التفسیر الواضح (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۳: سطر ۳:
 
|عنوان=
 
|عنوان=
  
|تصویر=[[پرونده:التفسیر الواضح.jpg|240px|وسط]]
+
|تصویر= [[پرونده:التفسیر الواضح.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده= محمد محمود حجازي
+
|نویسنده= محمد محمود حجازی
  
 
|موضوع= تفسیر اهل سنت
 
|موضوع= تفسیر اهل سنت
سطر ۱۱: سطر ۱۱:
 
|زبان= عربی
 
|زبان= عربی
  
|تعداد جلد= 3
+
|تعداد جلد= ۳
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۴: سطر ۲۴:
  
 
}}
 
}}
 +
'''«التفسیر الواضح»''' تألیف دکتر محمد محمود حجازى از عالمان [[اهل سنت]] مصری (م، ۱۳۹۱ ق)، [[تفسیر|تفسیری]] به زبان عربى و در بردارنده تمامى آیات [[قرآن]] است. التفسیر الواضح را مى‌توان در ردیف [[تفسیر عقلی|تفاسیر عقلى]] و [[تفسیر اجتهادی|اجتهادى]] در نظر گرفت. از ویژگی‌هاى این تفسیر، بیان مقاصد کلى [[سوره|سوره‌ها]] و توجه به [[تناسب آیات و سور]] و عنایت خاص به مباحث [[اخلاق|اخلاقى]] و تربیتى است.
  
« التفسير الواضح» تأليف شيخ محمد محمود حجازى از عالمان اهل سنت در قرن معاصر، به زبان عربى و در بردارنده تمامى آيات قرآن است. تفسير واضح را مى‌توان در رديف تفاسير عقلى و اجتهادى با رويكرد تربيتى و ارشادى و با در نظر گرفتن مقاصد آيات و سوره‌ها و تناسب آنها، در نظر گرفت. ضمن آن كه از نثر روان و سبك ساده و قابل فهم برخوردار است، از اين رو مورد استقبال عمومى( خصوصا در بين مسلمانان عرب زبان) واقع شده است.
+
==انگیزه مفسر==
  
==انگيزه مفسر==
+
شیخ محمد محمود حجازى در مقدمه کوتاه خود بر «تفسیر الواضح» انگیزه نوشتن آن را دو چیز بر مى‌شمرد:
  
ايشان در مقدمه كوتاه خود بر تفسير زمينه انگيزه نوشتن آن را دو چيز بر مى‌شمرد:
+
۱- کثرت بحثهاى متفاوت درباره قوانین وضع شده براى سعادت بشر و اختلاف شدید در آنها، همراه با عزم تغییر و تبدیل آنچه وجود دارد. ۲- نا امیدى مسلمانان از قوانین وضعى بشر براى سعادت و رو آوردن بسیارى از آنها به [[قرآن]]، به عنوان نجات‌بخش انسانها و توانمندى در رساندن انسان به زندگى مفید و مستقر.
  
1- كثرت بحثهاى متفاوت درباره قوانين وضع شده براى سعادت بشر و اختلاف شديد در آنها همراه با عزم تغيير و تبديل آنچه وجود دارد.
+
مؤلف پس از بیان مطالبى در روش قرآن به غایت نزول و بیان [[احکام]] و معارف، مى‌گوید: «مفسرین بزرگ مانند [[محمد بن جریر طبری|طبرى]]، [[فخر رازى]]، قرطبى و... تلاش زیادى در تبیین و توضیح قرآن نموده‌اند، امّا نسل امروز حوصله مطالعه آن آثار را ندارد و مى‌خواهند فورى، اصل غرض آیات را متوجه شوند، بدین جهت من با استفاده از آثار آنان،... با بیانى روان، شیوا، سهل، واضح و خالى از اصطلاحات فنى، معانى اجمالى [[آیه]] را با زبان امروزى و به دور از زوائد و تطویل و [[خرافات]] [[اسرائیلیات|اسرائیلیة]]، براى فهم عامه مردم ارائه داده‌ام، و سعى نمودم اعتدال در رأى را حفظ نمایم.»
  
2- نا اميدى مسلمانان از قوانين وضعى بشر براى سعادت و رو آوردن بسيارى از آنها به قرآن، به عنوان نجات‌بخش انسانها و توانمندى در رساندن انسان به زندگى مفيد و مستقر.
+
==روش تفسیرى==
  
پس از بيان مطالبى در روش قرآن، به غايت نزول و بيان احكام و معارف، مى‌گويد كه« به مفسرين بزرگ مانند طبرى، فخر رازى، قرطبى و... تلاش زيادى در تبيين و توضيح قرآن نموده‌اند امّا نسل امروز حوصله مطالعه آن آثار را ندارد و مى‌خواهند فورى، اصل غرض آيات را متوجه شوند، بدين جهت من با استفاده از آثار آنان،... با بيانى روان، شيوا، سهل، واضح و خالى از اصطلاحات فنى، معانى اجمالى آيه را با زبان امروزى و به دور از زوائد، تطويل و خرافات اسرائيلية، براى فهم عامه مردم، ارائه داده‌ام، و سعى نموده اعتدال در رأى را حفظ نمايم.»
+
[[روشهای تفسیری قرآن|روش تفسیرى]] کلى حجازی به این ترتیب است که بعد از ذکر نام [[سوره]]، اطلاعاتى از قبیل [[سوره های مکی و مدنی|مکى یا مدنى]] بودن، تعداد [[آیه|آیات]]، وجه تسمیه و بعضى خصوصیات آن، ارائه مى‌دهد. سپس، آیات یا بخشى از آیات طولانى را ذکر کرده و متناسب با معناى سوره، به شرح و بیان آنها و تک واژگان به کار رفته در آیات پرداخته است. وى با توجه به معناى آیات، براى هر قطعه از آنها عنوانى انتخاب نموده و سپس آیات را ذکر مى‌کند. از جمله نکات مورد توجه ایشان، مناسبت و ربط بین آیات است که در صورت مهم بودن، عنوان مستقلى به آن اختصاص مى‌دهد. [[اسباب نزول|اسباب النزول]]، عنوان دیگرى است که در صورت دارا بودن، ذیل آیات، مطرح مى‌شود.
  
==روش تفسيرى==
+
بنابراین محورهاى اصلى تفسیر الواضح را عنوانهاى ذیل تشکیل مى‌دهند: ۱- "مفردات" براى بیان معانى لغوى و معناى مراد کلمات ۲- "سبب النزول" جهت بیان اسباب نزول آیات، ۳- "المناسبة" براى بیان ارتباط و [[تناسب آیات و سور|تناسب آیات]] ۴- "المعنى" که توضیح و تفسیر آیات است.
  
روش كلى وى به اين ترتيب است كه بعد از ذكر نام سوره، اطلاعات مكى از قبيل تعداد آيات، مكى يا مدنى بودن، وجه تسمية و بعضى خصوصيات آن، ارائه مى‌دهد. پس از آن، آيات يا بخشى از آيات طولانى را ذكر و متناسب با معناى سوره، به شرح و بيان آنها و تك واژگان به كار رفته در آيات پرداخته است. وى با توجه به معناى آيات، براى هر قطعه از آنها عنوانى انتخاب نموده سپس آيات را ذكر مى‌كند. از جمله نكات مورد توجه ايشان، مناسبت و ربط بين آيات است كه در صورت مهم بودن، عنوان مستقلى به آن اختصاص مى‌دهد.
+
از ویژگیهاى مهم تفسیر الواضح، بیان مقاصد کلى سوره‌ها و توجه به تناسب سور و عنایت خاصّ به مباحث اخلاقى، تربیتى و ارشادى است. ضمن آن که از نثر روان و سبک ساده و قابل فهم برخوردار است، از این رو مورد استقبال عمومى (خصوصا در بین مسلمانان عرب زبان) واقع شده است.
  
