آیه 7 سوره نساء

لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ ۚ نَصِيبًا مَفْرُوضًا

[4–7] (مشاهده آیه در سوره)

<<6	آیه 7 سوره نساء	8>>
سوره : سوره نساء (4) جزء : 4 نزول : مدینه ترتیل ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

• الهی قمشه‌ای
• انصاریان
• فولادوند
• آیتی
• مکارم شیرازی

برای فرزندان پسر، سهمی از تَرَکه ابوین و خویشان است و برای فرزندان دختر نیز سهمی از ترکه ابوین و خویشان است، چه مال اندک باشد یا بسیار، نصیب هر کس از آن معین گردیده.

برای مردان از آنچه پدر و مادر و نزدیکان [پس از مرگ خود] به جای می گذارند سهمی است؛ و برای زنان هم آنچه پدر و مادر و نزدیکان به جای می گذارند سهمی است، اندک باشد یا بسیار، سهمی است لازم وواجب.

براى مردان، از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان [آنان‌] بر جاى گذاشته‌اند سهمى است؛ و براى زنان [نيز] از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان [آنان‌] بر جاى گذاشته‌اند سهمى [خواهد بود] -خواه آن [مال‌] كم باشد يا زياد- نصيب هر كس مفروض شده است.

از هر چه پدر و مادر و خويشاوندان به ارث مى‌گذارند، مردان را نصيبى است. و از آنچه پدر و مادر و خويشاوندان به ارث مى‌گذارند چه اندك و چه بسيار زنان را نيز نصيبى است، نصيبى معيّن.

برای مردان، از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان از خود بر جای می‌گذارند، سهمی است؛ و برای زنان نیز، از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان می‌گذارند، سهمی؛ خواه آن مال، کم باشد یا زیاد؛ این سهمی است تعیین شده و پرداختنی.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

• Qarai
• Shakir
• Pickthall
• yusufali

Men have a share in the heritage left by parents and near relatives, and women have a share in the heritage left by parents and near relatives, whether it be little or much, a share ordained [by Allah].

Men shall have a portion of what the parents and the near relatives leave, and women shall have a portion of what the parents and the near relatives leave, whether there is little or much of it; a stated portion.

Unto the men (of a family) belongeth a share of that which parents and near kindred leave, and unto the women a share of that which parents and near kindred leave, whether it be little or much - a legal share.

From what is left by parents and those nearest related there is a share for men and a share for women, whether the property be small or large,-a determinate share.

معانی کلمات آیه

نصيب: بهره معين و ثابت. نصب در اصل به معنى رنج ديدن، رنج دادن و بر پاداشتن است. نصيب با معناى سوم تناسب دارد.

الاقربون: نزديكان. مراد از آن خويشاوندان و مفرد آن قريب است.

مفروضا: معين شده. فرض در اصل به معنى قطع و تعيين است . ( قاموس قرآن )

نزول

محل نزول:

این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.

شأن نزول:

«شیخ طوسى» گوید: در سبب نزول آيه اختلاف است، قتادة و ابن جريح و ابن زيد گويند: عرب جاهليت به پسران ارث مي‌دادند و به زنان و دختران ارث نمى دادند. اين آيه براى رد روش آنان نازل گرديد.

زجاج گويد: عرب به كسى ارث نمي‌داد، مگر اين كه شمشير زن و جنگى باشد و يا بتواند از حريم و دارائى خود دفاع كند.

تفسیر آیه

• تفسیر نور
• اثنی عشری
• روان جاوید
• اطیب البیان
• برگزیده تفسیر نمونه
• سایر تفاسیر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيباً مَفْرُوضاً «7»

براى مردان، از آنچه پدر و مادر ونزديكان، (پس از مرگ) بر جاى گذاشته‌اند سهمى است و براى زنان (نيز) از آنچه پدر ومادر و خويشاوندان بر جاى گذاشته‌اند، سهمى است، خواه (مقدار مال) كم باشد يا زياد، سهمى معيّن و مقرّر.

پیام ها

1- زنان همانند مردان حقّ ارث دارند و دين، حافظ حقوق آنان است. لِلرِّجالِ نَصِيبٌ‌ ... لِلنِّساءِ نَصِيبٌ‌

2- ارث، از اسباب مالكيّت است. «لِلرِّجالِ نَصِيبٌ»

3- خويشاوندى كه نزديك‌تر است، در ارث مقدّم‌تر است. «الْأَقْرَبُونَ»

4- تقسيم عادلانه‌ى ميراث، مهمّ است، نه مقدار آن. «قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ»

5- سهم ارث، تغيير ناپذير است. «نَصِيباً مَفْرُوضاً»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيباً مَفْرُوضاً «7»

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 358

شأن نزول: در منهج- از عادت جاهليت اين بود كه زنان و اطفال را ميراث نمى‌دادند و مى‌گفتند: مال متعلق كسى است كه با دشمن جنگ كند و به طعن نيزه و ضرب شمشير، غنايم را متصرف شود. چون حضرت ختمى مرتبت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به مدينه هجرت نمود، طريقه ميراث همين بود تا روزى ام كحله خدمت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عرض نمود كه: اوس بن صامت وفات كرد و من از او سه دختر دارم. سويد و عريظه، بنى اعمام او، مال او را در حيطه تصرف آورده، اولاد صغار مرا با نهايت احتياج محروم داشته‌اند. پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ايشان را طلبيد. واقعه زن را فرمود. ايشان همان قانون جاهليت را اظهار كردند حضرت فرمود: صبر كنيد تا حكم الهى نازل شود. چون آنها رفتند، آيه شريفه نازل شد:

لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ‌: از براى مردان، خواه بزرگ يا كوچك، بهره‌اى است از آنچه والدين و اقارب بگذارند، وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ‌: و مر زنان را نيز حصّه‌اى هست از آنچه والدين و خويشان بگذارند، يعنى همه رجال و نساء متوارثند به قرابت، خواه بالغ رشيد باشند يا غير بالغ، مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ: از آنچه كم باشد از مال گذاشته يا بسيار بود، نصيب ثابت است. نَصِيباً مَفْرُوضاً: اين قسمت ميراث بهره‌اى است مقدر و مقرر و مفروض، كه از آن تجاوز نبايد نمود.

بعد از نزول، حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كسى را به بنى عم اوس فرستاد كه تفريق مال كنند، و حق تعالى نصيبى براى دختران او امر نموده. اما بيان قسمت نفرموده تا آنكه آيه: يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ‌ نازل شد.

حضرت ثمن آن مال را به ام كحله، و ما بقى را به دختران او عطا فرمود.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 359

آيه دليل است بر آنكه ذو الارحام از يكديگر ميراث مى‌برند، زيرا آنها از جمله رجال و نسائند كه اقرباى آنها فوت شده باشد، و اين مذهب ما مى‌باشد.

و عموم لفظ لِلرِّجالِ‌ و لِلنِّساءِ، دال است بر آنكه جميع مكلفان، از انبيا و غير انبيا داخلند. پس دلالت دارد بر آنكه حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميراث گذاشته، چنانچه غير آن حضرت ميراث گذارند.

پس حديث: نحن معاشر الانبياء لا نورّث، مجعول و از اكاذيب معاندين است كه به جهت غرض معنوى و طمع دنيوى، افترا بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بستند، و حال آنكه به جهات متعدده، مخالف عقل و شرع مى‌باشد، از جمله:

اولا: اگر واضع اين حديث كاذب و غادر نبودى، بايستى اهل بيت عليهم السلام و صحابه از اين سخن اطلاع داشتى و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به آنها اظهار فرمايد، كه هر چه از من بماند، صدقه است؛ تا اهل بيت، بعد او بر چيزى كه بر آنها حرام است، اقدام ننمودى و ميان حلال و حرام تميز دادندى؛ زيرا بالاتفاق صدقه بر بنى هاشم حرام است. و بنابراين لازم آيد اهل بيت عليهم السّلام طلب حرام نموده باشند! ثانيا: از اين سخن لازم آيد كه رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كما ينبغى اداء رسالت نكرده، و آيه شريفه: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ‌، غير واقع باشد؛ زيرا پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مبعوث بر عالميان عموما، و بر اهل بيت و عشاير و اقارب خود خصوصا است پس اگر نقل اولى راست بود، بلا شبهه، رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم تقصير در تبليغ رسالت و ظلم نموده بود بر اهل بيت خود از عدم اعلام آنها بر اينكه شرعا جايز نيست شما از من ميراث بريد، آنچه از من ماند صدقه، و بر شما حرام است.

ثالثا: بر فرض اعلام نبى محترم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و عدم استماع و قبول اهل بيت عليهم السّلام، هر آينه عصيان بلكه كفر ايشان لازم آيد. به مخالفت فرمايش رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، و حال آنكه حق تعالى بر پاكى و طهارت ايشان از ادناس و ارجاس شهادت داده لقوله تعالى: لِيُذْهِبَ‌

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 360

عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً.

رابعا: اين حديث: نحن معاشر الانبياء، مكذّب قرآن است و معلوم مى‌شود واضع اين حديث، قرآن نمى‌دانسته و الّا چيزى روايت نمى‌كرد كه قرآن مخالف او باشد، زيرا به نص آيه كريمه: يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ‌، اول شخص مخاطب، رسول، و اين حكم عام است.

خامسا: انبياء عليهم السلام را ميراث بوده، لقوله تعالى: وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ. و ايضا زكريا دعا و طلب فرزندى نمود كه از او و آل يعقوب، ميراث برد لقوله: فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا يَرِثُنِي وَ يَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ‌. در اين صورت، اولاد اشرف انبياء را چگونه ميراث نباشد؟

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيباً مَفْرُوضاً «7»

ترجمه‌

از براى مردان است بهره از آنچه گذارده‌اند پدر و مادر و نزديكان و از براى زنان است بهره از آنچه گذارده‌اند پدر و مادر و نزديكان از آنچه كم باشد از آنمال يا زياد باشد بهره واجب..

تفسير

آورده‌اند كه در زمان جاهليت بزنان ارث نمى‌دادند براى رد آنها اين آيه نازل شد كه اجمالا دلالت دارد بر آنكه زنان هم ارث ميبرند و با مردان در اين بهره شريكند خواه مال كم باشد خواه زياد و اين حكم از فرائض الهيّه است كه بايد حتما معمول باشد و بوصيت و غيرها ابطال نميشود و ميزان سهم هر يك از ورثه بجاى خود بيان خواهد شد انشاء اللّه تعالى.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

لِلرِّجال‌ِ نَصِيب‌ٌ مِمّا تَرَك‌َ الوالِدان‌ِ وَ الأَقرَبُون‌َ وَ لِلنِّساءِ نَصِيب‌ٌ مِمّا تَرَك‌َ الوالِدان‌ِ وَ الأَقرَبُون‌َ مِمّا قَل‌َّ مِنه‌ُ أَو كَثُرَ نَصِيباً مَفرُوضاً «7»

‌از‌ ‌براي‌ مردان‌ ‌است‌ سهم‌ و نصيبي‌ ‌از‌ تركه‌ پدران‌ و مادران‌ و خويشاوندان‌ و ‌از‌ ‌براي‌ زنها ‌است‌ سهم‌ و نصيبي‌ ‌از‌ تركه‌ پدران‌ و مادران‌ و خويشاوندان‌ چه‌ تركه‌ كم‌ ‌باشد‌ ‌ يا ‌ زياد ‌هر‌ كدام‌ نصيب‌ معيني‌ ‌که‌ ‌خدا‌ قرار داده‌ و معين‌ فرموده‌.

طبقات‌ ارث‌ ‌در‌ ارحام‌ سه‌ طبقه‌ ‌است‌ و ‌با‌ وجود طبقه‌ مقدم‌ طبقه‌ مؤخر ارث‌ نمي‌برند.

طبقه‌ اولي‌‌-‌ پدر و مادر و اولاد ‌هر‌ چه‌ پائين‌ روند.

ثانيه‌‌-‌ اجداد و جدات‌ ‌هر‌ چه‌ بالا روند و اخوه‌ و اخوات‌ و اولاد ‌آنها‌

جلد 5 - صفحه 18

ثالثه‌‌-‌ اعمام‌ و عمات‌ و اخوال‌ و خالات‌ و اولاد ‌آنها‌.

و ارث‌ ‌آنها‌ بعضي‌ بالنصيب‌ ‌است‌ و بعضي‌ بالفرض‌، و فرض‌ ‌هم‌ نصف‌ و ثلث‌ و ثلثين‌ و سدس‌ ‌است‌ ‌علي‌ اختلاف‌.

و اما وارث‌ ‌در‌ ‌غير‌ ارحام‌ آنهم‌ دو قسم‌ ‌است‌: قسمت‌ اول‌ زوجين‌ ‌که‌ ‌با‌ جميع‌ طبقات‌ شركت‌ دارند و ارث‌ ‌آنها‌ نصف‌ و ربع‌ و ثمن‌ ‌است‌.

قسمت‌ دوم‌ ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ فقدان‌ ارحام‌ ارث‌ ميبرند و آنهم‌ سه‌ طبقه‌ هستند:

اولي‌‌-‌ معتق‌. ثانيه‌‌-‌ ضامن‌ جريره‌. ثالثه‌‌-‌ امام‌ ‌که‌ وارث‌ ‌من‌ ‌لا‌ وارث‌ ‌له‌ ‌است‌.

