و آنان که مقام علم و ایمان داده شده‌اند (به آن فرقه بدکار) گویند: شما تا روز قیامت که هم امروز است در کتاب خدا (یعنی عالم علم خدا) مهلت یافتید و لکن بر آن آگاه نبودید.
و کسانی که دانش و ایمان به آنان داده شده است می گویند: بی تردید شما [بر طبق قضا و قدر ثبت شده] در کتاب خدا [لوح محفوظ] تا روز قیامت درنگ کرده اید و این روز قیامت است، ولی شما [به اینکه قیامت حق است] معرفت و دانش نداشتید.
و[لى] كسانى كه دانش و ايمان يافته‌اند، مى‌گويند: «قطعاً شما [به موجب آنچه] در كتاب خدا[ست] تا روز رستاخيز مانده‌ايد، و اين، روز رستاخيز است ولى شما خودتان نمى‌دانستيد.»
آنان كه دانش و ايمان داده شده‌اند، گويند: شما بر وفق كتاب خدا تا روز قيامت در گور آرميده‌ايد و اين روز قيامت است و شما نمى‌دانسته‌ايد.
ولی کسانی که علم و ایمان به آنان داده شده می‌گویند: «شما بفرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) درنگ کردید، و اکنون روز رستاخیز است، امّا شما نمی‌دانستید!»
But those who were given knowledge and faith will say, ‘Certainly you remained in Allah’s Book until the Day of Resurrection. This is the Day of Resurrection, but you did not know.’
And those who are given knowledge and faith will say: Certainly you tarried according to the ordinance of Allah till the day of resurrection, so this is the day of resurrection, but you did not know.
But those to whom knowledge and faith are given will say: The truth is, ye have tarried, by Allah's decree, until the Day of Resurrection. This is the Day of Resurrection, but ye used not to know.
But those endued with knowledge and faith will say: "Indeed ye did tarry, within Allah's Decree, to the Day of Resurrection, and this is the Day of Resurrection: but ye - ye were not aware!"
معانی کلمات آیه
«الَّذینَ أُوتُوا ...»: مراد پیغمبران و فرشتگان و مؤمنان است. یا تنها مراد فرشتگان است. «فِی کِتَابِ اللهِ»: در علم خدا. برابر قضا و قدر خدا. «کُنتُمْ لا تَعْلَمُونَ»: شما نمی‌دانستید که رستاخیز حق است و آن را به تمسخر می‌گرفتید.
و كسانى كه علم و ايمان به آنان داده شده، (به مجرمان) مى‌گويند: قطعاً شما (به موجب آنچه) در كتاب خداست تا روز رستاخيز (در برزخ) مانده‌ايد، پس اين، روز رستاخيز است، ولى شما نمى‌دانستيد (كه قيامت حقّ است).
نکته ها
اين آيه پاسخ اهل ايمان، در برابر گفتار مجرمان در آيه‌ى قبل را مطرح مى‌كند. آنها از دوران كوتاه عمر خود در دنيا و يا مدّت اندك برزخ مى‌گويند؛ امّا اهل ايمان پاسخ مى‌دهند كه شما مطابق آنچه خداوند براى دوره‌ى دنيا و برزخ افراد معيّن كرده، زندگى كرده‌ايد وبى‌جهت براى كفر خود، عذرتراشى نكنيد.
ظاهراً علّت تقدّم علم بر ايمان به خاطر آن باشد كه علم پايه و اساس ايمان است.
«1». تفسير نمونه.
جلد 7 - صفحه 219
پیام ها
1- در قيامت، ميان مجرمان و مؤمنان گفتگوهاست. وَ قالَ الَّذِينَ ...
2- علم و ايمان، حتّى در قيامت آثار مثبت خود را نشان مى‌دهد. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ» (عالمان مؤمن، در قيامت نيز شبهه زدايى مى‌كنند.)
3- علم و ايمان، دو هديه الهى است كه به افراد عطا مى‌شود. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ»
4- علم و ايمان خود را توفيقى الهى بدانيم و مغرور نشويم. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ»
5- مدّت دوره‌ى دنيا يا برزخ، از پيش محاسبه و نوشته شده است. «فِي كِتابِ اللَّهِ»
«1» معالم الزلفى، سيد هاشم بحرانى، چاپ سنگى، ص 137.
جلد 10 - صفحه 322
بعد از ظهور و استماع اين قسم دروغ از مشركان، بيان مى‌فرمايد جواب اهل ايمان را:
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ: و گويند آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان، يعنى آنانكه به سبب نصب ادله الهى هدايت يافتند و موجب علم و تصديق ايشان شد به خدا و رسول. مراد انبياء و ملائكه و مؤمنان باشند كه هم متصفند به صفت علم و هم موصوفند به ايمان، در جواب كفار گويند: چرا دروغ مى‌گوئيد، لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ: هر آينه درنگ نموديد در دنيا يا در قبر و عالم برزخ و در علم الهى كه ثبت شده است در لوح محفوظ، إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ:
تا روز مبعوث شدن و برانگيختن براى قيامت. مراد آنست كه ملائكه و انس به اين قول رد كنند آن چيزى را كه كفار گفته و بر آن قسم خورده‌اند. فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ: پس اينست روز برانگيختن كه انكار مى‌كرديد و مبين شد بطلان انكار شما. وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ: و لكن بوديد شما كه از فرط جهل و عدم تفكر و تدبر، نمى‌دانستيد كه بعث و حشر براى جزاى اعمال حق است؛ و عقل عاقل لبيب به وجوب وجود قيامت حكم نمايد.
على بن ابراهيم قمى (رحمه اللّه) در تفسير خود فرمايد: (لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ) در اين آيه شريفه مقدم و مؤخر است: (و قال الّذين اوتوا العلم و الايمان من كتاب اللّه فقد لبثتم الى يوم البعث) «1» بنابراين معنى چنين شود: و گويند آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان از كتاب خدا، هر آينه بتحقيق درنگ نموديد در عالم قبر و برزخ تا روز بعث.
در كافى- كلينى (رحمه اللّه) روايت نموده در ذيل حديثى از حضرت رضا عليه السّلام كه وصف مى‌فرمايد صفت امام و كسى كه مستحق و سزاوار امامت است از تمام مردمان، فرمايد: پس هميشه امامت در ذريه حضرت ابراهيم عليه السّلام است، ارث مى‌بردند بعضى از بعضى در هر قرنى تا آنكه ميراث داد خداوند عز و جل پيغمبر را، پس فرمود خداى تعالى: (إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ
«1» تفسير قمى، ج 2، ص 160. (چ نجف 1387 هجرى)
جلد 10 - صفحه 323
لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ): پس بود براى آن حضرت خاصّه، و به گردن انداخت آن را رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله، على عليه السّلام را به امر خدا بر آن رسمى كه خدا واجب فرمود، پس گرديد امامت در ذريه اصفياى او آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان به فرمايش او (وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ ...) «1»
و گويند آنانكه داده شدند دانش و ايمان را هر آينه بتحقيق درنگ كرديد در كتاب خدا تا روز رستخيز پس اين روز رستخيز است و لكن شما بوديد كه نميدانستيد
جلد 4 صفحه 266
پس در چنين روز سود ندهد آنانرا كه ستم كردند عذرخواهى آنها و نه آنان خوانده شوند براى پذيرفته شدن توبه
و هر آينه بتحقيق آورديم براى مردم در اين قرآن از هر مثلى و اگر آورى براى آنان آيتى هر آينه گويند آنانكه كافر شدند نيستيد شما مگر باطل آورندگان
اين چنين مهر مينهد خدا بر دلهاى آنانكه نميدانند
پس صبر كن همانا وعده خدا حقّ است و نبايد بسبكى و بى‌صبرى وادار كنند البتّه تو را آنها كه يقين نميكنند.
تفسير
خداوند متعال شمّه‌اى از احوال روز قيامت را كه ساعت موعود الهى است بيان فرموده كه در آنروز قسم ميخورند كفّار كه درنگ ننمودند در دنيا يا عالم برزخ مگر ساعتى و پاره كمى از زمان براى اثبات كمى گناهشان در دنيا يا براى جهلشان بمدّت درنگشان در برزخ و كمى آن بالنّسبه بايّام آخرت و در هر حال قسم دروغى است مانند دروغهائى كه در دنيا بتسويلات شيطانيّه ميگفتند ولى كسانيكه خداوند بآنها دانش و يقين عطا فرموده گويند درنگ كرديد در علم و قضاء محتوم الهى تا روز قيامت و آن امروز است ولى شما جاهل بوديد و يقين بچنين روزى نداشتيد و باخبار انبياء و اولياء مطمئن نشديد و براى آن توشه‌اى بر نداشتيد امروز ديگر عذرخواهى براى كسانيكه در دنيا بر خود و خلق ستم نمودند فائده ندارد و كسى آنها را دعوت بتوبه و انابه و بازگشت بخدا نمى‌كند چون مدّت مهلتشان منقضى شده و استرضاى خدا براى آنها ممكن نيست و استعتاب بمعناى استرضا است و خداوند حجّت را بر مردم تمام فرموده چون به بيانات مختلفه و عبارات بديع عجيب شيرين اصول دين اسلام را در قرآن ثابت و واضح و مدلّل نموده و علاوه بر آنكه اين خود معجزه باقيه است معجزات باهراتى بدست پيغمبر خود ظاهر ساخته باز هم اگر معجزه‌ئى بخواهند و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بياورد كفّار حمل بر سحر و شعبده و باطل ميكنند و اهل ايمانرا نسبت بآن ميدهند و آورنده آن را تكذيب مى‌نمايند و بر كفرشان افزوده خواهد شد چون تعصّب و عناد در آنها رسوخ پيدا كرده و بكلّى از تحصيل علم و معرفت محروم شده و از قابليّت هدايت و ارشاد ساقط گشته‌اند و خداوند آنانرا بحال خودشان واگذار فرموده و عنايتى بآنها ندارد و اينطور مهر الهى بدلهاى آنها خورده كه ديگر حق
جلد 4 صفحه 267
در آن راه نخواهد يافت پس بايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم صبر فرمايد بر اذيّت و آزار و تكذيب آنها تا وعده نصرت خدا كه حق است ظاهر گردد و دين اسلام بر ساير اديان غالب شود و كفّار خواه و ناخواه مسلمان شوند و نبايد بغضب در آورند يا وادار به بى‌صبرى و بيقرارى كنند يا متزلزل و سبك و بى‌ثبات نمايند كفّار آنحضرت را و در كافى و عيون از حضرت رضا عليه السّلام الّذين اوتوا العلم و الايمان بامير المؤمنين و اولاد طاهرين او عليهم السّلام تفسير شده و قمّى ره فرموده در آيه دوم تقديم و تأخير روى داده و آن از اينقرار است و قال الّذين اوتوا العلم و الايمان فى كتاب اللّه لقد لبثتم الى يوم البعث يعنى آنانكه از كتاب خدا علم و ايمان پيدا كردند چنين گفتند و ثواب قرائت اين سوره در ذيل سوره قبل بيان شد خداوند توفيق عنايت فرمايد انشاء اللّه تعالى.
لَقَد لَبِثتُم فِي كِتابِ اللّه‌ِ إِلي يَوم‌ِ البَعث‌ِ لكن معني اينست که مقدار لبث شما تا روز قيامت در كتاب اللّه است و مراد از كتاب اللّه اگر قرآن باشد آيه شريفه وَ مِن وَرائِهِم بَرزَخ‌ٌ إِلي يَوم‌ِ يُبعَثُون‌َ (سوره مؤمنون آيه 100) و اگر لوح محفوظ باشد که در آن تمام مقدرات ثبت شده و گفتيم دو لوح هست، محفوظ، و محو و اثبات آنچه قابل تغيير نيست در لوح محفوظ است و علمش نزد ائمه است و آنچه قابل تغيير است در لوح محو و اثبات، علمش مختص بخدا است يَمحُوا اللّه‌ُ ما يَشاءُ وَ يُثبِت‌ُ وَ عِندَه‌ُ أُم‌ُّ الكِتاب‌ِ (سوره رعد آيه 39).
إِلي يَوم‌ِ البَعث‌ِ فَهذا يَوم‌ُ البَعث‌ِ وَ لكِنَّكُم كُنتُم لا تَعلَمُون‌َ و منكر بعث و قيامت شديد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 56)- این آیه پاسخ مؤمنان آگاه را به سخنان مجرمان ناآگاهی که از وضع برزخ و قیامت اطلاع درستی ندارند بازگو می‌کند.
می‌فرماید: «ولی کسانی که علم و ایمان به آنها داده شده، می‌گویند: شما به فرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) درنگ کردید، و اکنون روز رستاخیز است، اما شما نمی‌دانستید» (وَ قالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِیمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتابِ اللَّهِ إِلی یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا یَوْمُ الْبَعْثِ وَ لکِنَّکُمْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ).
مقدم داشتن «علم» بر «ایمان» به خاطر آن است که علم پایه ایمان است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