اسباب النزول، عنوان ديگرى است كه در صورت دارا بودن، ذيل آيات، مطرح مى‌شود بنابر اين عنوانهاى 1- مفردات براى بيان معانى لغوى و معناى مراد كلمات 2- سبب النزول جهت بيان اسباب النزول آيات، 3- المناسبة براى بيان ارتباط آيات و 4- المعنى كه توضيح و تفسير آيات است، محورهاى اصلى تفسير الواضح را تشكيل مى‌دهند.
+
مفسر در موارد بسیارى به اقتضاى آیات، مباحثى را به صورت موضوعى طرح و از جنبه‌هاى گوناگون آن، موضوع قرآنى را بطور گسترده مورد بررسى قرار مى‌دهد. مانند بحث [[نفاق|منافقون]] ذیل آیات ۸ تا ۱۶ [[سوره بقره]]. به طور معمول در این بحثها از آیات دیگر براى تبیین و توضیح موضوع بهره مى‌برد که نمونه‌اى از [[تفسیر قرآن به قرآن|تفسیر قرآن به قرآن]] محسوب مى‌گردد. البته در تفسیر دسته آیات نیز ایشان روش تفسیر قرآن به قرآن را به نمایش مى‌گذارد، مانند ذیل آیه ۲۶۸ بقره.
  
يكى از ويژگيهاى مهم تفسير واضح بيان مقاصد كلى سوره‌ها و توجه به تناسب و عنايت خاصّ به مباحث اخلاقى، تربيتى و ارشادى است.
+
وى در بحثهاى [[کلام|کلامى]]، به شکل موجز وارد شده، به اشاره اکتفا نموده و از ورود به استدلال اجتناب مى‌نماید. مانند بحث رؤیت خداوند ذیل آیه ۲۲ و ۲۳ [[سوره قیامة|سوره قیامت]]. در آنجا اشاره دارد که امور [[آخرت]]، امور غیبى است و با وضع موجود دنیوى نباید قیاس شود بلکه باید به آنها همانگونه که هست ایمان بیاوریم، زیرا مباحث غیبى استدلال ناپذیرند. در نتیجه از این رویکرد بیشتر به مذهب سلفى گرایش دارد.
  
مفسر در موارد بسيارى به اقتضاى آيات، مباحثى را به صورت موضوعى طرح و از جنبه‌هاى گوناگون آن، موضوع قرآنى را بطور گسترده مورد بررسى قرار مى‌دهد. مانند بحث منافقون ذيل آيات 8 تا 16 بقره ج 1 ص 18. به طور معمول در اين بحثها از آيات ديگر براى تبيين و توضيح موضوع بهره مى‌برد كه نمونه‌اى از تفسير قرآن به قرآن محسوب مى‌گردد. البته در تفسير دسته آيات نيز ايشان روش تفسير قرآن به قرآن را به نمايش مى‌گذارند مانند جلد 1 ص 183 ذيل آيه 268 بقره.
+
حجازى درباره [[تفسیر علمی - تجربی|تفسیر علمى قرآن]]، با احتیاط عمل مى‌کند و جز در مواردى مسلّم و اندک، به شرح علمى آیات نمى‌پردازد. او معتقد است که هدف اصلى و مهم [[قرآن کریم]]... تحقیق در مسائل علمى نیست، بلکه هدف اصلى آن، ساختن انسان مسلمان به گونه‌اى که از جهت ذات، افکار، رفتار، روابط و شخصیتش بر اساس معیار و الگوى اسلامى باشد، تا جامعه اسلامى نیز قوامى قرآنى بگیرد. گرچه قرآن گاهى متعرض مسائل علمى مى‌شود و ما باید نسبت به آنها معرفت و آگاهى کسب کنیم، امّا گاهى هم اسرار الهى تعابیر علمى قرآن بر ما کشف نمى‌گردد. معناى معرفت علمى نسبت به این تعابیر، این نیست که همیشه دنباله‌رو اصطلاحات و نظریه‌هاى علمى باشیم، گرچه مخالف [[نص و ظاهر|نصّ]] قرآن باشد، زیرا نظریه علمى ممکن است امروز اثبات و در آینده نفى گردد.
  
وى در بحثهاى كلامى، به شكل موجز وارد شده، به اشاره اكتفا نموده و از ورود به استدلال اجتناب مى‌نمايد. مانند بحث رؤيت خداوند ذيل آيه 22 و 23 سوره قيامت. در آنجا اشاره دارد كه امور آخرت، امور غيبى است و با وضع موجود دنيوى نبايد قياس شود بلكه بايد به آنها همانگونه كه هست ايمان بياوريم. زيرا مباحث غيبى استدلال ناپذيرند. در نتيجه از اين رويكرد بيشتر به مذهب سلفى گرايش دارد.
+
مفسر، مسائل [[فقه|فقهى]] ذیل [[آیات الاحکام|آیات الاحکام]] را خیلى مختصر و در حدّ توضیح آیات، پى گیرى مى‌کند و از تفصیل و ذکر فروع و دیدگاههاى مختلف اجتناب مى‌نماید.
حجازى درباره تفسير علمى قرآن كريم، مانند بسيارى از عالمان ديگر با احتياط عمل مى‌كند و جز در مواردى مسلّم و اندك، به شرح علمى آيات نمى‌پردازد. معتقد است كه هدف اصلى و مهم قرآن... تحقيق در مسائل علمى، نيست، بلكه هدف اصلى آن، ساختن انسان مسلمان به گونه‌اى كه از جهت ذات، افكار، مشاعر، رفتار، روابط، شخصيت، ضمير و وجودش بر اساس معيار و الگوى اسلامى باشد، تا جامعه اسلامى نيز قوامى قرآنى بگيرد. گر چه قرآن گاهى متعرض مسائل علمى مى‌شود و ما بايد نسبت به آنها معرفت و آگاهى كسب كنيم امّا گاهى هم اسرار الهى تعابير علمى قرآن بر ما كشف نمى‌گردد( و در زمانهاى ديگر مكشوف شود). معناى معرفت علمى نسبت به اين تعابير، اين نيست كه هميشه دنباله‌رو اصطلاحات و نظريه‌هاى علمى باشيم، گر چه مخالف نص قرآن باشد، زيرا نظريه علمى ممكن است امروز اثبات و در آينده نفى گردد.
 
مسائل فقهى ذيل آيات الاحكام را خيلى مختصر و در حدّ توضيح آيات، پى گيرى مى‌كند و از تفصيل و ذكر فروع و ديدگاههاى مختلف اجتناب مى‌نمايد.
 
  
اخبار و روايات نبوى را، آنجا كه مرتبط با تفسير آيه است، نقل مى‌كند و در اين مورد نيز روش اختصار را پى مى‌گيرد. در نقل قصص قرآنى نيز همين روش را انتخاب نموده است.
+
اخبار و [[حدیث|روایات]] نبوى را، آنجا که مرتبط با تفسیر آیه است، نقل مى‌کند و در این مورد نیز روش اختصار را پى مى‌گیرد. در نقل [[قصص قرآن|قصص قرآنى]] نیز همین روش را انتخاب نموده است.
پرهيز از نقل قصه‌ها و روايات تاريخى اسرائيلى( كه جده پيامبران الهى و قرآن را مشوش مى كند) از اهداف اساسى و اوليه وى بوده است، بنابر اين رد پايى از اين گونه روايات در الواضح به چشم نمى‌خورد.
+
پرهیز از نقل قصه‌ها و روایات تاریخى [[اسرائیلیات|اسرائیلى]] (که چهره پیامبران الهى و قرآن را مشوش مى کند) از اهداف اساسى و اولیه وى بوده است، بنابر این رد پایى از این گونه روایات در الواضح به چشم نمى‌خورد.
ايشان با تمام تلاشى كه در اعتدال رأى و بى طرفى، انجام داده امّا در مقاطعى، مسلمات برخى آيات را ناديده گرفته، مطرح نكرده است. به عنوان نمونه آيه 55 سوره مائده كه مفسران اهل سنت و شيعه اتفاق نظر دارند به اينكه سبب نزول آن انفاقى است كه حضرت على عليه السلام در حال ركوع، در نماز جماعت انجام داده، اما ايشان اصلا( حتى بصورت اشاره‌اى جزئى) آن را به روى خود نياورده، مطرح نكرده‌اند.
 
يا در ذيل آيه 54 تا 56 مائده در مورد«يأتى الله بقوم يحبهم و يحبونه..»مى‌نويسد:« ظاهر ابو بكر و صحابه هستند.» تفسير الواضح ج 1 ص 527، 529. البته ظاهرى كه كاملا مخالف آيه است، هنگام نزول آيه اين افراد موجود بوده‌اند بنابر اين خبر آمدنشان چه معنى دارد؟!!!
 
  
==نسخه شناسى==
+
حجازی با تمام تلاشى که در اعتدال رأى و بى طرفى انجام داده، امّا در مقاطعى، مسلمات برخى آیات را نادیده گرفته و مطرح نکرده است. به عنوان نمونه [[آیه 55 سوره مائده|آیه ۵۵ سوره مائده]] که مفسران [[سنی]] و [[شیعه]] اتفاق نظر دارند به اینکه [[سبب نزول]] آن [[انفاق|انفاقى]] است که [[حضرت على]] علیه السلام در هنگام [[نماز]] و در حال [[رکوع]] انجام داده، اما وی اصلا آن را به روى خود نیاورده است.
 +
یا در ذیل آیه ۵۴ مائده در مورد جمله {{متن قرآن|«فَسَوْفَ یأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ...»}} مى‌نویسد: «ظاهرا مراد [[ابوبکر]] و [[صحابه]] هستند». البته ظاهرى که کاملا مخالف آیه است، زیرا هنگام نزول آیه، این افراد موجود بوده‌اند، بنابراین خبر آمدنشان چه معنى دارد؟!
  
تفسير الواضح نخستين بار در سه مجلد در مصر، قاهره، چاپخانه الاستقلال الكبرى به سال 1370 ق، 1951 م به طبع رسيده و در سال 1371 ق در همانجا تجديد چاپ و پس از آن بارها در بيروت، دار الجيل الجديد افست شده است. چاپ ششم آن در سال 1389 ق، 1969 م انجام گرفته است. نسخه حاضر چاپ دهم اين تفسير مى‌باشد كه 30 جزء در 3 مجلد بوده و در سال 1413 ق، 1993 م از طرف دار الجيل بيروت عرضه شده است. اين نسخه داراى اضافاتى است كه الازهر به آن افزوده است و در چاپهاى قبل موجود نمى‌باشد.
+
==منابع ==
فهرست مطالب بر اساس عنوانهايى كه مفسر در ابتداى دسته آيات افزوده است، تنظيم شده و در انتهاى هر مجلد مى‌باشد. پاورقى مختصرى نيز شامل آدرس آيات و روايات مطرح شده در متن، در نظر گرفته شده است.
 
 
 
==منابع مقاله==
 
 
 
1- مقدمه مؤلف و ساير مجلدات تفسير الواضح
 
 
 
2- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى به كوشش بهاء الدين خرمشاهى ج 1 ص 777 و ص 898
 
 
 
3- المفسرون حياتهم و منهجهم سيد محمد على ايازى ص 741
 
 
 
4- مناهج المفسرين دكتر منيع عبد الحليم محمود ص 37
 
 
 
==منبع==
 
 
 
نرم افزار جامع التفاسیر ، بخش کتابشناسی
 
  
 +
* [[دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی (کتاب)|دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى]]، به کوشش بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۷۷۷.
 +
* المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمدعلى ایازى، ص ۷۴۱.
 +
* مناهج المفسرین، دکتر منیع عبدالحلیم محمود، ص ۳۷.
 +
* [[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر نور]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 
{{تفسیر قرآن}}
 
{{تفسیر قرآن}}
[[رده: تفاسیر]]
+
[[رده: تفاسیر]][[رده:تفاسیر اجتهادی]][[رده:تفسیرهای اهل سنت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۴۹

