Certainly We gave guidance to Moses and We gave the Children of Israel the Book as a legacy,
And certainly We gave Musa the guidance, and We made the children of Israel inherit the Book,
And We verily gave Moses the guidance, and We caused the Children of Israel to inherit the Scripture,
We did aforetime give Moses the (Book of) Guidance, and We gave the book in inheritance to the Children of Israel,-
معانی کلمات آیه
«الْهُدی»: مصدر است و به معنی: هدایت و رهنمود، یا هدایتها و رهنمودها. مراد از آن، نبوّت و معجزات و دستورالعملهای زندگی خداپسندانه، و بالاخره هر چیزی است که با آن، میتوان مردمان را به راه یزدان هدایت و راهنمائی کرد و مهمّترین آنها تورات است. «الْکِتَابَ»: مراد تورات، و یا همه کتابهائی است که بر پیغمبران بنیاسرائیل نازل شده است. از قبیل: زبور و صحف و تورات و انجیل.
و همانا ما به موسى هدايت داديم و به بنى اسرائيل كتاب آسمانى (تورات) را به ميراث داديم.
هُدىً وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ «54»
(كه) مايهى هدايت و تذكّر براى خردمندان است.
نکته ها
در آيات قبل سخن از نصرت انبيا و مؤمنان بود، در اينجا گويا نمونهى «رُسُلَنا» را موسى و نمونهى «الَّذِينَ آمَنُوا» را بنى اسرائيل بيان كرده است.
«الباب» جمع «لب» به معناى عقل و خرد خالص است.
پیام ها
1- هدايت، هديهاى از سوى خداوند است. «ايتاء» به معناى «عطا» است. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى»
2- هادى بايد قبلًا هدايت يافته باشد. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى»
3- همه مردم حتّى انبيا به هدايت الهى نياز دارند. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى»
4- هدايت، اگر بخواهد ماندگار شود بايد مكتوب شود و رمز جاودانگى اديان الهى، كتب آسمانى است. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ»
5- هدايت اگر همراه با تذكّر نباشد، به فراموشى سپرده مىشود. «هُدىً وَ ذِكْرى»
6- درك معارف آسمانى، به خرد و تقوا نياز دارد. «هُدىً لِلْمُتَّقِينَ» «1»، «هُدىً وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ»
7- عقل، انسان را از وحى بى نياز نمىكند، بلكه هر دو مكمّل يكديگرند. «هُدىً وَ ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ»
«1». بقره، 2.
جلد 8 - صفحه 272
8- عناصر سعادت چند چيز است: الف) لطف و هدايت الهى. «وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى» ب) رهبرى معصوم. «مُوسَى» ج) قانون آسمانى. «الْكِتابَ» د) تذكّر و دورى از غفلت. «ذِكْرى» ه) عقل و خرد ناب و خالص. «لِأُولِي الْأَلْبابِ»
9- بيدارى و پندآموزى نشانه عقل سليم و خرد ناب است. «ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ»
10- معارف كتب آسمانى مطابق عقل و خرد است. «ذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ»
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْهُدى: و هر آينه بتحقيق عطا فرموديم موسى بن عمران را هدايت كه به آن راه يافته شود در دين از معجزات و تورات و احكام شرايع،
«1» متن كامل روايت و علت واقعه در حياة القلوب، ج 1، باب 26 ص 387- 386.
جلد 11 - صفحه 320
وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ: و به ميراث داديم از پس موسى فرزندان يعقوب را كه از توابع حضرت موسى عليه السّلام بودند، يعنى باقى گذاشتيم در ميان آنها، الْكِتابَ: تورات را كه جامع ادلّه واضحه بود بر يگانگى و معرفت و صفات حضرت عزت و مشتمل بر احكام شريعت.
بدرستيكه ما هر آينه يارى نمائيم پيغمبرانمان و كسانيرا كه ايمان آوردند در زندگانى دنيا و روز كه برخيزند گواهان
روز كه سود نميدهد ستمكاران را عذر خواهيشان و مر آنها را است دورى از رحمت و مر آنها را است سراى بدى
و هر آينه بتحقيق داديم بموسى موجب هدايت را و بميراث واگذار كرديم به بنى اسرائيل آنكتاب را
براى هدايت و تذكّر مر صاحبان خرد را
پس صبر كن همانا وعده خدا حقّ است و آمرزش خواه براى گناهت و تسبيحنما بستايش پروردگارت در شبانگاه و بامداد.
