آیه 9 سوره جمعه

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ

مشاهده آیه در سوره


<<8 آیه 9 سوره جمعه 10>>
سوره : سوره جمعه (62)
جزء : 28
نزول : مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر گاه (شما را) برای نماز روز جمعه بخوانند فی الحال به ذکر خدا بشتابید و کسب و تجارت رها کنید که این اگر بدانید برای شما بهتر خواهد بود.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

O you who have faith! When the call is made for prayer on Friday, hurry toward the remembrance of Allah, and leave all business. That is better for you, should you know.

معانی کلمات آیه

  • جمعة: در مجمع البيان فرموده: گويند روز جمعه را عروبه مى‏گفتند كعب بن لوى اولين كسى بود كه آن را جمعه خواند، و گويند اهل مدينه پيش از هجرت ايمان آورده بودند، گفتند: يهود و نصارى را روزى هست (شنبه و يكشنبه) كه در آن هر هفت روز يك بار جمع مى‏شوند شما هم در روز عروبه اجتماع كنيد، لذا آن را جمعه ناميدند، تفصيل سخن در قاموس قرآن ديده شود، جمعه به ضم ميم و سكون آن خوانده شده است.
  • فاسعوا: سعى: تند رفتن و تلاش «فاسعوا» يعنى بشتابيد، طبرسى فرموده: ابن مسعود آن را «فامضوا» خوانده و از على عليه السّلام و امام باقر و امام صادق عليهما السّلام نيز روايت شده است.[۱]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «9»

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! آنگاه كه براى نماز روز جمعه ندا داده شد، پس به سوى ياد خدا (نماز) شتاب كنيد و داد و ستد را رها كنيد كه اين براى شما بهتر است، اگر بدانيد.

نکته ها

رسول گرامى اسلام در معراج مشاهده فرمود كه فرشتگان براى كسانى‌كه روز جمعه به نماز جمعه حاضر شوند و غسل جمعه كنند، طلب مغفرت مى‌نمايند و مى‌گويند: «اللهم اغفر للذين يحضرون صلاة الجمعة اللهم اغفر للذين يغتسئلون يوم الجمعة» «1»

جايگاه روز جمعه‌

در اسلام، در ميان روزها، روز جمعه از اهميّت خاصى برخوردار است و روايات در اين باره بسيار است كه به برخى از آنها اشاره مى‌شود:

  • پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: جمعه، سرور روزهاى هفته و داراى بزرگ‌ترين مرتبه در نزد

«1». مستدرك الوسائل، ج 6، ص 91.

جلد 10 - صفحه 38

خداوند متعال است. «1»

  • جمعه، روز كمك به محرومان و فقراست. در حديث مى‌خوانيم كه پرداخت صدقه و انفاق خود را در روز جمعه پرداخت كنيد. «2»
  • جمعه، عيد مسلمانان است. «3»
  • جمعه روز ظهور امام زمان عليه السلام و پايان غيبت آن حضرت است: «يخرج قائمنا يوم الجمعة» «4»
  • در روز جمعه درهاى آسمان براى بالا رفتن اعمال بندگان باز مى‌شود. «5»
  • پيامبر مى‌فرمايد: در روز جمعه خداوند كارهاى نيك را چند برابر و كارهاى زشت را محو مى‌كند، به درجات مؤمنان مى‌افزايد، دعاها را اجابت مى‌كند، بلاها را دور و حاجات مؤمنان را برآورده مى‌سازد. «6»

هركس روز جمعه به زيارت قبر پدر و مادر يا يكى از آنها برود، گناهانش بخشيده و نام او در زمره نيكان نوشته مى‌شود. «7»

در روز جمعه، غسل جمعه را ترك نكنيد كه سنّت پيامبر اسلام است و از بوى خوش بهره‌گيريد و لباس نيكو در بر كنيد. «8»

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: آيا به شما خبر دهم چه كسى اهل بهشت است؟ كسى كه گرما و سرماى شديد او را از اعمال روز جمعه باز ندارد. «9»

در روز جمعه تا آنجا كه توان داريد، كارهاى خير انجام دهيد. «و ليفعل الخير ما استطاع» «10»

براى كسى‌كه در روز جمعه به نظافت پردازد و ناخن و موى سر و صورت خود را كوتاه كند و مسواك زند ... و به سوى نماز جمعه برود، هفتاد هزار فرشته او را بدرقه كنند و براى او استغفار و شفاعت نمايند. «11»

«1». وسائل الشيعه، ج 5، ص 17.

«2». وسائل الشيعه، ج 5، ص 67.

«3». وسائل الشيعه، ج 5، ص 66.

«4». كمال الدين، ص 164.

«5». وسائل الشيعه، ج 5، ص 325.

«6». وسائل الشيعه، ج 5، ص 63.

«7». صلاة الجمعه، ص 245.

«8». كافى، ج 3، ص 417.

«9». كنزالعمال، حديث 21085.

«10». وسائل الشيعه، ج 5، ص 78.

«11». مستدرك، ج 6، ص 46.

جلد 10 - صفحه 39

جايگاه نماز جمعه‌

اولين اقدام پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله پس از هجرت به مدينه، اقامه نماز جمعه بود.

نمازى كه دعوت به آن با جمله‌ «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» شروع شده است.

نمازى كه با جمله‌ «فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ» مردم به اقامه آن ترغيب شده‌اند.

نمازى كه فرمان ترك داد و ستد را به همراه دارد.

نمازى كه در روايات، هم وزن حج شمرده شده است. «عليك بالجمعة فانها حج المساكين» «1»

نمازى كه بعد از خطبه‌اش دعا مستجاب مى‌شود. «2»

نمازى كه با تكيه امام جمعه به اسلحه اقامه مى‌شود.

نمازى كه سبك شمردن و استخفاف آن، نشانه‌ى نفاق شمرده شده است.

نمازى كه در آن امام جمعه بايد مردم را به تقوا سفارش كند.

نمازى كه در آن مردم از مسايل جهان آگاه مى‌شوند.

نمازى كه بايد به جماعت برگزار شود ونمى‌توان آن را فردى خواند.

نمازى كه سفارش شده تسهيلات لازم براى حضور زندانيان مالى در آن فراهم شود. «3»

نمازى كه سزاوار است سفر به خاطر حضور در آن به تأخير افتد. حضرت على عليه السلام در نامه‌اى به حارث همدانى مى‌فرمايد: روز جمعه مسافرت مكن تا در نماز حاضر شوى مگر سفرى كه در راه خدا باشد و يا كارى كه به انجام آن معذورى. «4»

نمازى كه سفارش شده از روز قبل، خود را براى حضور در آن آماده كنيد. حضرت على عليه السلام از اينكه روز پنج شنبه دارويى مصرف كنند كه سبب ضعف (و عدم شركت در نماز) در روز جمعه شود، مردم را نهى مى‌فرمودند «5» و امام باقر عليه السلام در وصف ياران پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله‌

«1». تهذيب، ج 3، ص 237.

«2». وسائل الشيعه، ج 5، ص 46.

«3». وسائل الشيعه، ج 5، ص 36.

«4». نهج البلاغه، نامه 69.

«5». بحارالانوار، ج 89، ص 197.

جلد 10 - صفحه 40

فرمودند: آنان از روز پنج شنبه خود را براى نماز جمعه آماده مى‌كردند. «1»

نمازى كه ثواب شركت در آن براى مسافر، بيش از ثواب افرادى است كه مقيم همان شهرند. «2»

نمازى كه يك شب مانده به انجام آن، به تلاوت آيات آن سفارش شده است. در روايات سفارش شده كه در نماز مغرب شب جمعه، سوره جمعه تلاوت شود كه به نوعى تذكر و يادآورى و آماده شدن براى نماز جمعه است.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: هر قدمى كه مؤمن به سوى نماز جمعه بر مى‌دارد، خداوند هول و هراس روز قيامت را از او كم مى‌كند. «3»

نماز جمعه كفّاره گناهانى است كه انسان در طول هفته انجام مى‌دهد، البته مادامى كه گناهان كبيره را رها كند. «4»

كسى‌كه كارگرى را اجير كرده او را از رفتن به نماز جمعه باز ندارد كه گناه مى‌كند. «5»

هركس سه جمعه پى در پى بدون عذر موجّه نماز جمعه را ترك نمايد، نام او به عنوان منافق ثبت مى‌شود. «من ترك الجمعة ثلاثة متتابعة لغير علة كتب منافقا» «6»

و در روايت ديگرى مى‌خوانيم هر كس به غير از بيمارى و عذر موجه ديگرى سه جمعه در نماز جمعه حضور نيابد، خداوند بر قلب او مُهر مى‌زند. «7»

هر كس نتوانست در نماز جمعه شركت كند، پس مبلغى را صدقه دهد (تا كفّاره‌ى عدم حضور او در نماز جمعه باشد). «8»

رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس در زمان حيات و يا پس از مرگ من، نماز جمعه را از روى انكار يا استخفاف و سبك شمردن ترك كند، خداوند كارش را جمع نمى‌كند، در امورش بركت قرار نمى‌دهد و حج و صدقه او قبول نيست، مگر آن كه توبه كند. «9»

«1». وسائل الشيعه، ج 5، ص 46.

«2». وسائل الشيعه، ج 5، ص 36.

«3». مستدرك الوسائل، ج 6، ص 42.

«4». بحار الانوار، ج 89، ص 256.

«5». مستدرك الوسائل، ج 6، ص 7.

«6». مستدرك الوسائل، ج 8، ص 407.

«7». كنز العمّال، حديث 21147.

«8». كنز العمّال، حديث 21139.

«9». مستدرك الوسائل، ج 6، ص 10.

جلد 10 - صفحه 41

هنگامى‌كه امام جمعه براى خواندن خطبه مى‌ايستد، بر مردم لازم است كه سكوت كنند «1» و نماز نخوانند «2» و با ادب بنشينند. «3»

وظيفه امام جمعه‌

1. خطبه‌هاى نماز، طولانى نباشد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند: بعد از شما اقوامى مى‌آيند كه خطبه‌ها را طولانى و نماز را كوتاه مى‌خوانند: «سيأتى بعدكم اقوام يطيلون الخطب و يقصرون الصلاة» اما شما نماز را طولانى بخوانيد و خطبه‌ها را كوتاه كنيد: «اطيلوا الصلاة و اقصروا الخطبة» «4»

2. خداوند، در نماز جمعه دو خطبه را قرار داد تا يكى از آن‌ها به حمد و ثناى الهى و تقديس خداوند، و ديگرى به حوائج مردم و هشدار و آموزش آنان و نيايش اختصاص يابد. «5»

3. در حال قيام، به ايراد خطبه بپردازد. «ما رأيت رسول الله خطب الا و هو قائم» «6»

4. خطيب، اسلحه دست گيرد ولى آن را به كار نبرد بلكه به موعظه و ارشاد بپردازد. (يعنى قدرت داريم ولى در عين حال، دلسوز و مهربانيم) چنانكه پيامبر به كمان يا عصا تكيه مى‌دادند و خطبه مى‌خواندند. «يتوكأ على قوس او عصا» «7»

5. هنگامى كه امام جمعه از منبر بالا مى‌رود و رو به مردم مى‌ايستد به مردم سلام كند. «من السنة اذا صعد الامام المنبر ان يسلم اذا استقبل الناس» «8»

6. خواندن سوره جمعه و منافقون در نماز جمعه. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در نماز جمعه سوره جمعه و سوره منافقون را قرائت مى‌فرمودند؛ سوره جمعه را براى بشارت دادن به مؤمنان و برحذر داشتن آنان از دنيا و سوره منافقون را براى مأيوس كردن و توبيخ منافقان. «9»

7. آگاه نمودن مردم را به مسائل روز. امام رضا عليه السلام فرمود: نماز جمعه يك گردهمايى عمومى‌

«1». بحارالانوار، ج 89، ص 256.

«2». وسائل الشيعه، ج 5، ص 39.

«3». كنز العمّال، ج 7، ص 746.

«4». كنز العمّال، ج 7، ص 748.

«5». وسائل الشيعه، ج 5، ص 40.

«6». بحارالانوار، ج 89، ص 131.

«7». وسائل الشيعه، ج 5، ص 38.

«8». وسائل الشيعه، ج 5، ص 43.

«9». كنز العمّال، ج 8، ص 378.

جلد 10 - صفحه 42

است تا امام جمعه مردم را به عبادت و اطاعت ترغيب كند و از گناه و معصيت پرهيز دهد و آنان را از آنچه در اطراف آنها روى مى‌دهد و از آنچه برايشان مفيد و يا مضّر است، آگاه كند.

«و يخبرهم بما ورد عليهم من الآفاق و من الاهوال التى لهم فيها المضرة و المنفعة» «1»

8. امام جمعه، مردم را از آنچه خداوند به آن امر كرده و آنچه از آن نهى فرموده و آنچه مايه‌ى صلاح و فساد آنان است، آگاه سازد و آنان را تعليم دهد. «ان يعلمهم من امره و نهيه ما فيه الصلاح و الفساد» «2»

پیام ها

1- براى دعوت مردم به عبادت بايد بسترسازى كرد. (در ابتداى سوره قبل از دستور به شركت در نماز جمعه، سخن از تسبيح موجودات است.) يُسَبِّحُ لِلَّهِ‌ ... فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ‌

2- براى دعوت مردم، آنان را با احترام و نام نيك ياد كنيم. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»

3- حضور در نماز جمعه، نشانه ايمان است. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ ...

4- نماز، مايه‌ى ذكر خدا است. إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ ... فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ‌

5- براى حضور در نماز جمعه، شتاب كنيد. «لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا»

6- براى حضور در نماز جمعه، بايد موانع موجود را برطرف كرد. «وَ ذَرُوا الْبَيْعَ» (رها كردن كسب و كار و تجارت از باب نمونه است وگرنه همه كارها را بايد در هنگام نماز، رها كرد و در نماز جمعه حضور يافت.)

7- خداوند كه فرمان ترك تجارت مى‌دهد، آن را با وعده‌هاى حق جبران مى‌كند.

«ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»

8- نشانه علم واقعى، انتخاب بهترين‌ها در هر زمان است. «ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»

«1». بحارالانوار، ج 89، ص 201.

«2». وسائل الشيعه، ج 5، ص 40.

جلد 10 - صفحه 43

9- در تربيت دينى، هم تشويق لازم است، «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»

هم فرمان لازم است، «فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ»

هم نهى لازم است، «ذَرُوا الْبَيْعَ»

هم استدلال لازم است. «ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ»

پانویس

  1. پرش به بالا تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص162-163

منابع