کشف الغمة (کتاب)
 | |
| نویسنده | علی بن عیسی اربلی |
| موضوع | زندگی و فضایل چهارده معصوم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
|
| |
«کشف الغُمّة فی معرفة الأئمة»، تألیف على بن عیسى إربلى (م، ۶۹۲ ق)، کتابی مستند و متقن درباره زندگی‌نامه و فضایل پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) و اهل بیت آن حضرت است و یکی از مهمترین منابع شیعی در این موضوع می‌باشد.
مؤلف
علی بن عیسی اربلی (م، ۶۹۳ ق) از عالمان بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. اربلی در علوم مختلف اسلامی همچون حدیث، تاریخ، رجال، فقه و عقاید صاحب نظر و از نظریه پردازان سیاست آن روز بوده و فکر و تدبیر و انشاء و قلم وی در اتخاذ تصمیم های سیاستمداران عصر تأثیر فراوان داشته است.
شیخ حر عاملى در مورد او می گوید: علی بن عیسی اربلی دانشمندی فاضل و حدیث نگاری مورد اعتماد، شاعری ادیب و نوسنده ای متعهد و دارای فضائل اخلاقی و خصلت های پسندیده است.
علامه اربلی کتاب های مفید و مشتاقان علم، فرهنگ، ادب، حدیث و تاریخ عرضه کرده که متأسفانه تعداد محدودی از آثار وی بدست ما رسیده است و آنان عبارتند از: کشف الغمه فی معرفة الائمه، المقامات، رساله الطیف یا طیف الانشاء، دیوان اشعار.
معرفی کتاب
علی بن عیسی اربلی کتاب «کشف الغُمّة فی معرفة الائمة» را در شب ۲۱ ماه رمضان (شب قدر)، در سال ۶۸۷ قمری به پایان برده است. مؤلف انگیزه خود را از نگارش این کتاب، تمسک به ائمه اطهار علیهم‌السلام و اظهار ارادت به آن خاندان بزرگوار دانسته است.
کتاب «کشف الغمه فی معرفة الائمة» چنانکه از نامش پیداست، در موضوع آشنایی با زندگی و شخصیت پیشوایان معصوم علیهم السلام نگارش یافته و در حقیقت یک دوره امام شناسی و مجموعه ای مستند و متقن در مناقب و فضائل اهل بیت علیهم السلام و یکی از مهمترین منابع شیعی در این موضوع است.
علی بن عیسی اربلی در این کتاب با قلمی شیوا و عباراتی سهل و آسان به تشریح اعتقادات و اندیشه های کلامی شیعه می پردازد. او با طرح مسائلی همچون ضرورت امامت، تبیین جایگاه آن در جامعه اسلامی، نکته های مهم تاریخی، فضائل و مناقب، علت شهادت هر یک از ائمه اطهار علیهم السلام، فرزندان، سخنان آن بزرگان و ناگفته های بسیاری را برای مخاطبان موافق و مخالف خود روشن می سازد.
محتوای کتاب
در ابتدای کتاب، مقدمه اى پیرامون شخصیت و زندگى‌نامه مؤلف و شرح حال کتاب، توسط آیت الله جعفر سبحانى آمده که شامل مطالب مفیدى است.
ترتیب کتاب بر طبق اسامى معصومین علیهم السلام است. مصنف ابتدا به احوالات پیامبر صلی الله علیه وآله اشاره نموده، پس از آن بقیه معصومین را به ترتیب ذکر مى نماید. در ضمن اشاره اى هم به حضرت خدیجه علیها السلام دارد. وى درباره پیامبر و هر یک از ائمه ابتدا نام و ولادت آنها را ذکر کرده، بعد زندگى‌نامه آنان را به تفصیل نقل مى کند. پس از آن فضائل و معجزات و افتخارات آنان را بیان کرده و ذریه و اولاد و نسب آنها را مى آورد. وصیتنامه‌ها و جریان شهادت و وفات آن بزرگواران نیز قسمتى از عناوین کتاب را تشکیل داده است.
مؤلف در جاى‌جاى کتاب خود استدلال هاى فراوان بر حق بودن شیعه و باطل بودن فرقه هاى مختلف ذکر نموده و کتاب از این حیث داراى متنى استدلالى و قوى است. وی همچنین تمام سعى خود را مبذول داشته تا از روایات معتبر استفاده نماید.
اربلی در فرصت های مناسب در کتاب «کشف الغمه» گاهی با نظم و زمانی با عبارت های شیوا، عشق و علاقه خود را به اهل بیت عصمت علیهم السلام ابراز می دارد. او در موارد متعددی حزن و اندوه خود را از حوادث غمبار کربلا اظهار می دارد و حتی گاهی تحمل خود را از شنیدن و نقل مصیبت های حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام از دست می دهد. او می گوید: «گاهی شنیدن این اوضاع و احوال شدیداً دل مرا به درد می آورد و نمی توانم این مصائب را آن چنان که رخ داده بنگارم. من سالهاست که در روز عاشورا و در مجالس عزاداری برخی از این مصائب و روضه ها را نمی توانم گوش کرده و تحمل نمایم و از شدت ناراحتی بر آن چه که بر آن حضرت و اهل بیت وی گذشته است، گاهی مشرف به هلاکت می شوم و تا آن جا که می توانم بر آن حضرت و اهل بیتش گریه می کنم و بر قاتلان و دشمنانشان لعن و نفرین می فرستم. اما حزن و اندوه من با این ها تسکین نمی یابد و در مصیبت آن جناب نمی توانم آرامش حقیقی خود را بازیابم.»
ترجمه و تعلیق کتاب
کتاب «کشف الغمة» بسیار مورد توجه قرار گرفته و آثار متعددى پیرامون آن نوشته شده، از جمله:
- ترجمه اى به نام «محراب القلوب» نوشته على بن فیض إربلى
- ترجمه اى از حسن بن حسین بیهقى،
- ترجمه اى به نام «مناقب» نوشته على بن حسن زوارى، صاحب تفسیر «ترجمة الخواص»
- ابراهیم کفعمی، صاحب «مصباح» نیز بر این کتاب تعلیقاتى دارد.
- همچنین سید هاشم رسولى محلاتى بر این کتاب تعلیقه زده و آن را تصحیح نموده است.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
