شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابوالقاسم سحاب: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(فرزندان)
(آرشیو عکس و تصویر)
 
(۱۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
'''دکتر ابوالقاسم سحاب''' (۱۲۶۶ - ۱۳۳۵ ش) بنیانگذار موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب که در زمینه علوم فقه و اصول و علوم جدید از جمله علوم طبیعی و زبان انگلیسی و زبان فرانسه آشنایی کامل داشت و همچنین دارای ذوق شعری و استاد خوشنویسی بود.
+
'''استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی''' (۱۲۶۶ـ ۱۳۳۵ ش)، ادیب، شاعر، جغرافیدان و مدرس برجسته [[ایران|ایرانی]] معاصر است. وی علاوه بر علوم مختلف اسلامی مانند [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] و [[منطق]] و [[فلسفه]]، به علوم طبیعی، جغرافی، تاریخ، شعر، خوشنویسی و زبان عربی و انگلیسی و فرانسه آشنایی کامل داشت. از جمله کارهای بزرگ استاد سحاب، تأسیس مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی (نقشه کشی) سحاب در سال ۱۳۱۵ شمسی است.
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
 
||نام کامل = ابوالقاسم سحاب تفرشی
 
||نام کامل = ابوالقاسم سحاب تفرشی
||تصویر=[[پرونده:Sahab (1).jpg|220px|center]]
+
||تصویر=[[پرونده:Sahab (1).jpg|۲۲۰px|center]]
 
||زادروز =  ۱۲۶۶ شمسی
 
||زادروز =  ۱۲۶۶ شمسی
|زادگاه =  تفرش اراک
+
|زادگاه =  تفرش، اراک
 
|وفات =  ۱۳۳۵ شمسی   
 
|وفات =  ۱۳۳۵ شمسی   
|مدفن =  [[قم]] - [[حرم حضرت معصومه عليها السلام|حرم حضرت معصومه سلام الله علیها]]
+
|مدفن =  [[قم]]، [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه علیهاالسلام]]
|اساتید =  شيخ علي نوري، شيخ باقر معزالدوله، سيد عبدالرحيم دماوندي و ...
+
|اساتید =  شیخ علی نوری، شیخ باقر معزالدوله، سید عبدالرحیم دماوندی، میرزا ابوالقاسم تفرشی،...
 
|شاگردان =  
 
|شاگردان =  
|آثار = ترجمه تاريخ و جغرافياي مختصر مکه معظمه و مناسك حج، زندگاني حضرت سيدالشهداء امام حسين بن علي علیه السلام و ...
+
|آثار = زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه‌السلام، تاریخ نقاشی در ایران، هنر اسلامی، فرهنگ خاورشناسان، ترجمه احیاءالعلوم غزالی،...
 
}}
 
}}
  
 
==ولادت==
 
==ولادت==
  
ابوالقاسم سحاب در سپيده دم جمعه 15 [[رجب]] 1304 ق. (20 فروردين 1266 ش) در روستاي فم از توابع شهرستان تفرش، در خانواده اي مذهبي ديده به جهان گشود و پدرش محمد زمان و مادرش حوّا را شادمان كرد. از همان كودكي آثار هوش و اشتياق به درس در وي نمايان بود؛ طوري كه در سه سالگي به مكتبخانه رفته و ساعت ها نظاره‌گر درس خواندن بچه‌ها بود.
+
ابوالقاسم سحاب تفرشی فرزند محمد زمان، در سپیده دم جمعه ۱۵ [[رجب]] ۱۳۰۴ قمری (۲۰ فروردین ۱۲۶۶ ش) در روستای فم از توابع شهرستان تفرش، در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود.  
  
==تحصيلات==
+
==تحصیلات و استادان==
  
پدر كه متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، با وجود اين كه كشاورزي مختصري داشت و پرداخت مخارج مكتبخانه در توانش نبود؛ با صرفه جويي در مخارج منزل، شهريه استاد و وسايل تحصيل وي را فراهم نمود و او را در سن هفت سالگي به مكتب‌خانه روستا فرستاد.
+
پدر که متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، او را در سن هفت سالگی به مکتب‌خانه روستا فرستاد. او در این مکتب‌خانه نزد ملاحسین شاهمیری، کتابهای عم جزء، [[نصاب‌ الصبیان (کتاب)|نصاب الصبیان]] و [[جامع المقدمات]] را آموخت و در کنار آن با مطالعه کتب متفرقه در زمینه‌های مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط کامل وی بر کتب درسی باعث شد بعد از مدتی ملاحسین با تدریس او برای نونهالان موافقت کند و در عوض از پرداخت شهریه معاف گردد و این، آغاز تدریس ابوالقاسم بود.
  
استاد سحاب بعدها محل تحصيل دوران كودكي را اين گونه توصيف مي كند: «مكتب قديمه يا مكاني كه اين بنده را آنجا، تعليمات و مقدمات فارسي به زحمت ميسر و فراهم شد و قريب به سه سال در آنجا اتلاف وقت نمودم، عبارت بود از يك باب اتاق باريك و تاريك در حياطي كم وسعت. در اين مكتب عده‌اي بالغ بر هفتاد، هشتاد نفر متعلم از شش ساله و كمتر الي شانزده ساله و بيشتر، در اطراف بر روي كف اتاق نشسته و فرش آن عبارت بود از قطعات كهنه و پلاسهايي كه زياده مندرس بود».
+
در سن ۱۹ سالگی تصمیم به فراگیری زبان عربی گرفت؛ ابتدا قسمتی از جامع المقدمات (شرح امثله و صرف میر) را نزد حاج شیخ رمضان (شوهرخواهر خود) فراگرفت و بعد از مدتی به محضر استاد دیگری به نام سید علی اکبر سجادی راه یافت و از حوزه درس او که از رونق خوبی برخوردار بود، نهایت استفاده را برد و در آنجا بقیه جامع المقدمات، سیوطی، شرح جامی، [[تهذیب المنطق (کتاب)|تهذیب المنطق]]، حاشیه ملا عبدالله و [[مطول (کتاب)|مطوّل]] را آموخت. هر روز صبحگاهان همراه سید حسین خوشنویس مباحثه می کرد و اوقات فراغت را به مطالعه در زمینه عقاید، روایات و اعتقادات و... می پرداخت؛ به طوری که هیچ وقت بیکار نبود.
  
او در اين مكتب‌خانه نزد ملاحسين شاهميري، معروف به كربلايي حسين، كتابهاي عم جزء، نصاب الصبيان و جامع المقدمات را آموخت و در كنار آن با مطالعه كتب متفرقه در زمينه‌هاي مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط كامل وي بر كتب درسي باعث شد بعد از مدتي ملاحسين با تدريس او براي نونهالان موافقت كند و در عوض از پرداخت شهريه معاف گردد و اين، آغاز تدريس ابوالقاسم بود.
+
ابوالقاسم که تشنه علم بود، در کنار فراگیری دروس عربی، از خواندن [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] هم لذت می برد. وی کتاب فقهی تبصره مرحوم [[علامه حلی]] را نزد سید علی اکبر سجادی و [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الاصول]] و [[شرح لمعه]] را نزد میرزا سید محمد، [[امام جمعه]] تفرش آموخت. در سن ۲۲ سالگی به یادگیری زبان فرانسه نزد سناءالدوله روی آورد و در مدتی اندک با تسلط کامل به زبان فرانسه صحبت می کرد. وی ضمن یادگیری زبان فرانسوی، علوم جدید، حساب و جغرافیا را نیز نزد ایشان فراگرفت.
  
در سن 19 سالگي تصميم به فراگيري زبان عربي گرفت؛ ابتدا قسمتي از جامع المقدمات (شرح امثله و صرف مير) را نزد حاج شيخ رمضان (شوهرخواهر خود) فراگرفت و بعد از مدتي به محضر استاد ديگري به نام سيد علي اكبر سجادي راه يافت و از حوزه درس او كه از رونق خوبي برخوردار بود، نهايت استفاده را برد و در آنجا بقيه جامع المقدمات، سيوطي، شرح جامي، تهذيب المنطق، حاشيه ملا عبدالله و مطول را آموخت. هر روز صبحگاهان همراه سيد حسين خوشنويس مباحثه مي كرد و اوقات فراغت را به مطالعه در زمينه عقايد، روايات و اعتقادات و... مي پرداخت؛ به طوري كه هيچ وقت بيكار نبود.
+
ابوالقاسم سحاب در سن ۲۴ سالگی، در سال ۱۳۲۸ ق، اندیشید که در محیط کوچک تفرش امکان پیشرفت در همه زمینه‌های علمی میسر نیست؛ از این رو، برای تکمیل دروس و طی مدارج بالای علمی به [[تهران]] مهاجرت کرد. پس از مدتی به مدرسه آلیانس فرانسه که به مدیریت میسو ویژور فرانسوی اداره می شد، وارد شد و پس از تکمیل زبان انگلیسی موفق به اخذ دیپلم گردید. اشتغال وی به تحصیل علوم جدید، باعث دوری از فراگیری [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] نشد؛ زیرا همزمان با تحصیل در مدرسه آلیانس، وارد حلقه درس سید عبدالرحیم دماوندی گردیده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علمای طراز اول تهران، شیخ علی نوری و شیخ باقر معزالدوله استفاده کرد.
  
وي بعدها درباره شيوه فراگيري دروس مي نويسد: «روش تحصيل من اين بود كه قبل از طلوع آفتاب از منزل خود تا منزل سيدِ استاد كه مسافتي بسزا داشت، در سرما و گرما بدون مسامحه مي رفتم و تا يك ساعت از آفتاب گذشته مراجعت نموده و به امر دبستان و تعليم شاگردان خود مي پرداختم. همچنين براي مطالعه و مباحثه و حفظ دروس جديت مي نمودم و مخصوصاً اوقاتي را كه براي برداشتن محصول و خرمن با والد به سر زراعت خود مي رفتيم، من كتاب خود را برده و با نور ماه و روشنايي مهتاب مطالعه مي نمودم و در صورت عدم امكان مطالعه به محفوظات خود مي پرداختم و قسمت عمده از صمديه و تهذيب المنطق و غيره را حفظ كردم».
+
شور و اشتیاق به تحصیل در وجود ابوالقاسم موج می زد. گویی هیچ وقت از درس خواندن خسته نمی شد؛ به طوری که در کنار تحصیل روزانه در کلاس‌های شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگیری شیمی، طبیعیات و [[فیزیک و مکانیک|فیزیک]] نزد دکتر مهدی خان، دکتر محمودخان و دکتر غلامحسین خان رهنما پرداخت.
  
ابوالقاسم كه تشنه علم بود، در كنار فراگيري دروس عربي از خواندن [[فقه]] و [[اصول]] هم لذت مي برد. وي كتاب فقهي تبصره مرحوم [[علامه حلي]] را نزد سيد علي اكبر سجادي و معالم الاصول و شرح لمعه را نزد ميرزا سيد محمد، امام جمعه تفرش آموخت. در سن 22 سالگي به يادگيري زبان فرانسه نزد سناءالدوله روي آورد و در مدتي اندك با تسلط كامل به زبان فرانسه صحبت مي كرد. وي ضمن يادگيري زبان فرانسوي، علوم جديد، حساب و جغرافيا را نيز نزد ايشان فراگرفت.
+
در آن زمان یکی از برجسته‌ترین اساتید [[فلسفه]] در تهران، مرحوم میرزا ابوالقاسم تفرشی بود. ابوالقاسم سحاب تصمیم گرفت با فلسفه و [[حکمت]] نیز آشنا گردد. از این رو به حلقه درس وی وارد شد و کتابهای «[[کلمات مکنونه (کتاب)|کلمات مکنونه]]» [[فیض کاشانی|فیض کاشانی]]، [[شرح منظومه سبزواری (کتاب)|منظومه]]، [[اسفار اربعه (کتاب)|اسفار]] و شواهد الربوبیه [[ملاصدرا]] را نزد وی را آموخت.
  
'''هجرت'''
+
استاد سحاب علاوه بر زبان فارسی، به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت؛ به طوری که متون عربی و انگلیسی و فرانسه را به راحتی ترجمه می کرد. وی همچنین به زبانهای آلمانی و لاتین آشنا بود و در سالهای آخر عمر به آموختن زبان روسی روی آورد.
  
ابوالقاسم در سن 24 سالگي، در سال 1328 ق، انديشيد كه در محيط كوچك تفرش امكان پيشرفت در همه زمينه‌هاي علمي ميسر نيست؛ از اين رو، براي تكميل دروس و طي مدارج بالاي علمي به تهران مهاجرت كرد و در بين راه براي اولين بار به [[زيارت]] بارگاه ملكوتي [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها توفيق يافت.
+
او همچنین به هنر خوشنویسی علاقه ای وافر داشت؛ در سن ۱۵ سالگی، نزد میرزا عباسقلی (یکی از خطاطان معروف تفرش) رفت و به فراگیری [[خط]] پرداخت و در مدتی اندک به نگارش خطوط [[خط نستعلیق|نستعلیق]]، [[خط نسخ|نسخ]]، [[خط ثلث|ثلث]] و [[خط شکسته نستعلیق|شکسته نستعلیق]] تسلط یافت. وی پس از عزیمت به تهران، آموختن خط را نزد ملک الخطاطین ادامه داد و خود به درجه استادی رسید.
  
پس از مدتي به مدرسه آليانس فرانسه كه به مديريت ميسوويژور فرانسوي اداره مي شد، وارد شد و پس از تكميل زبان انگليسي موفق به اخذ ديپلم گرديد. اشتغال وي به تحصيل علوم جديد، باعث دوري از فراگيري علوم اسلامي نشد؛ زيرا همزمان با تحصيل در مدرسه آليانس، وارد حلقه درس سيد عبدالرحيم دماوندي گرديده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علماي طراز اول تهران، شيخ علي نوري و شيخ باقر معزالدوله استفاده كرد.
+
وی همچنین علاقه زیادی به خواندن [[شعر]] و حفظ آن داشت و هنگامی که میرزا اسماعیل خان دبیر (یکی از شعرای بنام تفرش) در تفرش اقامت گزید، وی نزد میرزا نظم و نثر را آموخت. او به یمنِ استعداد ذاتی توانست به خوبی از تجارب میرزا اسماعیل خان بهره گیرد و در شعر تبحر بیابد. او در شعر، [[تخلص]] «سحاب» را برای خود برگزیده و مجموعه اشعارش در [[دیوان (شعر)|دیوان]] اشعار وی گرد آمده است که برای نمونه چند [[بیت (شعر)|بیت]] از آن ذکر می شود:
  
شور و اشتياق به تحصيل در وجود ابوالقاسم موج مي زد. گويي هيچ وقت از درس خواندن خسته نمي شد؛ به طوري كه در كنار تحصيل روزانه در كلاس‌هاي شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگيري شيمي، طبيعيات و فيزيك نزد دكتر مهدي خان، دكتر محمودخان و دكتر غلامحسين خان رهنما پرداخت.
+
در تهنیت شب ولادت [[امام حسین]] علیه السلام این گونه آغاز می کند:
 +
{{بیت|یا رب این شب چه شب است آنکه جهان مسرور است|عالمی رشک جنان است و زمین پر نور است}}
 +
{{بیت|رحمت حق به زمین دم بدم آمد واصل|از سما تا به سمک، خیل ملک شد نازل}}
  
در آن زمان يكي از برجسته‌ترين اساتيد [[فلسفه]] در تهران، مرحوم ميرزا ابوالقاسم تفرشي بود. ابوالقاسم تصميم گرفت با فلسفه و [[حكمت]] نيز آشنا گردد. از اين رو به حلقه درس وي وارد شد و كتابهاي «كلمات مكنونه» مرحوم فيض، منظومه، اسفار و شواهد الربوبيه [[ملاصدرا]] نزد وي را آموخت.
+
همچنین [[قصیده|قصیده‌ای]] در مدح [[امام رضا]] علیه السلام که با این بیت شروع می شود:
 +
{{بیت|ای خاک طوس! چشم مرا توتیا تویی|زیرا که مرقد شه خوبان، رضا تویی}}
  
استاد سحاب علاوه بر زبان مادري (فارسي)، به زبانهاي عربي، انگليسي و فرانسه تسلط كامل داشت؛ به طوري كه متون عربي و انگليسي و فرانسه را به راحتي ترجمه مي كرد. وي همچنين به زبانهاي آلماني و لاتين آشنا بود و در سالهاي آخر عمر به آموختن زبان روسي روي آورد.
+
==تدریس==
  
==علاقه به هنر==
+
استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنین نوجوانی در کنار تعلیم، تدریس هم می کرد. در سن ۱۰ سالگی در مکتبخانه ملا حسین به نوآموزان درس می داد؛ در سن ۱۶ سالگی به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدایی که خود تأسیس کرده بود، مشغول تدریس شد. خود وی در این زمینه می نویسد: «در شانزده سالگی، پدر خواست تا برای من اشتغالی در تفرش باشد و سرگرمی داشته باشم و به مسافرت من به [[تهران]] یا نقطه دیگری راضی نمی شد. لذا وادار به امر معلمی و تدریس در تفرش نموده و دبستانی به سبک قدیم و جدید تقریباً ترتیب داده و عده‌ای از اطفال را به تربیت و تعلیم مشغول شدم».
  
او به هنر خوشنويسي علاقه اي وافر داشت؛ در سن 15 سالگي، نزد ميرزا عباسقلي - يكي از خطاطان معروف تفرش - رفت و به فراگيري خط پرداخت و در مدتي اندك به نگارش خطوط نستعليق، نسخ، ثلث و شكسته نستعليق تسلط يافت. وي پس از عزيمت به تهران، آموختن خط را نزد ملك الخطاطين ادامه داد و خود به درجه استادي رسيد.
+
وی هنگامی که به تهران هجرت کرد، تدریس را ادامه داد و به ترتیب در مدرسه آلیانس فرانسه، دبستان تدین و مدرسه کمالیه به شغل شریف معلمی اشتغال داشت. در سال ۱۳۳۶ق. با تأیید وزیر معارف و اوقاف، جهت تدریس در دوره متوسطه معرفی شد و در دبیرستان قریب و شاهدخت تهران به تدریس پرداخت و در تاریخ ۱۳۳۸ق. در دانشسرای دختران به تعلیم و تربیت دختران همت گمارد.
  
وي همچنين علاقه زيادي به خواندن شعر و حفظ آن داشت و هنگامي كه ميرزا اسماعيل خان دبير<ref>يكي از شعراي بنام تفرش.</ref> در تفرش اقامت گزيد، وي نزد ميرزا نظم و نثر را آموخت. او به يُمنِ استعداد ذاتي توانست به خوبي از تجارب ميرزا اسماعيل خان بهره گيرد و در شعر تبحر بيابد. او در شعر، تخلص «سحاب» را براي خود برگزيده و مجموعه اشعارش وي در ديوان اشعار گرد آمده است كه براي نمونه چند بيت از آن ذكر مي شود.
+
جدیت و تلاش خستگی ناپذیر استاد در امر تدریس، تألیف و تحقیق سرانجام باعث شد که در سال ۱۳۲۰ش. به دریافت نشان درجه یک و در سال ۱۳۲۴ش. به دریافت نشان دو علمی کشور، از سوی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نایل شود.
  
در تهنيت شب ولادت [[امام حسين]] علیه السلام اين گونه آغاز مي كند:
+
==خدمات فرهنگی و اجتماعی==
  
{{بیت|يا رب اين شب چه شب است|آن كه جهان مسرور است}}
+
استاد سحاب، خدمات زیادی در عرصه [[فرهنگ]] کشور انجام داد که به بعضی از آنها اشاره می شود:
{{بیت|عالمي رشك جنان است|و زمين پرنور است}}
 
{{بیت|رحمت حق به زمين دمبدم آمد واصل|از سما تا به سمك، خيل ملك شد نازل<ref>تاريخ زندگاني [[امام حسين]] علیه السلام، ص1، چاپ سحاب، 1375ش.</ref>}}
 
  
قصيده‌اي در مدح حضرت [[امام رضا]] علیه السلام كه با اين بيت شروع مي شود:
+
#تأسیس دبستان به سبک قدیم و جدید در تفرش، سال ۱۲۸۴ش. در این دبستان، پسر و دختر به تحصیل اشتغال داشتند. این دبستان، نخستین مرکزی بود که دختران از نقاط دور جهت تحصیل در آنجا می آمدند.
 +
#تألیف بیش از هفتاد کتاب و رساله علمی
 +
#تأسیس کلاس اکابر در تهران
 +
#همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات در نشریات آن روز همچون: طوفان هفتگی، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و...
 +
#تأسیس و افتتاح دو باب مدرسه در روستای فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همکاری اهالی منطقه در سال ۱۳۰۶ش.
 +
#استاد با هدف تقویت اتحاد مسلمین و تفاهم بین ملتهای اسلامی با «دارالتقریب مذاهب اسلامی» ارتباط داشت و مورد توجه آن مرکز قرار گرفت. همچنین با «مکتب امام [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام» در [[نجف]] نیز ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد.
  
{{بیت|اي خاك طوس! چشم مرا توتيا تويي|زيرا كه مرقد شه خوبان، رضا تويي}}
+
شغل اصلی ایشان از سنین نوجوانی تا اواخر عمر، امر مقدس تدریس علوم معمول در دبستان و دبیرستانها بوده است؛ ولی علاوه بر آن، مشاغل دیگری نیز داشت که به بعضی از آنها اشاره می شود:
  
==استادان==
+
#ریاست اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نهاوند
 +
#عضو هیئت ممتحنه مدارس ابتدایی مرکز
 +
#معاونت کتابخانه ملی تهران
 +
#مدیر دفتر دانشسرای تهران
 +
#مدیر داخلی مجله علم و تربیت
 +
#کارمند وزارت مالیه
 +
#مدیر اداره محاسبات وزارت معارف و اوقاف
 +
#مسئول تحریر تصدیق نامه های مدارس
 +
#ریاست مدرسه وزارت معارف و اوقاف نهاوند
 +
#منشی گری محاسبات وزارت معارف
  
استاد ابوالقاسم سحاب، براي كسب علم و دانش، نزد بسياري از معلمان و علما زانوي شاگردي زده است. در اينجا فقط نام اساتيدي كه علوم اسلامي را نزد آنها فراگرفته، ذكر مي شود:
+
==آثار و تألیفات==
  
# ملاحسين شاهميري
+
استاد سحاب، از جوانی شروع به نوشتن کرد که حاصل تلاش یک عمر تحقیق، تألیف بیش از هفتاد جلد کتاب و رساله علمی در زمینه‌های مختلف است. نوشته‌های استاد در یک تقسیم کلی، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسیم می شود:
# حجت الاسلام والمسلمين سيد علي اكبر سجادي: استاد در شرح حال خود در مورد ايشان مي نويسد: «مرحوم سيد علي اكبر عالمي منيع و سيدي جليل و متبحر در [[فقه]] و [[اصول]] و ادب و از اهل سخن و كلام و صاحب منبر و محراب بود و اين بنده قسمت‌هاي مقدماتي را تا تحصيل علوم معقول و منقول در خدمت ايشان بودم».
 
# ميرزا سيد محمد: امام جمعه تفرش كه استاد ابوالقاسم سحاب از او به عنوان سيدي عارف و محقق ياد كرده است.
 
# حاجي عبدالرحيم دماوندي
 
# شيخ علي نوري
 
# شيخ باقر معزالدوله
 
# ميرزا ابوالقاسم فاضل تفرشي: وي شاگرد حكيم صهبا و محمدرضا قمشه‌اي بوده است.
 
  
==ياران و دوستان==
+
'''<I>الف) کتب چاپی:</I>'''
 +
[[پرونده:Shah.jpg|thumb|left|کتاب زندگانی شاه عباس کبیر - یکی از آثار ابوالقاسم سحاب]]
 +
#زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین بن علی علیه السلام (۲ جلد): شامل مقدمه و هشت باب می باشد و به زندگی و سیر حرکت [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام به [[کربلا]]، وقایع [[روز عاشورا]] و رخدادهای بعد از عاشورا پرداخته است.
 +
#زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (۳ جلد): درباره زندگی [[امام رضا]] علیه السلام، سیر حرکت ایشان از [[مدینه]] به مرو، حوادث و رخدادهای مرو در زمان حضور و شهادت امام رضا علیه السلام است. جلد سوم که هنوز انتشار نیافته به خصوصیات ابنیه و آثار تاریخی مشهد، جغرافیای [[خراسان]] و بنای [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر]] پرداخته است.
 +
#تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام صادق علیه السلام (۲ جلد): استاد در این کتاب درباره شخصیت [[امام صادق علیه السلام|امام جعفر صادق]] علیه السلام، کرامات، یاران و در بخش پایانی درباره قیام [[ابومسلم خراسانى|ابو مسلم]] نوشته است.
 +
#زندگانی حضرات عسکریین ([[امام هادی علیه السلام|امام علی النقی]] و [[امام حسن عسکری]] علیه السلام) و تاریخچه [[سامرا]] (۲ جلد).
 +
#زندگانی [[امام جواد]] علیه السلام.
 +
#زندگانی [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی بن جعفر]] علیه السلام (۲ جلد)، که در سال ۱۳۳۳ ش. منتشر شد.
 +
#زندگانی شاه عباس کبیر: این کتاب به استناد منابع معتبر داخلی و خارجی، درباره تاریخ زندگی شاه عباس کبیر یکی از مقتدرترین شاهان صفویه در سال ۱۳۲۴ش تألیف گردیده است.
 +
#مدرسه عالی سپهسالار: این کتاب درباره زندگی سپهسالار، چگونگی تأسیس مدرسه سپهسالار و سیر تحولات آن و شرح زندگی متصدیان امور مدرسه و مسجد، نگارش یافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نیز درج کرده است.
 +
#هنر اسلامی.
 +
#فرهنگ خاورشناسان: این کتاب به نام «فرهنگ نوین» یا «تراجم مستشرقین» نیز مشهور است. موضوع کتاب، شرح حال سیاحان غربی است که به [[ایران]] سفر کرده و اکتشافاتی انجام داده یا آثاری نگاشته‌اند.
  
استاد ابوالقاسم سحاب علاوه بر معاشرت با همدرسان خود با تعدادي از دانشمندان مشهور آن زمان همچون:  
+
'''<I>ب) آثار غیرچاپی:</I>'''
* فخر داعي گيلاني
 
* علي اكبر دهخدا
 
* حاج آقا احمد عراقي
 
* محيط طباطبايي
 
* عباس فيض
 
* شيخ حسين قمي آشنايي
 
  
وي جهت تحقيقات ارتباط نزديك با آيت الله شيخ عبدالكريم حايري، آيت الله بروجردي، آيت الله مرعشي نجفي، استاد شهيد مرتضي مطهري و سيد محمد بيرجندي (تدين) و... داشت و از ديدگاه‌هايشان استفاده مي كرد.
+
#دایرة المعارف بزرگ اسلامی (دست نویس، ۷ جلد): این کتاب به شرح حال دانشمندان و بزرگان قرن اول تا چهاردهم می‌پردازد.
 +
#کتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نویس، ۲ جلد): به شرح حال و آثار اجمالی دانشمندان از قرن اول هجری تا چهاردهم هجری می‌پردازد.
 +
#تذکره دانشکده یا تذکرة الاسامی (دست نویس، ۱ جلد): این کتاب در واقع به عنوان منبع تکمیلی دوره دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می باشد.
 +
#کتاب شرح حال وزرای ایران، از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تا دکتر محمود حسابی، (دست نویس، ۱۵۴ صفحه)
 +
#تاریخ خجسته یا تاریخ زندگانی من (دست نویس در ۴ دفتر و ۷۵۰صفحه): استاد در این کتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقایع مهم ایران (از جمله انقلاب مشروطیت) و جهان نیز که مصادف با زندگی اش بوده، پرداخته است.
 +
#دیوان اشعار
 +
#ریاض الادب
 +
#تاریخ عمومی قرن چهاردهم هجری
 +
#رسالة الذهبیة فی سلسلة السادات العلویة من أهالی تفرش (تاریخ انساب تفرش): استاد در این کتاب، خانواده های سادات تفرش را معرفی و اسامی اولاد و احفاد ایشان را تا سال تألیف کتاب (۱۳۲۸ش)، ذکر کرده است.
 +
#زندگانی [[امام حسن علیه السلام|امام حسن مجتبی]] علیه السلام ([[نسخه خطی]])
 +
#نامه‌ها و چکامه‌هایی که در آن حوادث تاریخی به صورت ماده تاریخ آمده است.
 +
#تاریخ تربیت عمومی در جهان (۶۰ صفحه)
 +
#پیدایش اختلاف بین امین و مأمون (۱۰۵ صفحه)
 +
#راهنمای نوآموزان (۴۶ صفحه)
 +
#رساله اتحاد مذاهب و فرق با یگانگی پارسیان (۲۰ صفحه)
 +
#سفرنامه عتبات عالیات به همراه مدایح [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (به فارسی و عربی)
 +
#برگزیده‌ای از [[قرآن کریم]]، [[نهج البلاغه]] و [[احادیث]]
 +
#شرح حال آقا صادق تفرشی
 +
#گلچین سحاب؛ اشعار و قطعات سروده شده توسط استاد
 +
#کتاب درسی تاریخ ایران برای مقطع ابتدایی
 +
#اسلام در آفریقا (نیمه تمام)
 +
#دیوان اشعار آقا صادق تفرشی طبرخوانی
 +
#دیوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشی
  
همچنين با دانشمندان خارج از كشور مكاتبه مي كرد تا از آراي آنها بهره‌مند گردد؛ معروف‌ترين آنها عبارتند از:  
+
'''<I>ج) کتاب‌های ترجمه شده:</I>'''
* آيت الله هبةالدين حسيني شهرستاني
 
* سيد محمدمهدي موسوي اصفهاني
 
* دكتر طه حسين
 
* آيت الله سيد محمد قزويني
 
* آيت الله شيخ محمدهادي كاظميني
 
* دكتر سيد مصطفي
 
  
==تدريس==
+
#ترجمه تاریخ قرآن اثر علامه [[ابوعبدالله زنجانی]]
 +
#ترجمه تاریخ و جغرافیای مختصر [[مکه]] معظمه و مناسک [[حج]]: این کتاب درباره تاریخ ایجاد مکه معظمه، جغرافیای شهر مکه و توضیح و شرح اعمال حج تألیف گردیده است. کتاب فوق اثر دانشمند مصری، حافظ عامربیک می باشد.
 +
#ترجمه رساله حی بن یقطان
 +
#ترجمه رسالة السقیفه، اثر علامه [[شیخ محمدرضا مظفر|محمدرضا مظفر]]: کتاب مذکور درباره اختلاف امت در تعیین خلیفه پس از وفات حضرت [[رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله نگارش یافته است. وی ۱۵۰ نسخه از این کتاب را برای [[آیت الله بروجردی]] فرستاد تا بین طلاب علوم دینی [[قم]] تقسیم شود.
 +
#ترجمه رساله بیداری امت در اثبات [[رجعت]]: اثر آیت الله [[سید محمدمهدی اصفهانی]] که در سال ۱۳۳۱ ش. در ۹۴ صفحه به وسیله چاپ علمی منتشر شده است.
 +
#تاریخ نقاشی در ایران: این اثر ارزشمند که به سیر تحول نقاشی در ایران می پردازد، ترجمه کتاب التصویر فی الاسلام عندالفرس، اثر دکتر زکی محمدحسن می باشد.
 +
#ترجمه رسالة الثقلان
 +
#ترجمه احوال و آثار [[ابن سینا]]
 +
#خلق و اخلاق غزالی، ترجمه کتاب [[احیاء علوم الدین (کتاب)|احیاءالعلوم]] اثر [[ابوحامد محمد غزالی|غزالی]]
 +
#ترجمه هزار [[حدیث]] نبوی
 +
#ترجمه منهاج النجاة [[فیض کاشانی]]، با عنوان راه رستگاری (۱۳۹ صفحه)
 +
#ترجمه تاریخ عمومی، از متن فرانسه
 +
#ترجمه شرح حال حسن صباح
 +
#ترجمه حساب و هندسه، از متن فرانسه
 +
#ترجمه تاریخ حبشه
 +
#ترجمه جغرافیای کارپنتر (آسیا)، از متن انگلیسی
 +
#ترجمه [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضل]]، اثر ملا محمدباقر مجلسی (۳۵ صفحه)
  
استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنين نوجواني در كنار تعليم، تدريس هم مي كرد. در سن 10 سالگي در مكتبخانه ملا حسين به نوآموزان درس مي داد؛ در سن 16 سالگي به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدايي كه خود تأسيس كرده بود، مشغول تدريس شد.
+
'''<I>د) مقالات مطبوعاتی:</I>'''
  
خود وي در اين زمينه مي نويسد: «در شانزده سالگي، پدر خواست تا براي من اشتغالي در تفرش باشد و سرگرمي داشته باشم و به مسافرت من به تهران يا نقطه ديگري راضي نمي شد. لذا وادار به امر معلمي و تدريس در تفرش نموده و دبستاني به سبك قديم و جديد تقريباً ترتيب داده و عده‌اي از اطفال را به تربيت و تعليم مشغول شدم».
+
این نویسنده و محقق گرانقدر مقالات زیادی نیز در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحریر درآورد که به برخی اشاره می شود:
  
وي هنگامي كه به تهران هجرت كرد، تدريس را ادامه داد و به ترتيب در مدرسه آليانس فرانسه، دبستان تدين و مدرسه كماليه به شغل شريف معلمي اشتغال داشت. در سال 1336ق. با تأييد وزير معارف و اوقاف جهت تدريس در دوره متوسطه معرفي شد و در دبيرستان قريب و شاهدخت تهران به تدريس پرداخت و در تاريخ 1338ق. در دانشسراي دختران به تعليم و تربيت دختراني همت گمارد كه قرار بود در آينده هر كدام، شغل معلمي را برگزينند.
+
#«روح دیانت در اسلام»، نور دانش، ش۴۱، ۱۳۲۷/۴/۱۰
 +
#«شعرای گمنام (سلسله مقالات)» مجله یادگار، شماره ۶-۷
 +
#«قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خیرالدین حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌های متعدد
 +
#«دموکراسی در اسلام»، نوردانش، ش۳۴، ۱۳۲۸
 +
#«انتباه مسلمین جهان»، نوردانش، ش۱۲ و ۱۹، ۱۳۲۶
 +
#«کتاب و کتابخانه» مجله آموزش و پرورش، ش۷
 +
#«پزشکان پیشین اسلام و ایرانیان در طب جدید» راه نو، ش۱، ۱۳۲۳
  
==دريافت نشان دانش==
+
==ویژگی‌های علمی و اخلاقی==
  
جديت و تلاش خستگي ناپذير استاد در امر تدريس، تأليف و تحقيق سرانجام باعث شد كه در سال 1320ش. به دريافت نشان درجه يك و در سال 1324ش. به دريافت نشان دو علمي كشور، از سوي وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه، نايل شود.
+
'''<I>جامعیت علمی:</I>'''
  
==خدمات فرهنگي==
+
استاد ابوالقاسم سحاب، جامع علوم، فنون و هنرهای مختلف زمان خود همچون: [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[کلام]]، [[فلسفه]] و [[حکمت]] بود. عشق و علاقه به تدریس از او مدرسی توانا ساخته بود؛ اما به کار کشاورزی و باغبانی نیز می پرداخت و تا حد امکان، مشکلات روستای زادگاهش را برطرف می ساخت. در خط و [[شعر]] هم تبحر داشت و همچنین کتب فرانسه و انگلیسی را به زبان فارسی ترجمه می کرد. به امور حسابداری و منشی گری تسلط کامل داشت. برخورداری از علوم گوناگون باعث شد در امر سیاست گذاری آموزش و پرورش [[ایران]]، نقش مهمی ایفا کند و در بسیاری موارد از طرف وزارت معارف و اوقاف، مأمور تألیف کتب درسی دانش آموزان شود.
  
استاد سحاب، خدمات زيادي در عرصه فرهنگ كشور انجام داد كه به بعضي از آنها اشاره مي شود:
+
'''<I>در محضر قرآن:</I>'''
  
# تأسيس دبستان به سبك قديم و جديد در تفرش، سال 1284ش. در اين دبستان، پسر و دختر به تحصيل اشتغال داشتند. اين دبستان، نخستين مركزي بود كه دختران از نقاط دور جهت تحصيل در آنجا مي آمدند.
+
عشق به خداوند در سراسر زندگی استاد نمایان بود؛ به همین علت در طول زندگی با وجود مشغله فراوان و تألیف کتب مختلف، از [[تلاوت قرآن|تلاوت]] کلام الهی غافل نبود و همواره جانش را از زلال [[وحی]] سیراب می ساخت. [[قرآن کریم]]، از نگاه او کتاب چگونه زیستن بود و با آن انسی دیرین داشت و در سال چند بار آن را ختم می کرد. در پشت جلد قرآن خانگی اش نوشته است: «این کلام الله مجید پس از این که مدت ۴۵ سال مورد تلاوت و استفاده این بنده امیدوار به مغفرت حضرت آفریدگار بود، در اثر مرور زمان اوراق شده بود. لذا در این تاریخ، ۱۷ [[ربیع الاول]] ۱۳۶۷ ق. به صحافی آن مبادرت نمود و امیدوار است که مادام العمر به تلاوت و ختم آن که در هر سال لااقل شش بار یا بیشتر موفق گردیدم و پس از من، اخلاف و احفاد من از تلاوت و عمل به آن کوتاهی ننموده، در هر حال خدای را حاضر و ناظر بشمارند و قرآن مجید را کتاب محکم الهی بدانند و به [[احکام]] و دستورات آن عمل و پیروی کنند».
# تأليف بيش از هفتاد كتاب و رساله علمي
 
# تأسيس كلاس اكابر در تهران
 
# همكاري با مطبوعات و نگارش مقالات در نشريات آن روز همچون: طوفان هفتگي، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و...
 
# تأسيس و افتتاح دو باب مدرسه در روستاي فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همكاري اهالي منطقه در سال 1306ش.
 
# استاد با هدف تقويت اتحاد مسلمين و تفاهم بين ملتهاي اسلامي با «دارالتقريب مذاهب اسلامي» ارتباط داشت و مورد توجه آن مركز قرار گرفت. همچنين با «مكتب امام [[امیرالمومنین]] علیه السلام» در [[نجف]] نيز ارتباط تنگاتنگي برقرار كرد.
 
  
==مشاغل==
+
'''<I>عشق به عترت:</I>'''
  
شغل اصلي ايشان از سنين نوجواني تا اواخر عمر، امر مقدس تدريس علوم معمول در دبستان و دبيرستانها بوده است؛ ولي علاوه بر آن مشاغل ديگري نيز داشت كه به بعضي از آنها اشاره مي شود:
+
استاد به [[ائمه اطهار]] علیهم السلام ارادت خالصانه ای داشت؛ این موضوع به خوبی از آثار و تألیفات وی که بیشتر درباره زندگی معصومین علیهم السلام است، آشکار می گردد. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله مرعشی نجفی]] در نامه‌ای خطاب به استاد ابوالقاسم سحاب می نویسد: «حقیقتاً ارادت غائبانه دارم نظر به مساعی جمیله سرکار در نشر فضایل [[اهل بیت]] وحی و تنزیل و نوشتن زندگانی آنها، از خداوند سبحان مسئلت می نمایم توفیقات حضرت عالی را افزون و مستدام بدارد». استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ایام [[ماه محرم|محرم]]، مراسم [[روضه خوانی]] تشکیل می داد. علاقه‌اش به آستان مقدس [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها چنان بود که وصیت نمود کتابهای شخصی اش، اعم از چاپی و خطی را در صندوقی گذارند و به کتابخانه آستانه آن حضرت اهداء کنند.
 
 
# رياست اداره معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه نهاوند
 
# عضو هيئت ممتحنه مدارس ابتدايي مركز
 
# معاونت كتابخانه ملي تهران
 
# مدير دفتر دانشسراي تهران
 
# مدير داخلي مجله علم و تربيت
 
# كارمند وزارت ماليه
 
# مدير اداره محاسبات وزارت معارف و اوقاف
 
# مسئول تحرير تصديق نامه هاي مدارس
 
# رياست مدرسه وزارت معارف و اوقاف نهاوند
 
# منشي گري محاسبات وزارت معارف
 
 
 
==تأليفات==
 
 
 
استاد سحاب، از جواني شروع به نوشتن كرد كه حاصل تلاش يك عمر تحقيق، تأليف بيش از هفتاد جلد كتاب و رساله علمي در زمينه‌هاي مختلف است. نوشته‌هاي استاد در يك تقسيم كلي، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسيم مي شود:
 
 
 
'''<I>الف) كتب چاپي:</I>'''
 
 
 
# زندگاني حضرت سيدالشهداء [[امام حسين]] بن علي علیه السلام (2جلد، 717صفحه): تاكنون سه بار چاپ شده است كه آخرين چاپ در سال 1375ش به وسيله انتشارات سحاب كتاب، انتشار يافته است؛ شامل مقدمه و هشت باب مي باشد و به زندگي و سير حركت امام حسين علیه السلام به [[كربلا]]، وقايع [[روز عاشورا]] و رخدادهاي بعد از عاشورا پرداخته است.
 
# زندگاني حضرت امام علي بن موسي الرضا علیه السلام (3جلد): جلد اول و دوم آن را چاپ دانش منتشر كرده و درباره زندگي [[امام رضا]] علیه السلام، سير حركت ايشان از [[مدينه]] به مرو، حوادث و رخدادهاي مرو در زمان حضور و شهادت امام رضا علیه السلام است. جلد سوم كه هنوز انتشار نيافته به خصوصيات ابنيه و آثار تاريخي مشهد، جغرافياي خراسان و بناي حرم مطهر پرداخته است.
 
# تاريخ عصر جعفري يا زندگاني حضرت [[امام صادق]] علیه السلام (2 جلد): اين اثر را چاپ دانش و علمي منتشر كرده است. استاد در اين كتاب درباره شخصيت امام جعفرصادق علیه السلام، كرامات، ياران و در بخش پاياني درباره قيام ابومسلم نوشته است.
 
# زندگاني حضرات عسكريين (حضرت امام علي النقي و [[امام حسن عسکری]] علیه السلام) و تاريخچه [[سامرا]] (2جلد): تاكنون سه بار به طبع رسيده است.
 
# زندگاني [[امام جواد]] علیه السلام.
 
# زندگاني حضرت امام موسي بن جعفر علیه السلام (2 جلد)، 329 صفحه كه در سال 1333ش منتشر شد.
 
# زندگاني شاه عباس كبير: «بنگاه مربي» آن را در سال 1325 ش. به چاپ رساند. اين كتاب به استناد منابع معتبر داخلي و خارجي، درباره تاريخ زندگي شاه عباس كبير يكي از مقتدرترين شاهان صفويه در سال 1324ش تأليف گرديده است.
 
# مدرسه عالي سپهسالار: اين كتاب درباره زندگي سپهسالار، چگونگي تأسيس مدرسه سپهسالار و سير تحولات آن و شرح زندگي متصديان امور مدرسه و مسجد، نگارش يافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نيز درج كرده است.
 
# هنر اسلامي.
 
# فرهنگ خاورشناسان (358صفحه): اين كتاب تاكنون دوبار به چاپ رسيده و به نام «فرهنگ نوين» يا «تراجم مستشرقين» نيز مشهور است. موضوع كتاب، شرح حال سياحان غربي است كه به ايران سفر كرده و اكتشافاتي انجام داده يا آثاري نگاشته‌اند.
 
 
 
'''<I>ب) آثار غيرچاپي:</I>'''
 
 
 
# دايرة المعارف بزرگ اسلامي (دست نويس، 7جلد): اين كتاب به شرح حال دانشمندان و بزرگان قرن اول تا چهاردهم مي‌پردازد.
 
# كتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نويس، 2 جلد): به شرح حال و آثار اجمالي دانشمندان از قرن اول هجري تا چهاردهم هجري مي‌پردازد.
 
# تذكره دانشكده يا تذكرة الاسامي (دست نويس، 1جلد): اين كتاب در واقع به عنوان منبع تكميلي دوره دائرةالمعارف بزرگ اسلامي مي باشد.
 
# كتاب شرح حال وزراي ايران، از عليقلي ميرزا اعتضادالسلطنه تا دكتر محمود حسابي، (دست نويس، 154صفحه)
 
# تاريخ خجسته يا تاريخ زندگاني من (دست نويس در 4 دفتر و 750صفحه): استاد در اين كتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقايع مهم ايران (از جمله انقلاب مشروطيت) و جهان نيز كه مصادف با زندگي اش بوده، پرداخته است.
 
# ديوان اشعار
 
# رياض الادب
 
# تاريخ عمومي قرن چهاردهم هجري
 
# رسالة الذهبية في سلسلة السادات العلوية من أهالي تفرش (تاريخ انساب تفرش): استاد در اين كتاب، خانواده هاي سادات تفرش را معرفي و اسامي اولاد و احفاد ايشان را تا سال تأليف كتاب (1328ش)، ذكر كرده است.
 
# زندگاني حضرت [[امام حسن]] مجتبي علیه السلام (نسخه خطي)
 
# چكامه مازندران (15صفحه)
 
# نامه‌ها و چكامه‌هايي كه در آن حوادث تاريخي به صورت ماده تاريخ آمده است.
 
# تاريخ تربيت عمومي در جهان (60صفحه)
 
# پيدايش اختلاف بين امين و مأمون (105صفحه)
 
# راهنماي نوآموزان (46صفحه)
 
# رساله اتحاد مذاهب و فرق با يگانگي پارسيان (20صفحه)
 
# سفرنامه عتبات عاليات به همراه مدايح [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (به فارسي و عربي)
 
# برگزيده‌اي از [[قرآن کریم]]، [[نهج البلاغه]] و [[احاديث]]
 
# شرح حال آقا صادق تفرشي
 
# گلچين سحاب؛ اشعار و قطعات سروده شده توسط استاد
 
# كتاب درسي تاريخ ايران براي مقطع ابتدايي
 
# اسلام در آفريقا (نيمه تمام)
 
# ديوان اشعار آقا صادق تفرشي طبرخواني معروف به هجري
 
# ديوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشي
 
 
 
'''<I>ج) كتاب‌هاي ترجمه شده:</I>'''
 
 
 
# ترجمه تاريخ قرآن اثر علامه ابوعبدالله زنجاني
 
# ترجمه تاريخ و جغرافياي مختصر [[مکه]] معظمه و مناسك [[حج]]. تاكنون دوبار به زيور چاپ آراسته گرديده است. اين كتاب درباره تاريخ ايجاد مكه معظمه، جغرافياي شهر مكه و توضيح و شرح اعمال حج تأليف گرديده است. كتاب فوق اثر دانشمند مصري، حافظ عامربيك مي باشد.
 
# ترجمه رساله حي بن يقطان
 
# ترجمه رسالة السقيفه، اثر علامه محمدرضا مظفر: كتاب مذكور درباره اختلاف امت در تعيين خليفه پس از وفات حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله نگارش يافته است. وي 150 نسخه از اين كتاب را براي حضرت آيت الله العظمي بروجردي فرستاد تا بين طلاب علوم ديني [[قم]] تقسيم شود.
 
# ترجمه رساله بيداري امت در اثبات رجعت: اثر آيت الله سيد محمدمهدي اصفهاني كه در سال 1331 ش. در 94 صفحه به وسيله چاپ علمي منتشر شده است.
 
# تاريخ نقاشي در ايران: اين اثر ارزشمند كه به سير تحول نقاشي در ايران مي پردازد، ترجمه كتاب التصوير في الاسلام عندالفرس، اثر دكتر زكي محمدحسن مي باشد و تاكنون چاپ سحاب آن را سه بار منتشر كرده است.
 
# ترجمه رسالة الثقلان
 
# ترجمه احوال و آثار ابن سينا
 
# خلق و اخلاق غزالي، ترجمه كتاب احياءالعلوم اثر غزالي
 
# ترجمه هزار [[حديث]] نبوي
 
# راه رستگاري (انيس الابرار)(133 صفحه)
 
# ترجمه منهاج النجاة فيض كاشاني، با عنوان راه رستگاري(139صفحه)
 
# ترجمه تاريخ عمومي، از متن فرانسه
 
# ترجمه شرح حال حسن صباح
 
# ترجمه حساب و هندسه، از متن فرانسه
 
# ترجمه تاريخ حبشه
 
# ترجمه جغرافياي كارپنتر (آسيا)، از متن انگليسي
 
# توحيد مفضل، اثر ملا محمدباقر مجلسي(35 صفحه)
 
 
 
'''<I>د) مقالات مطبوعاتي:</I>'''
 
 
 
اين نويسنده و محقق گرانقدر مقالات زيادي در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحرير درآورد كه به برخي اشاره مي شود:
 
 
 
# «[[روح]] ديانت در [[اسلام]]»، نوردانش، ش41، 1327/4/10
 
# «شعراي گمنام (سلسله مقالات)» مجله يادگار، شماره 6-7
 
# «قيافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خيرالدين حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌هاي متعدد
 
# «دموكراسي در اسلام»، نوردانش، ش34، 1328
 
# «انتباه مسلمين جهان»، نوردانش، ش12 و 19، 1326
 
# «كتاب و كتابخانه» مجله آموزش و پرورش، ش7
 
# «پزشكان پيشين اسلام و ايرانيان در طب جديد» راه نو، ش1، 1323
 
 
 
'''رخدادهاي زمان استاد'''
 
 
 
در طول شش دهه زندگي استاد، ايران نظاره‌گر وقايع مهمي بود كه به اجمال به مهمترين آنها اشاره مي شود:
 
 
 
# ترور ناصرالدين شاه به هنگام تحصيل وي در مكتبخانه در سن هفت سالگي
 
# وقوع خشكسالي و قحطي
 
# صدور فرمان مشروطيت
 
# مرگ مظفرالدين شاه و تاجگذاري محمدعلي شاه
 
# به توپ بسته شدن مجلس به امر لياخوف روسي و پديده استبداد صغير كه بر ايران حاكم شد.
 
# خلع محمدعلي شاه از سلطنت به علت شدت جريان مشروطه خواهي و تاجگذاري احمدشاه
 
# تغيير رژيم شاهنشاهي قاجار به پهلوي و تاجگذاري رضاخان
 
# جنگ جهاني دوم و اشغال ايران توسط متفقين
 
# خلع رضاخان از سلطنت و تاجگذاري محمدرضا شاه
 
# كودتاي آمريكايي 28 مرداد 1332
 
 
 
==ويژگي‌ها==
 
 
 
'''<I>1. جامعيت:</I>'''
 
 
 
از لابه لاي مطالب پيش گفته، روشن شد كه استاد ابوالقاسم سحاب، جامع علوم، فنون و هنرهاي مختلفي بوده است. او علوم متداول زمان خود همچون: [[فقه]]، [[اصول]]، [[كلام]]، [[فلسفه]] و [[حكمت]] را آموخته بود. عشق و علاقه به تدريس از او مدرسي توانا ساخته بود؛ اما به كار كشاورزي و باغباني نيز مي پرداخت و تا حد امكان، مشكلات روستاي زادگاهش را برطرف مي ساخت. در خط و شعر هم تبحر داشت و همچنين كتب فرانسه و انگليسي را به زبان فارسي ترجمه مي كرد. به امور حسابداري و منشي گري تسلط كامل داشت. برخورداري از علوم گوناگون باعث شد در امر سياست گذاري آموزش و پرورش ايران، نقش مهمي ايفا كند و در بسياري موارد از طرف وزارت معارف و اوقاف، مأمور تأليف كتب درسي دانش آموزان شود.
 
 
 
'''<I>2. در محضر قرآن:</I>'''
 
 
 
عشق به خداوند در سراسر زندگي استاد نمايان بود؛ به همين علت در طول زندگي با وجود مشغله فراوان و تأليف كتب مختلف، از تلاوت كلام الهي غافل نبود و همواره جانش را از زلال [[وحی]] سيراب مي ساخت. [[قرآن كريم]]، از نگاه او كتاب چگونه زيستن بود و با آن انسي ديرين داشت و در سال چند بار آن را ختم مي كرد.
 
 
 
در پشت جلد قرآن خانگي اش نوشته است: «اين كلام الله مجيد پس از اين كه مدت 45 سال مورد تلاوت و استفاده اين بنده اميدوار به مغفرت حضرت آفريدگار بود، در اثر مرور زمان اوراق شده بود. لذا در اين تاريخ، 17 [[ربيع الاول]] 1367 ق. به صحافي آن مبادرت نمود و اميدوار است كه مادام العمر به تلاوت و ختم آن كه در هر سال لااقل شش بار يا بيشتر موفق گرديدم و پس از من، اخلاف و احفاد من از تلاوت و عمل به آن كوتاهي ننموده، در هر حال خداي را حاضر و ناظر بشمارند و قرآن مجيد را كتاب محكم الهي بدانند و به [[احكام]] و دستورات آن عمل و پيروي كنند».
 
 
 
'''<I>3. عشق به عترت:</I>'''
 
 
 
استاد به [[ائمه اطهار]] علیهم السلام ارادت خالصانه اي داشت؛ اين موضوع به خوبي از آثار و تأليفات وي كه بيشتر درباره زندگي معصومين علیهم السلام است، آشكار مي گردد.
 
 
 
حضرت آيت الله مرعشي نجفي در نامه‌اي خطاب به استاد ابوالقاسم سحاب مي نويسد: «حقيقتاً ارادت غائبانه دارم نظر به مساعي جميله سركار در نشر فضايل [[اهل بيت]] وحي و تنزيل و نوشتن زندگاني آنها، از خداوند سبحان مسئلت مي نمايم توفيقات حضرت عالي را افزون و مستدام بدارد».
 
 
 
استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ايام [[محرم]]، مراسم روضه خواني تشكيل مي داد. علاقه‌اش به آستان مقدس [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها چنان بود كه وصيت نمود كتابهاي شخصي اش، اعم از چاپي و خطي را در صندوقي گذارند و به كتابخانه آستانه حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها اهداء كنند.
 
  
 
==وفات==
 
==وفات==
  
استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزديك به 60 سال تحقيق، تدريس و تأليف در سپيده دم 21 دي ماه 1335 و به سن 62 سالگي و در اثر بيماري قلبي و فشارخون به ديار باقي شتافت و جامعه علمي كشور را در اندوه فرو برد.
+
مرحوم استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزدیک به ۶۰ سال تحقیق، تدریس و تألیف، در سپیده دم ۲۱ دی ماه ۱۳۳۵ و به سن ۶۲ سالگی به دیار باقی شتافت و جامعه علمی کشور را در اندوه فرو برد. [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت الله مرعشی نجفی]] قدس سره بر پیکر آن فقید سعید، [[نماز میت|نماز]] اقامه نمود و سپس پیکر وی در [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]] علیهاالسلام در صحن آیینه به خاک سپرده شد.
  
آيت الله مرعشي نجفي قدس سره بر پيكر آن فقيد سعيد، [[نماز]] اقامه نمود و سپس نمازگزاران، رحمت الهي را براي آن مرد خستگي ناپذير در راه تحصيل علم از بارگاه خداوند متعال، خواستار شدند. سپس پيكر وي با هماهنگي و همكاري آقاي مصباح، توليت آستانه مقدسه [[حضرت معصومه]] سلام الله علیه در صحن آيينه، مقابل بارگاه آن حضرت، كنار حوض به خاك سپرده شد.
+
==منابع==
  
==فرزندان==
+
*[[ستارگان حرم]]، علی احمدی، جلد ۱۵، صفحه ۱۶۱-۱۷۸.
 
+
*"ابوالقاسم سحاب"، روزنامه همشهری، جمعه ۲۲ دی ۱۳۹۱، در دسترس در [http://hamshahrionline.ir/details/197503، همشهری آنلاین]، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳.
استاد ابوالقاسم سحاب در سن 20 سالگي و در [[ذی القعده]] سال 1324 ق با دختر خاله‌اش، معصومه خانم ازدواج كرد كه ثمره آن، شش دختر و يك پسر به نام عباس مي باشد. استاد عباس سحاب، پدر جغرافيا و كارتوگرافي (نقشه كشي) نوين ايران است. <ref>سالنامه تفرش، 1381ش.</ref>
 
 
 
==پانویس==
 
<references/>
 
 
 
==منابع==
 
* علي احمدي، ستارگان حرم، جلد 15، صفحه 161-178.
 
* محمد ملاحسینی، ابوالقاسم سحاب، روزنامه همشهری، جمعه 22 دی 1391، در دسترس در [http://hamshahrionline.ir/details/197503، همشهری آنلاین]، بازیابی: 13 اردیبهشت 1393.
 
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
سطر ۲۷۳: سطر ۱۸۹:
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
<gallery mode="packed" heights="170">
 
<gallery mode="packed" heights="170">
پرونده:ممجد0.JPG|علیرضا ممجد لنگرودی
+
پرونده:سحاب (2).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی در جوانی
 +
پرونده:سحاب (3).jpg|برخی آثار ابوالقاسم سحاب تفرشی
 +
پرونده:سحاب (1).jpg|ابوالقاسم سحاب تفرشی
 
</gallery>
 
</gallery>
  
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:علمای قرن چهاردهم|سحاب تفرشی،ابوالقاسم]]
 
[[رده:ادیبان]]  
 
[[رده:ادیبان]]  
 
[[رده:خطاطان]]  
 
[[رده:خطاطان]]  
[[رده:شعرای پارسی گوی قرن چهاردهم]]
 
 
[[رده:تاریخ نویسان]]
 
[[رده:تاریخ نویسان]]
 
[[رده:جغرافیدانان]]
 
[[رده:جغرافیدانان]]
 +
[[رده:مدفونین در حرم حضرت معصومه (س)]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۲

استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی (۱۲۶۶ـ ۱۳۳۵ ش)، ادیب، شاعر، جغرافیدان و مدرس برجسته ایرانی معاصر است. وی علاوه بر علوم مختلف اسلامی مانند فقه و اصول و منطق و فلسفه، به علوم طبیعی، جغرافی، تاریخ، شعر، خوشنویسی و زبان عربی و انگلیسی و فرانسه آشنایی کامل داشت. از جمله کارهای بزرگ استاد سحاب، تأسیس مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی (نقشه کشی) سحاب در سال ۱۳۱۵ شمسی است.

۲۲۰px
نام کامل ابوالقاسم سحاب تفرشی
زادروز ۱۲۶۶ شمسی
زادگاه تفرش، اراک
وفات ۱۳۳۵ شمسی
مدفن قم، حرم حضرت معصومه علیهاالسلام

Line.png

اساتید

شیخ علی نوری، شیخ باقر معزالدوله، سید عبدالرحیم دماوندی، میرزا ابوالقاسم تفرشی،...


آثار

زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین علیه‌السلام، تاریخ نقاشی در ایران، هنر اسلامی، فرهنگ خاورشناسان، ترجمه احیاءالعلوم غزالی،...


ولادت

ابوالقاسم سحاب تفرشی فرزند محمد زمان، در سپیده دم جمعه ۱۵ رجب ۱۳۰۴ قمری (۲۰ فروردین ۱۲۶۶ ش) در روستای فم از توابع شهرستان تفرش، در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود.

تحصیلات و استادان

پدر که متوجه ذوق و استعداد فرزندش بود، او را در سن هفت سالگی به مکتب‌خانه روستا فرستاد. او در این مکتب‌خانه نزد ملاحسین شاهمیری، کتابهای عم جزء، نصاب الصبیان و جامع المقدمات را آموخت و در کنار آن با مطالعه کتب متفرقه در زمینه‌های مختلف بر معلومات خود افزود. تسلط کامل وی بر کتب درسی باعث شد بعد از مدتی ملاحسین با تدریس او برای نونهالان موافقت کند و در عوض از پرداخت شهریه معاف گردد و این، آغاز تدریس ابوالقاسم بود.

در سن ۱۹ سالگی تصمیم به فراگیری زبان عربی گرفت؛ ابتدا قسمتی از جامع المقدمات (شرح امثله و صرف میر) را نزد حاج شیخ رمضان (شوهرخواهر خود) فراگرفت و بعد از مدتی به محضر استاد دیگری به نام سید علی اکبر سجادی راه یافت و از حوزه درس او که از رونق خوبی برخوردار بود، نهایت استفاده را برد و در آنجا بقیه جامع المقدمات، سیوطی، شرح جامی، تهذیب المنطق، حاشیه ملا عبدالله و مطوّل را آموخت. هر روز صبحگاهان همراه سید حسین خوشنویس مباحثه می کرد و اوقات فراغت را به مطالعه در زمینه عقاید، روایات و اعتقادات و... می پرداخت؛ به طوری که هیچ وقت بیکار نبود.

ابوالقاسم که تشنه علم بود، در کنار فراگیری دروس عربی، از خواندن فقه و اصول هم لذت می برد. وی کتاب فقهی تبصره مرحوم علامه حلی را نزد سید علی اکبر سجادی و معالم الاصول و شرح لمعه را نزد میرزا سید محمد، امام جمعه تفرش آموخت. در سن ۲۲ سالگی به یادگیری زبان فرانسه نزد سناءالدوله روی آورد و در مدتی اندک با تسلط کامل به زبان فرانسه صحبت می کرد. وی ضمن یادگیری زبان فرانسوی، علوم جدید، حساب و جغرافیا را نیز نزد ایشان فراگرفت.

ابوالقاسم سحاب در سن ۲۴ سالگی، در سال ۱۳۲۸ ق، اندیشید که در محیط کوچک تفرش امکان پیشرفت در همه زمینه‌های علمی میسر نیست؛ از این رو، برای تکمیل دروس و طی مدارج بالای علمی به تهران مهاجرت کرد. پس از مدتی به مدرسه آلیانس فرانسه که به مدیریت میسو ویژور فرانسوی اداره می شد، وارد شد و پس از تکمیل زبان انگلیسی موفق به اخذ دیپلم گردید. اشتغال وی به تحصیل علوم جدید، باعث دوری از فراگیری علوم اسلامی نشد؛ زیرا همزمان با تحصیل در مدرسه آلیانس، وارد حلقه درس سید عبدالرحیم دماوندی گردیده؛ فقه و اصول را ادامه داد و از محضر علمای طراز اول تهران، شیخ علی نوری و شیخ باقر معزالدوله استفاده کرد.

شور و اشتیاق به تحصیل در وجود ابوالقاسم موج می زد. گویی هیچ وقت از درس خواندن خسته نمی شد؛ به طوری که در کنار تحصیل روزانه در کلاس‌های شبانه مدرسه دارالفنون حاضر شد و در آنجا به فراگیری شیمی، طبیعیات و فیزیک نزد دکتر مهدی خان، دکتر محمودخان و دکتر غلامحسین خان رهنما پرداخت.

در آن زمان یکی از برجسته‌ترین اساتید فلسفه در تهران، مرحوم میرزا ابوالقاسم تفرشی بود. ابوالقاسم سحاب تصمیم گرفت با فلسفه و حکمت نیز آشنا گردد. از این رو به حلقه درس وی وارد شد و کتابهای «کلمات مکنونه» فیض کاشانی، منظومه، اسفار و شواهد الربوبیه ملاصدرا را نزد وی را آموخت.

استاد سحاب علاوه بر زبان فارسی، به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت؛ به طوری که متون عربی و انگلیسی و فرانسه را به راحتی ترجمه می کرد. وی همچنین به زبانهای آلمانی و لاتین آشنا بود و در سالهای آخر عمر به آموختن زبان روسی روی آورد.

او همچنین به هنر خوشنویسی علاقه ای وافر داشت؛ در سن ۱۵ سالگی، نزد میرزا عباسقلی (یکی از خطاطان معروف تفرش) رفت و به فراگیری خط پرداخت و در مدتی اندک به نگارش خطوط نستعلیق، نسخ، ثلث و شکسته نستعلیق تسلط یافت. وی پس از عزیمت به تهران، آموختن خط را نزد ملک الخطاطین ادامه داد و خود به درجه استادی رسید.

وی همچنین علاقه زیادی به خواندن شعر و حفظ آن داشت و هنگامی که میرزا اسماعیل خان دبیر (یکی از شعرای بنام تفرش) در تفرش اقامت گزید، وی نزد میرزا نظم و نثر را آموخت. او به یمنِ استعداد ذاتی توانست به خوبی از تجارب میرزا اسماعیل خان بهره گیرد و در شعر تبحر بیابد. او در شعر، تخلص «سحاب» را برای خود برگزیده و مجموعه اشعارش در دیوان اشعار وی گرد آمده است که برای نمونه چند بیت از آن ذکر می شود:

در تهنیت شب ولادت امام حسین علیه السلام این گونه آغاز می کند:

یا رب این شب چه شب است آنکه جهان مسرور است عالمی رشک جنان است و زمین پر نور است

رحمت حق به زمین دم بدم آمد واصل از سما تا به سمک، خیل ملک شد نازل

همچنین قصیده‌ای در مدح امام رضا علیه السلام که با این بیت شروع می شود:

ای خاک طوس! چشم مرا توتیا تویی زیرا که مرقد شه خوبان، رضا تویی

تدریس

استاد ابوالقاسم سحاب، از همان سنین نوجوانی در کنار تعلیم، تدریس هم می کرد. در سن ۱۰ سالگی در مکتبخانه ملا حسین به نوآموزان درس می داد؛ در سن ۱۶ سالگی به مدت سه سال در شهرستان تفرش در تنها مدرسه ابتدایی که خود تأسیس کرده بود، مشغول تدریس شد. خود وی در این زمینه می نویسد: «در شانزده سالگی، پدر خواست تا برای من اشتغالی در تفرش باشد و سرگرمی داشته باشم و به مسافرت من به تهران یا نقطه دیگری راضی نمی شد. لذا وادار به امر معلمی و تدریس در تفرش نموده و دبستانی به سبک قدیم و جدید تقریباً ترتیب داده و عده‌ای از اطفال را به تربیت و تعلیم مشغول شدم».

وی هنگامی که به تهران هجرت کرد، تدریس را ادامه داد و به ترتیب در مدرسه آلیانس فرانسه، دبستان تدین و مدرسه کمالیه به شغل شریف معلمی اشتغال داشت. در سال ۱۳۳۶ق. با تأیید وزیر معارف و اوقاف، جهت تدریس در دوره متوسطه معرفی شد و در دبیرستان قریب و شاهدخت تهران به تدریس پرداخت و در تاریخ ۱۳۳۸ق. در دانشسرای دختران به تعلیم و تربیت دختران همت گمارد.

جدیت و تلاش خستگی ناپذیر استاد در امر تدریس، تألیف و تحقیق سرانجام باعث شد که در سال ۱۳۲۰ش. به دریافت نشان درجه یک و در سال ۱۳۲۴ش. به دریافت نشان دو علمی کشور، از سوی وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نایل شود.

خدمات فرهنگی و اجتماعی

استاد سحاب، خدمات زیادی در عرصه فرهنگ کشور انجام داد که به بعضی از آنها اشاره می شود:

  1. تأسیس دبستان به سبک قدیم و جدید در تفرش، سال ۱۲۸۴ش. در این دبستان، پسر و دختر به تحصیل اشتغال داشتند. این دبستان، نخستین مرکزی بود که دختران از نقاط دور جهت تحصیل در آنجا می آمدند.
  2. تألیف بیش از هفتاد کتاب و رساله علمی
  3. تأسیس کلاس اکابر در تهران
  4. همکاری با مطبوعات و نگارش مقالات در نشریات آن روز همچون: طوفان هفتگی، تهران، ستاره جهان، شفق سرخ، عصر گلشن و...
  5. تأسیس و افتتاح دو باب مدرسه در روستای فم و طرخوران از توابع شهرستان تفرش با همکاری اهالی منطقه در سال ۱۳۰۶ش.
  6. استاد با هدف تقویت اتحاد مسلمین و تفاهم بین ملتهای اسلامی با «دارالتقریب مذاهب اسلامی» ارتباط داشت و مورد توجه آن مرکز قرار گرفت. همچنین با «مکتب امام امیرالمؤمنین علیه السلام» در نجف نیز ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد.

شغل اصلی ایشان از سنین نوجوانی تا اواخر عمر، امر مقدس تدریس علوم معمول در دبستان و دبیرستانها بوده است؛ ولی علاوه بر آن، مشاغل دیگری نیز داشت که به بعضی از آنها اشاره می شود:

  1. ریاست اداره معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه نهاوند
  2. عضو هیئت ممتحنه مدارس ابتدایی مرکز
  3. معاونت کتابخانه ملی تهران
  4. مدیر دفتر دانشسرای تهران
  5. مدیر داخلی مجله علم و تربیت
  6. کارمند وزارت مالیه
  7. مدیر اداره محاسبات وزارت معارف و اوقاف
  8. مسئول تحریر تصدیق نامه های مدارس
  9. ریاست مدرسه وزارت معارف و اوقاف نهاوند
  10. منشی گری محاسبات وزارت معارف

آثار و تألیفات

استاد سحاب، از جوانی شروع به نوشتن کرد که حاصل تلاش یک عمر تحقیق، تألیف بیش از هفتاد جلد کتاب و رساله علمی در زمینه‌های مختلف است. نوشته‌های استاد در یک تقسیم کلی، صرفنظر از موضوع به چهار دسته تقسیم می شود:

الف) کتب چاپی:

کتاب زندگانی شاه عباس کبیر - یکی از آثار ابوالقاسم سحاب
  1. زندگانی حضرت سیدالشهداء امام حسین بن علی علیه السلام (۲ جلد): شامل مقدمه و هشت باب می باشد و به زندگی و سیر حرکت امام حسین علیه السلام به کربلا، وقایع روز عاشورا و رخدادهای بعد از عاشورا پرداخته است.
  2. زندگانی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام (۳ جلد): درباره زندگی امام رضا علیه السلام، سیر حرکت ایشان از مدینه به مرو، حوادث و رخدادهای مرو در زمان حضور و شهادت امام رضا علیه السلام است. جلد سوم که هنوز انتشار نیافته به خصوصیات ابنیه و آثار تاریخی مشهد، جغرافیای خراسان و بنای حرم مطهر پرداخته است.
  3. تاریخ عصر جعفری یا زندگانی حضرت امام صادق علیه السلام (۲ جلد): استاد در این کتاب درباره شخصیت امام جعفر صادق علیه السلام، کرامات، یاران و در بخش پایانی درباره قیام ابو مسلم نوشته است.
  4. زندگانی حضرات عسکریین (امام علی النقی و امام حسن عسکری علیه السلام) و تاریخچه سامرا (۲ جلد).
  5. زندگانی امام جواد علیه السلام.
  6. زندگانی امام موسی بن جعفر علیه السلام (۲ جلد)، که در سال ۱۳۳۳ ش. منتشر شد.
  7. زندگانی شاه عباس کبیر: این کتاب به استناد منابع معتبر داخلی و خارجی، درباره تاریخ زندگی شاه عباس کبیر یکی از مقتدرترین شاهان صفویه در سال ۱۳۲۴ش تألیف گردیده است.
  8. مدرسه عالی سپهسالار: این کتاب درباره زندگی سپهسالار، چگونگی تأسیس مدرسه سپهسالار و سیر تحولات آن و شرح زندگی متصدیان امور مدرسه و مسجد، نگارش یافته و صورت وقفنامه سپهسالار را نیز درج کرده است.
  9. هنر اسلامی.
  10. فرهنگ خاورشناسان: این کتاب به نام «فرهنگ نوین» یا «تراجم مستشرقین» نیز مشهور است. موضوع کتاب، شرح حال سیاحان غربی است که به ایران سفر کرده و اکتشافاتی انجام داده یا آثاری نگاشته‌اند.

ب) آثار غیرچاپی:

  1. دایرة المعارف بزرگ اسلامی (دست نویس، ۷ جلد): این کتاب به شرح حال دانشمندان و بزرگان قرن اول تا چهاردهم می‌پردازد.
  2. کتاب فرهنگ نام بزرگان (دست نویس، ۲ جلد): به شرح حال و آثار اجمالی دانشمندان از قرن اول هجری تا چهاردهم هجری می‌پردازد.
  3. تذکره دانشکده یا تذکرة الاسامی (دست نویس، ۱ جلد): این کتاب در واقع به عنوان منبع تکمیلی دوره دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می باشد.
  4. کتاب شرح حال وزرای ایران، از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تا دکتر محمود حسابی، (دست نویس، ۱۵۴ صفحه)
  5. تاریخ خجسته یا تاریخ زندگانی من (دست نویس در ۴ دفتر و ۷۵۰صفحه): استاد در این کتاب علاوه بر نگارش شرح حال خود، به وقایع مهم ایران (از جمله انقلاب مشروطیت) و جهان نیز که مصادف با زندگی اش بوده، پرداخته است.
  6. دیوان اشعار
  7. ریاض الادب
  8. تاریخ عمومی قرن چهاردهم هجری
  9. رسالة الذهبیة فی سلسلة السادات العلویة من أهالی تفرش (تاریخ انساب تفرش): استاد در این کتاب، خانواده های سادات تفرش را معرفی و اسامی اولاد و احفاد ایشان را تا سال تألیف کتاب (۱۳۲۸ش)، ذکر کرده است.
  10. زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام (نسخه خطی)
  11. نامه‌ها و چکامه‌هایی که در آن حوادث تاریخی به صورت ماده تاریخ آمده است.
  12. تاریخ تربیت عمومی در جهان (۶۰ صفحه)
  13. پیدایش اختلاف بین امین و مأمون (۱۰۵ صفحه)
  14. راهنمای نوآموزان (۴۶ صفحه)
  15. رساله اتحاد مذاهب و فرق با یگانگی پارسیان (۲۰ صفحه)
  16. سفرنامه عتبات عالیات به همراه مدایح ائمه اطهار علیهم السلام (به فارسی و عربی)
  17. برگزیده‌ای از قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث
  18. شرح حال آقا صادق تفرشی
  19. گلچین سحاب؛ اشعار و قطعات سروده شده توسط استاد
  20. کتاب درسی تاریخ ایران برای مقطع ابتدایی
  21. اسلام در آفریقا (نیمه تمام)
  22. دیوان اشعار آقا صادق تفرشی طبرخوانی
  23. دیوان اشعار آقا محمد مؤمن تفرشی

ج) کتاب‌های ترجمه شده:

  1. ترجمه تاریخ قرآن اثر علامه ابوعبدالله زنجانی
  2. ترجمه تاریخ و جغرافیای مختصر مکه معظمه و مناسک حج: این کتاب درباره تاریخ ایجاد مکه معظمه، جغرافیای شهر مکه و توضیح و شرح اعمال حج تألیف گردیده است. کتاب فوق اثر دانشمند مصری، حافظ عامربیک می باشد.
  3. ترجمه رساله حی بن یقطان
  4. ترجمه رسالة السقیفه، اثر علامه محمدرضا مظفر: کتاب مذکور درباره اختلاف امت در تعیین خلیفه پس از وفات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نگارش یافته است. وی ۱۵۰ نسخه از این کتاب را برای آیت الله بروجردی فرستاد تا بین طلاب علوم دینی قم تقسیم شود.
  5. ترجمه رساله بیداری امت در اثبات رجعت: اثر آیت الله سید محمدمهدی اصفهانی که در سال ۱۳۳۱ ش. در ۹۴ صفحه به وسیله چاپ علمی منتشر شده است.
  6. تاریخ نقاشی در ایران: این اثر ارزشمند که به سیر تحول نقاشی در ایران می پردازد، ترجمه کتاب التصویر فی الاسلام عندالفرس، اثر دکتر زکی محمدحسن می باشد.
  7. ترجمه رسالة الثقلان
  8. ترجمه احوال و آثار ابن سینا
  9. خلق و اخلاق غزالی، ترجمه کتاب احیاءالعلوم اثر غزالی
  10. ترجمه هزار حدیث نبوی
  11. ترجمه منهاج النجاة فیض کاشانی، با عنوان راه رستگاری (۱۳۹ صفحه)
  12. ترجمه تاریخ عمومی، از متن فرانسه
  13. ترجمه شرح حال حسن صباح
  14. ترجمه حساب و هندسه، از متن فرانسه
  15. ترجمه تاریخ حبشه
  16. ترجمه جغرافیای کارپنتر (آسیا)، از متن انگلیسی
  17. ترجمه توحید مفضل، اثر ملا محمدباقر مجلسی (۳۵ صفحه)

د) مقالات مطبوعاتی:

این نویسنده و محقق گرانقدر مقالات زیادی نیز در روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها به تحریر درآورد که به برخی اشاره می شود:

  1. «روح دیانت در اسلام»، نور دانش، ش۴۱، ۱۳۲۷/۴/۱۰
  2. «شعرای گمنام (سلسله مقالات)» مجله یادگار، شماره ۶-۷
  3. «قیافه اسلام در نقاط مختلف جهان»، اثر محمود خیرالدین حافظ ترجمه استاد سحاب، نور دانش، شماره‌های متعدد
  4. «دموکراسی در اسلام»، نوردانش، ش۳۴، ۱۳۲۸
  5. «انتباه مسلمین جهان»، نوردانش، ش۱۲ و ۱۹، ۱۳۲۶
  6. «کتاب و کتابخانه» مجله آموزش و پرورش، ش۷
  7. «پزشکان پیشین اسلام و ایرانیان در طب جدید» راه نو، ش۱، ۱۳۲۳

ویژگی‌های علمی و اخلاقی

جامعیت علمی:

استاد ابوالقاسم سحاب، جامع علوم، فنون و هنرهای مختلف زمان خود همچون: فقه، اصول، کلام، فلسفه و حکمت بود. عشق و علاقه به تدریس از او مدرسی توانا ساخته بود؛ اما به کار کشاورزی و باغبانی نیز می پرداخت و تا حد امکان، مشکلات روستای زادگاهش را برطرف می ساخت. در خط و شعر هم تبحر داشت و همچنین کتب فرانسه و انگلیسی را به زبان فارسی ترجمه می کرد. به امور حسابداری و منشی گری تسلط کامل داشت. برخورداری از علوم گوناگون باعث شد در امر سیاست گذاری آموزش و پرورش ایران، نقش مهمی ایفا کند و در بسیاری موارد از طرف وزارت معارف و اوقاف، مأمور تألیف کتب درسی دانش آموزان شود.

در محضر قرآن:

عشق به خداوند در سراسر زندگی استاد نمایان بود؛ به همین علت در طول زندگی با وجود مشغله فراوان و تألیف کتب مختلف، از تلاوت کلام الهی غافل نبود و همواره جانش را از زلال وحی سیراب می ساخت. قرآن کریم، از نگاه او کتاب چگونه زیستن بود و با آن انسی دیرین داشت و در سال چند بار آن را ختم می کرد. در پشت جلد قرآن خانگی اش نوشته است: «این کلام الله مجید پس از این که مدت ۴۵ سال مورد تلاوت و استفاده این بنده امیدوار به مغفرت حضرت آفریدگار بود، در اثر مرور زمان اوراق شده بود. لذا در این تاریخ، ۱۷ ربیع الاول ۱۳۶۷ ق. به صحافی آن مبادرت نمود و امیدوار است که مادام العمر به تلاوت و ختم آن که در هر سال لااقل شش بار یا بیشتر موفق گردیدم و پس از من، اخلاف و احفاد من از تلاوت و عمل به آن کوتاهی ننموده، در هر حال خدای را حاضر و ناظر بشمارند و قرآن مجید را کتاب محکم الهی بدانند و به احکام و دستورات آن عمل و پیروی کنند».

عشق به عترت:

استاد به ائمه اطهار علیهم السلام ارادت خالصانه ای داشت؛ این موضوع به خوبی از آثار و تألیفات وی که بیشتر درباره زندگی معصومین علیهم السلام است، آشکار می گردد. آیت الله مرعشی نجفی در نامه‌ای خطاب به استاد ابوالقاسم سحاب می نویسد: «حقیقتاً ارادت غائبانه دارم نظر به مساعی جمیله سرکار در نشر فضایل اهل بیت وحی و تنزیل و نوشتن زندگانی آنها، از خداوند سبحان مسئلت می نمایم توفیقات حضرت عالی را افزون و مستدام بدارد». استاد هر سال در شهرستان تفرش به مناسبت ایام محرم، مراسم روضه خوانی تشکیل می داد. علاقه‌اش به آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها چنان بود که وصیت نمود کتابهای شخصی اش، اعم از چاپی و خطی را در صندوقی گذارند و به کتابخانه آستانه آن حضرت اهداء کنند.

وفات

مرحوم استاد ابوالقاسم سحاب، پس از نزدیک به ۶۰ سال تحقیق، تدریس و تألیف، در سپیده دم ۲۱ دی ماه ۱۳۳۵ و به سن ۶۲ سالگی به دیار باقی شتافت و جامعه علمی کشور را در اندوه فرو برد. آیت الله مرعشی نجفی قدس سره بر پیکر آن فقید سعید، نماز اقامه نمود و سپس پیکر وی در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام در صحن آیینه به خاک سپرده شد.

منابع

  • ستارگان حرم، علی احمدی، جلد ۱۵، صفحه ۱۶۱-۱۷۸.
  • "ابوالقاسم سحاب"، روزنامه همشهری، جمعه ۲۲ دی ۱۳۹۱، در دسترس در همشهری آنلاین، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳.


آرشیو عکس و تصویر