اصول علم الرجال (کتاب)


نویسنده	شیخ عبدالهادی فضلی
موضوع	علم رجال
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

کتاب «اصول علم الرجال» تألیف شیخ عبدالهادى فضلى، از علمای شیعه معاصر است. در این کتاب اصول علم رجال، تاریخچه و برخی اصطلاحات و قواعد این علم به صورت روشن و مفصل تبیین شده است.

محتوای کتاب

کتاب «اصول علم الرجال»، مشتمل بر مقدمه و موضوعات مختلف علم رجال است. برخى از مباحث مورد بحث عبارت اند از: تعریف، موضوع و فائده علم رجال، تاریخ این علم، تألیفات مربوط به این علم از قرون گذشته تاکنون، اصطلاحات، قواعد کلى و...

نویسنده در ابتدای مقدمه به پیشنهاد نگارش این کتاب اشاره کرده است: «پیش از این برای پشتیبانی برنامه درسی مصوب در مرکز جهانی علوم اسلامی اقدام به تألیف کتابی در موضوع «اصول علم حدیث» کردم. با توجه به ارتباط تنگاتنگ و نزدیک بین این ماده درسی و ماده «اصول علم رجال»، تألیف این کتاب نیز برای برنامه درسی مصوب، به من محول گردید...»‏.

نویسنده در اولین مبحث کتاب با عنوان «مقدمة علم رجال الحدیث»، به نام‌گذاری، تعریف، موضوع و فایده این علم پرداخته است.

در ذکر تاریخچه علم رجال به وثیقه امام امیرالمؤمنین علی(ع) اشاره شده که روات را به چهار گروه تقسیم کرده است. این اولین بذر برای رویش ماده اسماء الرجال بود و اولین فکری بود که تفکر در همه اسامی روات، تبیین هویات آنها و ارزش‌گذاری احوالشان از آن آغاز شد‏. نویسنده سپس به آثار متعدد علمای شیعه در علم رجال در قرون مختلف اشاره کرده و در آخر، اثر ارزشمند «معجم رجال الحدیث» آیت‌الله خویی (متوفی ۱۴۱۳ق) و «کلیات فی علم الرجال» آیت‌الله سبحانی را از آثار معاصر در این زمینه دانسته است‏.

پس از ذکر تاریخ علم رجال، تحت عنوان مصطلحات عامه، تنها شش اصطلاح توثیق، رجالی، فقیه عادل، کتب رجالی، متقدمون و متأخرون به‌اختصار معرفی می‌شود‏.

قواعد رجالی از مباحث مهمی است که در دو بخش قواعد تقییم (ارزش‌گذاری) و قواعد تعارض مطرح شده است. مقصود از تقییمات این است که میزان حجیت گفته‌های رجالیون در ارزش‌گذاری احوال روات و مقدار اعتماد و استناد به ایشان را بدانیم. نکته مهم در بحث تعارض، تقدیم قول نجاشی بر کشی و شیخ طوسی است. نویسنده ابتدا کلام علما را در تأیید این تقدیم ذکر کرده و سپس شش دلیل ارائه می‌کند. از جمله اینکه نجاشی متمرکز در این علم بوده، اما شیخ طوسی به علوم مختلف مشغول بوده است.

از مباحث مهم علم رجال، شناخت مشکلات علمی و فنی واقع‌شده در اسامی روات و شناخت ورود این مشکلات است؛ چراکه شناخت هویت راوی و وثاقت و عدم وثاقت او و نیز ارزش سند از حیث اعتبار و عدم اعتبارش متوقف بر این موضوع است. بنابراین اهمیت زیادی در حوزه استنباط دارد. این مشکلات تحت عناوینی چون ائتلاف و اختلاف، اتفاق و افتراق، اشتباه و اشتراک طرح و بررسی شده است‏.

در انتهای مباحث کتاب، رموز صحابه و اصحاب ائمه(ع)، اختصارات کتب هشت‌گانه حدیثی و اختصارات کتب رجالی لیست شده است.