التفسیر الواضح.jpg
نویسنده محمد محمود حجازی
موضوع تفسیر اهل سنت
زبان عربی
تعداد جلد ۳

«التفسیر الواضح» تألیف دکتر محمد محمود حجازى از عالمان اهل سنت مصری (م، ۱۳۹۱ ق)، تفسیری به زبان عربى و در بردارنده تمامى آیات قرآن است. التفسیر الواضح را مى‌توان در ردیف تفاسیر عقلى و اجتهادى در نظر گرفت. از ویژگی‌هاى این تفسیر، بیان مقاصد کلى سوره‌ها و توجه به تناسب آیات و سور و عنایت خاص به مباحث اخلاقى و تربیتى است.

انگیزه مفسر

شیخ محمد محمود حجازى در مقدمه کوتاه خود بر «تفسیر الواضح» انگیزه نوشتن آن را دو چیز بر مى‌شمرد:

۱- کثرت بحثهاى متفاوت درباره قوانین وضع شده براى سعادت بشر و اختلاف شدید در آنها، همراه با عزم تغییر و تبدیل آنچه وجود دارد. ۲- نا امیدى مسلمانان از قوانین وضعى بشر براى سعادت و رو آوردن بسیارى از آنها به قرآن، به عنوان نجات‌بخش انسانها و توانمندى در رساندن انسان به زندگى مفید و مستقر.

مؤلف پس از بیان مطالبى در روش قرآن به غایت نزول و بیان احکام و معارف، مى‌گوید: «مفسرین بزرگ مانند طبرى، فخر رازى، قرطبى و... تلاش زیادى در تبیین و توضیح قرآن نموده‌اند، امّا نسل امروز حوصله مطالعه آن آثار را ندارد و مى‌خواهند فورى، اصل غرض آیات را متوجه شوند، بدین جهت من با استفاده از آثار آنان،... با بیانى روان، شیوا، سهل، واضح و خالى از اصطلاحات فنى، معانى اجمالى آیه را با زبان امروزى و به دور از زوائد و تطویل و خرافات اسرائیلیة، براى فهم عامه مردم ارائه داده‌ام، و سعى نمودم اعتدال در رأى را حفظ نمایم.»

روش تفسیرى

روش تفسیرى کلى حجازی به این ترتیب است که بعد از ذکر نام سوره، اطلاعاتى از قبیل مکى یا مدنى بودن، تعداد آیات، وجه تسمیه و بعضى خصوصیات آن، ارائه مى‌دهد. سپس، آیات یا بخشى از آیات طولانى را ذکر کرده و متناسب با معناى سوره، به شرح و بیان آنها و تک واژگان به کار رفته در آیات پرداخته است. وى با توجه به معناى آیات، براى هر قطعه از آنها عنوانى انتخاب نموده و سپس آیات را ذکر مى‌کند. از جمله نکات مورد توجه ایشان، مناسبت و ربط بین آیات است که در صورت مهم بودن، عنوان مستقلى به آن اختصاص مى‌دهد. اسباب النزول، عنوان دیگرى است که در صورت دارا بودن، ذیل آیات، مطرح مى‌شود.

بنابراین محورهاى اصلى تفسیر الواضح را عنوانهاى ذیل تشکیل مى‌دهند: ۱- "مفردات" براى بیان معانى لغوى و معناى مراد کلمات ۲- "سبب النزول" جهت بیان اسباب نزول آیات، ۳- "المناسبة" براى بیان ارتباط و تناسب آیات ۴- "المعنى" که توضیح و تفسیر آیات است.

از ویژگیهاى مهم تفسیر الواضح، بیان مقاصد کلى سوره‌ها و توجه به تناسب سور و عنایت خاصّ به مباحث اخلاقى، تربیتى و ارشادى است. ضمن آن که از نثر روان و سبک ساده و قابل فهم برخوردار است، از این رو مورد استقبال عمومى (خصوصا در بین مسلمانان عرب زبان) واقع شده است.

مفسر در موارد بسیارى به اقتضاى آیات، مباحثى را به صورت موضوعى طرح و از جنبه‌هاى گوناگون آن، موضوع قرآنى را بطور گسترده مورد بررسى قرار مى‌دهد. مانند بحث منافقون ذیل آیات ۸ تا ۱۶ سوره بقره. به طور معمول در این بحثها از آیات دیگر براى تبیین و توضیح موضوع بهره مى‌برد که نمونه‌اى از تفسیر قرآن به قرآن محسوب مى‌گردد. البته در تفسیر دسته آیات نیز ایشان روش تفسیر قرآن به قرآن را به نمایش مى‌گذارد، مانند ذیل آیه ۲۶۸ بقره.

وى در بحثهاى کلامى، به شکل موجز وارد شده، به اشاره اکتفا نموده و از ورود به استدلال اجتناب مى‌نماید. مانند بحث رؤیت خداوند ذیل آیه ۲۲ و ۲۳ سوره قیامت. در آنجا اشاره دارد که امور آخرت، امور غیبى است و با وضع موجود دنیوى نباید قیاس شود بلکه باید به آنها همانگونه که هست ایمان بیاوریم، زیرا مباحث غیبى استدلال ناپذیرند. در نتیجه از این رویکرد بیشتر به مذهب سلفى گرایش دارد.

حجازى درباره تفسیر علمى قرآن، با احتیاط عمل مى‌کند و جز در مواردى مسلّم و اندک، به شرح علمى آیات نمى‌پردازد. او معتقد است که هدف اصلى و مهم قرآن کریم... تحقیق در مسائل علمى نیست، بلکه هدف اصلى آن، ساختن انسان مسلمان به گونه‌اى که از جهت ذات، افکار، رفتار، روابط و شخصیتش بر اساس معیار و الگوى اسلامى باشد، تا جامعه اسلامى نیز قوامى قرآنى بگیرد. گرچه قرآن گاهى متعرض مسائل علمى مى‌شود و ما باید نسبت به آنها معرفت و آگاهى کسب کنیم، امّا گاهى هم اسرار الهى تعابیر علمى قرآن بر ما کشف نمى‌گردد. معناى معرفت علمى نسبت به این تعابیر، این نیست که همیشه دنباله‌رو اصطلاحات و نظریه‌هاى علمى باشیم، گرچه مخالف نصّ قرآن باشد، زیرا نظریه علمى ممکن است امروز اثبات و در آینده نفى گردد.

مفسر، مسائل فقهى ذیل آیات الاحکام را خیلى مختصر و در حدّ توضیح آیات، پى گیرى مى‌کند و از تفصیل و ذکر فروع و دیدگاههاى مختلف اجتناب مى‌نماید.

اخبار و روایات نبوى را، آنجا که مرتبط با تفسیر آیه است، نقل مى‌کند و در این مورد نیز روش اختصار را پى مى‌گیرد. در نقل قصص قرآنى نیز همین روش را انتخاب نموده است. پرهیز از نقل قصه‌ها و روایات تاریخى اسرائیلى (که چهره پیامبران الهى و قرآن را مشوش مى کند) از اهداف اساسى و اولیه وى بوده است، بنابر این رد پایى از این گونه روایات در الواضح به چشم نمى‌خورد.

حجازی با تمام تلاشى که در اعتدال رأى و بى طرفى انجام داده، امّا در مقاطعى، مسلمات برخى آیات را نادیده گرفته و مطرح نکرده است. به عنوان نمونه آیه ۵۵ سوره مائده که مفسران سنی و شیعه اتفاق نظر دارند به اینکه سبب نزول آن انفاقى است که حضرت على علیه السلام در هنگام نماز و در حال رکوع انجام داده، اما وی اصلا آن را به روى خود نیاورده است. یا در ذیل آیه ۵۴ مائده در مورد جمله «فَسَوْفَ یأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ...» مى‌نویسد: «ظاهرا مراد ابوبکر و صحابه هستند». البته ظاهرى که کاملا مخالف آیه است، زیرا هنگام نزول آیه، این افراد موجود بوده‌اند، بنابراین خبر آمدنشان چه معنى دارد؟!

منابع

***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: