فضائل الامام علی علیهالسلام (کتاب)
«فضائل الإمام علی(ع)؛ علمه، جوده، شجاعته، صلاته، بلاغته، حروبه و غیر ذلک» تألیف علامه محمدجواد مغنیه (م، ۱۴۰۰ ق)، كتابی است با موضوع بررسی فضایل امام علی (علیهالسلام) همچون علم، بخشش، شجاعت، عبادت و بلاغت آن حضرت. مؤلف همچنین به معرفی دیگر ائمه شیعه و زندگانی ایشان بهطور اجمال پرداخته است.
 | |
| نویسنده | محمدجواد مغنیه |
| موضوع | فضایل امام علی علیهالسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | سامى الغریری |
|
| |
محتویات
مؤلف
شیخ محمدجواد مغنیه (۱۴۰۰-۱۳۲۴ ق)، از نویسندگان متعهد و متفکر شیعى معاصر و از علمای مبارز لبنان است که نقش مهمى در تقریب مذاهب اسلامى، دعوت مردم به وحدت و بیدارى اسلامى ایفا کرد. وى در لبنان به عنوان قاضى شرع و بعد به عنوان نایب رئیس دادگاه عالى انتخاب گردید. از دیدگاه مغنیه، انقلاب اسلامی ایران، نظامی است که پا جای پای نظام اسلامی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) گذاشته است.
علامه مغنیه افزون بر آثار مختلف اجتماعى، سیاسى، کلامى و فقهى، تألیفات فراوان و ارزشمندى به رشته تحریر درآورد؛ از جمله: التفسیر المبین، التفسیر الکاشف، فى ظلال نهج البلاغه، شبهات الملحدین والاجابة عنها، الشیعة فى المیزان، علم اصول الفقه فى ثوبه الجدید، فضائل الإمام علی علیهالسلام، فقه امام صادق علیهالسلام، الفقه على مذاهب الخمسه، فلسفة الاخلاق فى الاسلام.
معرفی کتاب
در کتاب «فضائل الإمام علی(ع): علمه، جوده، شجاعته، صلاته، بلاغته، حروبه و غیر ذلک»، نمونههایى از فضیلتهاى امام على (علیهالسلام)، با اشاره به این نکته که نویسنده در پى محدود کردن آنها به موارد معدود یا برشمردن تمامى آنها نیست، ذکر شده است.
از جمله اهدافى که محمدجواد مغنیه در نوشتن این کتاب دنبال کرده است، این است که ثابت نماید میان سنى و شیعه نه یک رابطه، بلکه رشتهاى از روابط متین وجود دارد و هیچکس در پى گسستن این روابط برنیامده، مگر آنکه بخواهد اسلام و مسلمین را قربانى غرضورزىها و هواهاى نفس خود کند. به اعتقاد نویسنده، هیچ چیزى براى اثبات این موضوع، آشکارتر از این نیست که آیات و روایاتى که شیعیان براى تقدیس خاندان پیامبر (ص) به آنها استناد مىنمایند، همان آیات و روایاتى است که اهل سنت نیز در این باره، به آنها استدلال مىکنند، تا آنجا که این تصور پدید مىآید که هرکدام، اینها را از دیگرى نقل کردهاند، باآنکه از یک آبشخور سیراب گشتهاند.
کتاب «فضائل الامام علی علیهالسلام»، توسط سيد عبدالرزاق سيادت با عنوان «فضيلتهاى امام على(ع)؛ دانش، بخشش، شجاعت، عبادت، بلاغت، جنگها و ديگر صفات آن حضرت» به فارسى ترجمه شده است.
محتوای کتاب
کتاب حاضر با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ۳۹ عنوان، ارائه گردیده است. در مقدمه، ضمن انتقاد از محبانى که بدون علم، دست به قلم برده و اقدام به نگارش سیره معصومین(ع) مىنمایند، به برخى از ویژگىهاى کتاب، اشاره شده است.
نویسنده در اولین عنوان، به دنبال پاسخ به این سؤال که چرا از اهلبیت(ع) پیروى مىکنیم، به بررسى آنچه نسبت دادن آن به اهلبیت(ع) روا و یا نارواست، پرداخته است. امام صادق(ع) در روایتى مىفرمایند: «آنچه از (ویژگى و فضایل) ما به شما رسید که نسبت دادن آنها به مخلوقین روا بود (اما) شما آن را نمىدانستید و نمىفهمیدید، پس آن را انکار ننمایید و به ما نسبت دهید و آنچه از ما به شما رسید که در مورد مخلوقین روا نبود، پس آن را انکار نموده و به ما نسبت ندهید». نویسنده در توضیح این روایت، به تبیین عقیده شیعه در این رابطه پرداخته و معتقد است امام(ع) در این روایت درستى فضیلتهایى را که به اهلبیت(ع) نسبت داده مىشود، با تعیین آنها بهعنوان صفات مخلوق کمتر از خالق، مشخص نموده است. به اعتقاد وى، این سخن امام(ع)، مرزى آشکار میان سخن روا و عادلانه و گفتار دروغ و افترا درباره آنان تلقى مىشود و بنابراین، عقیده شیعه امامیه درباره امامان خود، بهصواب مىباشد؛ زیرا آنان ایمان راسخ و بدون هیچ شک و تردیدى دارند که خداوند هیچ شریکى در خلق و روزى و علم غیب، ندارد و والاتر و برتر از آن است که در کسى حلول نموده یا کسى چون او شود و نیز پس از پیامبر(ص)، نه رسولى است و نه وحى، و معرفت ائمه(ع) بدون طاعات و عبادات دیگر، سودى نخواهد بخشید.
در عنوان دوم، روایتى از پیامبر(ص) نقل شده است که آن حضرت در آن، امتیازات و اختصاصات حضرت على(ع)، از جمله داشتن پدر زنى مثل پیامبر(ص)، همسرى چون فاطمه(س) و فرزندانى چون حسن و حسین (ع) را برشمرده است. در توضیح این روایت، نویسنده به این نکته اشاره دارد که هرچند پیامبر(ص) فرزندان صُلبى پسر نداشت، اما از داشتن دودمان و نسل محروم نگشت، بلکه از فرزندان پسر نیز محروم نگشت؛ زیرا به نص صریح قرآن، حسن(ع) و حسین(ع) هر دو فرزندان اویند و اهل سنت و شیعیان بر یک باورند که مقصود از «أنفسنا»، پیامبر(ص) و على(ع)، «نساءنا» فاطمه(س) و «أبناءنا» حسن(ع) و حسین(ع) مىباشند که در «آیه مباهله» وارد شده است.
در عنوان سوم، درباره امام على(ع) و حضرت فاطمه(س) و کفو و همتایى ایشان نسبت به هم، توضیح داده شده است.
در عنوان چهارم، گوشههایى از شجاعت حضرت امیر(ع)، به تصویر کشیده شده است. نویسنده، معتقد است سخن گفتن درباره شجاعت حضرت على(ع)، مانند سخن گفتن درباره نور خورشید، توضیح واضحات است.
در عنوان پنجم، از سخاوت و کرم امام(ع) سخن به میان آمده است. به اعتقاد نویسنده، سخن از کرم و سخاوتمندى آن حضرت، از سخن گفتن در مورد زهد و پارسایى و روىگردانى حضرتش از دنیا و توشه آن، آشکار مىشود؛ زیرا کسی که علت و چرایى چیزى را دریافت، بر پیامدها و معلولات نیز آگاهى مىیابد.
در ششمین عنوان، از بىمیلى و زهد آن حضرت نسبت به دنیا و در عنوان هفتم، از نماز ایشان گفته شده است.
در عنوان هشتم، به پیشگویىهاى علمى امام(ع) پرداخته شده است. تاریخنگاران و سیرهنویسان پیشگویىهاى فراوانى از امام على(ع) را ذکر کردهاند، ولى به نظر نویسنده، برخى از ایشان، میان علتها و انواع آن، تفاوتى قائل نشدهاند و همگى را مانند همدیگر دانستهاند و دانش امام(ع) را که از قرآن و پیامبر(ص) ریشه مىگیرد، با دانشى که سرچشمه آن، عظمت امام(ع) و اندیشه ناب و پاک وى است، در هم آمیختهاند. دانشى که پیش از دوره مدرن و پیشرفته وجود داشته و با تمدن کنونى ما و هر تمدن ساخته بشر، حتى پس از هزار سال، همراهى مىکند.
شیر خدا و شیر رسول خدا(ص)، پیمانشکنى، نهجالبلاغة، مسجدهاى ما، سرمایهدارى و سوسیالیسم در اسلام، جنگ بدر، غزوه احد، غزوه احزاب، غزوه خیبر، غزوه حنین، جنگ جمل، جنگ صفین، جنگ نهروان، شیخ محمد خضرى و تبانى، الگوى آرمانى، شیعیان على(ع) و دروغورزان، معرفی هریک از امامان در کلام حضرت على(ع)، شیعه على(ع) و منصفان، دنیا از نظر على(ع) و خاتمه، سایر عناوین مطرحشده در این کتاب مىباشد.
نویسنده در مورد جنگهاى امام(ع) همراه پیامبر(ص) و پس از وى، توجه ویژهاى روا داشته و این رزمها را بهگونهاى مختصر و البته واضح، به تصویر کشیده است؛ زیرا معتقد است از سویى بسیارى از خوانندگان میل دارند بر حقیقت آنها دست یابند و از سویى دیگر، مراجعه به متون طولانى و سبک کهن آن، برایشان سخت و دشوار است. این اهتمام ویژه نویسنده، ازآنروست که به اعتقاد وى، این جنگها، شخصیت امام(ع) را در آشکارترین شکل ممکن، نمایان ساخته و از اعتماد وى بر خداوند و اعتماد به نفسش سخن مىگوید و زهد و پارسایى دنیوى، افتادگى و تواضع و صبر و پایدارى وى را در برابر ناملایمات و تندبادها به نمایش مىگذارد و عشق او را به نیکى، صلح، مهربانى و شفقتش حتى نسبت به سختترین دشمنانش، بازگو مىنماید. به باور وى، جنگهاى امام صادقانهترین و عادلانهترین گواه بر این مدعا در اختیار مىگذارد که این نبردها، فقط براى اعلاى کلمه «لا إله إلا الله، محمد رسول الله» و براى دستگیرى مستمندان و تسکین دردهاى نیازمندان صورت گرفته است.
مؤلف ضمن بیان فضیلتهاى امام على(ع)، با مستندات قرآنی و روایات مختلف به معرفی اجمالی دیگر ائمه شیعه و ذکر ولادت و شهادت و نقل برخی از سخنان ایشان نیز اشاره نموده است.
پاورقىهای کتاب توسط محقق نوشته شده و در آنها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلى پیرامون برخى از کلمات و عبارات متن، ارائه گردیده است.
منابع
- فضیلتهاى امام على(ع)، سيد عبدالرزاق سيادت، دارالکتب الإسلامی، قم.
- مجموعه آثار علامه شیخ محمدجواد مغنیه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