تفسير
خداوند متعال بعد از بيان عذاب كفّار وعده نصرت و ظفر داده به پيغمبر خاتم چنانچه نصرت فرموده ساير انبيا و پيروان ايشانرا در دنيا و روز قيامت كه در آنروز گواهان خداوند بر اعمال بندگان قيام نمايند براى اداء شهادت تا رسوا شود كافر و فاسق و سر افراز گردد مؤمن و صالح و ايشان پيغمبران و اوصياء آنانند هر يك بر امّت خود و پيغمبر خاتم و ائمه اطهار بر ايشان و تمام خلق و نصرت خدا ايشانرا بغلبه آنان است بر اعداء بحجّت و دليل و فتح و ظفر در پايان امر و باقى ماندن آثار خير و نام نيك ايشان در دنيا و محو آثار دشمنانشان و نصرت در آخرتشان محتاج به بيان نيست ولى از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه اين نصرت در رجعت است چون بسيارى از انبيا و اوصياء كشته شدند و منصور
جلد 4 صفحه 533
در دنيا نگشتند در هر حال روز قيامت عذرخواهى و توبه كفّار و فجّار پذيرفته نخواهد شد و بحال آنها فائدهاى ندارد و محروميّت از رحمت خدا و بدى جايگاه و سراى آنها كه جهنّم است مسلّم است چون زمانى را كه خدا براى پذيرفتن توبه و معذرت مقرّر فرموده كه پيش از مشاهده عالم ديگر و معاينه عذاب است گذشته است و بعد از آن البتّه هر كس از مخالفت خود پشيمان ميشود ولى ديگر پشيمانى و توابع آن از قبيل عذرخواهى و التماس و غيره فائده ندارد و چون غلبه حضرت موسى بر فرعونيان مشهور و مسلّم بوده خداوند اشاره بآن فرموده كه ما بموسى كتاب تورية را كه موجب هدايت مردم بود مرحمت فرموديم و بعد از او براى بنى اسرائيل مانند ارث پدر بدون زحمت باقى گذارديم تا خردمندان آنها از مواعظ آن متّعظ و از احكام آن بشاهراه راست بهشت پى برند و از منافع آن در دنيا و آخرت بهرهمند گردند تو هم بايد صبر نمائى تا خدا بوعده خود كه ظفر يافتن تو بر دشمنان است وفا نمايد و البتّه وفا خواهد فرمود چون وعده حق حقّ است و تخلّف ندارد و طلب مغفرت نما از خدا براى گناهان امّت خود تا مستحق فتح و ظفر شوند يا از ترك اولى و قصوريكه از قبل امكان براى تو روى داده و تسبيح و تقديس نما خدا را بحمد و ثناى او در هر صبح و شام چون از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله روايت شده كه خدا فرموده اى پسر آدم ياد كن مرا بعد از صبح ساعتى و بعد از عصر ساعتى من كفايت ميكنم مهمّات تو را و بعضى آنرا بحمد و شكر در تمام روز و شب تفسير نمودهاند و بعضى كنايه از اداء فرائض يوميه و نوافل آن دانستهاند.
هُديً وَ ذِكري يا بمعني فاعلي که اينکه كتاب هدايت كننده و ياد آورنده است يا بمعني مفعول له يعني براي هدايت و تذكر و معني اوّل اقرب است.
لِأُولِي الأَلبابِ که مؤمنين بني اسرائيل مثل انبياء بعد از موسي و اوصياء او لكن اكثر بني اسرائيل در شرك و كفر فرو رفتند و كتابي که مشتمل بر كفريات و مزخرفات است بنام تورية در دست دارند و كتابهاي ديگر که عهد قديم نام نهاده چنانچه مفصّلا در مجلّد اوّل كلم الطيّب در باب نبوّة خاصّه بيان شده.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 53)- سپس قرآن یکی از موارد یاری رسولان و پیروزی آنها را در پرتو حمایت الهی بر دشمنان عنوان کرده، میگوید: «و ما به موسی هدایت بخشیدیم و بنی اسرائیل را وارثان کتاب آسمانی (تورات) قرار دادیم» (وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْهُدی وَ أَوْرَثْنا بَنِی إِسْرائِیلَ الْکِتابَ).
هدایتی که خداوند به موسی ارزانی داشت معنی گستردهای دارد که هم مقام نبوت و وحی را شامل میشود، و هم کتاب آسمانی یعنی تورات، و هم
ج4، ص278
هدایتهایی که در مسیر انجام رسالتش به او داده شد، و معجزاتی که در اختیار او قرار گرفت.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: