آیه 4 سوره تحریم

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ

مشاهده آیه در سوره


<<3 آیه 4 سوره تحریم 5>>
سوره : سوره تحریم (66)
جزء : 28
نزول : مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

اینک اگر هر دو زن به درگاه خدا توبه کنید (رواست که) البته دلهای شما (خلاف رضای پیغمبر) میل کرده است، و اگر با هم بر آزار او اتفاق کنید خدا یار و نگهبان اوست و جبریل امین و مردان صالح با ایمان (یعنی علی علیه السّلام به روایت عامّه و خاصّه) و فرشتگان حق یار و مددکار اویند.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

If the two of you repent to Allah... for your hearts have certainly swerved, and if you back each other against him, then [know that] Allah is indeed his guardian, and his supporters are Gabriel, the righteous among the faithful and, thereafter, the angels.

معانی کلمات آیه

  • صغت: صغو: ميل و انحراف. «صغت النجوم صغوا: مالت للغروب».
  • تظاهرا: صيغه تثنيه است. تظاهر: هم پشتى كردن، يكديگر را يارى كردن.[۱]

نزول

محمد بن سهل القطان بعد از چهار واسطه از عمار یاسر نقل نماید که گفت: از على بن ابى‌طالب علیه‌السلام شنیدم که فرمود: روزى پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم مرا نزد خود خواند و فرمود: یا على آیا می‌خواهى به تو بشارتى بدهم؟ گفتم: بلى یا رسول اللَّه شما همیشه مبشر خیر و خوبى بوده اید.

فرمود: خداوند درباره تو آیه اى نازل فرموده است. گفتم: آن آیه کدام است؟ سپس این آیه را قرائت فرمود و نیز على بن عبید و محمد بن القاسم بعد از سه واسطه از ابوصالح و او از ابن عباس روایت کنند که این آیه در مورد على علیه‌السلام بخصوص نازل گردیده است.[۲]

مخالفین ما از ابن عباس نقل نمایند که گفت: این قسمت از آیه «وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیهِ» درباره عائشه و حفصه نازل شده است و این قسمت از آیه «فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ» درباره رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نازل گردیده است و نیز این قسمت از آیه «وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ» درباره على علیه‌السلام نزول یافته است.[۳]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


إِنْ تَتُوبا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذلِكَ ظَهِيرٌ «4»

جلد 10 - صفحه 124

اگر شما دو نفر، (افشاگر راز و شنونده آن) به سوى خدا توبه كنيد، (به نفع شماست.) زيرا دل‌هاى شما منحرف گشته است. و اگر در مقابل پيامبر ياور هم باشيد، (كارى از پيش نخواهيد برد.) زيرا خداوند، اوست ياور او و هم چنين جبرئيل و مؤمنان صالح و علاوه بر آنان، همه فرشتگان حامى او هستند.

نکته ها

«صَغَتْ» از «صغو» به معناى تمايل به انحراف است و «اصغاء» به گوش دادنى گويند كه شنونده به گوينده تمايلى داشته باشد.

به اتفاق مفسّران شيعه و سنّى، مراد از آن دو زن كه در اين آيه‌ تَتُوبا ... صَغَتْ قُلُوبُكُما مورد خطابِ توبه قرار گرفته‌اند، حفصه و عايشه است كه اولى افشاگر راز پيامبر و دومى، شنونده آن بود.

52 حديث از شيعه و سنى نقل شده است كه مراد از صالح المؤمنين، علىّ بن ابيطالب عليهما السلام است. بر اساس اين روايات، علىّ بن ابيطالب عليهما السلام در كنار جبرئيل و بلكه ميان او و ساير فرشتگان قرار گرفته است و اين مقام را پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به آن حضرت بشارت دادند. «1»

پیام ها

1- به خاطر يك خلاف، همه را زير سؤال نبريد. «تَتُوبا» (دو نفر بايد توبه كنند، نه همه.)

2- براى افراد شرمنده، راه بازگشت و توبه را باز كنيد. «إِنْ تَتُوبا» البتّه براى هر گناهى توبه‌اى لازم است.

3- شنيدن راز نيز ممنوع است. خداوند به گوينده و شنونده، هردو مى‌فرمايد:

توبه كنيد. «تَتُوبا»

4- خداوند، هم مولاى همه است و هم مولاى شخص پيامبر. در آيه دوم فرمود:

«وَ اللَّهُ مَوْلاكُمْ» و در اين آيه در خصوص پيامبر مى‌فرمايد: «هُوَ مَوْلاهُ»

«1». تفسير كنز الدقائق.

جلد 10 - صفحه 125

5- نام برجستگان را برجسته كنيد. با اين كه جبرئيل از فرشتگان است، امّا نامش جداگانه برده شده است. جِبْرِيلُ‌ ... وَ الْمَلائِكَةُ

6- گاهى يك حادثه و جرقّه، بيانگر يك جريان است. فاش كردن يك راز، جزئى بود، ولى خداوند آن را يك توطئه قلمداد كرد. «تَظاهَرا عَلَيْهِ»

7- همسرى و هم‌نشينى، نشانه هم‌فكرى و همدلى نيست. أَزْواجِهِ‌ ... تَظاهَرا عَلَيْهِ‌

8- توبه تنها اظهار پشيمانى با زبان نيست، توبه واقعى بازگشت دل گنهكار است.

تَتُوبا ... صَغَتْ قُلُوبُكُما

9- مهم‌تر از انحراف در عمل، انحراف روح و دل است. ابتدا فكر و دل انسان منحرف مى‌شود، سپس مرتكب خلاف مى‌شود. «صَغَتْ قُلُوبُكُما»

10- كسانى‌كه رازى را بى‌دليل افشا مى‌كنند، اگر توبه نكنند، توطئه‌گرند. إِنْ تَتُوبا ... تَظاهَرا عَلَيْهِ‌

11- در برابر توطئه عليه پيامبر و مكتب، تمام نيروها بايد بسيج شوند. تَظاهَرا عَلَيْهِ‌ ... هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلائِكَةُ ... ظَهِيرٌ

12- حق، هيچ‌گاه تنها نمى‌ماند. هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ ...

13- صالح بودن، انسان را در كنار فرشتگان مقرّب الهى قرار مى‌دهد. «جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ»

14- فرشتگان، ياور پيامبر در برابر توطئه‌ها هستند. «وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذلِكَ ظَهِيرٌ»

15- امدادهاى الهى، همه جانبه، ظاهرى و غيبى است. «صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلائِكَةُ»

پانویس

  1. پرش به بالا تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص228
  2. پرش به بالا تفسیر على بن ابراهیم.
  3. پرش به بالا البرهان فی تفسیر القرآن.

منابع