آیه 168 سوره بقره
<<167 | آیه 168 سوره بقره | 169>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
ای مردم، از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را تناول کنید و پیروی نکنید و ساوس شیطان را، محققا شیطان از برای شما دشمنی آشکار است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
حلال: حل به معنى باز كردن است حلال چيزى است كه از ممنوعيت باز شده تصرف و خوردن آن جايز است بر خلاف حرام كه محدود و ممنوع است.
طيب: دلچسب و طبع پسند. كه حواس از آن لذت مى برد. اصل آن طيب (بر وزن قيف) به معنى دلچسبى و طبع پسندى است.
خطوات: خطوه (بر وزن خمره) فاصله ميان دو قدم در راه رفتن و (بر وزن بهره) يك قدم برداشتن، جمع آن در اول خطوات (بضم خاء و طاء) و در دوم (بر وزن ضربات) است. پيروى از خطوات شيطان، تبعيت از وسوسه هاى اوست.
شيطان: بقره/ 14 و 102.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
گويند: وقتى كه اهل جاهليت از قبائل ثقيف و خزاعة و بنىمدلج چهارپايان و حرث و بحيرة[۳] و سائبة[۴] و وصيله[۵] را بر خويش حرام كردند. خداوند از اين عمل نهى فرمود و به مؤمنين دستور داد كه برخلاف آن رفتار نمايند[۶].[۷]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«168» يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالًا طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ
اى مردم! از آنچه در زمين، حلال و پاكيزه است، بخوريد و از گامهاى (وسوسه انگيز) شيطان، پيروى نكنيد. براستى كه او دشمن آشكار شماست.
نکته ها
اسلام، همواره مردم را به بهرهبردن از نعمتهاى پاك وحلالِ خداوند، سفارش نموده و با
«1». تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 151.
«2». بحار، ج 27، ص 184.
جلد 1 - صفحه 256
هرگونه رهبانيّت و زهد بىجا مبارزه مىنمايد. لذا هم خوردنىهاى ناسالم را از شيطان مىداند؛ «إِنَّمَا الْخَمْرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ» «1» و هم نخوردن نابجا را گام شيطان مىداند؛ «كُلُوا ... وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ» زيرا در برخى از نقلهاى تاريخى آمده است كه بعضى از طوائف عرب، قسمتى از زراعت و حيوانات را بدون دليل برخود حرام كرده بودند و گاهى نيز اين تحريمها را به خداوند نسبت مىدادند. آيه نازل شد تا رفع ابهام شود.
اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه كامل دارد و در رأس آنها نيازهاى غذايى است كه در اين مورد، دهها آيه و صدها حديث آمده است. يكى از وظايف انبيا نيز بيان خوردنىها و آشاميدنىهاى حلال وحرام براى مردم است.
معمولًا قرآن در كنار اجازه مصرف، شرطى را بيان كرده است. مثلًا در اينجا مىفرمايد:
«كُلُوا ... حَلالًا طَيِّباً»
همچنين مىفرمايد: «كُلُوا وَ اشْرَبُوا ... وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ» «2» بخوريد و بياشاميد ... ولى در زمين فساد نكنيد.
در آيه ديگر: «كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا» «3» بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد.
و در جاى ديگر مىفرمايد: «فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا» «4» بخوريد و اطعام كنيد.
در تفسير برهان از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه شخصى به نام طارق، تصميم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگى راهبانهاى داشته باشد. حضرت فرمود: «ان هذا من خطوات الشيطان» اين از گامهاى شيطان است.
پیام ها
1- شرط اساسى در مصرف، دو چيز است: حلال بودن، پاكيزه و دلپسند بودن.
«1». مائده، 90.
«2». بقره، 60.
«3». اعراف، 31.
«4». حج، 28.
جلد 1 - صفحه 257
«كُلُوا ... حَلالًا طَيِّباً»
2- اسلام با بعضى رياضتها مخالف است. «كُلُوا»
3- بهرهگيرى از محرّمات و چيزهاى پليد و ناپاك، پيروى كردن از شيطان است.
«كُلُوا ... حَلالًا طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ»
4- نيازهاى طبيعى بشر، گاهى زمينهاى براى انحراف و تسلّط شيطان است. بايد ضمن تأمين نياز، به لغزشهاى آن توجّه داشت. «كُلُوا ... وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ ...»
5- شيطان، انسان را قدم به قدم منحرف مىكند. بايد از همان قدم اوّل مواظبت كرد. «خُطُواتِ الشَّيْطانِ»
6- شيطان براى انحراف مردم، از راههاى گوناگونى وارد مىشود. «خُطُواتِ»
7- وادار نمودن مردم به استفاده از حرامها و بازداشتن آنان از نعمتهاى حلال، نمودى از دشمنى آشكار شيطان است. «كُلُوا ... حَلالًا طَيِّباً ... إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 111.
- پرش به بالا ↑ شتر را گوش شكافته آزاد نمايند.
- پرش به بالا ↑ شتر را با نذر آزاد كنند.
- پرش به بالا ↑ بچه هفتم گوسفند را اگر نر باشد، نذر بت ها نمايند و نيز حام شترى است كه اگر ده بار بزايد سوار نشوند.
- پرش به بالا ↑ صاحب تفسير كشف الاسرار طوايف بنىعامر بن صعصعة و كنانه و نيز حرث و عامر دو پسر عبدمناة را به آن افزوده است.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 49.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.