بحضرت ابراهيم حضرت اسحق را و باو كرامت فرمود حضرت يعقوب را كه انبياء بنى اسرائيل از نسل او بوجود آمدند و هر دو يا همه آنها را هدايت فرمود بحق و مسلك مستقيم توحيد و مخلّع فرمود بخلعت رسالت و پيش از آنها
جلد 2 صفحه 346
حضرت نوح را هدايت فرموده بود بتوحيد و برگزيده بود او را برسالت و از نسل آنحضرت يعنى نوح هدايت فرمود و برگزيد حضرت داود و پسرش حضرت سليمان را و حضرت ايّوب و حضرت يوسف و حضرت موسى و برادرش هرون را كه تمام از نسل حضرت ابراهيم (ع) بودند لذا محتمل است مرجع ضمير در و من ذريته حضرت ابراهيم باشد چون كلام در بيان فضائل اصلى و فرعى آنحضرت است پس اقرب است بحسب معنى اگر چه نوح اقرب است بحسب لفظ و مؤيد اين معنى است روايت عياشى ره از حضرت صادق (ع) كه فرمود و اللّه خداوند نسب حضرت عيسى را در قرآن بحضرت ابراهيم بيان فرموده است از طرف زنان و اين آيه و آيه بعد را تلاوت فرمود اگر چه مقصود از اين فرمايش دفع اشكال معاندين بوده كه مىگفتند ذريّه بر اولاد دخترى صادق نيست پس چرا شما خود را ذريّه رسول (ص) معرفى مينمائيد و اين اشكال رفع ميشود اگر چه مرجع ضمير نوح باشد پس مورد اهتمام در كلام نيست ولى با اين وصف مؤيّد است و در عيون از حضرت كاظم (ع) نقل نموده كه به هرون فرمود چنانچه ملحق شده است حضرت عيسى بذرارى انبياء از طريق مريم ملحق شديم ما بذرارى پيغمبر (ص) از طرف مادرمان حضرت فاطمه (ع) در جواب سؤال او از اين مسئله و در كافى و اكمال از امام باقر (ع) حديثى نقل نموده كه متصل فرموده است در آن حديث سلسله وصايت را از آدم (ع) تا خاتم صلى اللّه عليه و آله و اوصياء اطهارش و در آنجا فرموده است كه هدايت مذكوره در اين آيه براى حضرت ابراهيم و اصول و فروع آنحضرت بملاحظه حفظ وصايت در اهل بيت انبيا (ع) بوده است و خداوند اينگونه پاداش ميدهد نيكوكاران را كه ايشانرا برتبه نبوت و رسالت و امامت و وصايت و ولايت ميرساند ..
وَ مِن آبائِهِم وَ ذُرِّيّاتِهِم وَ إِخوانِهِم ظاهر اينست که اينکه جمله اشاره بسائر انبياء است که نام آنها ذكر نشده و آنها بعضي پدران اينکه مذكورين بودند و بعضي ذراري آنها و بعضي اخوان آنها و قرينه بر اينکه ظهور يكي اينكه اينکه آيات شريفه در مقام ذكر انبياء بوده و ديگر جمله اخيره که ميفرمايد وَ اجتَبَيناهُم که خداوند اينها را برگزيد وَ هَدَيناهُم بهدايت مطلقه عامه إِلي صِراطٍ مُستَقِيمٍ که هيچگونه اعوجاجي در او نباشد از حيث عقائد و اخلاق و اعمال و آنها هدايت شدند و اينکه موهبت خاص انبياء و اوصياء آنها و معصومين مثل مريم و صديقه طاهره است زيرا غير معصوم خالي از اعوجاج نيست و اقويتر دليل که موجب نصّ در اينکه مدّعي ميشود آيات بعد است که ميفرمايد:
131
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 84)
از این به بعد به قسمتی از مواهبی که خداوند به ابراهیم داده است اشاره شده، و آن مواهب فرزندان صالح و نسل لایق و برومند است که یکی از بزرگترین مواهب الهی محسوب می شود.
نخست می گوید: «ما به ابراهیم، اسحاق و یعقوب (فرزندان اسحاق) را بخشیدیم» (وَ وَهَبنا لَهُ إِسحاقَ وَ یعقُوبَ).
سپس برای این که افتخار این دو تنها در جنبه پیغمبرزادگی نبود، بلکه شخصا در پرتو فکر صحیح و عمل صالح نور هدایت را در قلب خود جای داده بودند، می گوید: «هر یک از آنها را هدایت کردیم» (کلًّا هَدَینا).
و به دنبال آن برای این که تصور نشود، در دورانهای قبل از ابراهیم، پرچمدارانی برای توحید نبودند، و این موضوع از زمان او شروع شده اضافه می کند، «نوح را نیز پیش از آن هدایت و رهبری کردیم» (وَ نُوحاً هَدَینا مِن قَبلُ).
در حقیقت با اشاره به موقعیت نوح که از اجداد ابراهیم است و موقعیت جمعی از پیامبران که از دودمان و فرزندان او هستند، موقعیت ممتاز ابراهیم را از نظر «وراثت و ریشه» و «ثمره» وجودی مشخص می سازد.
و در تعقیب آن نام جمع کثیری از پیامبران را که از دودمان ابراهیم بودند می برد، نخست می گوید: «از دودمان ابراهیم، داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را هدایت کردیم» (وَ مِن ذُرِّیتِهِ داوُدَ وَ سُلَیمانَ وَ أَیوبَ وَ یوسُفَ وَ مُوسی وَ هارُونَ).
و در پایان آیه می فرماید: «این چنین نیکوکاران را پاداش می دهیم» (وَ کذلِکَ نَجزِی المُحسِنِینَ). به این ترتیب روشن می کند که مقام و موقعیت آنان در پرتو اعمال و کردار آنها بود.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: