آمین
«آمین» واژه‌ای است که در پایان نیایش و دعا براى درخواست اجابت آن گفته می‌شود. اما گفتن «آمین» در نماز پس از قرائت سوره حمد، به نظر اهل سنت، مستحب یا واجب است، ولی نزد فقهاى شیعه، گفتن آن در نماز پس از سوره حمد به قصد جزئیت، حرام و موجب بطلان نماز می‌باشد.
آمین در لغت
«آمین» اسم فعل است که براى درخواست اجابت دعا وضع شده است. در این که «آمین» اسم لفظ «اِستَجِب» (اجابت کن) است یا اسم معناى آن، بحث است. بنابر قول اوّل، آمین کلام آدمى به شمار مى‌آید و بنابر قول دوم، دعا محسوب مى‌شود.
گروهی نیز معتقدند ریشه این لغت باید عبری باشد، زیرا قدیمی‌ترین کاربرد این لغت در قسمت قدیمی تورات (عهد قدیم) بوده است و گروه دیگر آن را ایمان به دعایی که گفته شد می دانند. این کلمه در سه کتاب مذهبی تورات، انجیل و قرآن آمده است.
آمین در روایات
کلمه «آمین»، چنان که در روایتى از پیامبر صلى الله علیه وآله نیز نقل شده است، به معناى «پروردگارا! برآورده ساز» است و از این رو گفتن این کلمه در پایان دعاى خود و دیگران در روایات اسلامى توصیه شده است.
گفتنى است که در سیره پیشوایان دینى، مکرر گزارش شده است که آن بزرگواران پس از دعاى خود و یا دیگران، آمین گفته اند و گاه سه بار این کلمه را تکرار کرده اند. از پیامبر خدا در دعاى تعقیب نماز ظهر، نقل شده است که فرمود: «اللّهُمَّ إنّی أسأَلُک موجِباتِ رَحمَتِک.. . اللّهُمَّ لا تَدَع لی ذَنبا إلاّ غَفَرتَهُ... ولا حاجَةً هِی لَک رِضا ولِی فیها صَلاحٌ إلاّ قَضَیتَها یا أرحَمَ الرّاحِمینَ آمینَ رَبَّ العالَمینَ» خداوندا! از تو وسایل جلب رحمتت را درخواست مى کنم... خداوندا! هیچ گناهى را برایم مگذار، جز این که آن را بخشیده باشى و هیچ نیازى که خشنودى تو و صلاح من در آن است، به درگاه خویش مگذار مگر این که آن را برآورده کرده باشى، اى مهربانترینِ مهربانان!برآورده کن، اى پروردگار جهانیان.
همچنین در صحیفه سجادیه در دعاى امام زین العابدین علیه السلام براى همسایگان و دوستان آمده است: «...و زِدهُم بَصیرَةً فی حَقّی و مَعرِفَةً بِفَضلی، حَتّى یسعَدوا بی و أسعَدَ بِهِم، آمینَ رَبَّ العالَمینَ»؛ بر بینش آنان در حق من و بر آگاهى آنان از فضیلتم بیفزا، تا به وسیله من خوش بخت شوند و من با آنان خوشبخت گردم. برآورده کن، اى پروردگار جهانیان.
و نیز از امام صادق علیه السلام در دعاى وداع ماه رمضان آمده است: «...وَاجعَلنی مِمَّن کتَبتَهُ فی هذَا الشَّهرِ مِن حُجّاجِ بَیتِک الحَرامِ، المَبرورِ حَجُّهُمُ، المَغفورِ لَهُم ذَنبُهُم، المُتَقَبَّلِ عَمَلُهُم، آمینَ آمینَ آمینَ، رَبَّ العالَمینَ»؛ و مرا از آنانى قرار بده که نامشان را در این ماه، در شمارِ حاجیان بیت اللّه الحرام نوشته اى؛ آنان که حجّشان پذیرفته و گناهشان آمرزیده و عملشان مقبول است. آمین، آمین، آمین، اى پروردگار جهانیان.
آمین در فقه سنی و شیعه
اهل سنّت، گفتن آمین را در نماز پس از قرائت سوره حمد، سنّت (مستحب) و برخى آن را واجب مى‌دانند، لیکن نزد فقهاى شیعه نه تنها سنّت نیست، بلکه گفتن آن در نماز پس از حمد به قصد جزئیت، حرام و موجب بطلان نماز و به قصد استحباب و ورود نیز، حرام و بدعت و بنابر مشهور موجب بطلان نماز است و نیز گفتن آن به قصد دعا -بنابر قول مشهور- موجب بطلان نماز است.
گفتن آمین بدون هیچ قصدى از آن جهت که کلام آدمى است، باطل کننده نماز مى‌باشد. در دو صورت اخیر، گفتن آمین در نمازِ واجب از آن جهت که موجب ابطال نماز مى‌شود، حرام است. اما گفتن آمین در شرایط تقیه یا از روى فراموشى یا سهو، اشکال ندارد بلکه در فرض تقیه واجب است.
در جواز گفتن آمین به قصد دعا در نماز در غیرموضع یاد شده، اختلاف است. از کلمات فقها برمى‌آید که در احکام یاد شده تفاوتى بین نماز واجب و نافله نیست. گفتن آمین در غیر نماز بر دعاى فردى دیگر مستحب است.
منابع
- نهج الدّعا، محمد محمدی ری‌شهری، نشر دارالحدیث، چاپ اوّل، قم، ۱۳۸۵، ج۱، ص۱۲۶.
- فرهنگ فقه فارسی، مؤسسه دائرةالمعارف الفقه الاسلامی، ج۱، ص۱۶۵.
