آیه 25 سوره توبه

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ ۙ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ ۙ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ

مشاهده آیه در سوره


<<24 آیه 25 سوره توبه 26>>
سوره : سوره توبه (9)
جزء : 10
نزول : مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

همانا خدا شما مسلمین را در مواقعی بسیار یاری کرد و نیز در جنگ حنین که فریفته و مغرور بسیاری لشکر اسلام شدید و آن لشکر زیاد اصلا به کار شما نیامد و زمین بدان فراخی بر شما تنگ شد تا آنکه همه رو به فرار نهادید.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Allah has certainly helped you in many situations, and on the day of Hunayn, when your great number impressed you, but it did not avail you in any way, and the earth became narrow for you in spite of its expanse, whereupon you turned your backs [to flee].

معانی کلمات آیه

مواطن: وطن(بر وزن عقل)، اقامت و(بر وزن عمل)، محل اقامت و هر مكانى كه انسان براى كارى در آن مانده است. موطن به معنى وطن و موقف جنگ است و جمع آن، مواطن است.

فلم تغن: غنى: كفايت و بى نيازى‏. فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ :‏ كفايت نكرد از شما.

حنين: بيابانى است ميان مكه و طائف كه جنگ معروف حنين در آن واقع شد، و آن بر وزن حسين است.

ضاقت: ضيق: تنگى. خواه تنگى مادى باشد يا تنگى سينه.

رحبت: رحب: وسعت و فراخى. به سعه صدر نيز اطلاق مى ‏شود.

مدبرين: دبر (بر وزن عنق)، عقب و پشت. مدبر: پشت كننده‏. وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ : پشت كنندگان بر گشتيد.[۱]

نزول

ربیع بن انس گوید: مردى در جنگ حنین گفت: ما هرگز به خاطر کمى افراد خود بر دشمن غلبه نخواهیم کرد در صورتى که عده مسلمین دوازده هزار نفر بودند. این سخن بر رسول خدا صلى الله علیه و آله گران آمد و این آیه نازل گردید.[۲]

شیخ بزرگوار ما درباره این آیه بدون عنوان شأن و نزول چنین گوید: با وجود بر این که لشکر مسلمین در آن جنگ دوازده هزار نفر بودند، از ترس فرار کردند و مى پنداشتند که به خاطر کم بودن لشکر شکست خواهند خورد ولذا بعد از فرارکردن آن‌ها فقط نه نفر از بنى‌هاشم و نیز ایمن بن ام‌ایمن و عباس بن عبدالمطلب و ابوسفیان بن حرب بن عبدالمطلب و على بن ابى‌طالب علیه‌السلام با رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم باقى مانده بودند. در اینجا پیامبر با دست خود کمى از سنگ‌ریزه برداشت و به طرف مشرکین انداخت و فرمود زشت باد روى مشرکین، فرار کنید، سپس مشرکین فرار کردند.[۳]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَواطِنَ كَثِيرَةٍ وَ يَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئاً وَ ضاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ «25»

همانا خداوند در مواضع بسيارى شما را يارى كرده است و در روز حُنين (نيز شما را يارى كرد،) آنگاه كه فراوانى لشگرتان شما را به غرور و اعجاب واداشت، ولى اين فزونىِ نفرات هيچ سودى براى شما نداشت و زمين با همه‌ى گستردگى‌اش بر شما تنگ آمد، پس شما پشت به دشمن فرار كرديد.

نکته ها

در آيات قبل، تشويق به جهاد و هشدار نسبت به وابستگى‌ها بود، در اين آيه الطاف و امدادهاى الهى را بازگو مى‌كند تا انگيزه‌ى جهاد تقويت شود.

مجموع جنگ‌ها و سراياى پيامبر صلى الله عليه و آله، كه در اين آيه با تعبير «مَواطِنَ كَثِيرَةٍ» آمده، هشتاد

جلد 3 - صفحه 400

مورد بوده است. «1»

نقل شده است كه «متوكّل عباسى» مريض شد و نذر كرد كه اگر شفا يافت، «دراهم كثيرة» بدهد. پس از بهبودى، بحث شد كه دراهم كثيرة چقدر مى‌باشد؟ از امام‌هادى عليه السلام پرسيدند، آن حضرت با استناد به اين آيه فرمودند: بايد هشتاد درهم بدهد. «2»

سيماى جنگ حُنين‌:

جنگ حُنين در منطقه‌اى نزديك طائف، ميان مسلمانان و قبيله‌ى «هوازن» درگرفت و به همين سبب به آن جنگ هوازن هم مى‌گويند.

در سال هشتم هجرى پيامبر صلى الله عليه و آله براى مقابله با توطئه و تهاجم هوازن، به آن منطقه لشكركشى كرد. سپاه ده هزار نفرى اسلام كه مكّه را فتح كرده بود، به همراه دو هزار نفر از تازه مسلمانان، به آن سوى عزيمت كردند.

جنگ و درگيرى پس از نماز صبح بود و مسلمانان كه از حمله‌ى قبايل هوازن غافلگير شده بودند، اغلب پا به فرار گذاشتند و نظام سپاه اسلام در هم ريخت، ولى با مقاومت سرسختانه‌ى گروهى، سرانجام فراريان به فراخوانى پيامبر صلى الله عليه و آله بازگشتند و مجدّداً حمله آغاز شد و با كشته شدنِ صد نفر از مشركان و تسليم شدن بقيّه و به دست آمدن غنايم بسيار، جنگ حُنين با يارى خداوند به سود مسلمانان خاتمه يافت. درباره‌ى تعداد اسرا و ميزان غنايم و كيفيّتِ تقسيم آنها و مسائلى كه پيش آمد و نتايج اين نبرد، حرف‌هاى گفتنى بسيار است كه بايد به كتب تاريخ و مغازى مراجعه كرد.

پیام ها

1- عامل اصلى پيروزى جنگ‌ها در صدر اسلام، نصرت و امداد الهى بود. لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ‌ ...

2- ياد الطاف الهى، از عوامل تقويت روحيّه و ايمان است. «لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ»

3- جنگ حُنين بسيار مهم بود. («مَواطِنَ كَثِيرَةٍ» شامل جنك حُنين نيز مى‌شود، ولى‌


«1». تفسير نورالثقلين؛ كافى، ج 7، ص 464.

«2». تفسير اطيب‌البيان.

جلد 3 - صفحه 401

به خاطر اهميّت آن جداگانه نيز نام برده شده است) «مَواطِنَ كَثِيرَةٍ وَ يَوْمَ حُنَيْنٍ»

4- گاهى كثرت جمعيّت و امكانات مادّى، سبب غرور و غفلت و قهراً سبب شكست مى‌شود. «أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ»

5- به امدادهاى الهى در همه حال نياز است، چه در حال ضعف و چه در حال قدرت. در جنگ بدر با مسلمانانِ اندك، از نصرت الهى برخوردار شدند و در جنگ حُنين با تعداد زياد، باز هم نصرت الهى به يارى آمد. لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ‌ ... وَ يَوْمَ حُنَيْنٍ‌

6- بدون اراده‌ى الهى، اسباب مادّى بى‌اثر است. «فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ»

7- براى ايجاد روحيّه‌ى تعبّد و تواضع، گاهى بايد نقاط ضعف را به رخ كشيد، تا غرورهاى بيجا بشكند. «ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ»

پانویس

  1. پرش به بالا تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. پرش به بالا کتاب دلائل از بیهقى.
  3. پرش به بالا محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص407.

منابع