و مراد ‌از‌ ‌ما ترك‌ آنچه‌ ميت‌ گذارده‌ و رفته‌ ‌است‌ ‌از‌ اموال‌ و حقوق‌ و ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ شريفه‌ فقط متعرض‌ ارث‌ ارحام‌ ‌است‌ بطور اجمال‌ ‌که‌ خلاصه‌ تشريع‌ اصل‌ ارث‌ ‌است‌ و تفصيل‌ ‌آنها‌ ‌در‌ آيات‌ ديگر و اخبار اهل‌ بيت‌ بيان‌ ‌شده‌.

و مراد ‌از‌ اقربين‌ اولاد و اخوه‌ و اخوات‌ و اعمام‌ و عمات‌ و اخوال‌ و خالات‌ و اولادهاي‌ ‌آنها‌ ‌است‌، و والدين‌ اب‌ و ام‌ ‌است‌ و اينها ‌هم‌ داخل‌ اقربين‌ هستند و بالخصوص‌ ذكر فرموده‌ ‌از‌ باب‌ اهميت‌ ‌آنها‌ و اقربيت‌ ‌آنها‌ نسبت‌ بساير اقارب‌ ميت‌ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه‌ 7)

شأن‌ نزول‌:

‌در‌ عصر جاهلیت‌ عرب‌، رسم‌ چنین‌ ‌بود‌ ‌که‌ تنها مردان‌ ‌را‌ وارث‌ می‌شناختند، و زنان‌ و کودکان‌ ‌را‌ ‌از‌ ارث‌ محروم‌ می‌ساختند و ثروت‌ میت‌ ‌را‌

(‌در‌ صورتی‌ ‌که‌ مرد نزدیکی‌ نبود) ‌در‌ میان‌ مردان‌ دورتر قسمت‌ می‌کردند، ‌تا‌ ‌این‌ ‌که‌ یکی‌ ‌از‌ انصار ‌به‌ نام‌ «اوس‌ ‌بن‌ ثابت‌» ‌از‌ دنیا رفت‌، عموزاده‌های‌ وی‌ اموال‌ ‌او‌ ‌را‌ میان‌ ‌خود‌ تقسیم‌ کردند، و ‌به‌ همسر و فرزندان‌ خردسال‌ ‌او‌ چیزی‌ ندادند، همسر ‌او‌ ‌به‌ پیامبر صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و آله‌ شکایت‌ کرد.

‌در‌ ‌این‌ موقع‌ ‌آیه‌ نازل‌ شد و پیامبر ‌آنها‌ ‌را‌ خواست‌ و دستور داد ‌در‌ اموال‌ مزبور، هیچ‌ گونه‌ دخالت‌ نکنند و ‌آن‌ ‌را‌ ‌برای‌ بازماندگان‌ درجه اول‌ ‌او‌ بگذارند.

تفسیر:

گام‌ دیگری‌ ‌برای‌ حفظ حقوق‌ زن‌‌-‌ اعراب‌ ‌با‌ رسم‌ غلط و ظالمانه‌ای‌ ‌که‌ داشتند زنان‌ و فرزندان‌ خردسال‌ ‌را‌ ‌از‌ حق‌ ارث‌ محروم‌ می‌ساختند، آیه مورد بحث‌ روی‌ ‌این‌ قانون‌ غلط خط بطلان‌ کشیده‌، می‌فرماید: «مردان‌ ‌از‌ اموالی‌ ‌که‌ پدر و مادر و نزدیکان‌ ‌به‌ جای‌ می‌گذارند سهمی‌ دارند و زنان‌ نیز ‌از‌ آنچه‌ پدر و مادر و خویشاوندان‌ می‌گذارند سهمی‌، خواه‌ ‌آن‌ مال‌ کم‌ ‌باشد‌ ‌ یا ‌ زیاد» (لِلرِّجال‌ِ نَصِیب‌ٌ مِمّا تَرَک‌َ الوالِدان‌ِ وَ الأَقرَبُون‌َ وَ لِلنِّساءِ نَصِیب‌ٌ مِمّا تَرَک‌َ الوالِدان‌ِ وَ الأَقرَبُون‌َ مِمّا قَل‌َّ مِنه‌ُ أَو کثُرَ). بنابراین‌، هیچ‌ یک‌ حق‌ ندارد سهم‌ دیگری‌ ‌را‌ غصب‌ کند.

سپس‌ ‌در‌ پایان‌ ‌آیه‌ ‌برای‌ تأکید مطلب‌ می‌فرماید: «‌این‌ سهمی‌ ‌است‌ تعیین‌ ‌شده‌ و لازم‌ الاداء» ‌تا‌ هیچ‌ گونه‌ تردید ‌در‌ ‌این‌ بحث‌ باقی‌ نماند (نَصِیباً مَفرُوضاً).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
• محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.