And maintain the prayer, and give the zakat, and bow along with those who bow [in prayer].
And keep up prayer and pay the poor-rate and bow down with those who bow down.
Establish worship, pay the poor-due, and bow your heads with those who bow (in worship).
And be steadfast in prayer; practise regular charity; and bow down your heads with those who bow down (in worship).
معانی کلمات آیه
راكعين: ركع و ركوع به معنى خم شدن و سر پائين آوردن است (اقرب الموارد) ركوع نماز خم شدن است تا دستها به زانو برسد. راغب تصريح كرده كه ركوع به معنى تذلل و تواضع نيز آيد ولى طبرسى استعمال آن را در خضوع مجاز مى داند.[۱]
اصحاب ما از امام محمدباقر عليه‌السلام و نيز ابن شهر آشوب و ابونعيم الاصفهانى در كتاب‌هاى خود گويند: درباره رسول خدا صلى الله عليه و آله و على بن ابى‌طالب علیه‌السلام نازل گرديده زيرا آنان از نخستين كسانى بوده اند كه نماز گذاردند و ركوع نمودند چنان كه موفق بن احمد در كتاب خويش از ابوصالح او از ابن عباس و نيز حميرى از ابن عباس اين حديث را نقل نموده اند[۳] .[۴]
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ: و به پاى داريد نماز را با شرايط و اركان و حفظ حدود آن، چنانچه پيغمبر امر فرموده. وَ آتُوا الزَّكاةَ: و بدهيد زكات را كه به مال شما تعليق يابد، چنانچه آن حضرت بيان فرموده است. وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ: و نماز گذاريد با جماعت نمازگزاران كه نماز جماعت باشد.
كلبى- كه از اعاظم اهل سنت است- از ابن عباس نقل نموده كه از جمله آيات باهرات كه در شأن حضرت پيغمبر و اهل بيت عليهم السّلام نازل شده، اين آيه شريفه است كه در سوره بقره واقع شده: وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ. و ايشان اول راكعانند و كسى بر ايشان در سجود سبقت نكرده، بلكه اهل اسلام در ركوع و سجود به ايشان اقتدا نموده‌اند. و اين بديهى است كه متبوع اجلّ و ارفع و اعلى و افضل درجه خواهد بود از تابع.
در منهج يحيى بن عفيف از پدرش و او از جدش نقل نموده كه در اوايل اسلام به مكه آمدم. مى‌خواستم از عطريات و لباس تجمّل براى عيال و اطفالم تهيه كنم. پس در مسجد الحرام در مجلس عباس بن عبد المطلب نشسته بودم، در خانه كعبه نظر مى‌كردم، وقت زوال بود. ناگاه جوانى ديدم به آسمان نگاه كرد. پس برخاست روى به خانه كعبه آورد، آنگاه ديدم
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 133
پسرى مراهق آمد و در جانب راست آن جوان ايستاد. پس زنى آمد و در پشت آندو ايستاد. آن جوان به ركوع رفت و آن پسر مراهق و آن زن به ركوع متابعت كردند. پس از ركوع به سجود رفتند. من از عباس پرسيدم عجب امرى است كه مشاهده مى‌كنم. عباس گفت: آن جوان برادر زاده من محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم پسر عبد اللّه بن عبد المطلب است، و آن پسر مراهق على بن ابى طالب عليه السّلام برادر زاده من، و آن زن خديجه دختر خويلد زوجه حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد؛ و ادعا كند كه من پيغمبر خدايم و خدا يكى است و پروردگار آسمان و زمين است. و آنچه مشاهده كردى دين و آئين او است، و گويد من از جانب خدا مأمور به اين عبادت هستم و از ميان آدميان خداپرست منحصر به اين سه نفر مى‌باشد كه مى‌بينى.
تبصره: آيه شريفه دلالت دارد بر فضيلت نماز به جماعت؛ چنانچه در حديث نبوى وارد شده كه نماز جماعت فضيلت دارد نماز منفرد را به بيست و هفت درجه.
در كتاب وسائل، در حديث مناهى حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمايد: من مشى الى مسجد يطلب فيه الجماعة كان له بكلّ خطوة سبعون الف حسنة و يرفع له من الدّرجات مثل ذلك فان مات و هو على ذلك و كّل اللّه به سبعين الف ملك يعوّدونه فى قبره و يبشّرونه و يونسونه فى وحدته و يستغفرونه حتّى يبعث «1». يعنى: هر كه راه رود به مسجد در حالتى كه طلب كند در او جماعت را، باشد براى او به هر قدمى هفتاد هزار حسنه و بلند شود براى او از درجه مثل آن. پس اگر بميرد و بر اين حال باشد، موكّل فرمايد خداوند به او هفتاد هزار ملك كه در قبر ديدار كنند او را، و بشارت دهند او را، و انيس او باشند در تنهائى او، و استغفار كنند براى او تا مبعوث شود براى قيامت.
«1» وسايل الشيعه، جلد سوّم، صفحه 372، حديث هفتم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 134
علامه مجلسى از كتاب زيد نرسى از حضرت صادق نقل نموده كه:
قومى نشستند از حاضر شدن جماعت، پس قصد نمود رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اينكه آتش افروزد در خانه‌هاى ايشان، تا آنكه بيرون آمدند و حاضر شدند جماعت را با مسلمان «1».
و بر پا داريد نماز را و بدهيد زكوة را و ركوع نمائيد با ركوع كنندگان.
تفسير
يعنى بر پا داريد نماز واجبيرا كه پيغمبر (ص) مقرر داشته و بر پا داريد صلوات بر محمد و آل اطهار او را و بدهيد زكوة واجب از اموالتان را كه بايد به مستحقش داد و از بدنهاتان در موقع وجوب و از كمك خودتان در وقت سؤال سائل، و در كافى از حضرت كاظم (ع) نقل نموده كه پرسيدند اين آيه شامل زكوة فطره ميشود فرمود بلى و عياشى نيز اين مضمون را از آنحضرت نقل نموده و از حضرت صادق (ع) روايت شده
جلد 1 صفحه 73
است كه اين زكوة فطره است كه خدا بر اهل ايمان واجب نموده است و در روايت ديگر است كه نازل شد زكوة با آنكه مردم اموالى نداشتند همانا آن فطره بوده است و مراد از ركوع با راكعان تواضع است با متواضعان براى عظمت خداوند در انقياد براى اولياء اللّه و گفته‌اند مراد حضور در جماعت براى نماز و ركوع نمودن با مردم است و تعبير از نماز بركوع براى اختصاص آنست بنماز اسلاميان.
و اينکه واضح است که پيغمبر اسلام بر كافه جن و انس تا قيامت مبعوث بوده و همه آنها مشمول جميع احكام او هستند غير از احكام خاصه که براي بعضي بخصوص جعل شده.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 43)- و بالاخره هفتمین و هشتمین و نهمین دستور را به این صورت بازگو می‌کند: «نماز را به پا دارید، زکات را ادا کنید، و (عبادت دستجمعی را فراموش ننمایید) با رکوع کنندگان رکوع نمایید» (وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ).
جالب این که نمی‌گوید: نماز بخوانید، بلکه می‌گوید: أَقِیمُوا الصَّلاةَ (نماز را به پا دارید) یعنی تنها خودتان نماز خوان نباشید، بلکه چنان کنید که آیین نماز در جامعه انسانی بر پا شود، و مردم با عشق و علاقه به سوی آن بیایند.
در حقیقت در این سه دستور اخیر، نخست پیوند فرد با خالق (نماز) بیان شده، و سپس پیوند با مخلوق (زکات) و سر انجام پیوند دستجمعی همه مردم با هم در راه خدا!
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
