Whoever is faithless shall face the consequences of his faithlessness, and those who act righteously only prepare for their own souls,
Whoever disbelieves, he shall be responsible for his disbelief, and whoever does good, they prepare (good) for their own souls,
Whoso disbelieveth must (then) bear the consequences of his disbelief, while those who do right make provision for themselves -
Those who reject Faith will suffer from that rejection: and those who work righteousness will spread their couch (of repose) for themselves (in heaven):
تا (خداوند) كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، از فضل خويش پاداش دهد؛ (و كافران را محروم كند، زيرا) او كافران را دوست نمى‌دارد.
نکته ها
در آيه‌ى قبل فرمود: در قيامت، مردم پراكنده و در گروه‌هاى مختلف از هم جدا مى‌شوند، اين آيه، جدايى مذكور را توضيح مى‌دهد كه هر يك از اهل ايمان و كفر به پاداش و كيفر خود مى‌رسند.
«يَمْهَدُونَ» از «مهد»، به معناى محلّى است كه براى استراحت آماده شده و در اينجا به معناى زمينه‌سازى و آماده‌سازى است.
پیام ها
1- انسان، داراى اختيار است و ايمان و كفر را خود انتخاب مى‌كند. «مَنْ كَفَرَ- مَنْ عَمِلَ»
2- تشويق و تنبيه هر دو لازم است. «فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ- فَلِأَنْفُسِهِمْ»
3- كفر و ايمان مردم، در خداوند اثرى ندارد. «فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ- فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ»
گر جمله‌ى كاينات كافر گردند
بر دامن كبرياش ننشيند گرد
4- ايمان و عمل صالح، شما را مغرور نكند، زيرا كه دريافت هر نعمتى از فضل خداست. لِيَجْزِيَ ... مِنْ فَضْلِهِ
5- كفر به تنهايى سبب بدبختى است، گرچه كار خلافى نكند، ولى ايمان به تنهايى كافى نيست، بلكه نيازمند عمل صالح است. «مَنْ كَفَرَ- آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»
6- در قيامت، فضل الهى شامل حال كسانى است كه اهل ايمان و عمل صالح باشند، نه ديگران. «لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْ فَضْلِهِ»
جلد 7 - صفحه 211
7- براى رفتن به بهشت، ايمان تنها كافى نيست، بلكه اعمال صالح نيز لازم است.
«آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»
مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ: هر كه كافر شد، پس بر اوست جزاى كفر او كه خلود در آتش جهنم مى‌باشد. وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً: و هر كه بجا آورد كار شايسته از طاعات و عبادات و خيرات و مبرات، فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ: پس براى نفسهاى خود مى‌گسترانند فراش خود را، يعنى به جهت عمل صالح، مواضع خود را در بهشت تسويه مى‌نمايند و تمهيد فراش خود كنند تا بر وجه استراحت بر آن غنوده بدون هيچ كدرتى.
تفسير برهان- به سندهاى خود از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: عمل شايسته مى‌رود به بهشت و مى‌گستراند و مهيا سازد براى صاحب خود اسباب راحتى را، چنانچه مى‌فرستد شخص غلام خود را كه گستراند فراش او را، پس قرائت فرمود «فامّا الّذين امنوا و عملوا الصّالحات فلانفسهم يمهدون» «1» طبرسى (رحمه اللّه) از آن حضرت روايت نموده كه: عمل صالح سبقت نمايد بر صاحب خود به بهشت، پس براى او تمهيد مواضع او مى‌كند چنانكه يكى از شما، خادم او تمهيد فراش او كند «2».
تنبيه: آيه شريفه آگاهى است مر بندگان را به آنكه ضرر كفر و كفران حضرت سبحان راجع نشود مگر بر صاحبش، و اصلا متعدى به غير نشود، و منفعت ايمان و عمل صالح نيز به صاحبش باز گردد و هر كسى گروگان عمل خود باشد از ايمان و كفر و طاعت و معصيت و خير و شر، و جزا و پاداش او را يابد؛ چنانچه فرمايد:
آشكار شد تباهى در خشكى و دريا بسبب آنچه كسب كرد دستهاى مردمان تا بچشاند بآنها بعضى از آنچه كردند باشد كه آنها برگردند
بگو سير كنيد در زمين پس بنگريد چگونه بود انجام كار آنها كه بودند از پيش بودند بيشتر آنها مشركان
پس بپادار رويت را براى دين راست معتدل پيش از آنكه بيايد روز كه نيست باز گرداندنى براى آن از خدا روزى چنين متفرّق ميشوند
آنكه كافر شد پس بر ضرر او است كفرش و آنانكه كردند كار شايسته پس براى خودشان آماده ميكنند
تا جزا دهد آنانرا كه ايمان آوردند و كردند كارهاى شايسته از فضلش همانا او دوست نميدارد كافران را.
