آیه 2 سوره مائده

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْيَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا ۚ وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا ۚ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا ۘ وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

مشاهده آیه در سوره


<<1 آیه 2 سوره مائده 3>>
سوره : سوره مائده (5)
جزء : 6
نزول : مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

ای اهل ایمان، حرمت شعائر خدا (مناسک حج) و ماه حرام را نگه دارید و متعرض هَدْی و قلائد (قربانیان حاجیان چه علامت‌دار و چه بدون علامت) نشوید و تعرض زائران خانه محترم کعبه را که در طلب فضل خدا و خشنودی او آمده‌اند حلال نشمارید، و چون از احرام بیرون شدید (می‌توانید) صید کنید. و عداوت گروهی که از مسجد الحرام منعتان کردند شما را بر ظلم و بی‌عدالتی وادار نکند، و باید با یکدیگر در نیکوکاری و تقوا کمک کنید نه بر گناه و ستمکاری. و از خدا بترسید که عقاب خدا سخت است.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

O you who have faith! Do not violate Allah’s sacraments, neither the sacred month, nor the offering, nor the necklaces, nor those bound for the Sacred House, who seek their Lord’s grace and [His] pleasure. But when you emerge from pilgrim sanctity, you may hunt for game. Ill feeling for a people should not lead you, because they barred you from [access to] the Sacred Mosque, to transgress. Cooperate in piety and Godwariness, but do not cooperate in sin and aggression, and be wary of Allah. Indeed Allah is severe in retribution.

معانی کلمات آیه

شعائر: علامتها. نشانه ها. مفرد آن شعيره است.

حرام: محترم. ماههاى حرام كه جنگ در آنها ممنوع است عبارتند از : ذو القعده، ذو الحجة، محرم و رجب.

هدى: قربانى. قربانى حج را هدى و غير آن را اضحيه گويند.

قلائد: قربانيهاى طوقدار. قلد: تابيدن. قلاده: گردنبند. مراد از قلائد قربانيهايى است كه به گردن آنها چيزى مى بستند تا معلوم شود قربانى است، كسى متعرض آنها نشود.

آمين: ام (بفتح اول): قصد. آم: قصد كننده. آمين: قصد كنندگان. يعنى كسانى كه قصد زيارت بيت اللَّه الحرام را دارند.

حللتم: حل در اصل به معنى باز كردن و در اينجا به معنى خروج از احرام است. «حللتم» از احرام خارج شديد.

اصطادوا: صيد كنيد. فعل امر است از اصطياد. يعنى شكار كنيد.

يجرمنكم: جرم (بر وزن عقل) در اصل به معنى قطع و در اينجا به معنى وادار كردن است. لا يَجْرِمَنَّكُمْ  يعنى وادار نكند شما را.

شنئان: (بر وزن جريان) كينه و عداوت.

تعاونوا: تعاون: يارى كردن يكديگر، همكارى.

عدوان: تجاوز يعنى تجاوز بر حقوق ديگران.

بر: (بكسر اول): نيكى و بفتح آن به معنى نيكوكار است.[۱]

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]

شأن نزول:

«شیخ طوسی» گوید: قتاده گويد: در جاهلیت وقتى كه مردى براى اجراى حج از خانه خود بيرون مى آمد، قلاده اى از پوست يا شاخه درخت مى بست و كسى در اين حالت متعرض او نمى شد و اگر برمى گشت قلاده موئى به خود مى بست و كسى متعرض او نمى گشت.

عطا گويد: مردم در اجراى حج از پوست درخت حرم قلاده مى بستند و هنگامى كه مي‌خواستند از حرم بيرون بيايند، آن را وسيله امن از براى خود قرار مي‌دادند. فراء گويد: اهل حرم از پوست درخت قلاده مى بستند و اهل غيرحرم با مو و پشم قلاده مى بستند سپس آيه «لاتُحِلُّوا شَعائِرَاللَّهِ» نازل گرديد.

مجاهد گويد: قلاده مزبور پوست درخت بود كه در گردن مردم و حيوانات بسته مي‌شد و به وسيله آن خود را در امن مي‌داشتند، چنان كه سدى نيز گفته است، ابن زيد گويد: مورد خطاب در آيه، مؤمنين مى باشند كه خداوند آن‌ها را از كندن پوست درخت حرم و آويختن آن به گردن نهى نمود چنان كه مشركين در جاهليت چنين كارى مي‌كردند چنان كه عطا و ربيع بن انس هم روايت كرده اند.

امام محمدباقر عليه‌السلام فرمود: اين آيه درباره مردى از بنى‌ربيعة نازل گرديد كه به او حطم مى گفتند.[۳][۴][۵]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‌ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ «2»

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! حرمت شعائر الهى، ماه حرام، قربانى حج و حيواناتى كه براى حج علامت‌گذارى شده‌اند و راهيان خانه خدا كه فضل و

جلد 2 - صفحه 231

خشنودى پروردگارشان را مى‌طلبند، نشكنيد و هرگاه از احرام بيرون آمديد (و اعمال عمره را به پايان رسانديد) مى‌توانيد شكار كنيد. و دشمنى با گروهى كه شما را از مسجدالحرام بازداشتند، شما را به بى‌عدالتى و تجاوز وادار نكند و در انجام نيكى‌ها و دورى از ناپاكى‌ها يكديگر را يارى دهيد و هرگز در گناه و ستم، به هم يارى نرسانيد، و از خداوند پروا كنيد كه همانا خداوند، سخت كيفر است.

نکته ها

«هدى»، حيوان بى‌نشانى است كه براى قربانى در حج هديه مى‌شود، و «قلائد» حيواناتى هستند كه پيش از مراسم حج، با آويختن چيزى به گردن آنها يا داغ زدن، علامت‌دار مى‌شوند تا در مناسك حج، قربانى شوند.

خداوند در ابتداى اين آيه، احترام به همه شعائر را واجب و هتك حرمت آنها را حرام كرده است؛ ولى در ميان شعائر، چند مورد را به خصوص ذكر كرده است از جمله ماه‌هاى: رجب، ذيقعده، ذيحجّه و محرّم كه جنگ در آنها حرام است و ماه ذيحجّه كه حج در آن انجام مى‌شود، هَدْى كه قربانى بى‌نشان است و قلائد كه قربانى نشان‌دار است.

در سال ششم هجرى، مسلمانان با پيمودن هشتاد فرسخ راه از مدينه به مكّه آمده بودند تا حج بگذارند؛ ولى كافران مانع شدند و صلح حديبيه پيش آمد. اكنون كه مكّه فتح شده، نبايد دست به تجاوز بزنند. «صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ»

اگر تحصيل علم يك «بِرّ» است، زمينه‌هاى آن چون: تأمين مدرسه، كتاب، كتابخانه، آزمايشگاه، وسيله نقليّه، استاد و ... همه «تعاون بر بِرّ» است.

هميارى در نيكى و پاكى‌

در آيه‌ى 177 سوره‌ى بقره، مواردى از «برّ» را بيان كرده است: «لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْكِتابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبى‌ وَ الْيَتامى‌ وَ ... وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ» برّ، ايمان به خدا و قيامت و فرشتگان و كتاب آسمانى و انبيا و رسيدگى‌

جلد 2 - صفحه 232

به محرومان جامعه و پايبندى به قراردادها و صبر در كارهاست.

در روايات بسيارى به تعاون بر نيكى‌ها ويارى رساندن به مظلومان ومحرومان، سفارش شده واز كمك ويارى به ستمگران نهى شده است و ما در اينجا چند حديث را براى تبرّك ذكر مى‌كنيم:

  • امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس براى يارى رساندن به ديگران گامى بردارد، پاداش مجاهد و رزمنده را دارد». «1»
  • «تا زمانى كه انسان در فكر يارى رساندن به مردم است، خداوند او را يارى مى‌كند». «2»
  • «يارى كردن مسلمان، از يك ماه روزه‌ى مستحبّى واعتكاف بهتر است». «3»
  • «هر كس ظالمى را يارى كند، خودش نيز ظالم است». «4»
  • «حتّى در ساختن مسجد، ظالم را يارى نكنيد». «5»

پیام ها

1- خداوند از مؤمنان، انتظار ويژه‌اى دارد. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا ...

2- احترام گذاردن به شعائر الهى، وظيفه‌ى اهل ايمان است. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ»

3- هتك حرمت و قداست شعائرالهى، حرام است. «لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ»

4- همه‌ى زمان‌ها يكسان نيستند. برخى روزها مثل ايّام‌اللّه و برخى ماهها مثل ماهِ حرام، احترام ويژه‌اى دارند. «وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ»

5- حيوانى هم كه در مسير هدف الهى قرار گيرد، احترام دارد. «وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ»

6- راهيان خانه‌ى خدا بايد مورد احترام قرار گيرند. «وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ»

(هر برنامه‌اى كه به احترام وامنيّت زائران خانه خدا ضربه بزند، حرام است،

«1». وسائل، ج 8، ص 602.

«2». وسائل، ج 8، ص 586.

«3». وسائل، ج 11، ص 345.

«4». وسائل، ج 11، ص 345.

«5». وسائل، ج 12، ص 130.

جلد 2 - صفحه 233

خواه در سفر حج باشد يا عمره.)

7- هدف اصلى در حج، زيارت كعبه است. «آمِّينَ الْبَيْتَ»

8- حج و عمره، راهى براى تحصيل دنيا وآخرت است. «يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً»

9- سراغ سود حلال رفتن يك ارزش است. قرآن، فضل پروردگار را كه همان سودِ كسب و كار است، در كنار رضوان وقرب الهى قرار داده است. «يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً»

10- هر نوع فعّاليّت اقتصادى و تجارى در مكّه، براى كشورهاى اسلامى آزاد است. «يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ»

11- بهره‌هاى مادّى، تفضّل الهى به انسان و از شئون ربوبيّت اوست. «فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ»

12- دشمنى‌هاى ديگران در يك زمان، مجوّز ظلم و تجاوز ما در زمانى ديگر نمى‌شود. وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ‌ ... أَنْ تَعْتَدُوا

13- بى‌عدالتى و تجاوز از حدّ، حرام است حتّى نسبت به دشمنان. شَنَآنُ قَوْمٍ‌ ... أَنْ تَعْتَدُوا (در انتقام نيز عدالت را رعايت كنيد.)

14- احساسات دينى، بهانه‌ى ظلم نشود. «صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا»

15- وفاى به پيمان‌ها وحفظ حرمت و قداست شعائر الهى نياز به هميارى و تعاون دارد. لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ‌ ... وَ تَعاوَنُوا

16- چشم‌پوشى از خطاى ديگران، يكى از راه‌هاى تعاون بر نيكى است. لا يَجْرِمَنَّكُمْ‌ ... تَعاوَنُوا

17- حكومت و جامعه‌ى اسلامى، بايد در صحنه‌ى بين‌المللى، از مظلوم و كارهاى خير حمايت و ظالم و بدى‌ها را محكوم كند. «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‌ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ»

جلد 2 - صفحه 234

18- براى رشد همه جانبه‌ى فضايل بايد زمينه‌ها را آماده ساخت و در راه رسيدن به آن هدف، تعاون داشت. «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ»

19- به جاى حمايت از قبيله، منطقه، نژاد و زبان، بايد از «حقّ» حمايت كرد و به «بِرّ» يارى رساند. «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ»

20- كسانى كه قداست شعائر الهى را مى‌شكنند و به بدى‌ها كمك مى‌كنند، بايد خود را براى عقاب شديد الهى آماده كنند. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ»

پانویس

  1. پرش به بالا تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. پرش به بالا طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌3، ص 231.
  3. پرش به بالا طبرى صاحب جامع البيان از عكرمة روايت نمايد: كه حطم بن هندالبكرى با قافله خود وارد مدينه شد تا طعامى را كه حمل كرده بود در مدينه بفروشد. نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و بيعت كرد و مسلمان شد وقتى كه خواست بيرون برود. پيامبر متوجه او بود پس از رفتن او به اصحاب فرمود: اين شخص با قيافه كفر و فجور وارد شد و با مكر و حيله خارج گشت. اين شخص وقتى كه وارد يمامه شد از اسلام برگشت سپس در ماه ذی القعده با قافله اى كه حامل طعام بود، اراده مكه نمود. اصحاب پيامبر وقتى كه از قصد او اطلاع يافتند، عده اى از مهاجر و انصار در صدد شدند به او حمله نمايند و قافله او را غارت كنند سپس اين آيه آمد و مردم از حمله به او منصرف شدند، صاحب كشف الاسرار گويد: بعضى از مفسرين گويند: اين آيه در شأن قريش و خزاعة و بنى‌كنانة و بنى‌عامر بن صعصعة آمد كه اينان در جاهليت در ماه حرام و غير آن غارت مى كردند و قتل مي‌نمودند و قومى هم سعى بين صفا و مروة نمى كردند و وقوف در عرفات را از شعائر نمى شمردند. وقتى كه مسلمان شدند، خداوند به اينان خبر داد كه همه اين‌ها از شعائر دين حق و نشانه اسلام است، بايد توجه كنند و احترام و حرمت آن را نشكنند.
  4. پرش به بالا ابن ابى‌حاتم در تفسير خود بنا به روايت از زيد بن اسلم درباره اين قسمت از آيه «وَلايَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ» چنين گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله با اصحاب خود در حديبيه بودند، هنگامى كه مشركين آن‌ها را از آمدن به مكه براى حج مانع شده بودند و اين كار مشركين بر رسول خدا صلی الله علیه و آله گران آمد، در اين هنگام عده اى از مشركين اهل مشرق قصد انجام عمرة نموده بودند، اصحاب گفتند: يا رسول اللّه ما اين مشركين را كه قصد عمرة دارند به تلافى مشركينى كه ما را مانع گرديدند، مانع مي‌شويم سپس اين آية نازل گرديد.
  5. پرش به بالا محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 264.

منابع

آرشیو عکس و تصویر