منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة (کتاب)

«مُنتهى الدرایة فی توضیح الکفایة» تألیف سید محمدجعفر جزائرى شوشترى مروج (م، ۱۳۷۷ شمسى)، کتابی در موضوع علم اصول است. این کتاب از شرحهاى مشهورى است که بر کتاب «کفایة الأصول» نگاشته شده و در توضیح و نقد مطالب «کفایه» از قدرت فراوانى برخوردار است. کتاب «منتهى الدرایة» در حوزه‌های علمیه با استقبال فراوانى مواجه گردیده است.


نویسنده	سید محمدجعفر مروج جزائری
موضوع	اصول فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

مؤلف

آیت الله سید محمدجعفر مروج جزائری، عالم ربانی و مجاهد شیعه معاصر بود. او درس هاى خارج فقه و اصول را در محضر بزرگانى همانند: آقا ضیاء الدین عراقى، سید ابوالحسن اصفهانى، سید محسن حکیم و سید محمود شاهرودى آموخت.

آیت الله مروج صاحب آثار مهمی می باشد، از جمله: منتهى الدرایة فى توضیح الکفایه، هدى الطالب الى شرح المکاسب، شرح عروة الوثقى، رساله‌اى در علم کلام، مسائل مستحدثه، القواعد الفقهیه.

مرحوم آیت الله مروج جزائری در ۲۲ اسفند ۱۳۷۷ شمسی دار فانی را وداع گفت و پیکر مطهرش در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام به خاک سپرده شد.

معرفی کتاب

کتاب «منتهى الدرایة فی توضیح الکفایة» در شرح و توضیح عبارات و مطالب کتاب «کفایة الأصول» اثر محقق خراسانى است. این کتاب همچنین داراى تعلیقه‌هاى متعددى بر کتاب «کفایه» است. مؤلف در بخشى از این کتاب، به نقد و بررسى نظرات آخوند خراسانى پرداخته و علاوه بر طرح دیدگاه‌هاى اصولى علماى بزرگ، آرا و نظریات اصولى خود را نیز ارائه داده است.

سید محمدجعفر مروج جزائری خود در مقدمه‌اى که بر کتاب نگاشته در این باره مى‌گوید: «کتاب کفایة الأصول نوشته محقق و فقیه اصولى، استاد علماى شیعه در قرن چهاردهم، دریاى متلاطم علم و دانش، شیخ محمدکاظم خراسانى قدس‌سره الشریف است. این کتاب محور مباحث اصولى در مراکز علمى مى‌باشد. مؤلف در آن افکارى نو و روشن و نتایج دیدگاه‌هاى استوار خود را به ودیعه نهاده است. این کتاب شامل تحقیقاتى است که دانشمندان شهرها از زمان انتشار آن در تمام اعصار براى بهره بردن به سوى آن مى‌شتابند. این کتاب بسیار خلاصه و پیچیده است لذا دوست داشتم تا تعلیقه‌اى بر آن بنویسم که پرده‌هاى آن را کنار زند و به جستجوى اسرار آن پردازد، مجملات آن را بیان و مطالب پنهان آن را آشکار سازد. به این جهت این حواشى را بر آن نگاشتم و نام آن را "منتهى الدرایة فی توضیح الکفایة" نهادم. من در این کتاب به توضیح مقصود مصنف اکتفا کرده‌ام و با بیانى واضح و عباراتى روشن و تفسیرى روان به شرح عبارات ایشان پرداخته‌ام تا کمکى باشد براى برادرانم که طالب علم و فضیلت و مشغول فراگیرى متن کتاب کفایة الأصول مى‌باشند».

آیت الله سید محمدجعفر مروج تألیف کتاب «منتهى الدرایة» را در سال ۱۳۶۲ قمرى در شهر نجف اشرف به پایان رسانیده است. وى که در آن هنگام مشغول به تدریس کتاب «کفایه» در حوزه علمیه نجف اشرف بوده در آن هنگام موفق به چاپ کتاب نشده است. ۲۶ سال بعد که کتاب آماده براى چاپ مى‌شود ایشان با تجدید نظر در بخشى از مباحث، برخى از توضیحات اضافى را حذف نموده و بخشى دیگر را که توضیحى نبوده‌اند به عنوان تعلیقه در پایین صفحه جدا نموده‌ است.

کتاب «منتهى الدرایة» در حوزه علمیه نجف و قم با استقبال فراوانى مواجه گردیده است و طلاب و اساتید دوره سطح به هنگام مطالعه کتاب «کفایه» از این شرح بهره فراوان مى‌برند.

محتوای کتاب‌

کتاب «منتهی الدرایه» از سه بخش تشکیل شده است: متن «کفایة الأصول»؛ توضیح عبارات «کفایه» که با شماره گذارى مشخص شده است؛ و تعلیقه و نظریات مؤلف درباره مطالب «کفایه». در برخى صفحات که مؤلف دیدگاه خاصى نداشته، به بخش اول و دوم اکتفا شده است.

آیت الله سید محمدجعفر مروج در این کتاب به بررسى دیدگاه‌هاى اصولى گوناگون پرداخته و بعد از آن نظریات خود را نیز مطرح نموده است. از ویژگیهاى این کتاب، اشاره به نام علمایى است که صاحب «کفایه» نظریاتى را از آنها مطرح نموده ولى اشاره‌اى به نام آنها ندارد. برخى از علماى بزرگ علم اصول که مؤلف در این کتاب به دیدگاه‌ها و یا کتابهاى آنان توجه و یا اشاره دارد عبارتند از: «عدة الأصول» شیخ طوسى‌، «رسائل» شیخ انصارى‌، «قوانین الاصول» میرزاى قمى‌، «الفصول الغرویة» شیخ محمدحسین اصفهانى‌، «بدائع الأفکار» میرزا حبیب الله رشتى‌ و بسیارى دیگر از منابع مهم علم اصول.

مؤلف در این کتاب گاهى به بررسى و مقایسه عبارات علماى علم اصول با عبارات آخوند خراسانى در «کفایه» مى‌پردازد و گاهى عبارات «کفایه» را بر آنان ترجیح مى‌دهد.

مؤلف گاهى مباحثى جداگانه و مستقل را که مناسبتى با مباحث «کفایه» دارد آورده و مفصلاً به بحث درباره آنان مى‌پردازد. وى در این کتاب به پیروى از مرحوم آخوند -که مباحث فلسفى را وارد مباحث اصولى کرده-، به طرح مباحث فلسفى و استفاده از اصطلاحات آن پرداخته است، مانند وجود و ماهیت، عرضى و ذاتى و... . وى در این کتاب گاهى نیز به بحثهاى لفظى پرداخته و مرجع ضمیر و صله و موصول و فاعل و مفعول را براى توضیح عبارات «کفایه» مشخص کرده است.