تفسير
خداوند متعال اخبار فرموده از ظهور فساد و تباهى و قحط و غلا و نابود شدن حيوانات و نباتات در صحرا و دريا و سبب آن كه زيادى معصيت خدا است چون آن موجب ميشود كه خداوند باران رحمت خود را از بندگان باز ميدارد و حيوانات صحرائى و دريائى از فقدان آن بهلاكت ميرسند چنانچه از امام صادق عليه السّلام روايت شده است و اين بمقتضاى حكمت الهى است كه بندگان بپاداش بعضى از اعمال خود برسند و متوجه بحق شوند و نجات خودشان را از آن مهلكه بخواهند و در روايات معتبره بسيارى از فسادها مرتّب بر بسيارى از معاصى شده از قبيل ناخوشى و گرانى و قحط و خونريزى و زلزله كه مستند بزنا و لواط و كم فروشى و حكم ناحق و ربا خوردن شده و نيامدن باران كه مربوط بتعدّى سلاطين و ندادن زكوة است و امثال اينها كه در محل خود ذكر فرموده‌اند و البته پاداش كامل اين گناهان در آخرت است و اين بليّات نمونه‌ايست از غضب الهى براى تنبّه مردم اگر معتقد بمبدء و معاد باشند و پس از آن خطاب بپيغمبر اكرم فرموده كه
جلد 4 صفحه 261
بمشركين مكه بگو نظر كنيد در تاريخ و سير كنيد در زمين و آثار باقيه اقوام سابقه را مشاهده نمائيد كه چگونه بپاداش معاصى خودشان معذب بعذاب الهى شدند و خرابه ابنيه آنها در طرق و شوارع شما مشهود مسافرين است و بيشتر آنها مانند شما مشرك بودند و كمى گنهكار بگناهان ديگر يا آنكه بيشتر اقوام سابقه مشرك بودند كه معذّب شدند ولى در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد نظر نمودن در قرآن و مطلع شدن از احوال اقوام سابقه است كه خداوند از آن خبر داده است و بعد از اين بيانات وافيه روى دل خود را متوجه نما و ثابت بدار بر دين قويم مستقيم معتدل اسلام پيش از آنكه بيايد روزى كه بر گشت براى آن نيست از جانب خداوند و بايد حتما بيايد كه آن روز قيامت است و مردم در آنروز از يكديگر متفرّق و جدا شوند يكدسته ببهشت و يكدسته بجهنم روند و كسيكه كافر گردد بخودش ضرر آن وارد شود چون عذاب دائم را براى خود تهيه كرده و كسانيكه اعمال صالحه نمايند كه از آن جمله ايمان بخدا و رسول است براى خودشان بهشت جاويد را منزل راحت و عيش سر مد مهيّا مينمايند در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه عمل صالح سبقت ميگيرد بر صاحبش ببهشت پس آماده ميكند براى او چنانچه آماده ميكند براى يكى از شما خدمتگزارش جايگاه او را و چنين روز براى آنستكه پاداش دهد خداوند كسانيرا كه ايمان آوردند و اعمال صالحه نمودند از مقام فضل و كرم خودش نه بقدر استحقاق آنها و بمقتضاى عدل خود ولى كفّار از فضل الهى در آخرت بهره‌اى نخواهند داشت چون خداوند آنها را دوست ندارد و اينكه در دنيا آنها را متنعّم بنعمت خود فرموده براى تكميل استحقاق آنها است و آنكه نعم دنيوى در نظر خداوند و در جنب فضل و كرم او قدر و قابليّتى ندارد كه آنرا از مخلوق خود مضايقه فرمايد.
(آیه 44)- این آیه در حقیقت شرحی است برای این جدایی صفوف در قیامت، می‌فرماید: «هر کسی کافر شد کفرش بر زیان خود اوست» و وبالش دامنگیر او (مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ).
«و اما آنها که عمل صالحی انجام دادند (پاداش الهی را) به سود خودشان آماده و مهیا می‌سازند» (وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
